Cristiänunö Kawakunapaq y Yachatsikunapaq Reunionchö Yachakunapaq këkunata leyishun
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
5 A 11 DE MÄYU
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ
Alli trabajador kanqëkiqa allipaqmi kanqa
Diamanti rumikunapitapis mas väleq
Kanan witsanqa, mëtsikaq cristiänu mayintsikpaqmi fäciltsu llapan wanayanqanta rantiyänampaq qellëta tariyänan. Tsënö kaptimpis, manam qellëta fäcil ganayänanrëkurtsu engañakïta tïrayan. Antis Diospa imanö këninta qatirmi honrädu y alli trabajador kayänampaq kallpachakuyan. Tsënömi rikätsikuyan, honrädu këqa imëkayoq këpitapis mas alli kanqanta (Proverbius 12:24; Efesius 4:28).
Sinchi trabajanqantsikpita kushikushun
Kë ultimu kaq tapukïqa alläpam precisan, porqui respuestanmi yanapamäshun rurëkanqantsikpita kushikunapaq. Jinamampis Jesusmi kënö nirqan: “Qaraquimi mas cushiqueqa chasquir cushiquipitapis” (Hëchus 20:35). Jina trabäjuntsikpitaqa yanapakïta chaskiyanmi patronnintsikkuna o clientikuna, familiantsikkuna y hasta wakin wanëkaqkunapis.
Familiantsikkuna. Juk teyta o juk mama familianta manteninampaq kallpachakunqanqa, ishkë formapam yanapan. Tantiyarinapaq, mikïninkuna, röpankuna kayäpunampaq y mëchö täräyänampaqmi. Tsënöpam cumplikäyan Dios qonqan cargunkunawan “wayinchö tärag castancunata” yanapëchö (1 Timoteu 5:8, NTCN). Jinamampis, alli trabajador këninkunawanmi wakinta yachëkätsiyan. Shane jutiyoqmi kënö nin: “Teytäqa trabäjunchö imatapis allitam rurëta tïran. Porqui honrädum y imëpis trabajëkashqallam, y masqa carpintërunömi trabajashqa. Pëpitam yachakurqö makïwan trabajëta, tsënöpam nunakuna wanayanqanchö yanapakïkä.
Mas wanaq kaqkuna. Apostol Pablum cristiänukunata alleq trabajayänampaq nirqan. ¿Imanir? ‘Tsenopa pishipaqcunata imallawanpis yanaparcuyänanpaq’ (Efesius 4:28). Familiantsikta manteninapaq kallpachakushqaqa, itsa waktsakunata yanaparinapaqpis kapamäshun (Proverbius 3:27). Tsënöpam alli trabajanqantsikqa yanapamäshun qonqantsikpita kushikïta tarinapaq.
Bibliata leyir yachakunqantsik
Jehoväta sirwinata familiantsik michäkuptin
● Imata ruranapaq kaqta puntallapitana pensashun. Familiantsikkunawan discutiman imakuna chätsikunqanta alleq tantiyashun, y imata ruranapaq kaqta alleq pensashun (Prov. 12:16, 23). Australiapita juk panim kënö nin: “Suegrüqa Testïgu kayanqäpitam alläpa piñakoq, tsëmi imanö këkanqanta musyayänäpaq manaraq qayarnin, Jehoväman mañakuyaq kayä imatapis niyämaptin mana piñakushllapa contestayänäpaq. Y imakunapita parlayänäpaqmi pensayaq kayä, tsënöpa shumaq parlakuriyänäpaq. Jinamampis unëpa parlakïqa religion asuntupita discutimanmi chätsikun, tsëmi qayarninqa wallka tiempulla parlayaq kayä”.
12 A 18 DE MÄYU
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ PROVERBIUS 13
“Mana alli nunaqa, upireq aktsinömi kanqa”
it-2-S 186, 187
Aktsi
Imakunawan igualanqan. Nuna ruranqankunaqa aktsiwanmi igualan. Tsëmi Proverbius libruta qellqaqqa alli nunakunata mana alli nunakunawan igualatsir kënö nirqan: “Alli nunaqa alli atsikyaq aktsinömi, peru mana alli nunaqa, upireq aktsinömi kanqa” (Pr 13:9). Alli nunaqa alli atsikyaq aktsinömi imëpis kanqa. Peru mana alli nunakunaqa rurayanqankunawan kushishqanö karpis, Diosnintsik mana yanapaptinmi upireq aktsinö mana allichö ushayanqa. Tsënöllam papäninta y mamäninta maldiceqkunapis mana allichö ushayanqa (Pr 20:20).
Mana alli nunapaqqa ‘upireq aktsinömi’ ima allipis kanqatsu. Proverbius libruta qellqaqqa kënöpis nirqanmi: “Mana alli nunapaqqa manam ima allipis kanqatsu, pëkunaqa upireq aktsinömi kayanqa” (Pr 24:20).
