Octubre

Wakinpiqa sasachakunkipaschá kasukuyta. Davidpas sasachakuqmi, chaymi Diosta kaynata mañakurqa: “Qamta kasukunaypaqyá yanapaykullaway”, nispa (Sal. 51:12). Arí, Davidqa Jehova Diosta kuyaspanpas wakinpiqa kasukunanpaqmi sasachakuq. Chaynam ñuqanchikpas wakinpiqa sasata kasukuchwan. ¿Imanasqa? Adanpawan Evapa miraynin kasqanchikraykum. Chaymantapas satanasmi tanqawanchik Diosta pay hina mana kasukunapaq (2 Cor. 11:3). Hinaspapas, ‘mana kasukuq runakunapa chawpinpi yachasqanchikraykum paykuna hina piensayta qallaykuchwan’ (Efes. 2:2). Chaymi anchata kallpanchakunanchik Jehova Diosta hinaspa kamachiwananchikpaq churasqan runakunata kasukunapaq. Pantaq kaspanchikpas, satanaswan munaychakusqan runakuna mana kasukuq kanapaq hikutawaptinchikpas atichwanmi kasukuq kaytaqa. w23.10 6 parr. 1

¿Imatam yachanchik Jesus yakuta vinoyarachisqanmanta? Ñuqanchikpas Jesus hinam humilde kananchik. Jesusqa manam alabakurqachu yakuta vinoyarachisqanmantaqa. Manamá haykapipas imapas ruwasqankunamantaqa alabakurqachu, aswanqa humilde kaspanmi nirqa taytan yanapaptillan imatapas ruwasqanmanta (Juan 5:​19, 30; 8:28). Jesusta qatipakunapaq kallpanchakuspaqa ñuqanchikpas humildem kasun, hinaspapas manam haykapipas alabakusunchu imapas ruwasqanchikmantaqa. Alabakuspaqa alabakusun Jehova Diosta servisqanchikmantayá (Jer. 9:​23, 24). Paymiriki yachaytawan kallpata quwanchik imatapas ruwanapaq, chaymi payta alabananchik (1 Cor. 1:​26-31). Humilde runaqa yanapasqan runakuna allinta ruwaptinkupas manam yanapasqanmantaqa alabakunchu, aswanqa kusikun chay ruwasqanta Jehova Dios yachasqallanwanmi (tupachiy Mateo 6:​2-4; Heb. 13:16 nisqanwan). Jehova Diosqa anchatam kusikun churin Jesus hina humilde kanapaq kallpanchakuptinchikqa (1 Ped. 5:6). w23.04 4 parr. 9; 5 parrs. 11-12

Apostol Pablom iñiqkunata kallpancharqa wakinkupa allinninta maskanankupaq. ¿Imaynatam chay nisqanta kasukuchwan huñunakuypi kaspa? Yuyarinanchikmi wakinkupas rimariy munasqankuta. Amistadninchikkunawan rimaspaqa manam ñuqallanchikchu rimanchik, aswanqa paykunatapas uyariykuytam munanchik. Chaynam huñunakuyninchikpipas llapallankupa rimarisqanta uyariyta munanchik. Chaymi iñiqmasinchikkuna rimarinankupaqqa mana sapa kutichu makinchikta huqarinanchik. Rimarinankupaq saqiptinchikqa kusisqam hinaspa kallpanchasqam tarikunqaku (1 Cor. 10:24). Pisillapitaqmi rimarinanchik, chaynapi wakin iñiqmasinchikkunapas rimarinankupaq hinaspapas, rimarispanchikqa manam parrafopi lliw ima nisqantachu rimarinanchik. Parrafopa nisqanta lliwta rimaruptinchikqa manañam wakinku rimarinanpaq kanqachu. w23.04 22, 23 parrs. 11-13

