Cristiänunö Kawakunapaq y Yachatsikunapaq reunionchö yachakunapaq këkunata leyishun
4-10 DE NOVIEMBRI
ÖRUTANÖ BIBLIACHÖ ASHINAPAQ | 1 JUAN 1-5
‘Mana cäsukoq nunakunanö kayëtsu’
Jesus ruranqannö rurayë
13 Wakinqa pensayan kë munduchö llapan kaqkunaqa mana alli kanqantam. Tsënö kaptimpis, wakinqa qonqaratsimashwanmi Teyta Jehoväta sirwinata. Jina tsëchö kaqkunaqa Diosta mas sirwinapaq manam yanapamäshuntsu. Tsëmi kë munduchö kaqkunaqa alli o mana alli karpis ni imachö manam yanapamäshuntsu (1 Timoteu 6:9, 10). Awmi, kë munduchö imëka këkaqkunaqa cäsi llapanmi noqantsikpaq allitsu y mana allimanmi chätsimäshun. Sï noqantsikkush televisionchö maqanakoqkunata y wanutsinakoqkunata, imëkayoq këllapaq parlaqkunata o warmipis ollqupis mana allita rurëkaqta rikarantsik, tsëqa tsënö portakuyman y rurëmanmi chäkurishun. Alli qellëta ganayänampaq negociullapa parlakoq nunakunawan juntakurqa, noqantsikpis tsëkunata munarmi qallëkushun (Mateu 6:24; 1 Corintius 15:33).
¿Imanö nunataq kashwan?
18 “Que munduchö” cösaskunata mana munapänapaq juk yanapakïqa, Juan kënö ninqanman yarpachakunqantsikmi: “Que munduqa llapan mana alli munenincunawan ushacäreqllam; peru Diospa muneninta ruraq nunaqa wiñepam cawanqa” (1 Juan 2:17). Kë munduchö imëkakunata Satanas patsätsinqanqa, itsa rasumpanö y imëpis mana ushakaqpaqnö rikakunman, peru ushakärinan junaqqa chäramunqanam. Ama Satanas munatsimanqantsikman creir kakushuntsu, imëka ruranqampis ushakärinqanam.
Yachatsikïninta alleq ashishun
Yarpätsikïninkunaqa markäkïpaqmi
14 Escritüras Griëgas Cristiänas librukunachöqa, atska yarpätsikïkunam kan kuyanakunantsikpaq. “Nuna mayiquita cuyanqui quiquiquitano” nirqanmi Jesusqa ishkë kaq mandamientuta rikätsikurnin (Mat. 22:39). Tsë mandamientupaqmi Jesuspa wawqin Santiäguqa “mas baleq leymi” nirqan (Sant. 2:8). Apostol Juannam kënö nir qellqarqan: “Manam juc mushoq mandaquitatsu escribimü, sinoqa qallananpita Jesus mandacushqanllatam yarpäratsiyaq. Tseqa unepita wiyayanqequillam. Peru imano carpis, mushoq mandamientutanomi escribicamü” (1 Juan 2:7, 8). Jesusqa yachatsikur qallanqampitanam nuna mayintsikta kuyanantsikpaq mandakurqan. Peru tsënö kaptimpis, tsë mandamientullapaqmi Juanqa mushoq nirqan, sasa tiempukunapa pasëkarnimpis rasumpa kuyakoq këninkunata mana jaqiyänampaqmi mandëkarqan. Jesucristupa qateqnin karmi alläpa agradecikuntsik nuna mayintsikta imëpis kuyëkänapaq yarpätsimanqantsikta, y Diosta mana sirweq nunakunapa mana kuyakoq këninta mana qatinapaq.