Libre katsikoq Diosta sirwishun
3 Jutsannaq ishkë nunakuna y mëtsikaq angelkuna Diospa autoridadnimpa contran churakäyänanta Satanás lograshqa këkarninqa, ¿manatsuraq noqantsiktapis engañaramashwan? Diospa mandakïninkuna chipyëpa michäkunqanta y kushishqa kawakunata mana dejamanqantsiktam imëpis creitsimënintsikta munan (1 Juan 5:3). Tsëkunaman alläpa yarpachakushqaqa noqantsikpis tsënö kanqantam creir qallëkushwan. Manaraq casado këkar juk ollquwan punukïkushqa 24 watayoq cristiänam kënö nin: “Mana alli amïgökunam tukïman chätsiyämarqan, masqa pëkuna rurayanqannölla ruraptïmi”. ¿Manaku noqantsiktapis mana alli amïgokunaqa tukïta ruratsimënintsikta munayashqa?
w04-S 15/7 päg. 31 pärr. 6
“Yachaq nunaqa imatapis alli pensëkurmi ruran”
Yachaq y alli kaqta ruraq nunaqa bendicishqam kanqa. Tsëmi Salomonpis kënö nirqan: “Alli nunaqa, pacha junta mikuskirmi kushishqa kakun, peru mana alli nunapaqa mëläya mikuptimpis manam pachan juntantsu” (Proverbius 13:25). Jehovällam musyan familiantsikwan, nuna mayintsikwan y Diospita yachatsikur kushishqa kawakunapaq imata ruranapaq kaqta, y wawqi panikunatam utilizan corregimänapaq. Yachaq nuna karmi Palabran Bibliachö Jehovä ninqanta cäsukushun y kushishqam kawakutsun.
Bibliata leyir yachakunqantsik
“Llapan ollqu kaqkunapa dirigeqninqa Cristum”
¿Imatatan yachakuntsik? Familianta dirigeq nunaqa, pëkunata kuyarmi imatapis ruran. ¿Imanirtan tsënö ruranan? Apostol Juanmi kënö nirqan: “Pipis creikoq mayinta [o familianta] rikashqa këkar mana kuyaq kaqqa, manam mana rikanqan Diosta kuyëta puëdintsu” (1 Juan 4:11, 20). Tsëmi Jehovänö y Jesusnö këta munaq nunaqa, familianta kuyarnin Diospita yachatsinqa, imanö këkäyanqanta tapupanqa y imëka wanayanqanta procuranqa (1 Tim. 5:8). Wamrankunatam yachatsinqa y correginqa. Y imatapis decidirninqa Jehoväta respetanqanta y familianman yarpachakunqantam rikätsikunan. Kananqa yachakurishun Jehoväwan Jesus rurayanqannölla, familianta dirigeq nuna imanö ruranampaq kaqta.
19 A 25 DE MÄYU
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ PROVERBIUS 14
Ima desgraciallapis pasaptinqa, ¿imatataq ruranantsik?
w23.02 pägk. 22, 23 pärrk. 10-12
Dios qaramanqantsik vïdantsikta cuidashun
10 Mana munashqapis desgraciakuna y raslla o saslla wanutsikoq qeshyakunaqa këkanqallam y nunakunapis wanutsinakuykäyanqallam. Tsëkuna pasakuptinqa, vïdantsikta peligruman mana churanapaqmi autoridäkuna nimanqantsikta cäsukunantsik. Wayintsikchö quedakunapaq o següru sitiuman ëwakunapaq nimashqaqa cäsukunantsikmi (Rom. 13:1, 5-7). Peru wakin desgraciakunapaqqa, vïdantsikta peligruman mana churanapaqmi puntallapitana alistakushwan. Tsëmi autoridäkuna nimanqantsikta cäsukunantsik. Y allichi kanman yakuta, raslla mana malograq mikuykunata y jampita puntallapitana alistakunqantsik.
11 Y markantsikchö raslla muyakoq y wanutsikoq qeshya kaptinqa, ¿imatataq ruranantsik? Autoridäkuna nimanqantsiktam cäsukunantsik: makintsiktam seguïdu awikunantsik, manam wakinkunawan juntakänantsiktsu, mascarïllatam utilizänantsik y manam wayintsikpita yarqunantsiktsu. Tsëkunata cäsukurqa, Jehovä qaramanqantsik vïdantsiktam valorantsik.
12 Ima desgraciapis kaptinqa, capazchi amïguntsikkuna o reqinqantsik nunakuna imëkata willamäshun, o noticiërukuna imëkata willakayämunqa. Tsë willakayämunqanqa, capazchi rasumpatsu kanqa. Tsëmi pëkunata creinantsikpa rantin, gobiernukuna y mëdicukuna niyämunqankunata masqa cäsukunantsik (leyi Proverbius 14:15). Y reunionkuna asuntupaq y yachatsikunantsik asuntupaqqa, Jehoväpa Testïgunkunata Pushaqkuna niyämunqanta y Betelpita niyämunqantam cäsukunantsik. Pëkunaqa alliran musyapakuyan imatapis willakayämunampaq (Heb. 13:17). Pëkuna niyanqanta cäsukurqa, salornintsikta y wakinkunapa salorninkunatam cuidëkantsik, y nunakunaqa Jehoväpa testïgunkunapaqmi allita parlayanqa (1 Pëd. 2:12).
Sadocnö valienti kashun
11 Ima peligrupapis pasëkaq wawqi panikunata yanapanantsikpaq nimashqaqa, ¿imatataq rurashwan Sadocnö valienti kanapaq? 1) Imanö ruranapaq nimanqantsikkunatam cäsukunantsik. Imanö ruranapaq nimanqantsikkunata, mana allikunapa pasëkarpis cäsukunqantsikqa unïdu kanapaqmi yanapamantsik. Tsëmi sucursalpita nimanqantsiknölla ruranantsik (Heb. 13:17). Anciänukunaqa, desgraciakuna kaptin imakunata rurayänampaq niyämunqankunatam seguïdu leyirëkäyänan (1 Cor. 14:33, 40). 2) Valienti kashun, peru imatapis llutaqa rurashuntsu (Prov. 22:3). Imatapis alli pensëkurmi ruranantsik y manam llutaqa peligruman churakänantsiktsu. 3) Jehoväman confiakushun. Pëqa llapantsikpaqmi yarpachakun y alli kanantsiktam munan. Pëmi yanapamäshun peligrukunapa pasëkaq wawqi panikunata yanapanantsikpaq.
