Chociaż słowo jalléfet bywa oddawane określeniami różnych chorób, tradycja żydowska łączy je z „egipską opryszczką” lub liszajem. Tłumacze greckiej Septuaginty użyli słowa leichén (dosł. „liszaj; wysypka”), które może się odnosić także do grzybicy. Hebraiści L. Koehler i W. Baumgartner proponują tłumaczenie: „grzybica, opryszczka” (Lexicon in Veteris Testamenti Libros, Lejda 1958, s. 383).

Mężczyzna z rodu kapłańskiego „mający liszaje” nie mógł składać ofiar Jehowie (Kpł 21:20, 21). A zwierzę dotknięte takim schorzeniem nie nadawało się na ofiarę dla Boga (Kpł 22:22).

Uczucie żalu nad kimś, współczucie dla kogoś cierpiącego, będącego w potrzebie bądź surowo traktowanego. Hebrajski rzeczownik rachamím (lm.) jest tłumaczony na „najgłębsze uczucia”, „litość” oraz „zmiłowania” (Rdz 43:14, 30; 1Kn 21:13; Ps 40:11; zob. MIŁOSIERDZIE). Grecki czasownik splagchnízomai oznacza „czuć litość; litować się; współczuć”. Pochodzi od rzeczownika splágchna, który dosłownie znaczy „jelita” (Dz 1:18). Ale ponieważ silne emocje mogą wywoływać ucisk w jamie brzusznej, rzeczownik ten często odnosi się do „tkliwych uczuć” lub „tkliwego współczucia”.

Jehowa Bóg jest wzorem okazywania litości cierpiącym i potrafi pobudzić ludzi do jej przejawiania. Właśnie dlatego król Salomon mógł się modlić, żeby Jehowa uczynił Izraelitów „przedmiotem litości wobec ich zdobywców”, gdyby za niewierność dostali się do niewoli (1Kl 8:50). Natchniony psalmista opisuje, jak została wysłuchana ta prośba: „Sprawiał, że wzbudzali litość u wszystkich trzymających ich w niewoli” (Ps 106:46). Z czasem Jehowa pozwolił skruszonemu ostatkowi powrócić do ojczyzny (Ezd 1:1-4; Jer 33:26). Zgodnie z Jego wolą król Artakserkses przystał na to, by Nehemiasz odbudował Jerozolimę (Neh 1:11 do 2:6).

Jezus Chrystus doskonale odzwierciedlał osobowość swego litościwego Ojca. Nawet gdy przerwano mu odpoczynek, „litował się” nad tłumami, „były bowiem złupione i porzucone niczym owce bez pasterza” (Mt 9:36; Mk 6:34). Widok osób pogrążonych w żałobie, dotkniętych trądem lub ślepotą przejmował go litością i pobudzał do dokonywania cudów przynoszących im ukojenie (Mt 14:14; 20:30-34; Mk 1:40, 41; Łk 7:12, 13). Właśnie pod wpływem litości dla ludzi, którzy przez trzy dni przebywali z nim bez jedzenia, Syn Boży w cudowny sposób zapewnił im pożywienie (Mt 15:32-38; Mk 8:2-9).

Uczniowie Jezusa Chrystusa mogą naśladować zarówno swego Mistrza, jak i jego Ojca, chętnie i gorliwie pomagając cierpiącym oraz serdecznie przyjmując każdego, kto żałuje swych grzechów i szczerze chce wrócić do Jehowy (Mt 18:21-35; Łk 10:30-37; 15:11-32). Dzięki temu mogą mieć pewność, że Wszechmocny będzie im dalej okazywał miłosierdzie (Mt 5:7).

(imię złożone z rdzeni oznaczających: „rozwiązać; uwolnić” oraz „smutek; udręka”).