Perdon
Llapan cristiänu mayintsikkunapa jutsankunata perdonanampaqmi Teyta Diosta rogakushwan. Tsënömi llapan israelïtakunapa jutsanta perdonanampaq Moisespis, Jehoväta willar rogakurqan y peqa wiyarqanmi (Nü 14:19, 20). Jina Salomonpis israelïtakuna jutsa rurëta dejayaptinqa perdonanampaqmi templuta inagurätsinqan junaq Jehoväman mañakurqan (1Rë 8:30, 33-40, 46-52). Esdraspis markankunaman kutishqa judïukunapa jutsankunata perdonanampaqmi llapankunapa jananchö Teyta Diosta rogakurqan. Tsënö mañakur consejanqanta cäsukuyaptinmi Jehoväqa perdonarqan (Esd 9:13–10:4, 10-19, 44). Jina pï cristiänupis mana alli karqa Teyta Diosta pëpaq mañakuyänampaq creikoqkunata rikaqkunata qayatsiyänampaqmi Santiägupis nirqan y “jutsata rurashqa kaptinqa”, perdonashqam kanan karqan (Snt 5:14-16). Tsënö kaptimpis, santu espïritupaq ofendipa parlayanqan “wanïman chätsikoq jutsam” sï kan, tsë jutsata ruraqkunapaqqa manam perdon kantsu. Tsë jutsata ruraq cristiänupaqqa Teyta Diosta manam mañakushwantsu (1Jn 5:16; Mt 12:31; Heb 10:26, 27; rikäri ESPÍRITU; PECADO).
11-17 DE NOVIEMBRI
ÖRUTANÖ BIBLIACHÖ ASHINAPAQ | 2 JUAN 1-JÜDAS
“Ama Jehovätaqa qonqashuntsu”
w04-S 15/9 pägk. 11, 12 pärrk. 8, 9
“Señorpita [...] kallpata tsarir sïguiyë”
8 Atska trampakunata noqantsikpaq Satanas churamunqantam Bibliaqa nin (2 Corintius 2:11). Jobtapis tukuynöpam Diabluqa sufritsirqan; llapannintam ushakätsirqan, tsurinkunatam wanutsirqan, warminmi mana alli tratarqan, feyupam qeshyatsirqan y amïgun tukoqkunam mana kaqta niyarqan, tsëmi Teyta Dios manana yarpanqanta pensar, llakikur imanö këtapis puëdirqantsu ( Job 10:1, 2). Kanan witsan defrenti mana sufritsikurpis, rasumpa kaqchöqa, Satanasqa imëka mana allikunatam rurëkan mëtsikaq cristiänu mayintsikkunata sufritsinampaq.
9 Kananqa, Teyta Dioswan alli këkanqantsikta ushakätsimunampaqmi Satanasqa imëkata yuritsimushqa. Kanan witsanqa Teyta Diospa yachatsikuyninta ashiyänampa rantinmi, rïcu këllatana pï mëpis ashiyan. Jina televisionchö y maskunachöpis warmiwan ollqu mana allita rurëkaqkunatam allitanö rikätsikuyan. Jina “Diosta kuyanampa rantin kikimpa munëninllata asheqmi” nunakuna tikrakuriyashqa (2 Timoteu 3:1-5). Peru “creikuynintsikta imëkanöpapis cuidashqaqa” munëninkunaman manam Diabluqa ishkitsimäshuntsu ( Jüdas 3).
Yachatsikïninta alleq ashishun
Kuyakuyninkunata rikätsikur rurayanqan fiesta
Kuyakuyninkunata rikätsikur rurayanqan fiestakuna imanö kanqanta y ëka kuti rurayanqantapis manam Biblia nintsu ( Jüd 12). Señor Jesucristu ni apostolninkunapis tsë fiestata rurayänampaqqa manam mandakuyarqantsu, y tsëmi cläru musyatsimantsik kuyakuyninkunata rikätsikur rurayanqan fiestakunata rurëqa, obligado mana kashqanta o cada wata rurayänampaq mana kashqanta. Waktsa cristiänukunata invitayänampaqshi rïcu cristiänukuna tsë fiestakunata rurayaq y tsënöshi rïcu y waktsa wawqi panikuna allita mikur llapankuna juntu shumaq kayaq; teytannaq o mamannaq wamrakuna y viudukunapis.
Qaqa
Kë spi·lás griëgu palabraqa yaku rurinchö pakaraq o tsinkaraq qaqa ninanmi. Tsëmi Jüdasqa mana alli yachatsikuykunata congregacionman yachëllapa yëkatseq nunakunata, yaku rurinchö qaqatawan igualatsirqan. Imanömi yaku rurinchö qaqa barcukunachö ëwaqpaq peligrösu kanman, tsënöllam tsë nunakunapis congregacionchö cristiänukunapaq mana alli kayarqan. Tsëmi, “pëkunaqa, kuyakïnikikunata rikätsikur rurayanqëki fiestëkikunachömi qamkunawan mikupakur këkarnin yaku rurinchö pakaraq qaqakuna kayan” nirqan Jüdas pëkunapaq ( Jüd 12).