Bibliata leyir yachakunqantsik
lff 35 2 kaq
¿Imanirtan imatapis alli decidinantsik?
Bibliachöqa nin, ‘pensëta yachaq nunaqa, imata ruranampaqpis alliraq pensanqantam’ (Proverbius 14:15). Tsëmi imatapis manaraq decidir kënö pensanantsik: “Rurëta munëkanqäpaq, ¿ima nintan Bibliachö? ¿Imata decidinqätaq mas alli kanqa? ¿Decidinqäqa wakinkunapaq allitsuraq kanqa o manatsuraq?”. Masqa munantsik decidinqantsik Jehoväta kushitsinantam (Deuteronomiu 32:29).
Noqantsikpaq ima alli o mana alli kanqantaqa Diosnintsikllam musyan. Tsëmi Bibliapita yachakunqantsik y mandakunqankunata cäsukunqantsikqa ima alli kanqanta o mana alli kanqanta musyanapaq yanapamäshun (Romänus 2:14, 15). Tsënöpam imata decidirpis alli decidishun.
26 DE MÄYUPITA 1 DE JUNIUYAQ
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ PROVERBIUS 15
Kushishqa kayänampaq yanapakushun
Diosllapaqna kawanapaqmi churapakarquntsik
16 Hinamampis Jobqa alläpa alli nunam karqan (Job 31:31, 32). Pënö rico mana karpis, “pipis posadacunanpaq” wayintsikman chämuptinqa, posadëkatsishwanmi (Rom. 12:13). Y pillatapis wayintsikman mikunampaq invitarqa, manam chaniyoq mikïtaraqtsu ruranantsik. Yarpänantsikmi Proverbios ninqanta: “Más alliqa imëka qorallatapis kuyakïwan mikurinqantsikmi, wäka ëtsata chikinakur mikunqantsikpitaqa” (Pro. 15:17). Imëka mikïllawampis kuyashqa cristiano mayintsikwanqa kushikurishwanmi.
w18.04 pägk. 23, 24 pärrk. 16-18
¿Imanirtaq animanakunantsik precisan?
16 Tïmidu o alläpa mana parlakoq karnimpis, wakinkunata animëtaqa puëdintsikmi y manam sasatsu. Tsëpaqqa, pitapis saludarninqa kushi kushillam saludëta procuranantsik. Seriulla chaskimarnintsikqa itsa problëmakunayoq këkäyan y pillatapis willarita wanëkäyan. Shumaq wiyarinqantsikwanqa itsa alli sientikunampaq yanaparishwan (Sant. 1:19).
17 Henri jutiyoq jövinmi alläpa llakishqa sientikoq familiankuna y hasta anciänu kashqa teytampis Jehoväta jaqiyashqa kayaptin. Y yanapanampaqmi congregacionkunata watukakoqqa cafë upoq invitarqan, y tsëchömi imanö sientikunqanta waqarëkar willaptin shumaq wiyarqan. Y Henriqa entiendirirqanmi familianta yanapëta munarninqa Jehoväta mana jaqipa sirwinan precisanqanta. Jina alläpam yanaparqan Salmus 46, Sofonïas 3:17 y Marcus 10:29, 30 textukunata leyinqampis.
18 ¿Imatataq yachakuntsik Henrita y Martheta pasanqampita? Llapantsikpis wakinkunata animëta puëdinqantsiktam. Rey Salomonmi kënö nirqan: “Tiempunchö shumaq animanakur parlapänakuriqa, ¡imanö shumaqmi!” y “juk alli willakïqa tullukunatapis chukruyäratsinmi” (Prov. 15:23, 30). Pitapis llakinashqata rikarninqa, itsa leyipärishwan Täpakoq revistata o jw päginachö këkaq publicacionkunata. Y apostol Pablu ninqantapis rurashwanmi, kënömi nirqan: “Diosta adorana cancionkunawan agradecikurnin cantar jukniki juknikikuna kallpata qonakurnin sïguiyë, shonqïkikunapita patsë Jehoväpaq cantarnin” (Col. 3:16; Hëch. 16:25). Rikanqantsiknömi Jehoväpaq cantanqantsikkunaqa alli sientikunapaq yanapamantsik.
Bibliata leyir yachakunqantsik
ijwbq-S 39 pärr. 3
¿Cristiänukunaqa ima tratamientutapis chaskikuyanku?
2. Qeshyarnin juk doctorllaman ëwanapa rantinmi, jukta jukta tapukunantsik, tsëtam Bibliachöpis nin: ‘Tapukurqa imata rurarpis allim yarqapakushun’, y alläpa grävi qeshyayoq karnäqa masran tapukunantsik (Proverbius 15:22).
2 A 8 DE JUNIU
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ PROVERBIUS 16
Këkunata tapukunqëkim yanapashunki allita decidinëkipaq
Jövin kënikichö alli kaqkunata akrë
11 Jehoväta sirwinqantsikpitam mas kushikïtaqa tarintsik (Prov. 16:20). Jeremïaspa secretäriun Barucqa itsa tsënö kanqanta qonqarirqan. Diospa kaqchö kushikïta manam tarirqannatsu. Tsëmi, Jehovä kënö nirqan: “Qamqa kikikipaqmi jatun cösaskunata ashikanki. Ama ashïnatsu. Porqui llapan kawëkaqtam ushakätsishaq [...], y mëta ëwanqëkichöpis almëkitam premiutanö qoshqëki” (Jer. 45:3, 5). ¿Ima ninkitaq? ¿Imataq Baructa mas kushitsinman karqan? ¿Kikimpaq jatun cösaskunata ashinqantsuraq, o Jerusalempa ushakënimpita salvakïtsuraq? (Sant. 1:12).