Hinallam kallpanchakuna hukkunata astawan yanapananchikpaq, chaytam astawan ruwachwan Diosmanta willakuspa. Diosmanta willakuspanchikpas manam chaynallatachu lliw runamasinchikkunamanqa yachachina. Runamasinchikkunaqariki sapakamam creenciayuq, costumbreyuq hinaspa imaymana genioyuq kanku. Chaynaqa, ¿imaynanpim apostol Pablota qatipakuyninchik allin kanman? Payqariki manam chaynallatachu sapa runaman yachachiq. Paytam Jesus akllarurqa ‘huklaw nacionniyuqkunapaq apostol kananpaq’ (Rom. 11:13). Chayna kamachisqa kasqanraykum Pabloqa willakurqa judiokunaman, griegokunaman, yachaysapakunaman, chakra runakunaman, riqsisqa autoridadkunaman hinaspa kamachiqkunaman. Llapallankuta sumaqta entiendechinanpaqmi Pabloqa tukuyta ruwarqa ‘tukuy rikchaq runakunata yanapananpaq’ (1 Cor. 9:​19-22). Pabloqa allinta yachachinanpaqqa puntatam yuyaymanaq runakuna ima creesqankupi hinaspa ima costumbreyuq kasqankupi. Ñuqanchikpas Diosninchikmanta aswan allinta willakunapaqqa manaraq lluqsichkaspanchikmi yuyaymanananchik runakunapa imayna tarikusqankupi hinaspa ima necesitasqankupi. w23.07 23 parrs. 11-12

Manamá piensananchikchu llampu simi runaqa manchati kasqantaqa. Pipas piñachiwaptinchik hawkalla kayqa sasam. Chaywanpas, llampu simi runaqa hawkallam. Llampu simi kaytaqa atinchik ‘Jehova Dios atiyninwan yanapawaptillanchikmi’ (Gal. 5:​22, 23). Ñawpaq tiempopim Grecia llaqtayuq runakuna “llampu sunqu” kayta wakinpiqa tupachiqku mansoyachisqa caballowan. Mansoyachisqa caballoqa kallpasapa kaspanpas dueñonwanqa hawkallam pusachikun. ¿Imataq ñuqanchiktapas yanapawachwan llampu simi kanapaq? Kikillanchikmanta chayna kaytaqa manam atichwanchu. Jehova Diostam mañakuna atiyninwan yanapawananchikpaq. Arí, llampu simi kaytaqa atichwanmi. Achka iñiqmasinchikkunam llampu simi kayta atirqaku runakuna paykunawan atipanakuyta munachkaptinpas. Chayta qawaspam achka runamasinchikkuna testigokunamanta allintaña rimarqaku (2 Tim 2:​24, 25). w23.09 15 parr. 3

Apostol Juanmi musquypi hina rikururqa hanaq pachapi 24 kamachiqkunata. Paykunaqa Jehova Diostas yupaychachkasqaku. Paykunas Jehova Diosta hatunchaspanku nisqaku: ‘Qamllam kanki llapallanpa hatunchananqa hinaspa yupaychananqa’, nispa (Apoc. 4:​10, 11). Angelkunapas sapa kutim Jehova Diostaqa hatunchanku. Hanaq pachapi Dioswan kuska kasqankuraykum paykunaqa allinta riqsinku Diosninchik imayna kasqanta. Tukuy ima ruwasqanpim angelkunaqa cuentata qukunku Diosqa sumaq sunquyuq kasqanta. Chaymi sunqumanta hatunchayta munanku (Job 38:​4-7). Ñuqanchikpas Jehova Diosta mañakuspam payta hatunchananchik. Chaypaqqa ninanchikmi imanasqa kuyasqanchikta hinaspa respetasqanchikta. Bibliata leespaqa kallpanchakusunyá yuyaymananapaq, chaynapi Diosninchik imayna kasqanta yachanapaq (Job 37:23; Rom. 11:33). Chaymantam imayna kasqanta yacharuspa imayna tarikusqanchikta ninanchik. Jehova Diostaqa hatunchachwantaqmi ñuqanchikta utaq mayqin iñiqmasinchiktapas yanapaykusqanmanta yacharuspa. (1 Sam. 2:​1, 2). w23.05 3, 4 parrs. 6-7

