CAPÍTULO 3
¿Imatá Diosninchej runaspaj munan?
1. ¿Imapajtaj Diosninchej Adanta Evatawan ruwasqa?
1 JEHOVÁ DIOSQA munan tukuy runas allinta kausakunanchejta. Payqa Adanta Evata ruwaytawan uj kʼachitu huertaman churarqa. Munarqataj wawasniyoj kanankuta, kay jallpʼata uj paraisoman tukuchinankuta, animalestapis qhawanankuta (Génesis 1:28; 2:8, 9, 15; “¿Imapajtaj Dios jallpʼata ruwarqa?” nisqata leeriy).
2. 1) ¿Dios juntʼanqachu imatachus ruwasaj nisqanta? 2) ¿Imayna runastaj kay jallpʼapi tiyakonqanku? 3) ¿Mashkha unaytataj runas kay jallpʼapi tiyakonqanku?
2 Chanta, ¿maykʼajllapis kay jallpʼanchej uj paraisoman tukunmanchu? Jehová Diosqa niwanchej: “Noqa nini, chay nisqaytataj juntʼasaj; imatachus wakichisqayta ruwanaypuni tiyan”, nispa (Isaías 46:9-11; 55:11). Payqa imatachus ruwasaj nisqanta juntʼanqapuni, nitaj pipis pantachenqachu. Diosninchejqa mana “chʼusajlla” kananpajchu kay jallpʼata ruwarqa (Isaías 45:18). Payqa kay jallpʼata ruwarqa runas chaypi tiyakunankuta munaspa. Chanta, ¿imayna runastaj kay jallpʼapi tiyakunankuta munan? ¿Mashkha unaytataj? Bibliaqa nin: “Cheqan runasqa kay pachata herenciankupaj japʼenqanku, chaypitaj wiñaypaj kausanqanku”, nispa (Salmo 37:29; Apocalipsis 21:3, 4).
3. ¿Imatataj Dios Palabranpi willawanchej?
3 Kunanqa onqonchej, wañunchej ima. Casi tukuynejpi runasqa maqanakushanku, purajmantataj wañuchinakushanku. Diostajrí mana munarqachu ajinata kausakunanchejtaqa. Payqa Palabranpi willawanchej imaraykuchus ajina llakiypi kausakushasqanchejta.
DIOSPA ENEMIGON
4, 5. 1) ¿Pitaj uj katarinejta Evawan parlasqa? 2) ¿Imaynatá uj kʼacha runa suwaman tukunman?
4 Bibliaqa niwanchej ‘Kuraj Supay, Satanasqa’ Diospa enemigon kasqanta. Supayqa Edén huertapi uj katarinejta Evawan parlarqa (Apocalipsis 12:9; Génesis 3:1). Evataj yuyarqa kataripuni parlashasqanta (“Kuraj Supay, Satanás” nisqata leeriy).
5 ¿Dioschu Kuraj Supay Satanasta rikhuricherqa? Mana. Uj ángel sajrayaspa Supayman tukorqa. Chay angelqa cielopi kasharqa Diosninchej kay jallpʼata ruwashajtin (Job 38:4, 6, 7). Chanta, ¿jinallamantachu chay angelqa Kuraj Supayman tukunman karqa? Mana. Imaynatachus uj runa kʼacha kashaspa suwaman tukun, ajinallatataj chay angelpis sajraman tukorqa. Sichus uj runa wajpa imasninta munapayaspallapuni kanqa chayqa, chay sajra munaynin astawan sinchʼiyanqa. Chay sajra munaynin astawan sinchʼiyajtintaj imatachus munapayasqanta ruwanqapuni. Ajinamanta chay runaqa suwaman tukun. Ajinallatataj chay angelpis sajraman tukorqa (Santiago 1:13-15 leey; “Ángeles” nisqata leeriy).
6. ¿Imaynamantá uj ángel Supayman tukusqa?
6 Jehová Diosqa Adanta Evata ruwaytawan paykunaman nerqa: “Miraychej, kay pachaman juntʼaychej”, nispa (Génesis 1:27, 28). Supaytaj ichá sonqonpi nerqa: “Diosta yupaychanankumantaqa noqata Diosta jina qhawawankuman”, nispa. Chayllapipuni yuyasqanraykutaj, astawan munarqa Diosta jina qhawanankuta. Chayrayku chay angelqa llullakuspa, Evata engañaykorqa (Génesis 3:1-5 leey). Ajinamanta chay angelqa Kuraj Supay Satanasman tukorqa, nisunman Diospa enemigonman.
