¿Imanötan wamrakunata parlapashwan warmiwan ollqu oqllanakuyanqampaq?

¿IMATAN PASAKUYKAN?

Qepa watakunallachöran, warmiwan ollqu oqllanakuyanqampaq papäninkuna wamrankunata winayanqanmannö y musyëta munayanqanmannö ichikllapa ichikllapa parlapäyaq.

Peru kanan witsanqa alläpa jukläyanam. Tsëmi The Lolita Effect libruchö kënö nin: “Warmiwan ollqu oqllanakuyanqampaqqa, wamrakunaqa fötukunachö, televisionchö y maskunachöpis rikëta o wiyëta puëdiyanmi. Y kanan witsannäqa, videukunata wamrakunapaq rurayämunqanchöpis oqllanakuy asuntupaq masnam yarqamun”. Tsëqa, ¿imanötan wamrakuna sientikuyan?

KËTAM MUSYANËKI

Oqllanakuy asuntupaqqa imëkachömi rikätsikayämun y parlayan. Dëborah Roffman warmim Talk to Me First librunchö kënö nin: “Oqllanakuy asuntupaqqa imëpis parlëkäyanllam, hasta yurimunmi pelïculakunachö, librukunachö, cartelkunachö, computadörapa pantällankunachö y televisionchöpis. Tsënöllam cancionkunachö, mensäjita mandanakurpis, pukllakunachöpis y celularpapis oqllanakuy asuntullapaq parlakuyan. [Jövinkunata y wamrakunatam] oqllanakuy asuntuta [...] vïdankunachö mas puntaman churayänampaq creitsiyan”.

Oqllanakuy asuntuta puntaman churayänampaqqa propagandakunam yanapan. Wamrakunapaq röpata rantikoqkunam, qarankunaman laqaraq o qarankuna rikakoq röpakunata rurayan, tsënö röpakunataqa rurayan wamra kayanqampita shumaq rikakuyta munayänampaqmi. So Sexy So Soon libruchömi kënö nin: “Rantikoqkunaqa allim musyayan wamra mayinkuna mas valorayänanta munayanqanta y tsënö këta munayanqantam rantikoqkunaqa provechayan. Tsënö fötukuna y röpakunataqa manam wamrakuna oqllanakuyänanta munartsu rurayan, sinöqa tsë röpakunata rantiyänanta munarmi”.

Manam musyanëkillatsu. ¿Juk cärru imanö funcionanqanta musyarllatsuraq alli manejaq kanqëkita ninkiman? Manam. Tsënöllam oqllanakuy asuntuchöpis musyanqëkillaqa yanapashunkitsu, tsëpa rantinqa tsë asuntupaq musyanqëkimannömi decidinëki.

Këta yarpë: Kananmi imëpitapis masqa wamrëkikunata ‘alli pensayänampaq’ y “ima alli kanqanta y ima mana alli kanqanta” musyayänampaq yachatsinëki (Hebrëus 5:14).

¿IMATATAQ RURANKIMAN?

Wamrëkiwan parlë. Oqllanakuy asuntupaq parlapëta penqakurpis parlapänëkim, tsëtam Teyta Dios mandashunki (leyi Proverbius 22:6 textuta).

Ichikllapa ichikllapa parlapë. Oqllanakuy asuntupaq wamrëkita juk kutilla atska hörakuna parlapänëkipaq rantinmi, viajarnin, o wayichö imata rurapakurpis ichikllapa ichikllapa seguïdu parlapänëki. Tsënö ruraptikiqa wamrëkiqa mana mantsakushpam parlakaramunqa. Y manam kënötsu tapunëki: “¿Tsë laqarëkaq fötukunaqa gustashunkiku?”. Tsënö tapunëkipa rantinmi kënö ninkiman: “¿Imanirtan rantikuyänampaq taqë fötukunataraq churayan?”. Y ima nishunqëkita wiyarirqa, kënömi tapurinkiman: “Y qamqa ima ninkitan, ¿allitsuraq o manatsuraq?” (leyi Deuteronomiu 6:6, 7 textuta).

Edäninmannö yachatsi. Escuëlallachöraq këkäyaptinmi, wamrakunaqa partinkunapa jutinkunata musyayänan y violadorkunapita cuidakuyta yachayänan. Mas jatunyarnam musyayänan, wamra imanö formakanqanta. Y mas jövinyarqa, allinam musyayänan cuerpunkuna imanö cambianqanta, oqllanakuy asuntupaq, oqllanakuypita imanö cuidakuyänampaq y imanö portakuyänampaq.

Alli nuna kanampaq yachatsi. Wamra kanqampitam honrädu y respetakoq këta yachatsinëki. Tsëmi yanapashunki oqllanakuy asuntupaq parlapanqëki höra. Y ima alli y ima mana alli kanqantam cläru entienditsinëki. Këllaman pensari: manaraq casakur warmiwan ollqu oqllanakuyanqan mana alli kanqanta pensanqëkitam cläru ninëki. Imanir mana alli kanqanta y mana allichö ushanampaq kaqta entienditsi. Beyond the Big Talk libruchömi kënö nin: “Manaraq casakur warmiwan ollqu oqllanakuyanqampaq papäninkuna mana alli kanqanta niyaptinqa, juk jövinqa piwampis oqllanakunampaqqa alliran pensanqa”.

Yachatsinqëkinö rurë. Kë tapukuykunamanmi pensanëki: ¿Warmiwan ollqu oqllanakuyanqampaq parlayaptin asikunkiku? ¿Cuerpuykiman laqaraq o qarëki rikakoq röpakunataku vistikunki? ¿Pitapis enamorëpaku parlapanki? Tsënö portakuptikiqa, wamrëkiqa manam yachatsinqëkikunata cäsushunkitsu (leyi Romänus 2:21 textuta).

Yanapëta puëdinkim. Oqllanakuyqa Jehoväpa juk qarëninmi, y casädukunallatam permitin oqllanakur kushishqa kayänanta (Proverbius 5:18, 19). Wamrëkita alli entienditsi manaraq casakur piwampis oqllanakurqa, wakin nunakunanö penqakunampaq kaqta y sufrinampaq kaqta, peru casakunqanyaqraq shuyararqa kushishqa kanampaq kaqta (1 Timoteu 1:18, 19).