1919 watamantaqa manañam pantay religionqa Diospa llaqtantaqa munaychakurqañachu. Chay watamantapacham kachkan Diospa llaqtanpi “allin ruwaq yuyayniyuq sirviente”, paykunaqa anchatam yanaparqaku allin sunquyuq achka runakuna Diospa ‘sapaqchasqan ñanninta’ rinankupaq (Mat. 24:​45-47; Is. 35:8). Ñawpaqmantaraq Diosman sunqu runakunapa ruwasqankum yanaparqa chay ñanninta riqkuna Diosmanta imam kaqta yachanankupaq, chaynataq runakunapaq Dios ima ruwananmantapas (Prov. 4:18). Chaymantapas Diospa munasqanman hinaña kawsakunankupaqmi imapas mana allin ruwasqankuta saqirqaku. Diosqa manamá hikutarqachu chaylla lliw mana allin ruwasqankuta saqinankupaqqa. Aswanqa watakuna pasasqanman hinam yanaparqa chaykunaqa mana allin kasqanta cuentata qukunankupaq . ¡Mayna kusisqachá hamuq tiempopiqa tarikusun Diospa munasqanman hinaña tukuy imata allinta ruwaspanchikqa! Ima ñanpas puripas kananpaqqa sapa kutim allichasqa kanan. Chaynallataqmi 1919 watamantapacha ‘sapaqchasqa ñantaqa’ sapa kuti allicharqaku Diosmanta imam kaqta yachaspanku, chaynapi pantay religionmanta lluqsikamuqkuna Diospa llaqtanman yaykukamunankupaq. w23.05 17 parr. 15; 19 parr. 16

Diospa llaqtanpi punta apaqkunaqa yanapaqninkutam unayña sumaqta yachachichkanku. Chay yanapakuq iñiqmasinchikkunaqa Diospa llaqtanpi imapas encargasqankutam allinta ruwanku. Arí, paykunaqa allin yachachisqamá kachkanku Cristopa lliw ovejachankunata allinta yanapawananchikpaq. Hanaq pachapaq kaqkuna llumpay-llumpay ñakariy punchawkuna tukunanpaqña kachkaptinmi hanaq pachapiña llapallanku kananku. Chaywanpas, Diosta serviqkunaqa tukuy sunqunkuwanmi Diosta hinalla servinqaku Jesucristo kamachiqninchik kasqanrayku. Yachanchiktaqmi chay tiempopi achka nacionkuna hukllawakuykuspanku Diosta serviqkunata chinkachiyta munanankumantapas. Chay nacionkunatam biblia sutichan Magog lawmanta Gog nispa (Ezeq. 38:​18-20). Ichaqa, chay nacionkunaqa manamá unaychu Dios serviqkunataqa ñakarichinqa. Manataqmi atinqachu Diosmanta karunchaytapas. Diosninchikmá serviqninkunataqa waqaychanqa enemigonkunata chinkachispa. Chaytam apostol Juan musquyninpi hina rikurqa. Rikurqam ‘achkallay-achka runakuna llumpa-llumpay ñakariy punchawkuna kaptin mana wañusqankuta’. Chaynaqa, manamá iskayrayanchikchu kay allpa pachapi serviqninkunata Dios waqaychananmantaqa (Apoc. 7:​9, 14). w24.02 5, 6 parrs. 13-14

¿Imatam ruwananchik Jehova Dios atiyninwan yanapawananchikta munaspaqa? Chaypaqqa mañakunanchikmi, palabrantam leenanchik. Chaymantapas Diospa llaqtanmantam mana karunchakunanchikchu. Chayta ruwaptinchikqa ‘Diosmi atiyninwan yanapawasun’ payman rikchakunapaq (Gal. 5:​22, 23). Chaypaqqa imayna portakuyninchikpas hinaspa pensamientonchikpas chuyam kanan. Sichu mana allin pensamientokunawan inturachikusun hinaspa chayman hina ruwaptinchikqa manañam Diosqa atiyninwanqa yanapawasunchu (1 Tes. 4:​7, 8). ¿Imatawanmi ruwananchik? Pablom kaynata niwarqanchik: “Amayá mana kaqpaqta hinaqa hapiychikchu Diospa rimarisqan willakuykunataqa”, nispa (1 Tes. 5:20). Kaypi ‘Diospa rimarisqan willakuykuna’ nispanqa rimachkan atiyninwan Diospa imapas willachiwasqanchikmantam. Chay willakuykunamanta wakinninmi Jehova Diospa punchawninmanta hinaspa chay punchaw hichpallapiña kasqanmanta willakuy. Ñuqanchikqa manamá piensanchikchu Jehova Diospa punchawnin unamunantaqa nitaq armagedon punchawta manaña rikunamantaqa. Aswanqa piensanchik Jehova Diospa punchawninqa kayllapiña kasqantam. Chaymi kallpanchakunchik allinta portakunapaq chaynataq tukuy sunqunchikwan Diosta servinapaq (2 Ped. 3:​11, 12). w23.06 12 parrs. 13-14

