UK'OLB'AL WUJ PA INTERNET Watchtower
Watchtower
UK'OLB'AL WUJ PA INTERNET
Quiché
'
  • '
  • ä
  • Ä
  • BIBLIA
  • E WUJ
  • E RIQB'AL IB'
  • mwbr20 diciembre e uxaq 1-7
  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos

K'o ta video che wajun kʼutunem ri'.

Chakuyu' qamak, ri video ktziji' taj.

  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos
  • Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos (2020)
  • Subtítulo
  • 7-13 RE DICIEMBRE
  • 14-20 RE DICIEMBRE
  • 21-27 RE DICIEMBRE
  • 28 RE DICIEMBRE KOPAN 3 RE ENERO
Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos (2020)
mwbr20 diciembre e uxaq 1-7

Referencias rech ri wuj Qachak xuqujeʼ Qakʼaslemal ri oj Cristianos

7-13 RE DICIEMBRE

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | LEVÍTICO 10, 11

«Rajawaxik kqaloqʼoqʼej más ri Jehová chuwach ri qafamilia»

(Levítico 10:1, 2) Ri e ukʼojol ri Aarón are ri Nadab xuqujeʼ ri Abihú, chkijujunal xkikʼam ri kibʼuqibʼal, xkiya qʼaqʼ xuqujeʼ kʼokʼalaj qʼol chkipam, xkichiʼj kʼu chuwach ri Ajawaxel jun qʼaqʼ ri jun chi wi ri man are ta ri ubʼim ri Ajawaxel chke. 2 Xel kʼu uloq qʼaqʼ chuwach ri Ajawaxel ri xeʼupororej, xekam kʼut chuwach ri Ajawaxel.

it-1 1200 párr. 4

Bʼim taj kkojik

Qʼaqʼ xuqujeʼ incienso che bʼim taj kkojik. Pa Levítico 10:1, ri tzij hebrea zar (femenino, za·ráh; literalmente, kraj kub’ij kch’ob’taj taj) are kchʼaw chrij ri qʼaqʼ che ubʼim ta ri Dios chke kkojik, are kʼu ri e ukʼojol ri Aarón, Nadab y Abihú, xkiya chuwach ri Jehová, rumal laʼ xeʼukamisaj rukʼ qʼaqʼ (Le 10:2; Nú 3:4; 26:61). Tekʼuriʼ, Jehová xubʼij che Aarón: «Are taq ri at o ri e akʼojol kixok pa ri Likʼom Rachoch Dios re riqoj ibʼ, mitij uwaʼl uva, mawi ukʼyaʼ ri keqʼabʼarisanik, rech man kixkam taj; jun pixabʼ waʼ ri kkanaj kan chke ri tataxelabʼ xuqujeʼ chke ri kʼojolaxelabʼ rech kixkunik kiwil ri ujalbʼem ribʼ ri tastalik rukʼ ri man tastalik taj, ri tzʼil xuqujeʼ ri chʼajchʼoj, rech kixkunik keʼitijoj ri aj israelibʼ chke konojel ri pixabʼ ri uyoʼm ubʼixik ri Ajawaxel chiwe rumal ri Moisés» (Le 10:8-11). Wariʼ kukʼutu che Nadab y Abihú xkitij tzam, y wariʼ xubʼano che xkiya qʼaqʼ che uyaʼom ta ubʼixik ri Dios. Weneʼ utz taj rumal ri tiempo, lugar o ri ubʼanik ri qʼaqʼ, o weneʼ utz ta uyaʼik ri ukunel ri incienso xkibʼano junam rukʼ ri kyaʼ ubʼixik pa Éxodo 30:34, 35. Rumal che e qʼabʼarelabʼ kraj ta kubʼij che xkʼajisax ta kiwach.

(Levítico 10:4, 5) Ri Moisés xeʼusikʼij ri Misael xuqujeʼ ri Elzafán, (e ukʼojol ri Uziel, rikan ri Aarón), xubʼij chke: «Tisaj, cheʼiwesaj bʼik we iwachalal riʼ chupam ri qʼijilabʼal, jeʼiyaʼ kan chrij ri qajebʼal.» 5 Xeqebʼ kʼut, xekitelej bʼik e kikojom ri rij katzʼyaq, xekiya kan chrij ri qajebʼal jachaʼ ri taqanik ri uyoʼm ri Moisés.

(Levítico 10:6, 7) Xubʼij kʼu ri Moisés che ri Aarón, e rachiʼl ri e ukʼojol ri Eleazar xuqujeʼ ri Itamar: ri e ukʼojol ri Aarón: «Mikiyibaʼ ri iwiʼ, mawi meʼijis ri iwatzʼyaq che ukʼutik ri ibʼis, mixekʼam kʼu neʼ, maqaj ri royowal ri Ajawaxel pa kiwiʼ ri aj israelibʼ. Ri kuyaʼ kkibʼisoj are ri kachalal ri kachalaxik kibʼ, konojel ri aj israelibʼ, chi ri Ajawaxel xubʼan na we kʼatik riʼ. 7 Naj mixbʼe wi che ri Likʼom Rachoch Dios re riqoj ibʼ, rech man kixkam taj; ri ix tastajinaq rumal ri raceite ri Ajawaxel.» Je kʼut jachaʼ ri taqanik ri xuya ri Moisés je xkibʼano.

w11 15/7 31 párr. 16

¿La at okinaq at pa ri ruxlanem ri Dios?