Diospa shonqumpaqnömi karqan
Enocqa kënö nirmi willakurqan: “¡Rikäyë! Jehovämi mëtsika santu angelninkunawan shamïkan llapan nunakunata juzganampaq, y alläpa mana alli nunakuna alläpa mana allikunata rurayanqampita, y jutsasapa nunakuna pëta ofendir contran imëkata parlayanqampita culpayoq kayanqanta rikätsikunampaq” ( Jüdas 14, 15). Enocqa segürum karqan tsë willakunqankunaqa cumplikänampaq kaqta. Pëqa cumplikashqatanönam rikarqan. Diospa mëtsika willakoqninkunam imapaqpis cumplikashqapaqnöna parlayaq, y rasumpa cumplikänampaq kaqta següru karmi tsënöqa parlayaq (Isaïas 46:10).
Diospa shonqumpaqnömi karqan
Diosman markäkur Enoc ruranqankunaman pensarmi kënö tapukuntsik: “¿Dios pensanqannöku mana alli nunakunapaq pensä?” nishpa. Enoc willakunqanqa tiempuntsikchöpis cumplikanqam. Pë willakunqanqa cumplikarqan Noëpa tiempunchö mana alli nunakunata Apäkï Tamyawan Jehovä ushakätsinqan tiempum. Tsënö pasakunqanmi rikätsimantsik kanan witsampis mas jatun ushakë ichikllachöna chämunampaq kaqta (Mateu 24:38, 39; 2 Pëdru 2:4-6). Kanan tiempuntsikchöpis, Diosqa listunam këkan mëtsika santu angelninkunawan mana alli nunakunata ushakätsir alli kaqta ruranampaq. Enoc willakunqanta cuentaman churashun y nuna mayintsikta willashun. Itsachi familiantsik o amïguntsik mana yanapamashqa höraqa japallantsik sientikushun. Peru Enoctanöpis, mana jaqishpa sirweqninkunataqa Jehoväqa manam ni imëpis jaqinqatsu.
18-24 DE NOVIEMBRI
ÖRUTANÖ BIBLIACHÖ ASHINAPAQ | APOCALIPSIS 1-3
“Reqïmi rurënikikunata”
¿Imanö kanqëkitataq rikätsikunki?
8 Tsënö mana portakunapaqqa, yarpäshun Bibliachö ninqannö ‘derechu caq maquincho’ Jesus ‘qanchis qoyllurcunata’ katsinqanta. Kë qoyllurkunaqa rikätsikun ciëlupaq akrashqa anciänukuna y congregacionkunachö këkaq anciänukunatam. Pëqa munanqanmannömi makinchö këkaq ‘qoyllurkunata’ dirigita puëdin (Apoc. 1:16, 20). Congregacionkunata Rikaq karmi, anciänukunata imanö pushanampaq kaqtapis musyan. Bibliaqa rikätsikun ‘nawincunaqa imeca nina rupecaqnoraq’ kanqantam, tsëqa llapantapis musyëkanqantam rikätsimantsik, tsëmi, mëqan anciänutapis consejanan precisaptinqa, pëqa musyan imë y imanö ruranampaq kaqta (Apoc. 1:14). Santu espïrituwan akrashqa kaqkunata respetar sïguenqantsikyaqqa, Pablu kënö consejakunqantam wiyakïkäshun: “Yachatsir pushayäsho[q]niquicunata cäsucuyanqui. Diosta cuentata qoyänanpaq caqta musyarmi, pecunaqa imepis shumaq ricayäshurniqui yachecatsiyäshunqui. Cäsucuyaptiqueqa pecunapis ganas ganasllam yachatsiyäshunqui; y mana cäsuyaptiqueqa, pecunapaq allapa sasam canqa; y yachatsiyäshunqequipis manam imapaq sirwiyäshunquitsu” (Heb. 13:17).
