RODOWÓD JEZUSA CHRYSTUSA

Przodków Jezusa, począwszy od Abrahama, wymieniono w 1 rozdz. Mateusza. W 3 rozdz. Łukasza ich lista sięga „Adama, syna Bożego”. Jest to jedyny rodowód zamieszczony w Chrześcijańskich Pismach Greckich. Jego fragmenty można znaleźć w 1 Kronik, rozdz. 1-3, gdzie podano imiona potomków Adama poprzez Salomona aż do Zerubbabela. Linię rodową od Adama do Dawida można też ustalić na podstawie ksiąg Rodzaju i Rut.

Rodowody z ksiąg: Rodzaju i Rut, 1 Kronik oraz Łukasza wymieniają te same postacie od Adama do Arpachszada, jedynie Kenan został w Łukasza 3:37 nazwany „Kainanem”. Spisy z 1 Kronik oraz Rodzaju i Rut pokrywają się ze sobą aż do osoby Dawida, tymczasem w relacji Łukasza między Arpachszadem a Szelachem występuje jeszcze jeden „Kainan” (Łk 3:35, 36).

Lista Mateusza zgadza się z 1 Kronik, ale pomija on kilka imion między Salomonem a Zerubbabelem. Zarówno ta rozbieżność, jak i różnice w porównaniu z Ewangelią według Łukasza zostaną omówione poniżej.

Jak wykazano w haśle RODOWÓD, Żydzi mieli zwyczaj spisywać imiona swych przodków, a oprócz tego sporządzali oficjalne rodowody, do których mieli dostęp kronikarze tacy jak Ezdrasz i które najwyraźniej istniały jeszcze w I stuleciu aż do 70 r. n.e. Największą wagę przywiązywano do genealogii Mesjasza, prowadzącej od Abrahama przez Dawida. Wszystko wskazuje na to, że Mateusz i Łukasz zaczerpnęli swoje dane z tych właśnie rodowodów.

Wiarogodność rodowodów ewangelicznych. Nasuwa się pytanie, dlaczego Mateusz pominął niektóre imiona podane przez innych kronikarzy. Jest oczywiste, że chcąc udowodnić czyjeś pochodzenie od określonej osoby, nie trzeba było wymieniać wszystkich przodków. Kiedy np. Ezdrasz wykazywał, że pochodzi z rodu kapłańskiego (Ezd 7:1-5), pominął szereg imion kapłanów wyszczególnionych w 1 Kronik 6:1-15. Najwyraźniej nie musiał wyliczyć każdego ze swych praojców, aby wykazać Żydom, iż jest kapłanem. Podobnie było w wypadku Mateusza: Niewątpliwie sięgnął do oficjalnych rodowodów, lecz nie przepisał z nich wszystkich imion, a jedynie te, które były potrzebne do udowodnienia, iż Jezus wywodzi się od Abrahama poprzez Dawida. Innym źródłem informacji, oprócz wspomnianych spisów, były dla apostoła Pisma Hebrajskie (por. Rut 4:12, 18-22 z Mt 1:3-6).

Spisy sporządzone przez Mateusza oraz Łukasza zawierały imiona, których wiarogodność nie budziła wątpliwości ówczesnych Żydów. Warto zauważyć, że choć zawzięci wrogowie chrystianizmu — faryzeusze, saduceusze i uczeni w piśmie — bez wahania sięgnęliby po każdy argument w celu skompromitowania Jezusa, to nigdy nie kwestionowali jego pochodzenia. A na pewno skrzętnie by wykorzystali najdrobniejszy błąd ewangelistów, gdyż aż do 70 r. n.e. mieli dostęp nie tylko do Pisma Świętego, ale też do oficjalnych rodowodów.

To samo można powiedzieć o żyjących w tamtych czasach poganach nieprzychylnych chrystianizmowi, z których wielu było ludźmi wykształconymi — podobnie jak wspomniani Żydzi. Na pewno skwapliwie by wytknęli wszelkie ewentualne sprzeczności czy wątpliwości w rodowodach podanych przez ewangelistów. Nic jednak nie wskazuje na to, żeby podważali ich autentyczność.