16 Aarón, ri rachalal ri Moisés, xuqujeʼ xuriq wajun kʼax riʼ kukʼ ri kebʼ ukʼojol, Nadab y Abihú. Jehová xukʼajisaj kiwach rukʼ kamikal rumal che utz ta ubʼanik ri incienso xkiyaʼo, y che are jun nimalaj makaj. ¡Sibʼalaj bʼisobʼal riʼ che ri kitat are chiʼ xretaʼmaj che ni jumul chik kril kiwach, ktzijon kukʼ y kkʼojiʼ kukʼ! Are kʼu xaq xiw ta laʼ xkʼulmatajik. Ri Dios xubʼij chke Aarón y ri nikʼaj chi ralkʼwal che kkikʼut ta bʼis junam rukʼ ri e naqʼatal che ubʼanik: «Mikiyibaʼ ri iwiʼ, mawi meʼijis ri iwatzʼyaq che ukʼutik ri ibʼis, mixekʼam kʼu neʼ, maqaj ri royowal ri Ajawaxel pa kiwiʼ ri aj israelibʼ» (Lev. 10:1-6). Kʼo kqetaʼmaj chrij ri xkʼulmatajik: rajawaxik are más kqaloqʼoqʼej ri Jehová chuwach jun qafamiliar, y más na we man kuya kan ubʼanik ri umak.

Chqatzukuj jeʼlalaj taq pixabʼ

(Levítico 10:8-11) Ri Ajawaxel xtzijon chik rukʼ ri Aarón, xubʼij kʼu che: 9 «Are taq ri at o ri e akʼojol kixok pa ri Likʼom Rachoch Dios re riqoj ibʼ, mitij uwaʼl uva, mawi ukʼyaʼ ri keqʼabʼarisanik, rech man kixkam taj; jun pixabʼ waʼ ri kkanaj kan chke ri tataxelabʼ xuqujeʼ chke ri kʼojolaxelabʼ 10 rech kixkunik kiwil ri ujalbʼem ribʼ ri tastalik rukʼ ri man tastalik taj, ri tzʼil xuqujeʼ ri chʼajchʼoj, 11 rech kixkunik keʼitijoj ri aj israelibʼ chke konojel ri pixabʼ ri uyoʼm ubʼixik ri Ajawaxel chiwe rumal ri Moisés».

w14 15/11 17 párr. 18

Chojux chʼajchʼoj pa ronojel ri qakʼaslemal

18 Rech kojux chʼajchʼoj chuwach ri Jehová, rajawaxik utz unikʼoxik kqabʼan che ri Biblia y kqabʼan ri kubʼij chupam. Chojchoman chi jumul chrij ri xkibʼan Nadab y Abihú, ri xekamisax rumal ri Jehová rumal che xkiya qʼaqʼ che bʼim ta chke, weneʼ xkibʼan wariʼ are chiʼ e qʼabʼarelabʼ (Lev. 10:1, 2). Chqilampeʼ ri xubʼij ri Dios che ri Aarón, ri kitat, are chiʼ kʼateʼ xekamik (chasikʼij uwach Levítico 10:8-11). ¿La kraj kubʼij wariʼ che utz taj kqatij tzam are chiʼ majaʼ kojbʼe pa ri riqbʼal ibʼ? Chojchoman chrij wariʼ. Ri oj rajawaxik ta chik kqanimaj ri taqanik che xyaʼ che ri Moisés (Rom. 10:4). Pa jujun tinamit ri e qachalal kkitij jubʼiqʼ tzam rukʼ utz chomanik are chiʼ kkitij kiwa chiʼ majaʼ kebʼe pa ri e riqbʼal ibʼ. Pa ri Pascua xyaʼ kajibʼ copas re vino. Are chiʼ ri Jesús xumaj ri Conmemoración, xubʼij chke ri apóstoles che kkitij ke ri vino che kukʼutunisaj ri ukikʼel (Mat. 26:27). Ri Biblia kubʼij che awas ri qʼabʼarik (1 Cor. 6:10; 1 Tim. 3:8). Y rumal ri retaʼmabʼal kikʼuʼx, e kʼi qachalal kkaj taj kkitij tzam are chiʼ kkibʼan jun chak che ri Dios. Utz kojchoman chrij che pa jalajoj taq tinamit junam ta kikʼaslemal ri winaq, ri más utz are che kqetaʼmaj «ri tastalik rukʼ ri man tastalik taj» rech kojqaj chuwach ri Dios y oj chʼajchʼoj pa ronojel ri kqabʼano.

(Levítico 11:8) Man kitij ta ri kitiʼjal we awaj riʼ, mawi michap ri kaminaq utiʼjal. E tzʼilalaj taq awaj waʼ.

it-1 142 párr. 4

Awajibʼ

Ri e taqanik riʼ xaq xiw chke ri israelitas xyaʼ wiʼ, rumal che e kʼo chuxeʼ ri taqanik che xyaʼ che ri Moisés, junam rukʼ ri kubʼij pa Levítico 11:8: «E tzʼilalaj taq awaj waʼ [chiwe ix]», kraj kubʼij, chke ri israelitas. Rukʼ ri ukamikal ri Jesús wajun taqanik riʼ xsach uwach, y rukʼ wariʼ ri winaq jun mul chik kekunik kkitij ri kitiʼjal ri awaj, junam rukʼ ri xyaʼ kan ubʼixik chiʼ qʼaxinaq chi ri Nimalaj jabʼ (Col 2:13-17; Gé 9:3, 4).