¿Imatam ruwana aparatonchikpi qunqayllamanta qalalla kaqkuna rikuriramuptinqa? Manapunim imaniraqllatapas qawanachu. Chaypaqqa yanapawasun Jehova Dioswan amistad kasqanchik imamantapas aswan allin kasqanta yuyariymi. Ichaqa televisionpipas utaq imapipas rikurimuntaqmi qalalla kaqkunaman rikchakuqkuna. Chayta qawaspam wakinqa huchapakuypiña piensanku. ¿Qawanachu chaykunatapas? Manapunim. ¿Imanasqa? Chayta qawaptinchikqa sunqunchikmi huchapakuyta munanman. Manamá chaytaqa piensayllapas-piensanachu (Mat. 5:​28, 29). Tailandia nacionmanta punta apaq iñiqmasinchik Davidmi nin: “Ñuqataqa kayna nikuyniymi yanapawan imatapas qawaptiyqa: ‘¿Kay qawasqaytaqa Jehova Diosqa allinpaqchu qawanman qalalla kaqkunaman mana rikchakuptinpas?’, nispa. Chayna piensayniymi yanapawan allinta tantiakunaypaq”, nispa. Jehova Diosta llakichiyta manchakuyqa yanapawasunmi imapipas allinta tantiakunapaq. Chaychá Proverbios 9:10 nisqanpipas nin: “Jehova Diosta manchakuyqa yachayniyuq kaypa qallariyninmi”, nispa. w23.06 23 parrs. 12-13

“Uku law cuartoykichikkunamanyá yaykuychik” nispaqa yaqachusmi rimachkan iñiqmasinchikkunawan huñulla kanamanta. Ñakariy tiempopi iñiqmasinchikkunawan kuskalla kaptinchikqa, Jehova Diosqa prometewasqanchikman hinam salvawasunchik. Chaynaqa, manam aguantayllachu-aguantananchik iñiqmasinchikkunataqa, aswanqa sunqumanta kuyanapaqmi kallpanchakunanchik. Chayna kanapaq mana kallpanchakuspanchikqa manapaschá salvakuyta atisunchu. “Jehova Diospa piñakuynin punchawqa” runakunapaqqa llumpay sasallaña punchawkunam kanqa (Sof. 1:​14, 15). Chay tiempopiqa Diosta serviqkunapas sasachakuypim tarikusunchik. Ichaqa, kunanmanta listolla kanapaq kallpanchakuspaqa hawkalla kaytam atisun, hinaspapas hukkunatam yanapasun. Imatapas kunan tiempo aguantaspaqa, chay tiempopipas ima sasachakuytapas atipasunmi. Kunanmanta llakipayakuq kaspaqa, chay tiempopi iñiqmasinchikkuna sasachakuypi kaptinkupas sunqumantam yanapaykusunchik, imapas pisipuqninkutapas quykusunmi. Kunanmanta iñiqmasinchikkunata kuyaspanchikqa, chay tiempopipas astawanraqmi kuyanakusunchik hinaspapas kuskallam kasun. Chaykunapaq kallpanchakuptinchikqa Jehova Diosmi sumaq huertapi wiñaypaq kawsachikuwasunchik. Hinaptinqa, kay tiempopi ñakarichiwaqninchik sasachakuykunataqa manam yuyasunpaschu (Is. 65:17). w23.07 7 parrs. 16-17

