Diospa Palabranqa kananyaqmi këkan

Kanan witsan katsinqantsik Bibliachöqa, Teyta Dios nimanqantsikmi këkan y manam cambiashqatsu. ¿Imanirtan tsëqa mana creipaqnö? Papïru plantapa tullumpita rurashqa papelchö y animalkunapa qaranchö qellqashqa këkar y tsë witsan nunakuna jukläya parlashqa kayaptimpis, 1900 watapitapis masmi tsarakushqa. Y manam tsëllatsu, pushakoq religiösukuna y yachaq nunakunaqa imëkanöpam ushakätsita munayarqan. Tsëmi Bibliata kananyaq katsinqantsikqa mana creipaqnö.

TSËQA, ¿imanirtan kanan witsanyaq Bibliata ushakätsiyashqatsu? Ishkëllapita yachakurishun.

Qellqayanqankunatam imëkanöpa guardayarqan

Israelïtakunaqa Dios Palabranta imëkanöpam cuidayarqan, tsëpitanam atskaman qellqayarqan. Teyta Diosqa reykunatam kënö nir mandarqan: “Leykunata leyinanpaq levita sacerdötikuna tsararäyanqan röllupita juk rölluman qellqatsitsun” (Deuteronomiu 17:18, Teyta Diospa Willakïnin [TDW]).

Israelïtakunaqa, Biblia Diospa Palabran kanqanta musyarmi alli leyiyaq. Tsëmi yachaq nunakunatawan jukman qellqatsiyarqan. “Esdrasqa Moisés chaskishqan leykunatam shumaq yacharqan. Tsë leykunatam Israel nunakunata kuyaq TEYTA DIOS Moisésta qoykurqan” (Esdras 7:6, TDW). Unë witsan masorëta nunakunam, Antïguo Testamentutaqa jukman qellqayarqan. Pëkunaqa, mana pantayänampaqmi ëka letrakuna kanqantapis yupayaq. Tsënö rurayanqanmi yanapakurqan, Bibliachö Teyta Dios nimanqantsik mana cambianampaq y chikeqninkuna mana ushakätsiyänampaq.

168 wata Jesus manaraq shamuptinmi Siriata gobernaq Antïocuqa, Palestïna markachö Hebreu Idiömachö Diospa Palabranta chipyëpa ushakätsita munarqan. Judïukunam kënö willakuyarqan: “Llapan tariyanqan röllukunata o librukunata rachir y rupatsir ushakätsiyanqanta”. Y juk reqishqa librum willakun: “Tsë mandakoqkunaqa pillapis Bibliata katsiptinqa wanuratsiyaqmi [...]. Tsëtaqa rurayaq Bibliata [...] chipyëpa ushakätsita munarmi”. Tsënö imëkata rurarpis, manam ushakätsitaqa puëdiyarqantsu. Palestïnapita judïukuna y juk nacionkunapita nunakunapis katsiyarqannam.

Ichik tiempu pasariptinllam, Griëgu Idiömachö Qellqayanqan Diospa Palabran willakunqanqa më tsëmanna chëkarqan. Apostol Juan qellqanqan libruman yarpärishun, tsëtaqa Ëfesu markachötsunchi qellqarqan. Tsënö kaptimpis, Egiptu karu markachöpis katsiyarqannam Juan qellqanqan librupa copiankunata. Tsëkunaqa, 50 watakunanöllaraq qellqashqa kanqantam yachaq nunakunaqa niyarqan. Tsëqa rikätsikurqan, karu markakunachö täraq nunakunapis Diospa Palabranta katsiyanqantanam.

