5 TAPUY

¿Imatá turiyawajtinku ruwayman?

¿IMARAYKUTAJ YACHANA?

Turiyasojkunaman imaynatachus kutichisqaykeqa allin kanman chayri mana.

**¿IMATÁ QAN RUWAWAJ?**

Kaypi tʼukuriy: Lucasqa niña escuelaman riyta munanchu. Imaraykuchus kay kinsa killaspi compañerosnenqa paypa contranpi llullasta parlanku, sutistapis churayta qallarinku. Waj kutispitaj paykunapuni Lucaswan chocakunku, librosnintapis wijchʼurparipunku, mana paykunachu juchayoj kasqankutataj ninku. Wakin kutitaj wasanmanta tanqarparinku. Lucastaj mana yachanchu pichus tanqasqanta, imaraykuchus compañerosnenqa manapis paykunachu ruwankuman jina kakushanku. Chantapis Lucastaqa qaynalla Internetnejta manchiykuchillankutaj...

Lucas kawaj chay, ¿imatá ruwawaj?

TUMPATA TʼUKURIY

Ama niychu ni imata ruwayta atisqaykita. Mana maqanakuspalla jarkʼakuyta atiwaj. ¿Imaynatá chayta ruwawaj?

AMA KASUTA RUWAYCHU. Biblia nin: “Wampu runaqa tukuy atisqanta phiñakun, yachayniyoj runari phiñakuyninta ñitʼiykukun”, nispa (Proverbios 29:11). Mana kasuta ruwanki, nitaj uj jinayankichu chayqa, turiyasojkunaqa niña imatapis nisonqankuchu.
AMA KUTICHIKUYCHU. Biblia nin: “Ama pimampis sajramanta sajrallatataj kutichiychejchu”, nispa (Romanos 12:17). Kutichikuyta munayqa astawan chʼampayllata rikhurichin.
WAJNEJTA PURIY. Biblia nin: “Yuyayniyojqa sajra kajta rikuspa, pakakun; mana yuyayniyojrí sajraman chimpaykun, chantaqa ñakʼarin”, nispa (Proverbios 22:3). Chantapis turiyasojkunamanta ayqekuy, amataj maypichus turiyasunkuman chaykunasman riychu.
MISKʼI SIMIWAN KUTICHIY. Biblia nin: “Miskʼi simiwan kuticheyqa phiñakuyta thasnun”, nispa (Proverbios 15:1). Imallamantapis asireyqa phiñakuyta thasnun. Sutʼincharinapaj, wirita kashasqaykita nisojtinku, hombrosniykita kuyurichispa “tulluyanaychá kanqa”, nispa kutichiwaj.
RIPUY. Nora 19 watasniyoj nin: “Mana churanakuspa ripusqaykeqa wiñay tukusqa kasqaykita, phiñakuyniykita nitʼiykukuyta atisqaykita, nitaj paykuna jinachu kasqaykita rikuchin”, nispa (2 Timoteo 2:24).
AMA PISIPAJ QHAWAKUYCHU. Wakin kutis turiyasojkunaqa sumajta yachanku pikunachus pisipaj qhawakusqankuta, mana kutichikuyta atisqankuta ima. Chantapis imatachus nisusqankuta mana kasuta ruwajtiykeqa, niña turiyasonqankuchu.
WILLAKUY. Pichus ñaupajta profesora karqa, pay nin: “Turiyachikojkunata niyman pillamanpis willakunankuta. Kayta ruwayqa may allin, wajkunapis manaña ajinapi rikukunankupaj”, nispa.

Uj wayna mana manchachikuspa turiyajta mana uyarishanchu — Mana pisipaj qhawakusqaykeqa turiyasojta mana manchikunaykipaj yanapasonqa.

¿YACHARQANKICHU?

Mana maqaspallachu turiyasunkuman manaqa:

Asipayasunkuman. Celine 20 watayoj nin: “Ima sutistachus churawasqankuta, imatachus niwasqankutaqa mana qonqasajchu. Chay niwasqankoqa ni imata sumajta ruwayta atisqayta, ni pi munakuwasqanta, ni imapaj valesqayta ima yuyachiwaj, chaymanta nisqaqa sajmanawankuta munayman karqa”, nispa.
Qhesachasunkuman. Haley 18 watayoj nin: “Compañerosneyqa mana qayllachikuwajchu kanku. Maypichus mikhunapaj tiyaykoj kayku chayman mana rinaypaj juntʼaykoj kanku. Watantinta waqaspa sapitallay mikhukoj kani”, nispa.
Internetnejta turiyasunkuman. Daniel 14 watayoj nin: “Computadoraykipeqa wakin botonesta ñitʼiykuspalla waj runata mana allinpajchu qhawachiwaj. Mana ajinapunichu kananta yuyaspaqa pantashasunman”, nispa.

**TURIYASUSQANKUPI TʼUKURIY**
CHEQA CHAYRI MANA CHEQACHU	KUTICHIYKUNASNIN
1 Turiyaj runasqa unayñapuni karqanku.	1 Cheqa. Sutʼincharinapaj, Bibliaqa Nefilim nisqa runasmanta parlan, chay runaspa sutisnin niyta munan “wajkunata urmachejkuna”, nispa (Génesis 6:4).
2 Turiyayqa pujllakuylla. Mana pitapis llakichinchu.	2 Mana cheqachu. Wakin jovenesqa wañuchikunku, wajkuna turiyasqankurayku.
3 Turiyawanchej chaykunaman kutichikoyqa may allin.	3 Mana cheqachu. Turiyajkunaqa wakin kuti may kallpayoj kanku, imata ruwaspapis mana atipasunmanchu.
4 Wajkunata turiyashasqankuta rikuspaqa chʼinlla kakuna.	4 Mana cheqachu. Chʼinlla kakojqa turiyajtapis jarkʼashanman jina, imapis pasajtintaj pay juchayoj rikhurinman.
5 Turiyajkunaqa manchachiwajtinchejpis, paykunaqa wakin kutis manchachikuspallataj kausakunku.	5 Cheqa. Turiyajkunaqa may kasqankuta yuyakuspapis, wakenqa pisipaj qhawakunku, wajkunata ñakʼarichispataj kusikunku.
6 Turiyajkunaqa kausayninkuta tijrachiyta atinku.	6 Cheqa. Turiyajkunaqa yanapajtinchej kausayninkuta, yuyayninkuta ima tijrachiyta atinku.