Bibliapim Diosman sunqu runakunamanta rimaspan nin kallpayuq kasqankuta. Ichaqa manam tukuy tiempochu kallpayuq kasqankupaqqa hapikurqaku. Rimarisun Davidmanta. Payqa wakin kutipiqa mana manchakusqanraykum ‘hatun urqu hina’ kallpasapapaq hapikurqa, wakinpim ichaqa pisi kallpa kasqanrayku manchakuyllawanña karqa (Sal. 30:7). Sansonpas atiyninwan Jehova Dios huntaykuptinmi kallpasapa rikurirurqa. Ichaqa riqsikurqam Dios mana yanapaptinqa ‘wakin runakuna hinallaña rikurirunanta’ (Juec. 14:​5, 6; 16:17). Arí, Jehova Diosmi paykunataqa yanaparqa kallpayuq kanankupaq. Apostol Pablopas riqsikurqam atiyninwan Jehova Dios yanapaykunanta necesitasqanta (2 Co 12:​9, 10). Pabloqa ñuqanchik hinam wakinpiqa unqullarqa (Gal. 4:​13, 14). Chaymantapas, sasachakurqam allin kaqkunata ruwananpaq (Rom. 7:​18, 19). Wakinpiñataqmi sasachakuypi tarikusqanrayku llumpay llakisqa tarikurqa, hinaspapas wañurachinankutam manchakurqa (2 Cor. 1:​8, 9). Chaywanpas nirqam: “Ñuqaqa mana kallpayuq kaspaymi atiyniyuq rikurini”, nispa. Arí, kallpayuqqa rikurirurqa atiyninwan Jehova Dios yanapasqanraykullam. w23.10 12 parrs. 1-2

Ñuqanchikpas mana valeqpaq hapikuspaqa yuyarisunyá kikin Jehova Dios llaqtanman pusamuwasqanchikta (Juan 6:44). Mana valeqpaq hapikuptinchikpas payqa yachanmi sumaq sunquyuq kasqanchikta (2 Cron. 6:30). Diosninchikmi niwanchik ancha valorniyuq kasqanchikta, chayna niwasqanchikmantaqa amayá iskayrayasunchu (1 Juan 3:​19, 20). Wakiqninchikqa Jehova Diosta manaraq riqsichkaspa mana allinkunata ruwasqanchikraykuchá piensachwan chaykunamanta huchayuqraq kasqanchikta (1 Ped. 4:3). Wakinkuñataqmi unay wataña Diosta servispankupas imayna kasqankuta cambianankupaq hinalla kallpanchakuchkanku. ¿Chaynachu qampas tarikunki? Chayna kaptinqa yuyariyá ñawpaq tiempopi Diosta serviqkuna wakinpi chayna tarikusqankuta. Paykunamanta hukninmi karqa apostol Pablo. Paymi pantasqankunata yuyarispan nirqa: “¡Imapiraq rikukullani!”, nispan (Rom. 7:24). Payqa tukuy mana allinkuna ruwasqanmanta wanakuruspanpas chaynataq bautizakuruspanpas hinallam nirqa: ‘Lliw apostolkunamantapas menosmi kani. Huchasapakunamantapas aswan huchallikuqmi kallani’, nispa (1 Cor. 15:9; 1 Tim. 1:15). w24.03 27 parrs. 5-6

Kamachiq Jehoas hina mana tukunapaqqa kaytam ruwananchik. Jehova Diosta tukuy sunqunkuwan kuyaqkunallatam amistadninchikpaqqa akllananchik. Diosta kuyaq amistadninchikqa manam wiñaymasillanchikchu kanan. Jehoaspa amistadnin Jeoyadapas yuyayniyuq señorñam karqa. Amistadnikikuna imayna kasqanpi piensariy. ¿Yanapasunkichu Jehova Diospi astawan hapipakunaykipaq? ¿Kallpanchasunkichu kamachikuyninkunata kasukunaykipaq? ¿Willasunkichu Diosmanta hinaspa bibliata estudiasqanmanta? ¿Munanchu Dios kasukuyta? ¿Pantaptikipas corregiykusunkichu icha munasqallaykitachu nisunki? (Prov. 27:​5, 6, 17). Amistadnikikuna Diosta mana kasukuspanqa sasachakuymanmi apasunki, chayraykum paykunamantaqa karunchakunayki. Diosta kuyaspa kasukuqkunam ichaqa allin kawsakunaykipaq yanapasunki, chayna amistadnikikunamantaqa amayá karunchakuychu (Prov. 13:20). w23.09 9, 10 parrs. 6-7

