Platón

MEDITERRÁNEO lamar qochapa patantam viajarqa hinaspam Siracusa llaqtapi gobiernowan chaqrukuspa karqa, chaymantam Atenas llaqtaman kutiruspan Academia nisqa yachay wasita qallarichirqa. Kay yachay wasiqa Europa lawpi punta kaq universidadmi karqa, chaypim matematicamantawan tukuy ima yachayta maskaqku.

¿IMANASQAM KAYMANTA YACHANAYKI?

Platonpa yachachikuyninkunam waranqantin runakunapa iñiyninpi chaqrukurun, paykunamanta wakiqninmi cristiano kasqankuta ninku hinaspam piensanku chay pantaspa yachachikuyqa Bibliamanta kasqanta. Platonpa ancha reqsisqa yachachikuyninmi riman runakunapa cuerpon wañuptinpas almanqa hinalla kawsasqanmanta.

Platonqa yachaytam munarqa runakuna wañuptin ima pasasqanmanta. Huk librom nin: “Almanchik mana wañuq kasqanmantam Platonqa llumpayta yachachiq”, nispa (Body and Soul in Ancient Philosophy). Payqa manam iskayrayarqachu “alma mana wañusqanmantaqa, bendecisqa otaq castigasqa kananmantaqa”, chayna kanan karqa kay Pachapi imayna kawsasqankuman hinam.a

¿IMAYNATAM CHEQERQA YACHACHIYNINKUNAQA?

Isqon pachak watantinmi (387 c.t.ñ.-529 c.t.) Platonpa Academianmanta yachaykuna cheqerurqa Grecia hinaspa Roma nacionkunapa lliw llaqtankunaman. Alejandría llaqtamanta Filón sutiyoq yachaysapa runam, Platonpa yachachiyninkunaman hapipakurqa cristiano tukuqkunapa wakin punta apaqninkuna hina. Chaymantam pantasqa yachaykuna chaqrukururqa judiokunapa hinaspa cristianokunapa yachachisqankuwan.

Huk qellqam nin: “Diosmanta cristianokunapa estudiasqankuqa llapanmi Grecia nacionpi yachachikuykunamanta horqosqa kachkan, astawanraqmi Platonpa yachachisqanmanta, ichaqa wakin yachaysapa cristianokunam [...] sutichakunku Platonta qatiq cristianokunawan”, nispa (The Anchor Bible Dictionary). Tupachiy kay iskay yachachikuykunata.

Platonpa nisqan: “[Wañuptinchikqa,] almanchikmi hinalla kawsan wakin dioskunapa qayllanpi cuentata qonanpaq [. . .]. Kay yachachikuymi allin runakunata kallpanchan, mana allin runakunatañataq manchachin” (Platón. Las leyes, Libro Duodécimo).

Bibliapa nisqan: Almaqa kikin runam otaq runapa kawsakuyninmi. Animalkunapas almam. Pipas wañuptinqa almaqa chinkanmi.b Qawariy qatiqninpi textokunata.

• “Punta kaq Adanmi kawsaq runaña [otaq almaña] karqa.” (1 Corintios 15:45.)

• “¡Chaymantam Dios nirqa: Allpapi kawsananpaq animalkuna [otaq almakuna] rikurimuchun castanman hina: uywa animalkuna, qasqonpa puriqkuna hinaspa tukuy rikchaq purun animalkuna!” (Genesis 1:24.)

• “Ñoqapas [otaq almaypas] wañukuptiyqa.” (Numeros 23:10.)

• “Pipas [otaq alma] huchallikuqqa wañunqamiki.” (Ezequiel 18:4.)

Bibliaqa manam yachachinchu cuerponchik wañuptin alma hinalla kawsasqantaqa. Chaymi kallpanchaykiku tapukunaykipaq: “¿Imapas yachasqaykuna Bibliamantachu icha Platonpa yachachisqanmantachu?”, nispa.