Më tsëman Diospa Palabranta apayanqanmi yanapakurqan, mëtsika watapana Jesus wanushqanchöpis katsiyänampaq. Römachö mandakoq Diocleciänu jutiyoq nunam, 303 watachö 23 de febrëru killa mandakurqan, juk iglesiaman mälas yëkïkur llapan Bibliakunata kayar ushakätsiyänampaq. Y mandakurqanmi, llapan mandakunqan markakunachö pï më rikarëkaptin Bibliata ashi ashikur rupatsiyänampaq. Tsëtaqa rurarqan, Diospa sirweqninkunata ushakätsita munarmi. Peru tsëta rurëkäyaptimpis, wakintaqa manam ushakätsiyarqantsu y tsëllapitanam yapë miratsiyarqan. Griëgu Idiömachö Qellqayanqan Diospa Palabranqa, kananyaqmi ishkëraq kan. Tsëkunaqa jukmi Römachö këkan y juknam Londreschö.

Punta qellqayanqampita llapanta mana tarishqa kayaptimpis, Bibliata jukman qellqayanqanqa wakinlla o llapan karpis mëtsikam kan. Wakinqa unëna qellqashqam kayan. Tsënö jukman jukman qellqëkäyaptinqa, ¿Bibliachö willakunqanqa cambiashqatsuraq? Hebreu Idiömachö Qellqayanqan Diospa Palabrampaqmi, Green jutiyoq yachaq nuna nin: “Diospa Palabran willakunqan mana cambiashqa kanqampitaqa segürum kantsik”. Y Griëgu Idiömachö Qellqayanqan Diospa Palabrampaqnam, Frederic Kenyon nin: “Bibliata qellqar qallayanqampitaqa rasllam o sasllam më tsëpa willakuyarqan. Tsëmi musyantsik Bibliaqa puntata qellqayanqannölla kanqanta. Awmi, punta qellqayanqannöllam Nuëvu Testamentuchö librukunaqa këkan manam cambiayashqatsu”. Y kënöpis nirqanmi: “Bibliaqa markäkïpaq o yärakuypaqmi, manam unë librukunawan igualantsu”.

Nunakuna parlayanqannömi qellqayarqan

Nunakuna parlayanqannö qellqashqa kaptinmi, Bibliaqa mas reqishqa libru. Tsëtaqa Teyta Dios rurëkätsin llapan nacion y llapan markakunachö reqiyänanta munar y ‘pëta adoraqkunaqa santu espïritupa yanapakïninwan y rasumpa kaqwan adorayänanta’ munarmi (Juan 4:23, 24; Miquëas 4:2).

Hebreuchö Qellqayanqan Diospa Palabrantaqa Griëgu idiömamanmi qellqayarqan, tsëtaqa Septuaginta Biblia nirmi reqiyarqan. Y tsëta rurar ushayanqampitaqa atska watakuna pasaptinraqmi Jesus patsaman shamurqan. Kanan witsanqa, mëtsika idiömakunachömi Bibliata jipikäyämun, peru mas idiömakunachöqa Nuëvu Testamentum kan. Tsënö kaptimpis, reykuna y sacerdötikunaqa manam Diospa Palabrampita nunakuna yachakuyänanta munayarqantsu. Tsëmi imëkanöpa Bibliata ushakätsita munayarqan, y nunakuna parlayanqanmannö qellqayänantapis michäkuyarqanmi.

Sacerdötikuna y autoridäkuna michäkuykäyaptin y wanutsiyänanta musyëkarpis, karqanmi valienti nunakuna Diospa Palabranta nunakuna parlakuyanqanmannö qellqaqkuna. Jukqa karqan, William Tyndale nunam. Pëqa 1530 watachömi Genesispita Deuteronomiuyaq inglesman qellqarqan, y tsë qellqanqanmanqa Teyta Diospa jutintapis churarqanmi. Tsënöllam Casiodöru de Reinatapis catölicukuna chikirnin wanutsita munëkäyaptimpis, Diospa Palabranta inglespita castellänuman qellqarqan. Y tsënö alläpa chikiyaptinmi Inglatërrata, Franciata, Holandata y Suïzata ewkurqan.a

Bibliaqa, tukuyläya nunakuna parlakuyanqanmannömi qellqakëkan, y mëtsikatam rurëkäyämun. ¡Imëkata rurarpis manam ushakätsiyashqatsu! Kananqa, entëru Patsachömi pï më nunakuna katsiyan. Apostol Pëdru ninqanqa rasunllam: “Qoraqa ñukturinmi y wëtaqa shikwarinmi, peru Jehovä ninqanqa imëyaqpis këkanqallam” (1 Pëdru 1:24, 25).