Alfa hinaspa Omega nisqanqa griego abecedariopa qallariyninwan tukuynin kaq letrakunam karqa. “Ñuqam kani Alfa hinaspa Omega” nispanqa Jehova Diosqa rimachkan ima ruwaytapas qallarispanqa tukunanmantapunim. Jehova Diosmi Adantawan Evata unancharuspan nirqa: “Achka churi-wawayuqyá kaychik, miraspayá allpa pachaman huntaychik, makikichikpiyá kachun allpa pachaqa”, nispa (Gen. 1:28). Chayqa karqa runakunapaq hinaspa kay allpa pachapaq Diospa ima ruway munasqanpa qallariyninmi. Griego rimaypiqa “Alfa” ninanqa “qallariynin” ninanmi. Hamuq tiempopim Adanpawan Evapa Diosta kasukuq mirayninkuna kay allpa pachaman huntanqaku. Hinaptinmi allpa pachanchikqa suma-sumaq huertaña kanqa. Chayqa kanqa Jehova Diospa ima ruway munasqanpa tukupayninmi. Griego rimaypiqa “Omega” ninanqa “tukupaynin” ninanmi. “Hanaq pachata, kay pachata hinaspa chaypi tukuy ima kaqkunata” ruwayta tukuruspam, Jehova Diosqa ima ruway munasqanta nirqa Diosqa tukuytam ruwachkan runakunapaq hinaspa kay allpa pachapaq ima ruway munasqanta cumplinanpaq. Chay qanchis punchawqa manaraqmi tukunraqchu. Chay punchawpa tukupaynin chayaramuptinqa Diosqa ima ruway munasqantam llapanta cumplirunqaña (Gen. 2:​1-3). w23.11 5 parrs. 13-14

Babiloniamanta Israel nacionmanqa yaqa tawa killa rispam kutinanku karqa, hinaspapas sasam kanan karqa. Ichaqa Jehova Diosmi paykunata prometerqa risqanku ñanpi imapas kaptinqa allichachinanmanta. Diosta kasukuy munaq judiokunaqa mayna kusisqachá tarikurqaku Israel llaqtankuman kutinankuta yacharuspankuqa. Sasa kaptinpas kutiytachá munarqaku, chaypiqariki Jehova Diostam aswan sumaqtaña yupaychananku karqa. Babiloniapiqa Jehova Diosta yupaychanankupaqqa mana huk wasillapas karqachu. Babiloniapiqa manataqmi karqachu Jehova Diospaq animalta kañanankupaq altarpas nitaq chaypi servikuq sacerdotekunapas. Chaymantapas, chay llaqtapiqa taytacha-mamacha yupaychaq runakunallam kakuq, Jehova Diosta yupaychaqkunaqa aschallam karqaku. Chayraykum Jehova Diosta kuyaq judiokunaqa Israel llaqtankuman kutiyta munarqaku, chaynapi Jehova Diosta aswan sumaqta yupaychanankupaq. w23.05 14, 15 parrs. 3-4

Kunan punchawpi leesqanchikman hina kawsanapaqqa necesitanchikmi atiyninwan Diosninchik yanapaykuwananchikta. Yanapawaptillanchikmi mana allinllaña ruwaq runakunapa chawpinpi kawsaspapas Diospaqqa chuya kayta atichwan (1 Tes. 4:​3-5, 7, 8). Diosllataqmi atiyninwan yanapawachwan yachaysapa runakunapa imapas nisqankuwan mana aysachikunapaqpas. Chay runakunapa nisqankuqa Diospa piensasqanwanqa manam tupanchu. Chaymantapas Diosqa atiyninwanmi yanapawachwan ‘tukuy imapi allin sunquyuq kanapaq, allinta ruwanapaq hinaspa imam kaqta rimanapaq’ (Efes. 5:9). Jesusmi nirqa ‘mañakuqninkunamanqa atiyninta Jehova Dios qunanmanta’ (Luc. 11:13). Chaynaqa, Diostam mañakunanchik atiyninwan yanapawananchikpaq. Chaymantapas iñiqmasinchikkunawan kuskam huñunakuykunapi Jehova Diosta hatunchananchik (Efes. 5:​19, 20). Arí, atiyninwan Dios yanapawaptinchikqa vidanchikpi imapas ruwasqanchikwanmi payta kusichisun. w24.03 23, 24 parrs. 13-15