12 Wakinkunata sirwir kushikïta tareq Ramïru jutiyoq wawqim kënö nin: “Boliviachö täraq waktsalla familiapitam kä, tsëmi universidächö estudianäpaq wawqï yanapamëta awnimaptin, noqapaqqa alli parecimarqan. Peru tsëllaraqmi bautisakushqa karqa y juk precursor wawqim takshalla markaman yachatsikoq ëwayänäpaq invitamarqan. Tsëta ëwarmi, aqtsa rutupakïta yachakurqä y tsëta rurarmi mantenikoq kä. Atska nunakunam Bibliapita yachatsiyänäpaq awniyämarqan. Tsëpita ichik tiempullatam tsë markachö parlaq idiömachö tsëraq patsakashqa congregacionchö yanapakurqä. Chunka watapanam llapan tiempüwan Diospa kaqchö yanapakïkä, y alleqmi musyä kikinkunapa idiömankunachö nunakunata yachatsiqa alläpa kushikïta apamunqanta”.
¿Jukläya nunanaku kantsik?
IMANÖ nuna kanqantsiktaqa rikätsikuntsik, imanö wätashqa y pikunawan winashqa kanqantsikpitam. Y tsëtaqa rikätsikuntsik, vistikïnintsikchö, ima mikï (mikuy) gustamanqantsikchö y imanö portakunqantsikchömi. Jina tsënöqa kantsik, imanö nunakunawan winashqa kanqantsikpita y imanö tiempukunachö kawashqa kanqantsikpitam.
2 Tsënö kaptimpis, kawënintsikchöqa kanmi, mikï gustamanqantsikpitapis y imanö vistikunqantsikpitapis mas precisaq cösaskuna. Këman yarpärishun, wamra kanqantsikpitam yachatsimashqantsik, imakuna alli kanqanta y imakuna mana alli kanqanta. Y cada nunam jukläya jukläyata pensayan. Y imatapis akranqantsikqa rikätsikun concienciantsik ninqanmannö ruranqantsiktam. Tsëmi Bibliaqa cläru nin: “Mana israel caq nunacunapis Moises escribishqan leycunata mana musyarpis, consensiancunachomi musyayan allita o mana allita rurayanqanta” (Rom. 2:14). Tsëqa, imatapis rurëta munanqantsikpaq Diospa leyninkuna cläru mana nimashqaqa, ¿wamra kanqantsikpita yachatsimanqantsikkunata y markantsikchö wakinkuna rurayanqankunatatsuraq qatishwan?
3 Bibliachöqa atska willakïkunatam tarintsik tsëkunata mana qatinapaq. Ishkëllata rikärishun, punta kaqmi kënö nin: “Kanmi nunapa rikënimpaq alli näni, peru tsë näniqa wanïllamanmi chätsikun” (Prov. 16:25). Jutsasapa karninmi ni imatapis alliqa rurëta puëdintsiktsu (Prov. 28:26; Jer. 10:23). Y juk nin kaqnam, ima alli o ima mana alli kanqanta y nunakuna gustayanqan kaqta Diablu churamunqankuna, y tsëtam kë mundu qatin (2 Cor. 4:4; 1 Juan 5:19). Tsëmi Dios chaskimänata y bendicimänata munarninqa Romänus 12:2 (leyi) textu ninqanta wiyakunantsik.
Bibliata leyir yachakunqantsik
Ama permitishuntsu ‘nunakunapa yachënin’ engañamänata
Bibliam kënö nin: “Orgullösu kaqkunataqa Jehoväqa alläpam chikin” (Prov. 16:5). ¿Imanirtaq Jehoväqa orgullösukunata chikin? Porqui wakinkunapita mas alli kayanqanta pensarninmi Satanasnö kayanqanta rikätsikuyan. Jesusqa Jehovätam yanaparqan ciëluchö y patsachö llapanta kamarnin. Peru Satanasqa alläpa orgullösu karninmi Jesus qonqurikïkur pëta adorananta munarqan (Mat. 4:8, 9; Col. 1:15, 16). Jehovä ninqannömi orgullösu nunakunapa yachëninkunaqa manam sirwintsu.
9 A 15 DE JUNIU
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ PROVERBIUS 17
¿Imataraq casädukuna rurayanman alli kawakuyänampaq?
g-S 9/14 päg. 11 pärr. 2
¿Imatataq rurashwan resentïdulla mana kakunapaq?
Imanö kanqantsikman pensashun. Bibliachömi nin wakin nunakunaqa ras o sas cölerakuyanqanta (Proverbius 29:22). ¿Tsënöku qamtapis pasashunki? Këkunaman pensë: “¿Rurayämanqampita yarparäkurku cölerakü?, ¿ras o sasku ofendikü? Y ¿ichikllapitaku cölerakü?”. Bibliachömi nin pasanqan problëmallapita imëpis parlaq nunaqa, alli amïgukunata chikinakatsinqanta (Proverbius 17:9; Eclesiastes 7:9). Tsëqa casädu vïdachöpis pasakunmanmi, tsëmi ras cölerakoq o resentïda warmi karqa, kallpachakunëki nunëkita mas pacienciawan tratanëkipaq (Bibliachö consëju: 1 Pëdru 4:8).
w08-S 1/5 päg. 11 pärrk. 1, 2
¿Imanötan casädukuna problëmankunata arreglayanman?