Władca okręgu (tetrarcha) Abileny, gdy w 15 roku rządów Tyberiusza Cezara (29 n.e.) Jan Chrzciciel rozpoczął swą służbę (Łk 3:1). Stolicą Abileny, rzymskiej tetrarchii, była Abila, leżąca w pobliżu Damaszku w Syrii. Odnaleziono tam inskrypcję z czasów Tyberiusza, upamiętniającą poświęcenie świątyni przez wyzwoleńca „tetrarchy Lizaniasza” (Corpus Inscriptionum Graecarum, t. 3, nr 4521). Ponieważ Flawiusz donosi o Lizaniaszu straconym ok. 34 r. p.n.e. przez Marka Antoniusza na żądanie Kleopatry, niektórzy zarzucają Łukaszowi nieścisłość (Dawne dzieje Izraela, XV, IV, 1). Jednakże Łukasz się nie pomylił; po prostu mówił o kimś innym, gdyż ów żyjący wcześniej Lizaniasz (syn Ptolemeusza) nie był przed egzekucją władcą Abileny, lecz pobliskiego Chalkis (Chalcis), i nie nazywano go tetrarchą.

Zobacz KLAUDIUSZ LIZJASZ.

(„nie mój lud”).

Imię drugiego syna Gomer, żony Ozeasza. Jehowa polecił nadać mu to wymowne imię dla unaocznienia, iż wyrzekł się niewiernego Izraela (Oz 1:8, 9). Chłopiec przypuszczalnie nie był dzieckiem Ozeasza, lecz pochodził z nieprawego łoża (Oz 1:2). Wcześniej o Jizreelu powiedziano, że Gomer „urodziła mu [Ozeaszowi] syna”, natomiast w wypadku Lo-Ammiego napisano jedynie, iż „stała się brzemienna i urodziła syna” (Oz 1:3, 8).

Ciemne, małe pomieszczenie, znajdujące się zazwyczaj pod ziemią, wykorzystywane jako więzienie. Hebrajski odpowiednik słowa „loch” (masgér) pochodzi od rdzenia oznaczającego „zamykać” (Rdz 19:6; Sdz 3:23). Kiedy Dawid ukrywał się w jaskini przed królem Saulem jako wyjęty spod prawa banita, czuł się, jakby przebywał w lochu. Jego sytuacja wydawała się beznadziejna, życie było ciągle zagrożone, na jego ścieżce czyhały pułapki i nie miał gdzie uciekać. Modlił się więc do Jehowy o wyzwolenie (Ps 142:7). Słowa „loch” dwukrotnie użył w sensie symbolicznym Izajasz: 1) Zapowiedział, że „wojsko górne” (prawdopodobnie chodzi o nieposłusznych aniołów) i „ziemscy królowie” zostaną „zamknięci w lochu”, a „po mnóstwie dni” Jehowa zwróci na nich uwagę, co być może nawiązuje do wypuszczenia na krótki czas nieposłusznych aniołów z otchłani (Iz 24:21, 22; por. Obj 20:1-3). 2) W Izajasza 42:7 prorok wspomniał o lochu, przepowiadając uwolnienie z duchowego stanu ciemności i uwięzienia. Sędziwy Symeon pod natchnieniem odniósł to proroctwo do ludzi, którym Jezus Chrystus miał przynieść światło prawdy (Łk 2:25-32; zob. WIĘZIENIE).

Miasto z zależnymi miejscowościami, najwyraźniej wybudowane przez Beniaminitę Szemeda, ‛syna’ Elpaala (1Kn 8:1, 12). Po powrocie Żydów z niewoli babilońskiej należało do ich osad najbardziej wysuniętych na zach. (Ezd 2:33; Neh 7:37; 11:35). Utożsamia się je z Liddą, gdzie Piotr uzdrowił Eneasza (Dz 9:32-38). Miasto to leżało w żyznej dolinie na pd. krańcu równiny Szaron, ok. 18 km na pd. wsch. od Joppy, w miejscu zwanym dziś Al-Ludd (Lod). W starożytności znajdowało się na skrzyżowaniu głównej drogi z Egiptu do Babilonu oraz drogi z Joppy do Jerozolimy. Ze względu na swe strategiczne położenie było w naszej erze wielokrotnie pustoszone — przez Rzymian, Saracenów, krzyżowców i Mongołów.