[Willakuy]

[Fötukuna y yachatsikuyninkuna]

¿MËQAN BIBLIATATAN LEYÏMAN?

Bibliaqa atska idiömakunachömi kan. Tsënö kaptimpis, kanan witsan mana parlanqantsik palabrakunawan qellqashqa kayaptinmi, ima ninan kanqantapis musyantsiktsu. Wakinqa kikinkunapa yarpëninkunamannö rurayashqa kayaptinmi, fäcil leyinan kaptimpis Teyta Dios nimanqantsiknatsu këkan. Y wakinnam, ima palabratapis jipita mana munar parlakunqantsiknötsu rurayashqa.

Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras Bibliataqa, Jehoväpa testïgunkunam rurayämushqa. Kë Bibliachöqa, Teyta Dios nimanqantsikmi këkan. Kananqa 60 idiömapitapis maschönam kan. Tsë idiömakunaqa kayan, kanan witsan nunakuna parlakuyanqannömi.

Juk idiöma parlaqta rikaqkunam, jukläya jukläya qellqayanqampita imatapis mana allita tarita munarnin ashir qallëkuyarqan. Traducción del Nuevo Mundo Bibliachö imakunata mana alli rurashqa kayanqantam ashiyarqan. Jukqa karqan, religiösukunata yachatseq Jason David BeDuhn profesormi. Peqa, tsë witsan mas utilizäyanqan nuëvi Bibliakunachö pantayanqankunatam ashirqan. Imakunachö pantashqa kayanqantaqa, 2003 wata jipimunqan libruchömi willakurqan.b ¿Imachö pantayanqanllatapis tarirqanku?

Religiösukunata yachatseq Jason David profesormi nirqan, Traducción del Nuevo Mundo Biblia mas alli kanqanta y rasumpa kaqllata willakunqanta. Traducción del Nuevo Mundo Biblia imanö rurashqa kanqan mana gustaptimpis, wakin Bibliakunapita jukläya y mas alli kanqantam nirqan.

Tsënöllam Israelpita Benjamin Kedar yachaq nunapis, 1989 watachö Traducción del Nuevo Mundo Bibliapaq kënö nirqan: “Kë Diospa Palabranta qellqayanqanchöqa unë qellqaqkuna rurayanqantanöllam tarintsik. Y manam tarirqötsu unë qellqayanqanman ni imata yapayanqanta ni jipiyanqantapis”.

¿Ima ninkitan? “¿Imarëkurtan Bibliata leyï? Mana llapanta yachatsikuptimpis, ¿fäcil leyinan kaqllataku ashï? ¿O puntata qellqayanqannölla willakoq kaqtaku leyita munä?” (2 Pëdru 1:20, 21). Imanir Diospa Palabranta leyinëkipaq kaqta alli musyarqa allim akranki.

[Willakuy]

[Fötu]

Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras Biblia tukuyläya idiömachömi këkan

[Fötu]

Masorëtakuna rurayanqan

[Fötu]

Lücas 12:7 yachatsikunqan: “Ama mantsakuyëtsu; qamkunaqa mëtsika pichïsankakunapitapis masmi väliyanki”

[Fötukuna pikunapa kanqan]

Punta kaq: Biblioteca Nacional de Rusia (San Petersburgo); ishkë y kima kaq: Bibelmuseum, Münster; fondo: © The Trustees of the Chester Beatty Library (Dublín)