i teksty starołacińskie zawierają powyższą wypowiedź Kaina do Abla). Na polu Kain zaatakował swego brata i go zabił, stając się pierwszym mordercą wśród ludzi. Można więc powiedzieć, że „pochodził od niegodziwca”, który jest ojcem zabójców oraz kłamstwa (1Jn 3:12; Jn 8:44). Gdy Jehowa zapytał, gdzie jest Abel, Kain zareagował w sposób lekceważący, czym jeszcze raz zdradził swoje nastawienie; nie okazał żalu ani skruchy, tylko kłamliwie odparł: „Nie wiem. Czyż jestem stróżem mego brata?” (Rdz 4:9).

Bóg skazał Kaina na wygnanie, co zapewne oznaczało konieczność opuszczenia sąsiedztwa ogrodu Eden, a przekleństwo już ciążące na ziemi zostało w wypadku Kaina jeszcze spotęgowane — jego trud włożony w uprawę roli miał być daremny. Kain był rozgoryczony tak srogą karą i obawiał się zemsty za uśmiercenie Abla, lecz nie zdobył się na szczerą skruchę. Jehowa „opatrzył Kaina znakiem”, by nikt go nie zabił, ale Biblia nie wyjaśnia, czy był to jakiś znak na jego ciele. Owym „znakiem” mogło być wspomniane uroczyste postanowienie Boże, powszechnie znane i respektowane (Rdz 4:10-15; por. w. 24, gdzie do postanowienia tego nawiązał Lamech).

Kain udał się na wygnanie do „Ziemi Ucieczki na wschód od Edenu” i zabrał ze sobą żonę, nieznaną z imienia córkę lub wnuczkę Adama i Ewy (Rdz 4:16, 17; por. 5:4 oraz późniejszy przypadek małżeństwa Abrahama z jego przyrodnią siostrą Sarą, wspomniany w Rdz 20:12). Urodził się im syn, Henoch. Potem Kain „zabrał się do budowy miasta” i nazwał je od imienia swego syna. Obecnie takie miasto uznano by zapewne tylko za obwarowaną wioskę; nie wiadomo też, kiedy ukończono jego budowę. Biblia wymienia niektórych potomków Kaina; kilku wyróżniło się hodowlą stad, grą na instrumentach muzycznych i umiejętnością wyrabiania metalowych narzędzi, inni zaś stali się znani z poligamii i stosowania przemocy (Rdz 4:17-24). Rodowi Kaina położył kres potop z czasów Noego.

1. Syn Enosza; przodek Marii, matki Jezusa (Łk 3:37). W Rodzaju 5:9-14 i 1 Kronik 1:2 najwyraźniej występuje pod imieniem Kenan.

2. Mężczyzna wymieniony przez Łukasza w rodowodzie Jezusa Chrystusa jako syn Arpachszada (Łk 3:36). Imię Kainan występuje w rodowodach w istniejących kopiach greckiej Septuaginty, np. w Kodeksie aleksandryjskim z V w. n.e. (Rdz 10:24; 11:12, 13; 1Kn 1:18, ale nie w 1Kn 1:24), chociaż brak go w zachowanych rękopisach hebrajskich. Imienia Kainan nie ma też w dwóch rękopisach biblijnych z tekstem Łukasza 3:36 (papirus Bodmer XIV-XV z ok. 200 r. n.e.; Kodeks Bezy z V w. n.e.). Pominięcie go pozostaje w zgodzie z masoreckim tekstem Rodzaju 10:24; 11:12, 15 oraz 1 Kronik 1:18, według którego synem Arpachszada był Szelach, a nie Kainan (zob. ARPACHSZAD; RODOWÓD JEZUSA CHRYSTUSA [Trudność w relacji Łukasza]).

Zobacz WIĘZY.

Józef Kajfasz był arcykapłanem podczas ziemskiej służby Jezusa (Łk 3:2), a zarazem zięciem arcykapłana Annasza (Jn 18:13; zob. ANNASZ). Na urząd wyniósł go Waleriusz Gratus, poprzednik Poncjusza Piłata. Stało się to ok. 18 r. n.e., choć niektórzy są zdania, że dopiero w r. 26. Kajfasz utrzymał swą funkcję mniej więcej do r. 36, dłużej niż którykolwiek z jego bezpośrednich poprzedników, a zawdzięczał to zręcznej dyplomacji oraz współpracy z rzymskimi władzami. Podobno pozostawał w przyjacielskich stosunkach z Piłatem. Kajfasz był saduceuszem (Dz 5:17).