14-20 RE DICIEMBRE

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | LEVÍTICO 12, 13

«¿Jas kqetaʼmaj pa ri taqanik che xyaʼ che ri Moisés chrij ri chʼaʼk o lepra?»

(Levítico 13:4, 5) We kʼo saqreqʼ chrij ri utzʼumal, man mekmobʼinaq ta kʼu chuxeʼ ri utzʼumal mawi saqarinaq ri rismal, ri kojol tabʼal toqʼobʼ wuqubʼ qʼij kutzʼapij na ri chʼakirinaq pa jun ja. 5 Are taq ktzʼaqat wuqubʼ qʼij kunikʼoj na ri kojol tabʼal toqʼobʼ; we xaq je wi ubʼanom ri chʼaʼk, man ujabʼum ta ribʼ chrij ri utzʼumal, ktzʼapix chi na wuqubʼ qʼij rumal ri kojol tabʼal toqʼobʼ.

wp18.1 7, recuadro

¿La kʼo ta chi upatan, o majaʼ kopan ri tiempo che kkojik?

• Ketzʼapix ri yawabʼibʼ

Ri taqanik che xyaʼ che ri Moisés kubʼij che ri winaq che kʼo chʼaʼk chke rajawaxik keqebʼ ta kukʼ ri nikʼaj chik che kʼo ta kiyabʼ. Wajun taqanik riʼ, che kʼa kʼo na upatan kimik, xyaʼ kan unimaxik kʼateʼ xmaj chi unimaxik are chiʼ xel taq lo ri epidemias pa ri Edad Media (capítulos 13 y 14 re Levítico).

(Levítico 13:45, 46) Ri winaq ri chʼakirinaq che chuwilaj chʼaʼk, jisjobʼinaq taq atzʼyaq kukojo xuqujeʼ man kuchʼuq ta ri ujolom, chʼuqutal jubʼiqʼ ri upalaj kuraq uchiʼ, kubʼij: ‹¡In tzʼil! ¡In tzʼil!› 46 Joropaʼ qʼij kkʼojiʼ ri chuwilaj chʼaʼk chrij, kachomaxik chi tzʼil, kutukelaʼj ribʼ chrij ri tinamit.

wp16.4 9 párr. 1

¿La awetaʼm?

Ri judíos re ojer sibʼalaj xkixeʼj kibʼ chuwach ri chʼaʼk o lepra che xkiriq ri winaq pa ri tiempo riʼ. Wajun xibʼibʼalalaj yabʼil riʼ kutukij ribʼ y kubʼan kan kʼax che ri ucuerpo ri winaq. Rumal che kriqitaj ta kunabʼal che, ri winaq che kiriqom wajun yabʼil riʼ ktzʼapixik, y kubʼij chke ri nikʼaj chik che uriqom chʼaʼk (Levítico 13:45, 46).

(Levítico 13:52) Je kʼu riʼ apachike jasach ri kʼo we tzʼaj riʼ che chuwilaj chʼaʼk waʼ, rajawaxik uporoxik ronojel, chuwilaj chʼaʼk waʼ.

(Levítico 13:57) We kʼu kukʼut chi ribʼ jumul chrij ri atzʼyaq, o chrij ri kem o chrij apachike jasach re tzʼuʼm, kporox we jasach riʼ ri tzʼajtajinaq.

it-2 210 párr. 5

Chʼaʼk o lepra

Chkij ri atzʼyaq y pa taq ri ja. Ri chʼaʼk xuqujeʼ kel lo chkij ri atzʼyaq re lana o lino, xuqujeʼ chrij jastaq che bʼanom che tzʼuʼm. Wajun yabʼil riʼ ksachik are chiʼ kchʼaj jun jastaq, tekʼuriʼ kyaʼ pa cuarentena. Are kʼu we ri raxroj o kaqkoj yabʼil ksach taj, are jun itzelalaj yabʼil y rajawaxik kporox ri jastaq riʼ (Le 13:47-59). We kel lo raxroj o kaqkoj taq manchas chrij jun ja, ri kojol tabʼal toqʼobʼ kuya taqanik che kyaʼ ri ja pa cuarentena. Weneʼ rajawaxik keʼesax ri abʼaj che kʼo che ri ja y che kʼo wajun yabʼil riʼ che, kjos ri upam ri ja y ri ulew che kelik kesax bʼi pa ri tinamit. We ri yabʼil kel chi lo jumul, kkoj ta chi ri ja, kwilixik y kkʼaq ronojel ri jastaq pa jun tzʼilalaj kʼolbʼal. Are chiʼ kbʼixik che ri ja chʼajchʼoj chik, rajawaxik kchʼajchʼobisaxik junam rukʼ ri kubʼij ri Taqanik (Le 14:33-57). Kbʼixik che ri chʼaʼk che kel lo chkij ri atzʼyaq y ri ja are kjunamataj rukʼ pus o moho, are kʼu qas ta etaʼmatalik.