1. Mas tranquïlu kayanqëki höra tsë asuntuta arreglayänëkipaq parlayë. Llapampaqpis tiempu kanmi, ‘upälla kakunantsikpaq y parlakunantsikpaqpis’ (Eclesiastes 3:1, 7). Casädu vïdachöqa höraqa nunantsikwan o warmintsikwan mana acuerdu karmi alläpa cölerakushwan, tsë höram geniuntsikta dominanantsik mana pleytunapaq. Manaraq alläpa cölerakur majëkita niri, mas tranquïlu kayanqëki höra parlayänëkipaq. Casädu vïdëkichö alli kawakuyänëkipaqqa Bibliachö kënö ninqantam cäsukuyänëki: “Pelyata qallëqa, pözuchö këkaq llapan yakuta kichareqnömi, tsëmi pleytur qallëkuyaptinqa juklla witikunëki” (Proverbius 17:14).
‘Parlakunantsikpaqpis tiempu’ kanmi. Problëmantsikkunata ras mana altsashqaqa mana alli qoranömi mas winanqa. Tsëmi pensanantsiktsu problëmantsikkunata qonqarinapaq kaqta. Tsëpa rantinqa, mas tranquïlu këkar tsë asuntuta arreglayänëkipaq respëtuwan niri. Tsëta rurayanqëkim yanapayäshunki Bibliachö kënö ninqanta cäsukuyänëkipaq: “Cölerashqallaraq këkäyaptiki inti o rupay jeqarkutsuntsu” (Efesius 4:26). Tsëmi parlayänëkipaq ninqëkitaqa cumplinëki.
Bibliata leyir yachakunqantsik
Diosnintsikta respetarqa imëpis allim kawakushun
Teyta Diosqa shonquntsikchö llapan munanqantsiktam rikëkämun, tsëmi shonquntsiktaqa mana alli munëkunapita cuidanantsik (leyi Proverbius 17:3). Jehovä consejamanqantsikta cäsukur yarparashqaqa, Jehoväqa kuyamäshunmi. Tsë consëjukunata cäsukurqa, yachaq nunam kantsik y imëpis rasumpa kaqllatam parlashun y Satanas yachatsikunqanta y nunakuna rurayanqantaqa manam rurashuntsu (Juan 4:14; 1 Juan 5:18, 19). Jehovä Diosnintsikta kuyar y llapan shonquwan respetarqa, mas amïgunmi tikrashun. Y manam chikinqankunata rurarnin llakitsishuntsu ni manam jutsa rurëkunamanqa ni ichikllapis pensashuntsu. Tsëmi tentacionkunapa pasanqantsik hörakuna kënö pensanantsik: “Teyta Jehoväqa alläpam kuyaman y imëkatam noqapaq ruramushqa, ¿tsënö këkaptintsuraq kë jutsata rurarnin llakitsiman?” (1 Juan 4:9, 10).
16 A 22 DE JUNIU
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ PROVERBIUS 18
Qeshyëkaqkunata shumaq parlapar animë
‘Teyta Diospa yachaq këninmi cällikunachö qayëkachëkan’
17 Imatapis manaraq parlar alli pensashun. Imata parlanapaq kaqpita mana cuidakurqa, wakinkunatam llakitsishwan. Bibliachömi kënö nin: “Shumaq mana pensar parlayanqanqa tuksikoq espädanömi, peru alli pensëta yachaq nunakuna parlayanqanqa jampinömi” (Prov. 12:18). Wakinkunapaq mana allita mana parlashqaqa, llapankunawanmi alli kawakushun (Prov. 20:19). Parlakuynintsikwan pitapis jampeq cuenta kanapaqqa, Diospa Palabrampitam yachakunantsik (Lüc. 6:45). Bibliachö këkaq consëjukunaman pensarqa, imanö parlakunqantsikwanmi wakinkunata yanaparkushun (Prov. 18:4).
mrt-S 19 kaq, recuadru
¿Imatataq rurashwan illaqpita qeshyakurkuyaptin?
Parlapäshuptiki shumaq wiyë. Pillapis wiyaramänallatam höraqa necesitantsik. Tsëmi qeshyëkaq amïguntsikkuna parlapämashqaqa shumaq wiyanantsik. Peru llutanta parlapämashqaqa ama mantsakäshuntsu ni juzgashuntsu, ni pensashuntsu imanö sientikunqanta entiendinqantsiktaqa. Manam allillaqa musyankitsu qeshyan imanö sufritsinqanta (Proverbius 11:2).
Alli pensëkur shumaq parlapë. Höraqa manam ima nitapis musyantsiktsu. Peru upällalla kakunantsikpa rantinmi, mas alliqa kanqa imapa pasëkanqampaq parlapärinqantsik. Y kuyanqantsikta rikätsirmi kënöpis nirishwan: “Allaw, ¿imanöraq sientikuykanki?”. Peru ama kënöqa nishuntsu: “Wakinkunaqa peor-ran qeshyayan” o “manam alläpa grävitsu qeshyëkiqa”.
Amïguyki imawan qeshyanqampita maslla musyapakuri. Qeshyampaq maslla musyapakurirqa amïguykita imanö yanapanëkipaq kaqtam musyanki, tsënö yanapaptikiqa alläpam kushikunqa (Proverbius 18:13). Peru imatapis mana nikämashqaqa, ama “këta o wakta rurë” nishuntsu.
Imanö yanapanëkipaq kaqta tapuy. Yanapëta munarqa imatapis manaraq rurar puntata tapuri. Capazchi amïguykiqa pitapis afanëta mana munar, imata necesitanqanta willashuynikita mantsakunqa. Tsëmi imallachöpis yanaparinëkipaq nirinkiman. Capaz ninkiman limpiapakur, rantipakur o imallatapis rurar yanaparinëkipaq kaqta (Gälatas 6:2).