7. 1) ¿Imaraykú Adanwan Evawan wañorqanku? 2) ¿Imaraykutaj noqanchejpis machuyanchej, wañunchejtaj?
7 Jehová Diosqa Adanta Evatawan nerqa Edén huertapi kaj ujnin sachʼaj poqoyninta amapuni mikhunankuta, mikhojtinkutaj wañunankuta. Adanwan Evawantaj Diosta mana kasuspa chay sachʼaj poqoyninta mikhuykorqanku (Génesis 2:17; 3:6). Chayta ruwaspaqa Diospa contranpi juchallikorqanku, pay nisqanman jinataj wañorqanku (Génesis 3:17-19). Paykunaj wawasninkupis juchasapasllataj nacekusqankurayku wañullarqankutaj (Romanos 5:12 leey). Chaytaqa uj adoberawan kikincharisunman. Uj adoberachus wistʼu kanman chayqa, chay adoberawan ruwasqa adobespis wistʼusllataj kankuman. Adanqa Diosta mana kasukusqanrayku, juchasapaman tukorqa. Tukuy runas Adanpa wawasnin kasqanchejrayku juchasapasllataj kanchej. Chayrayku machuyanchej, wañunchejtaj (Romanos 3:23; “Jucha” nisqata leeriy).
8, 9. 1) ¿Imatataj Supay Adantawan Evatawan yuyachiyta munasqa? 2) ¿Imataj mana yachakunmanchu karqa Diosninchej contranta oqharikojkunata chay rato wañuchejtin?
8 Supayqa Adantawan Evatawan juchallicherqa. Ajinamanta kinsantinku Diospa contranta oqharikorqanku. Supayqa Adantawan Evatawan yuyachiyta munarqa, Jehová Diosqa mana allinninkutachu munasqanta, llulla kasqanta, nitaj allin kamachejchu kasqanta. Chaywanqa kaytapis nishanman jina karqa: “Runasqa mana Diostapunichu kasukunanku tiyan, sapa ujninkumanta kashan allintapis manapis ruwanankoqa”, nispa. Jehová Diostaj contranpi oqharikojkunata chay ratopacha wañuchiyta atinman karqa. Ajinamanta niña pipis Diospa contranta oqharikojqa kanmanchu karqa. Jinapis chayta ruwanman karqa chayqa, mana yachakunmanchu karqa Supay llulla kasqanqa.
9 Chayrayku Jehová Diosqa mana chay ratochu paykunata wañucherqa. Astawanpis saqellarqa runallataj runamasinta gobernananta. Ajinamanta sutʼi yachakunanpaj Supayqa llulla kasqanta, Diosllataj yachasqanta imachus runaspaj allin kasqanta. Adanwan Evawanrí, mana allintachu ruwarqanku Supayta kasuspa, Diospa contranpitaj oqharikuspaqa. Jehová Diosninchejqa tukuy imata paykunaman qorqa. Uj kʼachitu huertata ruwaporqa, animalesta qhawanankuta nerqa, wiñaypaj kausakunankupajtaj ruwarqa. Supaytajrí mana imatapis paykunamanqa qorqachu.
10. ¿Imata ruwananchejtaj sapa ujninchejmanta kashan?
10 Kunanpis kikillantaj. Diostachus chayri Supaytachus kasukunanchejqa sapa ujninchejmanta kashan. Diostachus Kamachejninchejta jina kasukusun chayqa, Supay llulla kasqanta rikuchisun. Supaytachus kamachejninchejta jina kasusun chaytaj, wañuyllata tarisun (Salmo 73:28; Proverbios 27:11 leey). Diosta kasukoj runasqa pisilla kanku. Jinapis kay mundotaqa mana Dioschu kamachishan. Chanta, ¿pejpa makinpitaj kay mundo kashanri? Chayta qhepan parrafospi yachakusunchej.
¿PEJPA MAKINPITAJ KAY MUNDO KASHAN?
Sichus jallpʼantinmanta llajtas mana Supaypatachu kanman karqa chayqa, nichá Jesusta ninmanchu karqa “qopusqayki” nispaqa.
11, 12. 1) ¿Pejpa makinpitaj kay mundo kasqa? 2) ¿Pikunataj nisqanku kay mundotaqa Supay kamachishasqanta?