Zarówno Mateusz, jak i Łukasz osiągnęli to, na czym im zależało: udowodnili, że Jezus pochodził od Abrahama i Dawida. W tym celu nie musieli rekonstruować jego rodowodu, lecz po prostu go skopiowali z ogólnie dostępnych i powszechnie uznawanych spisów, w których wyszczególniono potomków Dawida, członków rodu kapłańskiego i wszystkie inne dane potrzebne do wykazania czyjegoś pochodzenia (zob. Łk 1:5; 2:3-5; Rz 11:1). Nawet jeśli kogoś w nich pominięto, nie wpłynęło to na końcowy efekt pracy ewangelistów, którzy przedstawili prawną i możliwą do sprawdzenia linię rodową Jezusa — zapowiedzianego Mesjasza.

Trudniejsze miejsca w relacji Mateusza. Mateusz dzieli rodowód od Abrahama do Jezusa na trzy części po 14 pokoleń (Mt 1:17). Być może chodziło mu o ułatwienie ich zapamiętania. Jednakże po dokładnym podliczeniu okazuje się, że imion jest 41, a nie 42. Mateusz mógł je pogrupować następująco: od Abrahama do Dawida (14 imion), od Dawida (wymienionego po raz drugi) do Jozjasza (też 14) i od Jechoniasza do Jezusa (również 14). Warto zauważyć, że ewangelista wspomina o Dawidzie na końcu pierwszej grupy i na początku następnej. Potem dwukrotnie mówi też o „zesłaniu do Babilonu”, łącząc je z Jozjaszem i jego synami (Mt 1:17).

Jak już wspomniano, Mateusz mógł dokładnie przepisać imiona z oficjalnego wykazu, ale mógł też kilka z nich celowo pominąć, żeby ułatwić zapamiętanie całego rodowodu. Z drugiej strony nie da się wykluczyć, że trzech królów z rodu Dawida — między Jehoramem a Uzzjaszem (Azariaszem) — opuszczono dlatego, iż Jehoram poślubił niegodziwą Atalię, córkę Jezebel, i w ten sposób spowinowacił władców judzkich z potępionym przez Boga rodem Achaba (1Kl 21:20-26; 2Kl 8:25-27). Mateusz wymienia tylko Jehorama, a pomija imiona jego trzech potomków: Achazjasza, Jehoasza i Amacjasza — aż do czwartego pokolenia (por. Mt 1:8 z 1Kn 3:10-12).

Mateusz podaje, że Zerubbabel był synem Szealtiela (Mt 1:12), co się pokrywa z innymi źródłami (Ezd 3:2; Neh 12:1; Ag 1:14; Łk 3:27). Jednakże w 1 Kronik 3:19 nazwano Zerubbabela synem Pedajasza. Wygląda na to, że z prawnego punktu widzenia był on synem Szealtiela, choć jego rodzonym ojcem był Pedajasz. Można to wytłumaczyć dwojako: albo Pedajasz zawarł małżeństwo lewirackie z wdową po Szealtielu, albo ten drugi adoptował syna swego zmarłego brata.

Trudność w relacji Łukasza. W dostępnych rękopisach Ewangelii według Łukasza między Arpachszadem (Arfaksadem) a Szelachem występuje drugi Kainan (Łk 3:35, 36; por. Rdz 10:24; 11:12; 1Kn 1:18, 24). Większość biblistów uważa, że jest to błąd przepisywacza. W Pismach Hebrajskich imię Kainan nie występuje w tym miejscu rodowodów ani w tekście masoreckim, ani w Pięcioksięgu samarytańskim, ani w targumach, ani w innych przekładach poza Septuagintą. Najwyraźniej nie było go nawet we wcześniejszych odpisach Septuaginty, ponieważ Józef Flawiusz, który na ogół się jej trzyma, podaje, że synem Arfaksada (Arpachszada) był Sales (Szelach) (Dawne dzieje Izraela, I, VI, 4). Pisarze wczesnochrześcijańscy, tacy jak Ireneusz, Juliusz Afrykański, Euzebiusz z Cezarei oraz Hieronim, uważali drugie imię Kainan w odpisach Ewangelii według Łukasza za późniejszą wstawkę (zob. KAINAN 2).

Skąd się biorą różnice między rodowodami Jezusa Chrystusa podanymi przez Mateusza i Łukasza?