Jehoväqa salvacionpaqmi guardëkämantsik
11 Apocalipsis librupa 2 y 3 kaq capïtulunkunachömi willakun Jesucristu ciëluchöna këkar Asia Menorchö qanchis congregacionkuna imanö këkäyanqanta rikanqanta. Tsë visionmi willakun llapan cristiänukuna imanö kayanqanllatatsu Cristu rikanqanta, sinöqa imakunapa pasëkäyanqantapis musyanqanta. Y höraqa jutimpam wakin nunakunapaq parlan y cada congregaciontam wanayanqanmannö consëjuta y kallpata qon. ¿Imatataq tsëpita yachakuntsik? Tsë visionqa 1914 watapita patsëmi cumplikëkan. Qanchis congregacionkunaqa ciëlupaq akrashqa cristiänukunam kayan, y consëjunkunaqa jinantin Patsachö llapan congregacionkunapaqwanmi. Tsë llapanmi rikätsikun Jehoväqa Tsurinta utilizarnin markanta pushëkanqanta. ¿Imatataq ruranantsik Cristu pushamänata jaqinapaq?
Mantengámonos al paso de la organización de Jehová
20 Para mantenernos al paso de la organización progresiva de Jehová, tenemos que reconocer la función que Dios ha encomendado a Jesucristo como “cabeza de la congregación” (Efesios 5:22, 23). Es digno de destacar, también, lo que dice Isaías 55:4: “¡Miren! [Yo, Jehová, lo] he dado como testigo a los grupos nacionales, como caudillo y comandante a los grupos nacionales”. No hay duda de que Jesús sabe desempeñar su papel como caudillo. También conoce a sus ovejas y cuáles son sus obras. De hecho, cuando inspeccionó a las siete congregaciones de Asia Menor, dijo en cinco ocasiones: “Conozco tus hechos” (Revelación 2:2, 19; 3:1, 8, 15). Jesús, al igual que su Padre, Jehová, también conoce nuestras necesidades. Antes de pronunciar la oración modelo, dijo: “Dios su Padre sabe qué cosas necesitan ustedes hasta antes que se las pidan” (Mateo 6:8-13).
Yachatsikïninta alleq ashishun
Teyta Diospa Gobiernun chikeqninkunata ushakätsin
10 Chïvukunapita üshakunata rakin. Teyta Diospa Gobiernunta chikeqkunaqa alläpa mantsakëpaqtam mana munëkarpis rikäyanqa. Tsëmi Jesusqa, “nunapa Tsurintam rikäriyanqa pukutëchö alläpa puëdeq këninwan y chipapäkur shamïkaqta” nir musyatsikurqan (Mar. 13:26). Tsë señalmi cläru rikätsikunqa nunakunata juzganampaq Jesus chämushqa kanqanta. Jina ushanan junaqpaq willakunqanchömi tsëpaq masllata willakun. Tsë willakuytaqa tarinki üshakunapaqwan chïvukunapaq igualatsikuyta parlanqanchömi ( leyi Mateu 25:31-33, 46). Teyta Diospa Gobiernunta shonqupita yanapaq nunakunam “üshakunatanö” rikashqa kayanqa. Pëkunam “libri këninkuna ichikllachöna kanqanta” musyarir kushikuyanqa (Lüc. 21:28). Peru Teyta Diospa Gobiernunta chikishqa kaqkunam “chïvukunatanö” rikashqa kayanqa. Pëkunam “chipyëpa ushakëman” chäyänampaq kaqta musyarir “shonqunkunachö nanatsikurnin” alläpa mantsakäyanqa (Mat. 24:30; Rev. 1:7).
Apocalipsis librupita akrashqa yachatsikïkuna (qallanan kaq)
2:7. ¿Imataq “Diospa paraison”? Ungidu cristiänukunapaqmi kë textuchöqa parlëkan, tsëchi paraïsu nirqa, kikin Jehovä këkanqan ciëlupaq parlëkan. Tsë sitiuqa alläpa shumaqchi këkun. Ciëluman ëwaqkuna wanuyanqanyaq allita rurarqa, “wiñepa cawatsicoq montipa wawantam” mikuyanqa, tsëqa manam paqwë wanuyanqanatsu ninanmi (1 Cor. 15:53).
25 DE NOVIEMBRI A 1 DE DICIEMBRI
ÖRUTANÖ BIBLIACHÖ ASHINAPAQ | APOCALIPSIS 4-6
“Chusku cawallun montashqakuna”
¿Imatataq musyatsikun bestian montashqakunaqa?