11 Jesusqa yacharqa pejpa makinpichus kay mundo kashasqanta. Uj kuti, Satanasqa Jesusman “rikucherqa jallpʼantinmanta llajtasta, qhapaj kapuyninkutawan”. Chantá Satanasqa Jesusta nerqa: “Sichus qonqoriykukuspa yupaychawanki chayqa, kay tukuy imasta qopusqayki”, nispa (Mateo 4:8, 9; Lucas 4:5, 6). Sichus chay llajtas mana Satanaspatachu kanman karqa chayqa, nichá Jesusta ninmanchu karqa “kay tukuy imasta qopusqayki” nispaqa. Kay mundomanta gobiernosqa Supaypa makinpi kashanku.
12 Chanta, ¿imaynapitaj kay mundomanta gobiernos Supaypa makinpi kashankuri? ¿Nichu Tukuy Atiyniyoj Dioslla tukuy imata ruwarqa? (Apocalipsis 4:11). Arí, Diospuni ruwarqa. Jinapis Jesusqa sutʼita nerqa, ‘kay mundota kamachejqa’ Satanás kasqanta (Juan 12:31; 14:30; 16:11). Apóstol Pablopis nillarqataj ‘kay mundoj diosnenqa’ Diablo kasqanta (2 Corintios 4:3, 4). Apóstol Juanpis nillarqataj, ‘mundontinmanta runasqa Kuraj Supaypa makinpi kasqankuta’ (1 Juan 5:19).
SAJRA RUWAYKUNA CHINKANQA
13. ¿Imaraykutaj allin kausay kananta munanchej?
13 Kay mundomanta runasqa diamanta día astawan sajrayashanku. Runasqa tukuynejpi maqanakuspa wañuchinakushanku, llukʼinakushanku, puraj uyastaj kanku. Runasqa chay imasta chinkachinankupaj tukuy imata ruwajtinkupis, manapuni chinkachiyta atinkuchu. Diostajrí chinkachiyta atin. Payqa tumpamantawan, sajra ruwaykunata Armagedón maqanakuypi chinkachenqa. Kay jallpʼata uj paraisoman tukuchispataj, allin kausayta apamonqa (Apocalipsis 16:14-16; “Armagedón” nisqata leeriy).
14. 1) ¿Pitataj Dios churasqa Gobiernonpi rey kananpaj? 2) ¿Imatá Biblia Jesusmanta nisqa?
14 Jehová Diosqa Jesusta churarqa rey jina gobernananpaj. Bibliaqa may unayña nerqa, Jesusqa “Allin Kawsayta Apamoj Rey” kananta, wiñaypajtaj gobernananta (Isaías 9:6, 7). Jesusqa Diosmanta mañakuyta yachachishaspa, kay jinata mañakunata nerqa: “Gobiernoyki jamuchun. Munayniykitaj ruwasqa kachun, imaynachus cielopi, ajinallatataj kay jallpʼa patapipis”, nispa (Mateo 6:10). Pusaj capitulopi astawan yachakusunchej, Diospa Gobiernollan kay jallpʼata gobernamunanta (Daniel 2:44 leey). Chaypachataj kay jallpʼanchejqa uj kʼachitu paraisoman tukonqa (“Diospa Gobiernon” nisqata leeriy).
ALLIN KAUSAY QAYLLAPIÑA KASHAN
15. Bibliapi ‘mosoj jallpʼaʼ nispa, ¿pikunamantá parlashan?
15 Bibliaqa nin: “Noqanchejtajrí mosoj cielota, mosoj jallpʼatawan suyakushanchej, pay qonanta nisqanman jina. Chaypitaj cheqan kausaylla kanqa”, nispa (2 Pedro 3:13; Isaías 65:17). Bibliaqa wakin kuti ‘jallpʼa’ palabrata oqharin runasmanta parlananpaj, manataj jallpʼamantapunichu (Deuteronomio 32:1). ‘Mosoj jallpʼaʼ nispataj, Jehová Diosta kasukoj runasmanta parlashan, pikunatachus Dios bendecin, chaykunamanta.
16. 1) Diosninchej allin kausayta apamojtin, ¿imatá japʼisunchej? 2) ¿Pikunatataj rejsinanchej kasqa wiñay kausayta japʼinapaj?