Chqatzukuj jeʼlalaj taq pixabʼ

(Levítico 12:2) «Chabʼij chke ri aj israelibʼ ri kinbʼij chawe: Are taq jun ixoq kkanaj yawabʼ winaq, karalaj kʼu jun ral ala, kkanaj tzʼil wuqubʼ qʼij; jachaʼ ri kubʼano are taq kayabʼin chi ikʼ.

(Levítico 12:5) We ali ri karalaj, kajlajuj (14) qʼij kkanaj tzʼil, jachaʼ ri kubʼano are taq kyabʼin chi ikʼ, oxkʼal waqibʼ (66) qʼij kbʼeytaj na ri ujosqʼitajik che ri ukikʼel.

w04 15/5 23 párr. 1

Pixabʼ nim kibʼanik keʼesax pa ri wuj Levítico

12:2, 5. ¿Jasche kux tzʼil jun ixoq are chiʼ kʼateʼ xkʼojiʼ ral? Ri órganos reproductivos bʼanom rech kuya jun tzʼaqatalaj kʼaslemal. Are kʼu rumal che echbʼem ri makaj, ri kʼaslemal che kkʼojiʼk man tzʼaqat taj. Ri tiempo che kkanaj tzʼil jun ixoq are chiʼ kkʼojiʼ ral, junam rukʼ ri menstruación y ri emisiones seminales, kunaʼtasaj che echbʼem ri makaj (Levítico 15:16-24; Salmo 51:5; Romanos 5:12). Ri taqanik re chʼajchʼobʼisanik are jun tobʼanik chke ri israelitas rech kkichʼobʼo che rajawaxik kkiya jun tabʼal toqʼobʼ rech ksachtaj ri kimak y kkiriq chi jumul ri tzʼaqatalaj kʼaslemal. Rumal laʼ ri taqanik che xyaʼ che ri Moisés xtobʼanik rech xkichʼobʼ uwach ri Cristo (Gálatas 3:24).

(Levítico 12:3) Ri akʼal ala kaqopix na ri utzʼumal ri uwiʼ ri achi wi are taq ktzʼaqat wajxaqibʼ (8) uqʼij.

wp18.1 7, recuadro

¿La kʼo ta chi upatan, o majaʼ kopan ri tiempo che kkojik?

• Are chiʼ kbʼan ri circuncisión

Ri utaqanik ri Dios kubʼij che rajawaxik kebʼan circuncidar ri alaj taq akʼalabʼ che kʼateʼ ocho qʼij e kʼolinaq (Levítico 12:3). Ri kikikʼel ri akʼalabʼ che kʼateʼ keʼalaxik kumaj tzatzarem pa ri nabʼe semana. Pa kitiempo ri israelitas, kʼo ta kʼi kunabʼal junam rukʼ ri kʼo kimik, rech kechajix ri alaj taq akʼalabʼ rajawaxik keyeʼx na jun semana rech kebʼan circuncidar.

21-27 RE DICIEMBRE

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | LEVÍTICO 14, 15

«Qas chojux chʼajchʼoj chiʼ kqapatanij ri Dios»

(Levítico 15:13-15) We kkunataj we achi ri’ ri k’o we yab’il ri’ che, rajawaxik kerajilaj wuqub’ qʼij che ri ujosq’itajik, rajawaxik ke’uch’aj ri ratz’yaq, xuqujeʼ katin chupam jun saqalaj ja’, kkanaj k’u chʼajchʼoj. 14 Are taq ktz’aqat wajxaqib’ qʼij, ke’uk’am uloq kebʼ tukumux o kebʼ palomax, kbʼe chuchiʼ ri Likʼom Rachoch Dios re riqoj ibʼ, ke’ujach pa uq’ab’ ri kojol tab’al toqʼobʼ chuwach ri Ajawaxel; 15 ri kojol tabʼal toqʼobʼ kuchiʼj jun chke jachaʼ che tabʼal toqʼobʼ umak rech ri makaj, ri jun chik che tabʼal toqʼobʼ ri kchajirisaxik; jewaʼ kubʼan ri kojol tabʼal toqʼobʼ che ujosqʼixik ri achi ri k’o we yabʼil ri’ che, chuwach ri Ajawaxel.

it-1 282

Atinik, atinem

Kʼo kʼi rumal che xajwataj ri atinem che ubʼim ri Dios chke ri israelitas. Kbʼix «tzʼil» chke ri winaq che kʼateʼ xsach ri lepra chkij, ri winaq che kuchap jun chik che kʼo flujo che, jun achi che kel lo semen che, jun ixoq che kʼateʼ xqʼax ri umenstruación o kʼo jun hemorragia che, o apachike winaq che kubʼan relaciones sexuales xuqujeʼ rajawaxik katinik (Le 14:8, 9; 15:4-27). Ri winaq che kʼo jun kaminaq rukʼ o kuchapo, kbʼix «tzʼil» che y rajawaxik kchʼajchʼobʼisax rukʼ jaʼ. We kʼo jun kraj taj knimanik, «rajawaxik kesax chuxoʼl ri utinamit [o kkamisaxik], krawasij kʼut ri uqʼijilabʼal ri [Jehová]» (Nú 19:20). Rumal laʼ ri tzij «atinem» tajin kukʼutu che rajawaxik chʼajchʼoj jun winaq chuwach ri Jehová (Sl 26:6; 73:13; Isa 1:16; Eze 16:9). Jetaneʼ katin jun are chiʼ kretaʼmaj ri qastzij chrij ri Jehová, che are kukʼutunisaj ri jaʼ, che kubʼan saq che ri tzʼil (Ef 5:26).