Niemal wszystkie różnice w rodowodach podanych przez obu ewangelistów wynikają z tego, że począwszy od Dawida, Łukasz prowadzi linię rodową Jezusa przez Natana, a Mateusz przez Salomona (Mt 1:6, 7; Łk 3:31). Pierwszy zapewne wylicza przodków Marii, wykazując, iż Jezus był naturalnym potomkiem Dawida, drugi zaś udowadnia jego legalne prawo do tronu tego króla, od którego poprzez Salomona pochodził Józef, będący w świetle prawa ojcem Jezusa. Obaj ewangeliści zaznaczają, że Józef nie był jego ojcem rodzonym, lecz przybranym, który przekazał mu wszelkie dziedziczne prawa. Kiedy Mateusz dochodzi w swym rodowodzie do Jezusa, zmienia dotychczasowy styl i oznajmia: „Jakub został ojcem Józefa, męża Marii, z której się urodził Jezus zwany Chrystusem” (Mt 1:16). Nie używa więc sformułowania ‛Józef został ojcem Jezusa’, lecz zaznacza, że był on „mężem Marii, z której się urodził Jezus”. Łukasz jest jeszcze konkretniejszy, gdyż wspomniawszy wcześniej, że Jezus był naprawdę Synem Bożym urodzonym przez Marię (Łk 1:32-35), wyraźnie podaje, iż rozpoczął on swą działalność, „będąc, jak mniemano, synem Józefa, syna Helego” (Łk 3:23).

Ponieważ Jezus nie był rodzonym potomkiem Józefa, lecz Synem Bożym, rodowód podany przez Łukasza miał dowodzić, że jako człowiek pochodził od Dawida poprzez swoją matkę Marię. Komentując genealogie zamieszczone w obu Ewangeliach, F. L. Godet napisał: „Szczegółowa analiza tekstu potwierdza słuszność wniosku, do którego doprowadził nas już wcześniej brak rodzajnika przed (...) [imieniem Józef]: Łukasz podaje rodowód Helego, dziadka Jezusa, i wyraźnie przeciwstawia pokrewieństwo Jezusa z Helim jego pokrewieństwu z Józefem, więc niewątpliwie chodzi mu o przedstawienie jego linii rodowej poprzez Marię. A dlaczego nie wymienił jej z imienia i przeszedł od Jezusa bezpośrednio do jego dziadka? Starożytni zwykle nie uwzględniali matek w rodowodach. Dla Greków mężczyzna był synem swego ojca, a nie swej matki. A żydowskie przysłowie powiadało: ‚Genus matris non vocatur genus [„Potomek matki nie jest nazywany (jej) potomkiem”]’ (Bawa batra, 110, a)” (Commentaire sur l’Évangile de saint Luc, 1871, t. 1, s. 192).

W gruncie rzeczy te dwa rodowody, Łukasza i Mateusza, dowodzą, że Jezus jest potomkiem Dawida — z jednej strony poprzez Salomona, a z drugiej poprzez Natana (Mt 1:6; Łk 3:31). Na nich obie linie rodowe się rozchodzą, a potem znowu schodzą się na Szealtielu i Zerubbabelu. Można to wytłumaczyć następująco: Szealtiel był rodzonym synem Jechoniasza, a „synem Neriego” został nazwany dlatego, że ożenił się z jego córką. Jest też możliwe, że Neri nie miał żadnego męskiego potomka i dlatego zięcia nazywano jego „synem”. Jak wyjaśniono wcześniej, Zerubbabel był przypuszczalnie rodzonym synem Pedajasza, ale prawnie uznawano go za syna Szealtiela (Mt 1:12; Łk 3:27; por. 1Kn 3:17-19).

Następnie oba rodowody ponownie się rozchodzą na osobach Rezy i Abiuda. Ze sprawozdań ewangelicznych wynikałoby, iż byli oni synami Zerubbabela, choć równie dobrze mogli być jego dalszymi potomkami; możliwe też, że przynajmniej jeden był jego zięciem (Mt 1:13; Łk 3:27; por. 1Kn 3:19). W tym punkcie zarówno relacja Mateusza, jak i Łukasza różni się od informacji podanych w 3 rozdz. 1 Kronik. Być może jeden z ewangelistów (lub obaj) celowo pominął kilka imion. Ale najprawdopodobniej tego rodzaju różnice nie zostały wprowadzone przez nich samych, lecz zachodziły w istniejących rodowodach, w pełni akceptowanych przez ówczesnych Żydów.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że spisy przedstawione przez Mateusza i Łukasza razem wzięte potwierdzają dwa fakty: 1) Jezus był naprawdę Synem Bożym i naturalnym dziedzicem Królestwa dzięki cudownym narodzinom z dziewicy Marii, pochodzącej od Dawida; 2) Jezus był także prawnym dziedzicem tego króla w linii męskiej, gdyż jego przybrany ojciec Józef wywodził swój ród od Dawida i Salomona (Łk 1:32, 35; Rz 1:1-4). Ponieważ Józef (który wiedział, w jakich okolicznościach został poczęty Jezus) poślubił Marię, przyjął ją do swego królewskiego rodu i poręczył za nią swym imieniem, żaden Żyd nieprzychylny Jezusowi nie mógł mu zarzucić, że pochodzi z nieprawego łoża.