16 Jesusqa nerqa, Diosninchej allin kausayta apamojtin ‘wiñay kausayta’ japʼinanchejta (Marcos 10:30). Chanta, ¿imatá ruwananchej tiyan wiñay kausayta japʼinanchejpaj? Chayta yachanapajqa leerina Juan 3:16 versiculota, Juan 17:3 versiculotawan. Qhepan parrafospi yachakusunchej imaynachus paraisopi kausay kananta.
17. ¿Imastaj qhepaman manaña kanqachu?
17 Manaña kanqachu wañuchinakuykuna, maqanakuykuna, sajra ruwaykuna, nitaj guerraspis. Sajra runasqa kay jallpʼamanta chinkachisqa kanqanku (Salmo 37:10, 11). Diosqa “tukuy kay pachapi” guerrasta chinkachenqa (Salmo 46:9; Isaías 2:4). Kay jallpʼapeqa pikunachus Diosta munakunku, kasukunkutaj, chaykunalla tiyakonqanku. Chaypachataj allin kausay wiñay wiñaypaj kanqa (Salmo 72:7).
18. ¿Imaynatataj paraisopi kausakusunchej?
18 Jehová Diosta yupaychajkunaqa ni imamanta manchikuspa tiyakonqanku. Ñaupa tiempomanta israelitasqa, Diosta kasukojtillanku ni imamanta manchikuspa tiyakoj kanku, Diosninchej paykunata jarkʼasqanrayku (Levítico 25:18, 19). Paraisopipis ni imamanta manchachikuspa kausakusunchej (Isaías 32:18; Miqueas 4:4 leey).
19. ¿Paraisopi mikhunamanta pisisunchu?
19 Ashkha mikhuna kanqa. ‘Ashkha trigo kanqa, orqo puntaspipis trigoqa wayrawan pujllarenqa’ (Salmo 72:16). ‘Jallpʼaqa sumajta poqonqa, Jehová Diosninchejtaj bendeciwasunchej’ (Salmo 67:6).
20. ¿Kay jallpʼanchej paraisoman tukonqachu?
20 Kay jallpʼaqa uj paraisoman tukonqa. Paraisopeqa kʼachitu wasista ruwakusunchej, huertasninchejpis kʼachitus kanqanku (Isaías 65:21-24; Apocalipsis 11:18 leey). Kay jallpʼaqa kʼachitu huertaman tukonqa, imaynachus Edén huerta karqa, ajinaman. Diosninchejqa tukuy ima necesitasqanchejta qowasunchej. Bibliaqa Diosmanta nin: “Makiykita kicharispa, tukuy kawsajkunata sajsachinki ashkhata qospa”, nispa (Salmo 145:16).
21. ¿Sajra animalesta manchachikullasunpunichu?
21 Sajra animalespis mansoyanqanku. Sajra animalesqa niña runasta imananqankuchu. Wawitaspis, niña manchachikonqankuchu phiña animalestaqa (Isaías 11:6-9; 65:25 leey).
22. ¿Runas onqollasunpunichu?
22 Manaña pipis onqonqachu. Jesusqa kay jallpʼapi kashaspa ashkha onqosqasta sanoyacherqa (Mateo 9:35; Marcos 1:40-42; Juan 5:5-9). Rey jina kay jallpʼata gobernamushajtintaj, tukuy onqosqasta sanoyachenqa. Chaypachataj manaña pipis nenqachu, “onqosqa kani, nispaqa” (Isaías 33:24; 35:5, 6).
23. ¿Imata ruwanantataj Diosninchej niwanchej?
23 Wañupojkunapis kausarinponqanku. Diosqa niwanchej may chhika runasta wañuymanta kausarichimunanta, “cheqan runasta, mana cheqan runastapis” (Juan 5:28, 29 leey; Hechos 24:15).
24. Paraisopiña kashajtinchej, ¿imaynataj sonqonchej kashanqa?
24 Sapa ujninchejmanta kashan, Jehová Diosmanta yachakuspa payta sirvinanchej chayri munasqanchejman jinalla imatapis ruwananchejqa. Diosta sirvikusunchej chayqa, aswan qhepaman sumaj kausayta tarisunchej. Jesusqa niraj wañupushaspa, ladonpi warkhusqa kasharqa chay runaman nerqa: “Noqawan paraisopi kanki”, nispa (Lucas 23:43). Diosqa imatachus ruwasaj nisqanta Jesucristonejta juntʼanqa. Chayrayku qhepan capitulopeqa Jesucristomanta yachakusunchej.