(Levítico 15:28-30) Are taq ktaniʼ ri uyabʼ, krajilaj na wuqubʼ qʼij, kʼateʼ ri’ kkanaj chʼajchʼoj. 29 Are taq ktzʼaqat wajxaqib’ q’ij, ke’ukʼam uloq kebʼ tukumux weneʼ kebʼ palomax, keʼujach che ri kojol tabʼal toqʼobʼ, chuchiʼ ri rokibʼal ri Likʼom Rachoch Dios re riqoj ibʼ. 30 Ri kojol tabʼal toqʼobʼ kuchiʼj jun chke che tabʼal toqʼobʼ che umak rech ri makaj, ri jun chik che tabʼal toqʼobʼ ri kchajirisaxik; jewaʼ kubʼan ri kojol tabʼal toqʼobʼ che ujosqʼixik ri utzʼilol ri ixoq, chuwach ri Ajawaxel.

it-2 365

Menstruación

Xuqujeʼ kbʼix tzʼil, che ri «ixoq ri ktorotaj ri uyabʼ chi ikʼ, ri man je taj jas ri unaqʼatisabʼal», y ronojel ri jastaq che kqʼoyiʼ wi y ri ktʼuyiʼ wi, xuqujeʼ ri winaq ri kechapowik keʼux tzʼil. Rajawaxik krajilaj wuqubʼ qʼij are chiʼ kqʼax ri uyabʼ rech kux chʼajchʼoj. Pa ri uwajxaq qʼij ri ixoq rajawaxik keʼukʼam bʼi kebʼ palomax o kebʼ tukumux che ri kojol tabʼal toqʼobʼ, y ri areʼ kuya wariʼ rech kkuyutaj ri umak ri ixoq, y rajawaxik kuya jun chke ri alaj taq chikop che tabʼal toqʼobʼ re kuybʼal mak che ri Jehová y jun chik che tabʼal toqʼobʼ ri kporoxik (Le 15:19-30; chawilaʼ LIMPIO, LIMPIEZA).

(Levítico 15:31) Jewaʼ kkibʼan ri aj israelibʼ che ujosqʼixik kibʼ che ri kitzʼilol, rech man kekam taj are taq kkitzʼiloj ri kʼolbʼal ri in jeqel wi chkixoʼl rumal ri kitzʼilol».

it-2 256

Tastalikalaj lugar

2. Ri tabernáculo y, chiʼ xokʼow ri tiempo, ri templo. Ronojel ri e kʼolbʼal, xuqujeʼ ri patio re ri tabernáculo y ri patios re ri templo, are e tastalikalaj taq lugar (Éx 38:24; 2Cr 29:5; Hch 21:28). Ri e jastaq che más kekojik che e kʼo cho ri patio are ri altar ri keya wi ri tabʼal toqʼobʼ y ri palangana che bʼanom che cobre. Ri e jastaq riʼ e tastalik. Xaq ta apachin winaq kok bʼi cho ri patio re ri tabernáculo; junam rukʼ xbʼan pa ri templo. Kʼo ta jun kkunik kok bʼi cho ri patios we tzʼil. Jun kʼutbʼal, jun ixoq che tzʼil kkun taj kuchap nijun jastaq che tastalik xuqujeʼ kkun taj kok bʼi pa ri lugar tastalik (Le 12:2-4). Xuqujeʼ kubʼan tzʼil ri tabernáculo are chiʼ jun israelita tzʼil kok bʼi chupam (Le 15:31). Ri e winaq che kkikʼam bʼi ri tabʼal toqʼobʼ rech kechʼajchʼobʼisax che ri lepra xaq chuchiʼ ri okibʼal re ri patio kkiya wi (Le 14:11). Ri tzʼil winaq kkun taj kutij ri tabʼal toqʼobʼ re utzirisan ibʼ pa ri tabernáculo o pa ri templo rumal che kkamisaxik (Le 7:20, 21).

Chqatzukuj jeʼlalaj taq pixabʼ

(Levítico 14:14) Ri kojol tabʼal toqʼobʼ kukʼam jubʼiqʼ che ri ukikʼel ri awaj ri yoʼm che tabʼal toqʼobʼ ri kjosqʼin ri chaqʼmakil, kubʼil xeʼ ri uxikin re ri rikyaqʼabʼ ri kjosqʼixik, che ri nim uwiʼ uqʼabʼ re ri rikyaqʼabʼ, xuqujeʼ che ri nim uwiʼ raqan re ri rikyaqʼabʼ.

(Levítico 14:17) Ri utzʼaqatil ri aceite ri toʼtajinaq pa uqʼabʼ, kukʼam jubʼiqʼ ri kojol tabʼal toqʼobʼ kubʼil xeʼ ri uxikin re ri rikyaqʼabʼ ri kjosqʼixik, che ri nim uwiʼ uqʼabʼ re ri rikyaqʼabʼ, che ri nim uwiʼ raqan re ri rikyaqʼabʼ, puwiʼ ri ukikʼel ri tabʼal toqʼobʼ ri umak rech ri chaqʼmakil.

