Guerraspis chʼajwaspis llakiypi rikhurichiwanchej
“Segunda Guerra Mundialmantapacha kunanpuni mundontinpi astawan chʼajwas yapaykukun. 2 mil millones runaspuni maypichus chʼajwas tiyan chay lugarespi tiyakushanku”.
Chayta nerqa Amina Mohammed 26 de enero de 2023 watapi. Payqa Naciones Unidasmanta vicesecretaria general.
Maykunapichus allillanta kausakushanku chay lugarespeqa kaymanta jinalla guerras, chʼajwaspis rikhurinman. Chay guerrasmanta, chay chʼajwasmanta karupi tiyakojkunapis llakiypi rikukullankumantaj. Uj lugarpi guerra tukukojtinpis unaytawanraj runas sufrinku. ¿Imaspitaj runas rikukunku?
Mikhunata pisichikunku. Programa Mundial de Alimentos nisqanman jina, “astawanqa mikhuna pisiyan chʼajwas kasqanrayku. Mikhunata pisichikojkunamanta khuskan kurajpuni maypichus guerras, chʼajwas tiyan chay lugarespi tiyakunku”.
Mana sanoschu qhepakunkuman. Guerras kananpaj jina chay lugarespi runasqa imachus paykunata qhatirinanmanta mancharisqalla kankuman, phutikunkumantaj. Guerras, chʼajwas kan chay lugarespi tiyakojkunaqa mana sanoschu qhepakunkuman, astawanqa mancharisqas, llakisqastaj kankuman. Chay lugarespitaj mana doctores kayta yachallanchu.
Wasinkuta saqespa ayqekunku. El Alto Comisionado de las Naciones Unidas para los Refugiados nisqanman jina, septiembre de 2023 watapaj mundontinpi may chhika runas, nisunman 114 millones kurajpuni wasinkuta saqespa waj lugarman ayqekusqanku. Astawanqa ajinata waj lugaresman ayqekunku guerras kasqanrayku, maqanaku chʼajwas kasqanrayku ima.
Qolqe pisiyan. Guerra kajtenqa tukuy ima astawan valeykun, qolqetaj mana imapajpis alcanzallanchu. Gobiernos ejercitosninkupaj ashkha qolqeta churajtinku, pisillataña qolqeta churanku escuelaspaj, hospitalespajpis. Chaytaj runasta may llakiypi rikhurichinman. Guerra pasaytataj may chhika qolqeta necesitakun watejmanta tukuy imata sayarichinapaj.
Jallpʼa pierdekun. Runasqa sumajta kausakunanchejpaj necesitanchej jallpʼata, yakuta, airetapis. Guerras kajtin chay imas chʼichichakun. Chaytaj mayta llakichiwanchej, onqochiwanchejtaj. Chantapis dinamitasta jina jallpʼaman pʼampasqankoqa, guerras pasayta ima ratollapis phatanman.
Cheqamantapuni guerrasqa imaymana llakiykunapi rikhurichiwanchej.