¿Pitaq yulaq bestian montashqaqa? Apocalipsis librum tsëta willakun. Y qateqnin kaq capïtulunkunachömi tsë bestian montashqaqa, “Diospa Palabran” kanqanta willakun (Revelacion 19:11-13). “Palabran” nirqa, Jesucristupaqmi parlëkan, pëmi Diospa willakoqnin ( Juan 1:1, 14). Jina willakunmi, “reykunapa Reynin y señorkunapa Señornin”, ‘Markäkïpaq y Rasumpa kaq’ kanqantapis (Revelacion 19:11, 16). Awmi, Jesucristuqa puëdeq rey karmi imëkata ruranampaq autoridäyoq, jina manam kikinllapaqtsu imatapis ashin ni mandakoq këninta mana allipaqqa utilizantsu. Peru mastaraqmi yachakunëki.
¿Imatataq musyatsikun bestian montashqakunaqa?
Tsëqa, ¿imëtaq chuskoq bestian montashqakunaqa cörrir qallayashqa? Puntataqa Jesusmi corönata chaskirir cörrir qallarqan (Revelacion 6:2). Peru ¿imëtaq ciëluchö rey kanampaq corönata chaskishqa? Manam wanurir ciëluta kutirirllatsu, Bibliaqa willakun tsë junaqta shuyaränampaq kaqtaran (Hebrëus 10:12, 13). Rey këman imë chänampaq kaqta y ciëluchö gobernëkanqantana musyayänampaqmi, Jesusqa qateqninkunata willarqan. Gobernar qallariptinlla entëru Patsachö mana allikuna pasakunampaq kaqtam pëqa willakurqan. Guërrakunam kanan karqan, mikïmi pishinan karqan y qeshyakunam kanan karqan (Mateu 24:3, 7; Lücas 21:10, 11). 1914 watachö guërra qallariptinmi, ‘ushanan junaqkunana’ kanqan musyakärirqan (2 Timoteu 3:1-5).
¿Imatataq musyatsikun bestian montashqakunaqa?
Tsë puka bestian montashqaqa, guërrakuna kanampaq kaqtam rikätsikun. Biblia ninqannöpis, entëru Patsapita yamë këta ushakäratsinampaq autoridäyoqmi. 1914 watachömi entëru patsachö guërra qallarirqan, tsënöqa manam imëpis pasakushqatsu karqan. Tsëpitanam, Ishkë kaq Jatun Guërra qallarirqan y tsëqa punta kaqpitapis mas peormi karqan. 1914 watapita patsë guërrakunarëkur wanuyanqanqa alläpam mirashqa, tsëmi wakinqa niyan 100 millonpitapis mas nunakuna wanuyanqanta. Y millonyëpayanmi tsë guërrakunarëkur kananyaq sufrikäyan.
¿Imatataq musyatsikun bestian montashqakunaqa?
Y rikärirqämi, y ¡rikäyë!, juk yana bestia, y tsëta montarëkaqqa juk balanzatam makinchö katsirqan. Y chuskun querubinkunapa chowpinkunapitam kënö nir parlaqnö wiyakarqan: ‘Juk kïlu trïguta juk denariuchö, y kima kïlu cebädata juk denariuchö; y ama olïva aceitita ni vïnuta lluta ushëtsu’ (Revelacion 6:5, 6).
Tsë bestian montashqaqa mallaqë kanampaq kaqtam rikätsikun. Bibliachöqa, mikï chipyëpa pishinampaq kaqtam willakun, tsëmi nin: “Juk kïlu trïguta” juk denariuchö rantikuyänampaq kaqta, apostolkuna kawayanqan witsanchöqa, juk junaq trabajarninraqmi tsë qellëtaqa ganayaq (Mateu 20:2). Tsënöllam ‘kima kïlu cebädapa’ chanimpis kanan karqan, peru manam trïgupa valorninnötsu karqan. Tsëllaqa, ¿tinkunmantsuraq karqan atska familiayoqkunapaq? Tsëpitanam willakun, aceititawan vïnuta tinkutsiyänampaq kaqta, tsë witsanchöqa tsë mikïkunam masqa kaq.
¿Imatataq musyatsikun bestian montashqakunaqa?