(Levítico 14:25) Kʼateʼ riʼ kutoqʼ uqul ri alaj amaʼ chij che tabʼal toqʼobʼ che kuyubʼal mak kukʼam jubʼiqʼ ri ukikʼel ri amaʼ chij kubʼil xeʼ ri uxikin re ri urikyaqʼabʼ ri kjosqʼixik, che ri nim uwiʼ uqʼabʼ re ri rikyaqʼabʼ, xuqujeʼ che ri nim uwiʼ raqan re ri rikyaqʼabʼ,

(Levítico 14:28) Xuqujeʼ kubʼil jubʼiqʼ we aceite riʼ xeʼ ri uxikin re ri rikyaqʼabʼ ri kajosqʼixik, che ri nim uwiʼ uqʼabʼ re ri rikyaqʼabʼ, che ri nim uwiʼ raqan re ri rikyaqʼabʼ, ri ubʼixik pa ri kʼolbʼal ri xbʼil wi ri kikʼ re tabʼal toqʼobʼ umak rech ri chaqʼmakil.

it-2 528 párr. 2

Xikinaj

Are chiʼ xekoj ri tabʼal toqʼobʼ pa Israel, xbʼix che ri Moisés che kukʼam jubʼiqʼ che ri ukikʼel ri chij y che kukoj che ri uxikin ri Aarón re ri uwikyaqʼabʼ y chke ri ukʼojol, xuqujeʼ xukoj che ri kiqʼabʼ y ri kaqan re ri kiwikyaqʼabʼ, rukʼ wariʼ xukʼutu che ri xkito, ri xkibʼano xuqujeʼ ri kibʼantajik, kʼo ubʼanik rukʼ ri chak che xyaʼ chke (Le 8:22-24). Ri taqanik che xyaʼ che ri Moisés xuqujeʼ kubʼij che ri winaq che xkunataj ri lepra che, ri kojol tabʼal toqʼobʼ rajawaxik kukoj ri ukikʼel jun chij che yaʼom chi che tabʼal toqʼobʼ umak rech ri makaj y che kukoj jubʼiqʼ aceite che ri uxikin re ri uwikyaqʼabʼ ri winaq che kʼo ta chi chʼaʼk che (Le 14:14, 17, 25, 28). Kjunamataj rukʼ ri kbʼan rukʼ jun winaq che kraj kkanaj kan rukʼ ri rajaw pa ronojel ri ukʼaslemal. Are chiʼ kbʼan wariʼ kkʼam bʼi ri winaq chuwach ri uchiʼ ja, rech ri rajaw kuteqʼuj ri uxikin rukʼ jun jastaq che jisikʼ ri uwiʼ. Ri teqʼ che kbʼan che ri uxikin ri winaq kukʼutu che kraj taj kuya kan upatanexik ri rajaw (Éx 21:5, 6).

w14 15/11 9 párr. 7

¿Jasche rajawaxik kojux chʼajchʼoj?

Are chiʼ xyaʼ ri kichak ri kojol tabʼal toqʼobʼ pa Israel, ri Moisés xukoj ri ukikʼel jun chij che ri uxikin ri Aarón re ri rikyaqʼabʼ, xuqujeʼ puwiʼ ri nim uqʼabʼ re ri rikyaqʼabʼ, xuqujeʼ puwiʼ ri nim uwiʼ raqan re ri rikyaqʼabʼ, y je xubʼan chke ri ukʼojol ri Aarón (chasikʼij uwach Levítico 8:22-24). Wariʼ kukʼutu che ri e kojol tabʼal toqʼobʼ rajawaxik kenimanik y kkikoj kichuqʼabʼ che ubʼanik ri kichak. Junam rukʼ, ri Jesús, ri Nimalaj kojol tabʼal toqʼobʼ xuya jun utzalaj kʼutbʼal chke ri e chaʼom che kebʼe pa ri kaj xuqujeʼ ri nikʼaj chi chij. Qas xutatabʼej ri xubʼij ri Jehová che; qas xchakunik rech xubʼan ri kraj ri Dios, y amaqʼel xubʼan ri sukʼilal (Juan 4:31-34).

(Levítico 14:43-45) We kʼu kapoqʼ chi jumul ri yabʼil pa ri ja, are taq e kojom chi taq ri abʼaj, josom chi ri utapya, xuqujeʼ bʼanom chik kʼakʼ atzaqixik, 44 ri kojol tabʼal toqʼobʼ kok chi che unikʼoxik. We kʼu ujabʼum chi ribʼ ri yabʼil pa ri ja, chuwilaj chʼaʼk waʼ, xuqujeʼ kʼo yabʼil che ri ja. 45 Ri ja kawulix chi na, ronojel ri xan, ri abʼaj, ri cheʼ ri kel che, keʼekʼaq pa jun tzʼilalaj kʼolbʼal chrij ri tinamit.

g 1/06 14, recuadro

Ri pus: utz y utz taj

¿LA PUS WARIʼ?