Jako prowodyr spisku na życie Jezusa, Kajfasz wypowiedział proroctwo (choć w gruncie rzeczy nie z własnej inicjatywy), że Jezus wkrótce umrze za naród — a potem robił wszystko, by tak się naprawdę stało (Jn 11:49-53; 18:12-14). Podczas rozprawy przed Sanhedrynem rozdarł swe szaty i oskarżył Jezusa o bluźnierstwo (Mt 26:65). Kiedy Jezus był przesłuchiwany przez Piłata, Kajfasz niewątpliwie znajdował się wśród tych, którzy wołali: „Na pal z nim! Na pal z nim!” (Jn 19:6, 11), domagali się uwolnienia Barabasza zamiast Jezusa (Mt 27:20, 21; Mk 15:11) i krzyczeli: „Nie mamy króla oprócz Cezara” (Jn 19:15); później protestował przeciwko umieszczeniu nad głową Jezusa napisu: „Król Żydów” (Jn 19:21).

Po śmierci Jezusa Kajfasz dalej był jednym z głównych prześladowców nowo powstałego zboru chrześcijańskiego. Zawleczonym przed niego apostołom stanowczo zabroniono głosić, zagrożono surowymi karami, a nawet wymierzono chłostę. Nic to jednak nie dało, gdyż apostołowie wbrew pogróżkom Kajfasza „każdego dnia w świątyni oraz od domu do domu w dalszym ciągu bezustannie nauczali” (Dz 4:5-7; 5:17, 18, 21, 27, 28, 40, 42). Nie minęło wiele czasu, gdy splamiony krwią Jezusa Kajfasz wziął udział w zamordowaniu prawego Szczepana, po czym wyposażył Saula z Tarsu w listy upoważniające do objęcia ostrymi represjami także Damaszku (Dz 7:1, 54-60; 9:1, 2). Wkrótce potem jednak namiestnik rzymski Witeliusz usunął Kajfasza z urzędu.

(od rdzenia oznaczającego: „tworzyć; nabywać; kupować”).

1. Nazwa, której w swej przypowieści użył Balaam w odniesieniu do plemienia Kenitów (Lb 24:22). W Sędziów 4:11 to samo hebrajskie określenie przetłumaczono na „Kenici” (zob. KENITA).

2. Miasto w górzystym regionie Judy (Joz 15:1, 48, 57). Jest identyfikowane z An-Nabi Jakin, leżącym ok. 6 km na pd. wsch. od Hebronu.

Miasto w Asyrii założone przez Nimroda, stanowiące początkowo część „wielkiego miasta”, które obejmowało Niniwę, Kalach, Resen i Rechobot-Ir; te trzy ostatnie miejscowości najwyraźniej uchodziły za przedmieścia Niniwy (Rdz 10:9-12). Kalach, występujące w asyryjskich pismach klinowych pod nazwą Kalchu, było jednym z trzech głównych miast imperium asyryjskiego, razem z Niniwą i Aszszurem. Leżało na pn.-wsch. od miejsca, gdzie zbiegają się rzeki Tygrys i Wielki Zab, ok. 35 km na pd. pd. wsch. od Niniwy. Obecna nazwa tego miejsca — Nimrud — nawiązuje do imienia starożytnego założyciela miasta.

Żyjący w IX w. p.n.e. Aszurnasirpal II twierdził, że odbudował podupadłe miasto i uczynił je swą stolicą — wzniósł potężny mur umocniony licznymi wieżami, pałac królewski oraz świątynie, m.in. ziggurat mający ok. 38 m wysokości. Z odkryć wynika, iż miasto zajmowało 358 ha, a oprócz pałaców, świątyń i domów składało się z ogrodów i sadów nawadnianych kanałem przekopanym od rzeki Wielki Zab. Jak poświadcza pewien dokument, na ucztę wydaną przez Aszurnasirpala po ukończeniu nowej stolicy zostali zaproszeni wszyscy mieszkańcy miasta oraz przebywający gościnnie dostojnicy — w sumie 69 574 osoby.