Miejsce, w którym miał swój dom Machir, żyjący w czasach króla Dawida (2Sm 9:4, 5; 17:27). Na ogół uważa się Lo-Debar za tożsame z Debirem na terytorium Gada (Joz 13:24, 26; zob. DEBIR 4).

Najmniejsza miara objętości płynów wymieniona w Biblii. Ze źródeł talmudycznych wynika, że log to dwunasta część hinu, czyli 0,014 miary bat. Na podstawie znalezisk archeologicznych przypuszcza się, że miara bat wynosiła 22 l. Jeśli tak było, to log miałby ok. 0,31 l. Jeden log oliwy wchodził w skład ofiary wymaganej od oczyszczonego z trądu (Kpł 14:2, 10, 12, 15, 21, 24).

Babka Tymoteusza, najprawdopodobniej ze strony jego matki, Eunike. Za tym, że nie była babką ze strony ojca, przemawia przekład na język syryjski, w którym napisano o niej „matka twojej matki”. O Lois pochlebnie wypowiedział się apostoł Paweł, wskazując na „nieobłudną wiarę” tej chrześcijanki (2Tm 1:5). Jej rodzina najwyraźniej mieszkała w Listrze (Dz 16:1, 2). Z porównania 2 Tymoteusza 1:5 i 3:15 wynika, że Lois razem z Eunike pouczały Tymoteusza na podstawie Pism.

Zobacz ŻYCZLIWOŚĆ.

W Pismach Hebrajskich przymiotnik chasíd jest używany w odniesieniu do kogoś „lojalnego” albo „okazującego lojalną życzliwość” (Ps 18:25, przyp. w NW). Rzeczownik chésed nawiązuje do życzliwości, ale oznacza coś więcej niż tylko serdeczną troskę lub przychylność. Chésed to podyktowane miłością przywiązanie okazywane komuś tak długo, aż zostanie osiągnięty cel dotyczący danej osoby. Właśnie takim przywiązaniem Bóg darzy swoich sług i takiego przywiązania oczekuje od nich. Tego rodzaju życzliwość łączy się więc z lojalnością — lojalnością, którą wyróżnia świętość, prawość i oddanie — dlatego słowo chésed jest tłumaczone na „lojalna życzliwość” bądź „lojalna miłość” (Rdz 20:13; 21:23; zob. ŻYCZLIWOŚĆ).

W Pismach Greckich podobną myśl wyraża rzeczownik hosiòtes i przymiotnik hòsios. Słowa te odnoszą się do świętości, prawości, bogobojności, religijności i pobożności, do starannego spełniania wszystkich obowiązków wobec Boga. Obejmują też pozostawanie z Nim w dobrych stosunkach.

W języku polskim chyba nie ma określenia, które by dokładnie oddawało pełne znaczenie wymienionych wyrazów hebrajskich i greckich, niemniej w odniesieniu do Boga i służby dla Niego dość trafnym odpowiednikiem wydaje się „lojalność” — cecha kojarząca się z oddaniem i wiernością. Chcąc ustalić sens oryginalnych terminów, najlepiej jest przeanalizować, jak są używane w Biblii.

Lojalność Jehowy. Bóg Jehowa, jako Najświętszy, jest na wskroś prawy i niezawodny. Niezmiennie okazuje lojalną życzliwość swym sługom i nawet w stosunkach z wrogami kieruje się prawością i wiernością wobec prawdy. Powiedziano o Nim: „Wielkie i zdumiewające są twe dzieła, Jehowo Boże, Wszechmocny. Prawe i prawdziwe są twe drogi, Królu Wieczności. Któż by się ciebie rzeczywiście nie bał, Jehowo, i nie wychwalał twego imienia, skoro ty sam jesteś lojalny?” (Obj 15:3, 4). Ponieważ to właśnie pod wpływem lojalnego przywiązania do prawości i sprawiedliwości, a także miłości do swego ludu Jehowa podejmuje niezbędne działania sądownicze, pewien anioł z przekonaniem oświadczył: „Ty, któryś jest i któryś był, Lojalny, jesteś prawy, gdyż powziąłeś te rozstrzygnięcia” (Obj 16:5; por. Ps 145:17).