Ri Biblia kchʼaw chrij ri «chuwilaj chʼaʼk puwiʼ jun chke ri ja», kraj kubʼij che are ri ja (Levítico 14:34-48). E kʼo jujun kkibʼij che wariʼ, xuqujeʼ kbʼix «itzel lepra» che, are jun uwach pus, are kʼu qas ta etaʼmatalik. Apastaneʼ ri kbʼixik, ri uTaqanik ri Dios kubʼij che rajawaxik kesax bʼi ri abʼaj che kʼo lepra che, kjos ronojel ri ja y kesax bʼi ronojel ri jastaq che kchomaxik che kʼo wajun yabʼil che, «keʼekʼaq pa jun tzʼilalaj kʼolbʼal chrij ri tinamit». We kel chi lo jumul, kkoj ta chi ri ja, kwulixik y kkʼaq bʼi ronojel ri jastaq. Ronojel ri taqanik riʼ che xuya ri Jehová che ri utinamit kukʼut ri uloqʼoqʼebʼal chke, xuqujeʼ kraj che kkiriq ta yabʼil.

28 RE DICIEMBRE KOPAN 3 RE ENERO

QʼINOMAL RE RI UTZIJ RI DIOS | LEVÍTICO 16, 17

«¿Jas ubʼanik ri Qʼij re Kuybʼal mak chqawach?»

(Levítico 16:12) Kukʼam kʼu jun b’uqib’al nojinaq che rachaq qʼaqʼ ri e kʼamom puwiʼ ri porob’al chuwach ri Ajawaxel, xuqujeʼ kamuqʼ kʼokʼalaj qʼol jokʼom, kukʼam b’ik chrij ri chʼuqub’al.

w19.11 21 párr. 4

E kʼutunem che kqetaʼmaj pa ri wuj Levítico

4 (Chasikʼij uwach Levítico 16:12, 13). Chojchoman chrij ri kkʼulmatajik. Ri kojol tabʼal toqʼobʼ kok bʼi pa ri tabernáculo. Ukʼamom bʼi kʼokʼalaj incienso chupam jun alaj kʼolbʼal xuqujeʼ pa ri jun chi uqʼabʼ ukʼamom bʼi jun braserillo re oro che nojinaq che rachaq qʼaqʼ. Ktakʼiʼ chuwach ri cortina che kuchʼuq ri okibʼal re ri Santísimo. Rukʼ nimalaj machʼachʼem, are ri nabʼe mul kok pa ri qʼij riʼ (are kʼu kamul kok chi na) xuqujeʼ ktakʼiʼ chuwach ri Arca del Pacto. Xaq taneʼ junam che, kkʼojiʼ chuwach ri Jehová. Tekʼuriʼ, kuya ri incienso pa ri rachaq qʼaqʼ, ri tabernáculo knoj che ri kʼokʼalaj ruxlabʼ. Qʼaxinaq chi jubʼiqʼ tiempo, kok chi jumul pa ri Santísimo rukʼ ri kikʼ re ri sipanik re kuybʼal mak. Chojchoman chrij wariʼ: nabʼe kuporoj ri incienso tekʼuriʼ kuya ri kikʼ re ri sipanik re kuybʼal mak

(Levítico 16:13) Kujopij ri qʼol puwiʼ ri qʼaqʼ chuwach ri Ajawaxel, are kʼu ri usib’al ri kʼokʼalaj qʼol kuchʼuq ri uwiʼ ri tzʼapib’al ri kʼo puwiʼ ri kaxa ri kʼolotal wi ri pixab’, we jewaʼ kub’an ri Aarón man kkam taj.

w19.11 21 párr. 5

E kʼutunem che kqetaʼmaj pa ri wuj Levítico

5 ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri ukojik incienso pa ri Qʼij re Kuybʼal mak? Ri Biblia kujunamaj ri incienso rukʼ ri kichʼawem ri e sukʼ upatanelabʼ ri Dios (Sal. 141:2; Apoc. 5:8). Chnaʼtaj chqe che ri kojol tabʼal toqʼobʼ kukʼam bʼi ri incienso chuwach ri Jehová rukʼ nimalaj machʼachʼem. Xaq junam, are chiʼ kqabʼan qachʼawem che ri Dios, kqabʼan rukʼ nimalaj machʼachʼem. Sibʼalaj nim kqilo che ri Bʼanol re ri kajulew kuyaʼo che kojqebʼ rukʼ, junam che kubʼan jun alkʼwalaxel rukʼ ri utat (Sant. 4:8). Kraj che kojux rachiʼl (Sal. 25:14). Wariʼ sibʼalaj nim ubʼanik chqawach oj rumal laʼ kqaj taj kqabʼan jun jastaq che utz ta krilo.