Jehova Diostayá mañakusun aswan pacienciakuq kanapaq. Pipas Diospa atiynin yanapaptinqa pacienciakuqmi (Gal. 5:​22, 23). Chayraykum Jehova Diostaqa mañakuchwan atiyninwan yanapawaptinchik pacienciakuq kanapaq. Sichu imapas kasqanrayku sasachakuchkanki pacienciakuq kayta hinaspaqa, Jehova Diosta mañakuy atiyninwan yanapaykusunaykipaq (Luc. 11:13). Mañakuspaykiqa Jehova Diostam niwaq imamantapas pay hina piensaq kanaykipaq. Chaymantam kikikipas sapa punchaw kallpanchakuwaq pacienciakuq kanaykipaq. Pacienciakuq kanapaq Diosta hinalla mañakuspaqa hinaspa chayna kanapaq kikinchikpas kallpanchakuspaqa, pisi-pisimantam pacienciakuq runaña kasunchik. Bibliapi rikuriq pacienciakuq runakunapipas yuyaymanasun. Bibliata leespaqa yachanchikmi achka pacienciakuq runakunamanta. Ima ruwasqankupi yuyaymanaspaqa paykuna hinam ñuqanchikpas pacienciakuq kayta yachasun. w23.08 22 parrs. 10-11

Jesusmi Apostol Pedrota entiendechirqa Diosta servispanqa imamantapas mana usunanpaq. Chaytam Pedro yacharurqa achka challwata hapinanpaq yapamanta Jesus yanapaykuptin, chaytaqa wakin apostolkunapas qawarqakum (Juan 21:​4-6). Chaywanmi Pedroqa cuentata qukururqa Jehova Diosqa imapas necesitasqanta qunanmantapuni. Chay milagrota qawaspanqa Pedroqa yuyarirqachá ‘Diospa munayninta puntata ruwaqkunata’ Dios cuidananmanta Jesuspa nisqanta (Mat. 6:33). Chayta yacharuspanmi Pedroqa challwa hapiypi llamkananmantaqa Diosmanta willakuypiña karqa. Chaymi 33 watapi Pentecostes fiestapipas mana manchakuspan Diosmanta willakurqa, hinaptinmi waranqantin runakuna taytanchikpa ñanninmanña churakurqaku (Hech. 2:​14, 37-41). Chaymanta qipatapas Pedroqa Samaria llaqtayuqkunatam, mana judio runakunatam Jesuspa qatiqnin kanankupaq yanaparqa (Hech. 8:​14-17; 10:​44-48). Yachamusqanchikman hinam Jehova Diosqa tukuy rikchaq runakunata Pedrowan yanaparqa. w23.09 20 parr. 1; 23 parr. 11

Babilonia runakuna Jerusalen llaqtata kañaykusqankumanta yaqa iskay wata pasaytam kamachiq Nabucodonosor sueñoyninpi rikururqa manchakuypaq hatunkaray runata, chaywanmi mancharisqa tarikurqa. Chaymi llapallan yachaysapa runankunata hinaspa Danieltapas qayachirqa sueñokusqan imapaq kasqanta willananpaq. Mana atiptinkuqa llapallantam wañuchinan karqa (Dan. 2:​3-5). Chaymi Danielqa achka runakuna mana wañunanpaq ‘reyta nimurqa suyaykunanpaq chaynapi sueñokusqanpa ima ninan kasqanta willananpaq’ (Dan. 2:16). Danielqa manam haykapipas pipapas sueñokusqanpa ima ninan kasqantaqa willarqaraqchu. Chaymi chayta ruwananpaqqa mana manchakuq kanan karqa, chaynataq Diospi anchata hapipakunan karqa. Chaymantam Danielqa rimarqa kimsa amistadninkunawan, “reypa ima sueñokusqanta yachanankupaq hanaq pacha Diospa yanapakuyninta mañakunankupaq” (Dan. 2:18). Jehova Diospa yanapakuyninwanmi Danielqa yacharurqa Nabucodonosorpa sueñoyninpa ima ninan kasqanta, hinaspam willarqa. Chayraykum Danielwan amistadninkunaqa mana wañurqakuchu. w23.08 3 parr. 4