Chusku kaq bestiata montaqqa muyakoq qeshyakunarëkur o maskunarëkur wanuyänampaq kaqtam rikätsikun. 1914 wata pasariptinmi, gripe española qeshyawan chunka millonyëpayan wanuyarqan. Jina 500 millonnö nunakuna tsë grïpiwan muyashqa kayanqantam niyan, kima nunakunapitash juk muyashqa kanaq.
Peru gripe española nishqanllatsu manam kashqa. Wakin estudiösukunam niyan 1901 a 2000 watakunachöqa, viruela qeshyawan atska pachak millonyëpayan wanuyanqanta. Tukï jampikunata y imëkata rurëkäyaptimpis, kananyaqmi millonyëpayan sïda, tuberculosis y malaria qeshyakunawan wanuyan.
Guërrakunarëkur, mallaqërëkur y tukï qeshyakunarëkurmi wanïkäyan. Hädes o juk parlakïchöqa sepultüramanmi entëru Patsachö llapan nunakuna wanurnin ëwëkäyan, tsëqa alläpa llakikïpaqmi.
Yachatsikïninta alleq ashishun
Jehovä gobernar täkunan imanö kanqan
8 Unë carpa wayichö sirwiyänampaq sacerdötikuna kayanqanta Juanqa musyarqanmi. Tsëchi këchö ninqanta rikar espantakurqan: “Gobernar täkunapa entëru jiruroqninchömi ishkë chunka chusku (24) gobernar täkunakuna këkarqan, y tsë gobernar täkunakunachömi rikarqä yulaq röpawan vistishqa y peqankunachö örupita corönayoq ishkë chunka chusku (24) gobernaqkuna tëkaqta” (Revelacion 4:4). Awmi, sacerdötikunapa rantinmi örupita corönayoq ishkë chunka chusku (24) gobernaqkuna tëkäyarqan. ¿Pikunataq kayan tsë gobernaqkuna? Teyta Jehovä akraptin ciëlutana ëwakushqa y rurayänampaq kaqta listu këkaq akrashqa cristiänukunam kayan.
Jehovä gobernar täkunan imanö kanqan
19 ¿Imataq tsë chusku nuna niraqkunaqa kayan? Tsëta musyanapaqqa profëta Ezequiel rikanqanmi yanapamantsik. Juan rikanqantanöllam, ciëlu cärruchö teyta Jehovä tëkaq lädunchö nuna niraqkuna këkäyaqta Ezequiel rikarqan (Ezequiel 1:5-11, 22-28). Tsëpitanam jina Ezequielqa tsë cärru lädunchö nuna niraqkuna këkäyaqta yapë rikarqan. Kë kutichöqa tsë nuna niraqkunata querubinkuna nirqannam (Ezequiel 10:9-15). Juan rikanqanqa tsë chusku nuna niraqkunaqa, ciëluchö jatun carguta chaskishqa Teyta Diospa querubinninkunam kayan. Juanqa manam tsë kutiraqtsu Jehoväpa querubinninkunata rikarqan, unë tiempu carpa wayichöpis, conträtuta rikätsikoq jananchömi örupita rurashqa ishkë querubinkunam karqan. Tsë ishkan querubinkuna chowpinpitam Teyta Jehoväqa llapan israelïtakunata leyninkunata musyatsir willarqan (Exodu 25:22; Salmus 80:1).
“¡Rikë! Judä kastapita Leonta”
5 Leontaqa manam mantsakoq y qeshpir mana ëwakoq kanqampitam reqiyan. ¿Imëllaqa poqushqa jatun leonwan frenti frenti tinkushqankiku? Tsënö kashqa kaptinqa, itsa cercashqa jaulachö rikashqanki. Y mantsar espantakuypaqchi karqan. Tsë mantsëpaq jatun animal imanö rikaräshunqëkita rikëkurqa mantsakarchi cörrir ëwakunkiman. Tsëmi Biblia “llapan animalkunapitapis mas mantsëpaqmi y imapitapis manam cörrikuntsu” nin Leonpaq (Proverbius 30:30). Tsënö mana mantsaq y cörrir mana ëwakoqmi Cristupis.
6 Rikärishun Leonnö karpis kima cäsukunachö Jesus mana mantsakoq y cörrir mana ëwakoq kanqanta: rasumpa kaqta yachatsikur, alli kaqta rurar y chikiyaptimpis alli tsarakur. Jina tsëkunata ruranqanta imanö qatinapaqmi noqantsikpis yachakuntsik.