Yanapar sïgui. Capaz amïguykita watukanëkipaq y pëwan parlakurinëkipaq quedayarqunki, peru pëpaqa capaz gänasnin ni tiempun kanmantsu. Tsëqa entiendita procurë, pacienciayoq kë y yanapar sïgui (Proverbius 18:24).
¿Imanötan alläpa llakikurnin qeshyëkaqkunata yanapashwan?
“Llakishqa këkaqkunata shoqayë” (1 TESALONICENSIS 5:14).
Capaz amïguykiqa llakishqa këkanqa o mana imapaqpis sirwinqanta pensanman. Tsëmi pëpaq yarpachakunqëkita rikätsinëki. Tsënöpam ima nïta mana puëdirpis amïguykitaqa shoqanki y animanki.
“Rasumpa amïgu karqa, imëpis kuyakoqllam këkanqa” (PROVERBIUS 17:17).
Amïguykita yanapanëkipaq nï. Imata necesitanqanta nishunëkita shuyänëkipa rantinqa tapuy imanö yanapanëkita munanqanta. Capaz amïguykiqa imata necesitanqanta imanö nishuynikita puëdintsu. Tsënö kaptinqa juntu imallatapis rurayänëkipaq nï, capaz mëllatapis pureq o pasiaq ëwayankiman. Rantipakoq ëwanëkipaq y wayinta pitsapakur o jukkunata rurar yanapanëkipaqpis ninkimanmi (Gälatas 6:2).
“Pacienciayoq kayë” (1 TESALONICENSIS 5:14).
Capaz amïguykiqa höraqa qamwan parlëta munanqatsu. Peru parlakuyta munaptinqa qamwan parlëta puëdinqanta niri. Yarpë, llakikuy qeshyawan këkaq amïguykiqa imapis ruranqanwan o ninqanwanmi llakitsishunkiman, imatapis rurayänëkipaq patsätsiyanqëkita rurëta munanmannatsu, o illaqpita cölerashqa këkanman. Amïguykitaqa pacienciawanmi yanapanëki y allim entiendinëki (Proverbius 18:24).
Bibliata leyir yachakunqantsik
¿Alleqku musyantsik rasumpa kanqanta?
CRISTIÄNUKUNAQA manam ima willakïtapis rasllaqa creirinantsiktsu, tsëpa rantinqa rasumpa kanqanta o mana rasumpa kanqantam alleqraq musyanantsik (Prov. 3:21-23; 8:4, 5). Tsëta mana rurashqaqa, Satanas y pëta sirweq nunakunaqa rasllam llutankunata pensaratsimashwan (Efes. 5:6; Col. 2:8). Peru rasumpa o mana rasumpa kanqanta musyanapaqqa, imapis imanö pasakushqa kanqantam musyëta procuranantsik. Tsëmi Proverbius 18:13 textuqa kënö nin: “Pipis manaraq wiyarnin ima asuntupaqpis raslla contestarqa, upa kanqantam rikätsikun y penqakïchömi ushan”.
23 A 29 DE JUNIU
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ PROVERBIUS 19
Alli amïgu kë
w23.11 pägk. 12, 13 pärrk. 16, 17
Ama kuyakoq këta dejashuntsu
16 Tsëpaqqa yanapamäshun mana allikunata rurayanqanta yarparäkunantsikpa rantin, allikunata rurayanqanta yarparanqantsikmi. Këllaman pensarishun: wawqi panikunawan kushishqa juntu këkäyankiman y ëwakuyänëkina kaptin, “fötutaraq tomakurishun” nir kima kuti tomakuriyankiman. Y tsë fötukunata rikärirqa cuentata qokurinkiman jukqa mana alli yarqushqa kanqanta, peru wakin kaq fötukunachöqa wawqi panikuna kushishqa yarqushqa kayanqanta. ¿Imataraq rurankiman? Mana alli kaqtachi borrarinkiman y alli kaqkunatachi quedatsikunkiman.
17 Tsë alli fötukunanömi wawqi panintsikkunawan kushishqa pasanqantsikkunata yarpanqantsikpis. Peru këllaman pensarishun: wawqi panikunawan juntu këkäyaptiki jukqa imatapis mana pensarnin lluta parlarinman o ofendirishunkiman. ¿Imataraq rurankiman? ¿Yarparäkunkimantsuraq? ¿Manatsuraq mas alli kanman mana alli fötuta borrareq cuenta pantanqanta qonqëkunëki? (Prov. 19:11; Efes. 4:32). Wawqi panintsikkunaqa höra hörallam imatapis pantariyan o ofendiramantsik, peru tsëpitapis masqa yarpänantsik kushishqa kanqantsik hörakunatam. Tsëmi mas alliqa kanman, mana alli fötuta borrareq cuenta pantayanqankunata qonqëkunëki y “alli kaq fötukunata” churakoq cuenta, allita rurayanqankunata mas yarparänëki.
w23.07 pägk. 9, 10 pärrk. 10, 11
Mas kuyakoq këta yachakushun
10 Noqantsikpis wawqi panikunatam tukuynöpa yanapëta procurantsik (Heb. 13:16). ¿Yarpäyankiku punta kaq yachatsikuychö Ännapaq parlanqantsikta? Ännawan qowanqa o runanqa juk familiata watukaqmi ëwayarqan. Tsë familiakunaqa desgraciapam pasashqa kayänaq y wayinkunapa tëchumpis ishkishqam kanaq. Tsëmi cambiakuyänampaq limpiu röpankuna karqantsu. Ännam kënö willakun: “Röpankunatam taqshayänäpaq wayïkunaman apayarqä, wakintam planchayarqä y wakintanam doblayarqä, tsëpitanam kutitsiyarqä. Tsë rurayanqäkuna alläpa sasa o aja mana kashqa kaptimpis, tsënö yanapayanqäpitam tsë familiawanqa kananyaqpis alli amïgu kayä”. Ännawan qowanqa kuyakoq karninmi cristiänu mayinkunata yanapayarqan (1 Juan 3:17, 18).
