6 „Pal męki”
(gr. σταυρός [stauròs]; łac. crux)
Wyrażenia „pal męki” użyto w Mateusza 27:40 w opisie stracenia Jezusa na Kalwarii, czyli Miejscu Czaszki. Nie ma żadnych dowodów na to, jakoby greckie słowo stauròs oznaczało w tym wypadku krzyż, który poganie już setki lat przed Chrystusem uważali za symbol religijny.
W klasycznej grece wyrazem stauròs określano jedynie pionowy pal lub belkę albo słup, służący na przykład za podporę jakiejś konstrukcji. Czasownik stauròo znaczył: ogrodzić słupami, otoczyć ostrokołem, palisadą. Natchnieni pisarze Chrześcijańskich Pism Greckich posługiwali się pospolitą odmianą greki (koiné), a używając słowa stauròs, mieli na myśli to samo, co oznaczał on w grece klasycznej: zwykły pal, czyli słup, bez dodatkowej belki przymocowanej pod takim czy innym kątem. Nic nie wskazuje na to, żeby było inaczej. Pisząc o narzędziu męki, do którego przybito Jezusa, apostołowie Piotr i Paweł użyli również słowa ksýlon, z czego wynika, iż był to prosty pal bez poprzeczki, bo właśnie takie jest w tym wypadku znaczenie słowa ksýlon (Dzieje 5:30; 10:39; 13:29; Galatów 3:13; 1 Piotra 2:24). W LXX wyraz ksýlon występuje w Ezdrasza 6:11 (2 Ezdrasza 6:11) i oznacza belkę, na której miał zawisnąć człowiek łamiący prawo. To samo znaczenie ma on w Dziejach 5:30 i 10:39.
An Expository Dictionary of New Testament Words (przedruk 1966, tom I, s. 256), opracowany przez W. E. Vine’a, wyjaśnia: „STAUROS (σταυρός) oznacza przede wszystkim pionowo ustawiony słup lub pal. Przybijano do niego złoczyńców skazanych na stracenie. Zarówno ten rzeczownik, jak i czasownik stauroō — ‛przymocować do słupa lub pala’ — należy w ich pierwotnym znaczeniu odróżniać od kościelnego krzyża złożonego z dwóch belek. Kształt tego ostatniego wywodzi się ze starożytnej Chaldei, gdzie był on symbolem boga Tammuza (kształtem przypominał bowiem mistyczne Tau, inicjał jego imienia), podobnie zresztą jak w innych okolicznych krajach, z Egiptem włącznie. Do połowy III wieku po Chr. kościoły albo już odstąpiły od niektórych nauk wiary chrześcijańskiej, albo je pozmieniały. Chcąc podnieść prestiż odstępczego systemu kościelnego, zaczęto przyjmować do kościołów pogan, którzy się nie odrodzili przez wiarę, i bardzo często pozwalano im zachować pogańskie znaki i symbole. Z tego powodu przyjęto również Tau, czyli T, najczęściej z obniżoną poprzeczką, jako wyobrażenie krzyża Chrystusowego”.
W słowniku języka łacińskiego opracowanym przez Lewisa i Shorta podano podstawowe znaczenie słowa crux: „drzewo, rama lub inne drewniane narzędzia egzekucji, na których palowano lub wieszano przestępców”. Wyraz ten dopiero później zaczął oznaczać „krzyż”. Pojedynczy pal służący do stracenia przestępcy nazywano po łacinie crux simplex. Zamieszczamy tu reprodukcję ryciny przedstawiającej takie narzędzie męki, a pochodzącej z książki Justusa Lipsiusa (1547-1606) pt. De cruce libri tres (Antwerpia, 1629, s. 19).
Hermann Fulda napisał w książce pt. Das Kreuz und die Kreuzigung (Krzyż i ukrzyżowanie): „Nie na wszystkich publicznych miejscach straceń były drzewa. Toteż wkopywano w ziemię zwyczajną belkę. Do niej przywiązywano lub przybijano zbrodniarzy, którzy wisieli rękami, a czasem nogami do góry”. Po przedstawieniu wielu dowodów H. Fulda sformułował następujący wniosek: „Jezus umarł na zwykłym palu egzekucyjnym; przemawia za tym: a) zwyczaj używania tego narzędzia kaźni w krajach Wschodu, b) pośrednio sam opis cierpień Jezusa oraz c) liczne wypowiedzi dawnych ojców kościoła” (Wrocław, 1878, ss. 109, 219, 220).
Paul Wilhelm Schmidt, który był profesorem Uniwersytetu Bazylejskiego, w swoim dziele pt. Die Geschichte Jesu (Dzieje Jezusa, tom 2, Tybinga i Lipsk 1904, ss. 386-394) szczegółowo omówił znaczenie greckiego słowa stauròs. Na stronie 386 wyjaśnił: „σταυρός [stauròs] oznacza jakikolwiek pionowo stojący słup albo pień drzewa”. A na stronach 387 do 389 tak napisał o straceniu Jezusa: „Jeżeli chodzi o karę wymierzoną Jezusowi, to z doniesień ewangelicznych wynika, że oprócz ubiczowania zastosowano wyłącznie najprostszą formę rzymskiego ukrzyżowania — zawieszenie nie odzianego ciała na palu, który, nawiasem mówiąc, kazano Jezusowi nieść lub ciągnąć na miejsce egzekucji, by tę upokarzającą karę uczynić jeszcze uciążliwszą. (...) Każdą inną formę niż zwykłe zawieszenie wyklucza fakt, iż takich egzekucji nierzadko dokonywano masowo: 2000 osób na raz zgładził Warus (Flaw., Dawne dzieje Izraela, księga siedemnasta, 10.10), podobnie Kwadratus (Wojna żydowska, II 12. 6), prokurator Feliks (Wojna żydowska, II, 15. 2 [13. 2]), a także Tytus (Wojna żydowska, VII, 1 [V, 11. 1])”.
Nie istnieją zatem żadne dowody na to, jakoby Jezus Chrystus został ukrzyżowany na dwóch drewnianych belkach złączonych pod kątem prostym. Nie chcemy niczego dodawać do spisanego Słowa Bożego przez wprowadzanie do natchnionych Pism pogańskiej koncepcji krzyża, a słowa stauròs i ksýlon tłumaczymy zgodnie z ich podstawowym znaczeniem. Jezus użył wyrazu stauròs jako symbolu cierpień i hańby oraz męki jego naśladowców (Mateusza 16:24), toteż przetłumaczyliśmy stauròs na „pal męki”, dla odróżnienia od słowa ksýlon, któremu przypisaliśmy odpowiednik „pal”.
[Ilustracja na stronie 418]
Rycina przedstawiająca crux simplex