[Tabela na stronach 610, 611]

BIBLIJNE RODOWODY JEZUSA

Rodzaju i Rut

1 Kronik rozdz. 1, 2, 3

Mateusza rozdz. 1

Łukasza rozdz. 3

Adam

—

Adam

Set

—

Set

Enosz

—

Enosz

Kenan

—

Kenan

Mahalalel

—

Mahalalel

Jared

—

Jared

Henoch

—

Henoch

Metuszelach

—

Metuszelach

Lamech

—

Lamech

Noe

—

Noe

Sem

—

Sem

Arpachszad

—

Arpachszad

—

Kainan

Szelach

—

Szelach

Eber

—

Eber

Peleg

—

Peleg

Reu

—

Reu

Serug

—

Serug

Nachor

—

Nachor

Terach

—

Terach

Abram (Abraham)

Abraham

Izaak

Jakub (Izrael)

Jakub

Juda (i Tamar)

Juda

Juda (i Tamar)

Juda

Perec

Checron

Ram

Arni (Ram?)

Amminadab

Nachszon

Salmon

Salmon (Salma, 1Kn 2:11)

Salmon (i Rachab)

Salmon

Boaz (i Rut)

Boaz

Boaz (i Rut)

Boaz

Obed

Jesse

Dawid

Dawid (i Batszeba)

Dawid

1 Kronik rozdz. 1, 2, 3

Mateusza rozdz. 1

Łukasza rozdz. 3

Salomon

Natan⁠¹

Rechoboam

Mattata

Abijasz

Menna

Asa

Melea

Jehoszafat

Eliakim

Jehoram

Jonam

Achazjasz

—

Józef

Jehoasz

—

Judas

—

Symeon

Amacjasz

—

Lewi

Azariasz (Uzzjasz)

Uzzjasz (Azariasz)

Mattat

Jotam

Jorim

Achaz

Achaz Eliezer

Ezechiasz

Jezus

Manasses

Amon

Elmadam

Jozjasz

Kosam

Jehojakim

—

Addi

—

Melchi

Jechoniasz (Jehojachin)

Jechoniasz

Neri

Szealtiel (Pedajasz)⁠²

Szealtiel

Szealtiel⁠³

Zerubbabel⁠⁴

Zerubbabel

Mateusza rozdz. 1

Łukasza rozdz. 3

—

Reza

Abiud

Joanan

—

Joda

Eliakim

Josech

—

Semein

Azor

Mattatiasz

—

Maat

Cadok

Naggaj

—

Esli

Achim

Nahum

—

Amos

Eliud

Mattatiasz

—

Józef

Eleazar

Jannaj

—

Melchi

Mattan

Lewi

—

Mattat

Jakub

Heli (ojciec Marii)

Józef

Józef (zięć Helego)

Jezus (przybrany syn)

Jezus (syn Marii)

¹ Począwszy od Natana, Łukasz prowadzi rodowód matki Jezusa, a Mateusz kontynuuje linię przybranego ojca.

² Zerubbabel najwyraźniej był prawnie uznawany za syna Szealtiela, choć jego rodzonym ojcem był Pedajasz; być może Pedajasz zawarł z matką Zerubbabela małżeństwo lewirackie albo umarł przedwcześnie, a Szealtiel wychowywał i adoptował jego syna (1Kn 3:17-19; Ezd 3:2; Łk 3:27).

³ Szealtiel, syn Jechoniasza, był najprawdopodobniej zięciem Neriego (1Kn 3:17; Łk 3:27).

⁴ Linie rodowe Jezusa łączą się na Szealtielu i Zerubbabelu, a następnie znowu się rozchodzą. Być może prowadzą przez dwóch różnych potomków Zerubbabela; niewykluczone też, że Reza lub Abiud był jego zięciem.