11 Wakinkunata kuyëpa tratarninqa, Jehovä pensanqannö y ruranqannömi rurëkantsik. Y tsëtaqa wakin nunakunapis cuentatam qokuyan, capazchi musyashuntsu pikuna agradecikoq kayanqanta. 8 kaq pärrafuchö parlanqantsik Khanh jutiyoq panim yanapaqnin panikunata kushishqa yarparan, kënömi nin: “Alläpam agradecikü yachatsikoq pushayämaq nanakunata. Pëkunaqa alläpa kuyakoqmi kayaq. Yachatsikoq pushayämänampaqmi wayïman shayämoq, y yachatsikur ushariyaptïnam imallatapis mikunäpaq invitayämaq o almorzaq pushayämaq, tsëpitanam wayïman kutitsiyämaq. Kananmi cuentata qokü tsë rurananqa sasa o aja kanqanta, peru pëkunaqa kuyakoq karmi yanapayämaq”. Tsënö kaptimpis, yanapanqantsikpitaqa manam llapantsu agradecikamäshun. Yanapaqninkunapaq parlarmi Khanh kënö nin: “Yanapayämaq nanakunataqa noqapis yanapëtam munä, peru manam musyätsu mëchö täkuyanqanta. Tsënö kaptimpis, Jehoväqa musyëkanmi mëchö këkäyanqanta, tsëmi pëkunata yanapëkunampaq mañakü”. Jehovä Diosnintsikqa wakinkunata ichikllapis yanaparinqantsiktaqa alläpam valoran. Y pëta sirwirnin rurëkanqantsiktanömi rikan y jaqantsik cuentam sientikun (leyi Proverbius 19:17).
Juknintsik juknintsik alläpa kuyanakurnin sïguishun
6 Mëtsika watapa juk emprësallapaq juk nuna trabajashqa kaptinqa, mana jaqikoq trabajaq nuna kanqantam nishwan. Peru itsa mëtsika watakunana trabajarnimpis, patronninkunataqa reqintsu. Itsa patronkuna imatapis patsätsiyanqanwanqa acuerdutsu këkan. Tsëchöqa manam emprësata kuyartsu këkan, sinöqa qellëta wanarninmi. Juk emprësachö masta pagayänampaq mana niyaptinqa, jubilakunqanyaqmi tsë emprësachö trabajanqa.
7 Mana jaqikoq kë y alläpa kuyakoq kë, ¿imachö jukläya kanqanta rikantsikku? 6 kaq pärrafuchö parlanqantsik nunaqa, manam emprësata kuyartsu trabajan, sinöqa qellëta ganëta munarllam. Diosta unë witsan sirweq nunakunaqa, ¿imanirtan alläpa kuyakoq kayarqan? Manam imatapis chaskita munartsu, sinöqa shonqupita patsë kuyakoq karninmi. Rey Davidpaq parlarishun. Jonatanpa teytan wanutsita munaptimpis, Davidqa amïgun Jonatanta alläpam kuyarqan. Jonatan wanunqampita atska wata pasanqanchöpis, Davidqa Jonatanpa tsurin Mefiböset-ta alläpa kuyarmi yanapëkarqanlla (1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7).
Bibliata leyir yachakunqantsik
it-1-S 545
Consëju, consejakoq
Jehoväqa manam ni pï consejananta wanantsu, pëqa alläpa yachaq Diosmi y pënö yachaqqa manam pipis kantsu (Isa 40:13; Ro 11:34). Tsurin Jesusqa ‘Yachëwan Consejakoqmi’. ¿Imanir? Pëqa Teytan consejanqantam cäsukurqan y santu espïrituntam chaskirqan (Isa 9:6; 11:2; Jn 5:19, 30). Tsëmi pitapis consejëta munarqa, Jehovä ninqannö consejanantsik. Peru Jehovä ninqannö mana consejarqa manam pitapis yanapëta puëdishuntsu (Pr 19:21; 21:30).
30 DE JUNIUPITA 6 DE JULIUYAQ
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ PROVERBIUS 20
¿Imapaqtan noviu kayanqëki yanapayäshunki?
w24.05 pägk. 26, 27 pärrk. 3, 4
Noviu kayanqëki witsan alli reqinakuyë
3 Noviu kayanqan alläpa shumaq kaptimpis, manam pöcu cäsupaqqa churayänantsu. Noviu kar-ran, casakuyänampaq o mana casakuyänampaqpis decidita puëdiyan. Casakuyanqan junaqqa, noviukunaqa Jehoväpa puntanchömi äninakuyan imëpis kuyanakuyänampaq y respetanakuyänampaq. Tsëta y maskunata manaraq äninakurninmi alliraq pensayänan (leyi Proverbius 20:25). Noviu kayanqanqa yanapan alli reqinakuyänampaq y casakuyänampaq o mana casakuyänampaq kaqta decidiyänampaqmi. Y manana noviu kayänampaq decidirqa, manam pensayänantsu noviu kayanqan mana yanapakushqa kanqanta. Tsëpa rantinqa, allita decidiyänampaq yanapashqa kanqantam yarpäyänan.