(Levítico 16:14, 15) Kukʼam jub’iqʼ che ri ukikʼel ri kʼojol amaʼ wakax, kuchikoj rukʼ ri uwiʼ uqʼab’ pa ri uxkut ri tzʼapib’al ri kkaʼy pa eleb’al qʼij Wuqub’ mul kuchikoj ri kikʼ rukʼ ri uwiʼ uqʼab’ chuwach ri tzʼapib’al. 15 Kʼateriʼ kutoqʼ uqul ri amaʼ kʼisikʼ jachaʼ che tab’al toqʼob’ che ri josqʼib’al umak ri tinamit, kukʼam b’ik ri kikʼ chupam ri kʼolb’al ri kʼo chrij ri chʼuqub’al, chilaʼ kuchikoj wi ri kikʼ puwiʼ xuqujeʼ chuwach ri tzʼapib’al, jachaʼ ri xub’an che ri ukikʼel ri kʼojol amaʼ wakax.

w19.11 21 párr. 6

E kʼutunem che kqetaʼmaj pa ri wuj Levítico

6 Chnaʼtaj chqe che rajawaxik che ri kojol tabʼal toqʼobʼ nabʼe kuporoj ri incienso tekʼuriʼ kutzujuj ri tabʼal toqʼobʼ. Jeriʼ kretaʼmaj che kqaj chuwach ri Jehová. ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ? Are chiʼ ri Jesús xkʼojiʼ cho ri uwach Ulew, chiʼ majaʼ kuya ri ukʼaslemal xubʼan jun jastaq nim ubʼanik, jun jastaq más nim na ubʼanik chuwach ri kikolik ri e winaq. Rech xkʼam ri utabʼal toqʼobʼ rumal ri Jehová, rajawaxik xunimaj rukʼ sukʼilal pa ronojel ri ukʼaslemal. Rukʼ wariʼ, xukʼutu che ri qas utz kbʼanik are unimaxik ri Jehová. Jesús xukʼutu che sibʼalaj sukʼ xuqujeʼ utz ri uqʼatbʼal tzij ri uTat.

Chqatzukuj jeʼlalaj taq pixabʼ

(Levítico 16:10, Ri Tyoxlaj Wuj) Kʼatekʼuri’ ri amaʼ kʼisikʼ xchaʼik kyaʼ «chrech ri Azazel», kʼaslik riʼ kyaʼ chuwach ri Yahweh arech kuta puwiʼ ri areʼ ri tojbʼal makaj, kʼatekʼuriʼ, kutzaqopij ubʼik chrech ri Azazel pa ri tzʼinalik ulew.

it-1 261

Azazel

Junam rukʼ ri xubʼij ri apóstol Pablo, are chiʼ ri Jesús xuya ri tzʼaqatalaj ukʼaslemal rumal rech ri kimak ri winaq, más nim na ubʼanik ri xubʼan areʼ chuwach ri kbʼan kukʼ ri «kikikʼel ri [...] amaʼ taq wakax xuqujeʼ ri amaʼ taq kʼisikʼ» (Heb 10:4, 11, 12). Rumal laʼ xkojik rech ksach ri makaj, «xeʼukʼam bʼik ri qatuqaril» y «xsok kimak kech ri e qakʼulelanik» (Isa 53:4, 5; Mt 8:17; 1Pe 2:24). Ri areʼ «xeʼukʼam bʼik» ri kimak ri winaq che kʼo kikojonik chrij ri ukʼaslemal che xuyaʼo y jeriʼ ri Dios xusach uwach ri makaj. Junam rukʼ wariʼ, ri amaʼ kʼisikʼ «chrech ri Azazel» xukʼutunisaj ri ukʼaslemal ri Jesucristo.

(Levítico 17:10, 11) «In kinkʼulelaj na ronojel aj Israel o ri man iwinaqil taj ri jeqel chixoʼl ri kutij, apachike taneʼ kikʼ. In kinwesaj na chkixoʼl ri e utinimit. 11 Rumal rech chi ronojel kʼaslik, kʼasal rumal ri ukikʼel, nuyoʼm kʼu in chiwe puwiʼ ri porobʼal rech rumal ri kikʼ kixkunik kitoj ri utoʼtajisaxik ri ikʼaslemal, areʼ kʼut ri kikʼ ktojow ri utoʼtajisaxik ri kʼaslemal

w14 15/11 10 párr. 10

¿Jasche rajawaxik kojux chʼajchʼoj?

10 (Chasikʼij uwach Levítico 17:10). Ri Jehová xubʼij chke ri israelitas che kkitij ta apachike uwach kikʼ, xuqujeʼ kbʼix chqe oj ri oj cristianos che kqaxutuj apachike kikʼ, paneʼ re winaq o chikop (Hech. 15:28, 29). Paneʼ ri qakʼaslemal kʼo pa kʼax, kqaj kqanimaj wajun taqanik riʼ, paneʼ kojkitaqchiʼj ri winaq che ketaʼm ta uwach ri Jehová y nim ta kkil wi ri utaqanik. Are kʼu ri oj, kqaloqʼoqʼej ri Jehová y kqaj kojniman che. Kqaj taj che ri Jehová kojuxutuj y kojresaj bʼi pa ri utinamit. Kqaj kqanimaj wajun taqanik riʼ, paneʼ qetaʼm che e kʼo jujun kkesaj qakʼixibʼal rumal che kqaj taj kkoj kikʼ chqe (Jud. 17, 18). ¿Jas katutoʼo rech mawi jubʼiqʼ katij ri kikʼ ni kkoj chawe? (Deut. 12:23).

    E wuj pa quiché (1993-2025)
    Uk'isik sesión
    Umajixik sesión
    • Quiché
    • Chataqa b'ik
    • Ri qas utz kawilo
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ri kta' chawe rech kakojo
    • Keta'max ta ri xatz'ib'aj
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Umajixik sesión
    Chataqa b'ik