Podczas wykopalisk w ruinach Kalach odkryto jedne z najwspanialszych zabytków sztuki asyryjskiej, m.in. gigantyczne skrzydlate lwy z ludzką głową oraz skrzydlate byki, wiele olbrzymich płaskorzeźb zdobiących ściany pałacu oraz mnóstwo pięknie rzeźbionych przedmiotów z kości słoniowej. Odkopano też świetnie zachowany posąg Aszurnasirpala, jak również kamień zwany „czarnym obeliskiem” Salmanasara III, na którym znajduje się wzmianka, że izraelski król Jehu płacił daninę Asyrii (zob. SALMANASAR 1).

Po upadku imperium asyryjskiego Kalach w końcu opustoszało, tak jak inne miasta królewskie.

(„pies”).

1. Syn Checrona, brat Jerachmeela, prawnuk Judy i Tamar (1Kn 2:3-5, 18); nazywany też imieniem Kelubaj (1Kn 2:9). Od niego wywodził się Becalel, wykwalifikowany rzemieślnik powołany do nadzorowania budowy przybytku (Wj 35:30; 1Kn 2:19, 20). Jak się wydaje, jego potomkiem był również Kaleb omówiony w poz. 2.

2. Syn Jefunnego Kenizzyty z plemienia Judy, stryj Otniela, prawdopodobnie potomek Kaleba wymienionego w poz. 1 (Lb 32:12; Joz 15:17; 1Kn 4:13, 15; zob. OTNIEL). Kiedy miał 40 lat, znalazł się wśród 12 mężczyzn wysłanych przez Mojżesza na 40-dniowe zwiady do ziemi Kanaan. Po powrocie Kaleb razem z Jozuem w przeciwieństwie do pozostałych zwiadowców złożył pozytywne sprawozdanie i powiedział: „Wyruszmy zaraz, a weźmiemy ją w posiadanie” (Lb 13:6, 30; 14:6-9). Ponieważ ‛całkowicie podążał za Jehową, swoim Bogiem’, tylko on spośród żyjących wtedy dorosłych, a także Jozue i niektórzy Lewici weszli do Ziemi Obiecanej w 1473 r. p.n.e. Sześć lat później, w wieku 85 lat, Kaleb oświadczył: „Oto Jehowa zachował mnie przy życiu, tak jak obiecał, tych czterdzieści pięć lat, odkąd Jehowa złożył tę obietnicę Mojżeszowi, gdy Izrael chodził po pustkowiu, a oto mam dzisiaj osiemdziesiąt pięć lat. A jednak jestem dzisiaj tak silny, jak w dniu, w którym wysłał mnie Mojżesz. Jaka wtedy była moja moc, taka jest teraz moja moc do wojny, zarówno by wychodzić, jak i przychodzić” (Joz 14:6-11).

Jako dziedziczną posiadłość Kaleb otrzymał Hebron (twierdzę nazywaną Kiriat-Arba, w której mieszkali nadzwyczaj rośli Anakici) oraz przyległe terytorium, m.in. pobliski Debir. Gdy w 1 Samuela 30:13, 14 wspomniano, że Amalekici napadli „na południe Kaleba”, najwyraźniej nie chodziło o miasto o takiej nazwie, ale raczej o terytorium przydzielone Kalebowi i nazwane od jego imienia; a zatem była to napaść na ‛południową część terytorium Kaleba’.

Po otrzymaniu swego dziedzictwa Kaleb zadeklarował: „Kto uderzy na Kiriat-Sefer [znane też jako Debir] i je zdobędzie, temu dam za żonę Achsę, moją córkę”. Miasto zdobył jego bratanek Otniel (pierwszy sędzia Izraela po śmierci Jozuego) i otrzymał nagrodę. W prezencie ślubnym Kaleb dał swej córce, na jej prośbę, Gullot Górne i Dolne, oprócz „połaci ziemi na południu” (Joz 15:13-19; Sdz 1:11-15; 3:9-11).

Achsa została wymieniona jako córka „Kaleba, brata Jerachmeela” (poz. 1), który żył ok. 150 lat przed Kalebem, synem Jefunnego (1Kn 2:42, 49).