4 ¿Imanirtan alli entiendinantsik noviu kë imapaq kanqanta? Tsëta alli entiendirqa, casakuyta mana pensëkarqa manam soltërukuna piwampis noviu këkaqnöna reqinakuyanqatsu ni ishkallanlla puriyanqatsu. Peru manam soltërukunallatsu tsëta entiendiyänan, sinöqa llapantsikmi. Këllaman pensarishun: wakinkunaqa pensayan noviu karninqa, obligädu casakuyänampaq kaqtam. Tsënö pensayanqanqa manam soltërukunata yanapantsu. Estädus Unïduspita Melïssa jutiyoq soltëra panim kënö nin: “Wakin turi nanakunaqa o ñañakunaqa alläpam noviu këkaqkunata exigiyan casakuyänampaq. Tsëmi wakin noviukunaqa mana comprendinakuykarpis noviulla sïguiyan. Y wakin soltërukunanam alläpa exigiyänanta mantsarnin piwampis noviu këta munayantsu”.
¿Imanötan alli majata tarinkiman?
8 Këman pensë: “¿Imanötan mana musyatsïllapa tsë gustamaq jövinta o shipashta reqïman?”. Capaz Diosta adoranantsik wayichö o juk reunionkunachö imanö kanqanta o imanö portakunqanta alkäbu kankiman, y masqa cuentatam qokunëki Diospa kaqchö imanö këkanqanta. ¿Pikunatan amïgunkuna kayan? ¿Imakunapaqtan parlayan? (Lüc. 6:45). ¿Qam pensanqëkinöku pëpis vïdanchö imata ruranampaq kaqta cläru musyan? Capaz anciänunkunata o poqu cristiänukunata tapupärinkiman (Prov. 20:18). Pëkunam niyäshunki imanö kanqampita wakinkuna reqiyanqanta o imakunachö alli kanqanta (Rut 2:11). Peru tsëkunata rurarqa manam alläpa rikaränëkitsu o lädun lädunllachö kanëkitsu o imatapis rurar penqakatsinëkitsu. Imanö sientikunqantam respetanëki.
Noviu kayanqëki witsan alli reqinakuyë
7¿Ima maskunatataq noviu këkaqkuna rurayänan maslla reqinakuyänampaq? Imatapis mana pakëpam willanakuyänan, tapunakuyänan y juk kaq parlaptinqa pacienciawanmi wiyanan (Prov. 20:5; Sant. 1:19). Tsëpaqqa capazchi juntu juntu mikuyanman, nunakuna mas kayanqan cällikunapa pasiaq yarquyanman o yachatsikoq yarquyanman. Tsënöllam maslla reqinakuyänampaq yanapanqa familiankunawan y amïgunkunawan juntu kayanqampis. Y wakinkunata noviun o novian imanö tratanqanta rikänampaqqa, wakinkunawan juntu kayänampaqmi patsätsiyänan. Tsëtam Païses Bäjospita Albert jutiyoq wawqi rurarqan Aliciawan noviu karnin. Pëmi kënö nin: “Imanöpis kayanqäta maslla reqinakuyänäpaqmi juntu cocinayaq kayä y wayichö rurëkunata rurayaq kayä. Tsënöpam cuentata qokuyarqä imakunachö alli kayanqäta o imachö mejorayänä pishinqanta”.
8 Tsënöllam noviu këkaqkunataqa reqinakuyänampaq yanapanqa, Bibliapita juntu yachakuyanqan. Tsënöpam Diosta adorayänampaq tiempunkuna rakita yachakuyanqa y casädu vïdankunachö Diospa kaqkunata puntaman churëta yachakuyanqa. Casakuyta decidirqa, tsëtam imëpis rurayanqa (Ecl. 4:12). Tsëqa, ¿manatsuraq alli kanman noviu këkaqkunaqa Diospita yachakuyänampaq tiemputa rakiyänan? Rasunmi, noviukunaqa manam casäduraqtsu kayan y warmi kaqpis manaran ollqupa mandädunchöraqtsu këkan. Peru juntu yachakuyänampaq tiemputa rakirqa, Diospa kaqchö noviun o novian imanö këkanqantam musyayanqa. Estädus Unïdus nacionpita Maxwan Laysam willakuyan Bibliapita yachakuyanqan yanapanqanta. Maxmi kënö nin: “Noviu kayänäpaq parlarirllam noviu këpaq, casädu vïdapaq y familiapaq parlaq publicacionkunata estudiar qallëkuyarqä. Tsënö yachakuyaptïmi mas fäcil-lla karqan juk tëmakunapitapis mas fäcil-llana parlakuyänäpaq”.
Bibliata leyir yachakunqantsik
Dios kamanqankunawan wamrëkikunata yachatsiyë
Höraqa manam fäciltsu imakunapa pasëkäyanqankunata wamrakuna teytankunata willayänan. Tsënö pasashuptikiqa, ¿imataraq rurankiman problëmankunapita wamrëkikuna willayäshunëkipaq? (Leyi Proverbius 20:5). Wakin wamrakunaqa Jehovä kamanqankunata rikapakoq teytankunawan ëwarmi, problëmankunapita mas fäcil-lla willariyan. Tsënöqa parlakuyta puëdiyan Jehovä kamanqankunata rikarnin ishkankunapis mas alli sientikurmi. Taiwan nacionpita Masahiko jutiyoq teytam kënö nin: “Jirkakunapa o lamarpa ëwayaptïmi, wamräkunaqa mas alli sientikuyan. Tsëmi imakunata pensayanqanta o imakunapa pasëkäyanqanta mas fäcil-lla willarayäman”. 9 kaq pärrafuchö rikanqantsik Katyanam kënö nin: “Escuëlapita yarquriptïqa, mamänïqa juk shumaq parquimanmi pushamaq. Tsëchö mas alli sientikurmi, escuëlachö pasëkanqäkunapita o imapaqpis yarpachakunqäkunapita mas fäcil-lla willareq kä”.