Pacienciakuq kayqa allinninchikpaq kasqantayá yuyarisun. Pacienciakuq kaspaqa kusisqam chaynataq hawkallam kawsakusun, chaymi sanoy-sanoylla kasunchik. Pacienciakuq kaspaqa hukkunawanpas allinllam apanakusun, iñiqmasinchikkunawanpas huk sunqullam kasun. Pipas piñachiwaptinchik mana chaylla piñakuspaqa manam hatun sasachakuymanqa chayasunchu (Sal. 37:​8, Prov. 14:29). Chaymantapas Jehova Diostam qatipakuchkanchik hinaspam astawan asuykuchkanchik. Chaymi imamantapas aswan allinqa. Yachamusqanchikman hinam pacienciakuq runataqa lliw allinpaq qawanku. Chaymantapas allinninchikpaqmi. Wakinpi pacienciakunapaq sasachakuptinchikpas Jehova Diosqa hinallam yanapawasun pacienciakuq kanapaq. Musuq allpa pacha chayamunanta pacienciawan suyasqanchiktam Jehova Diosqa kusisqa qawamuchkan. Payqa ‘yanapawananchikta suyanakamam imaña kaptinpas hinalla kuyawasun’ (Sal. 33:22). Chaynaqa, pachawan churakuchkaq hinayá sapakama kallpanchakusun pacienciakuq kanapaq. w23.08 22 parr. 7; 25 parrs. 16-17

Santiagoqa nirqam pipas allin kaqkunata mana ruwaqpaqa iñiyniyuq kasqankupas yanqapaq kasqanta (Sant. 2:​1-5, 9). Rimarqam pachanmanta usuq iñiqmasinta qawachkaspan utaq yarqaymanta kasqanta qawachkaspan mana yanapaykuq iñiqmanta. Chay mana yanapaykuqpaqqa Diospi iñiyniyuq kasqanpas yanqapaqmi (Sant. 2:​14-17). Santiagoqa qillqarqataqmi Rahab sutiyuq warmimantapas. Paypaqa Diospi iñisqanmi sutilla qawakurqa allin kaqkuna ruwasqanpi (Sant. 2:​25, 26). Rahabmi uyarirurqa Israelpa mirayninkunata Jehova Dios yanapasqanmanta (Jos. 2:​9-11). Chayrayku ¿imatam ruwarqa Diospi hapipakuspan? Llaqtanta watiqaq hamuq iskay Israelpa mirayninkunatam wañurachinankumanta wasinpi pakaykurqa. Chay allin kaqta ruwasqanraykum Rahabtaqa pantaq kachkaptinpas, Israelpa mirayninmanta mana kachkaptinpas Diosqa allin ruwaq warmipaqña hapirqa. Chaywanmi yachanchik Diospi iñiyniyuq kasqanchikqa imapas allinkuna ruwasqanchikpi sutilla kananmanta. w23.12 5, 6 parrs. 12-13

Diosta serviqkunaqa manam bibliamanta qallariypi yachasqallanchikkunatachu yachananchik, aswanqa Diosmanta ‘sasa entiendena kaqkunatapas’ yachaytam munananchik. Hinaptinqa Diosninchikmi atiyninwan yanapawasun (1 Cor. 2:​9, 10). ¿Mayqin sasa entiendena yachachikuykunatataq estudiawaq chaynapi Jehova Diosman astawan asuykunaykipaq? Estudiawaqmi ñawpaq tiempopi serviqninkunata kuyasqanrayku Diosninchik imayna yanapasqanmanta, chaynapi qamtapas kuyasusqaykimanta mana iskayrayanaykipaq. Estudiawaqtaqmi imayna yupaychanankupaq Israelpa mirayninkunata Dios kamachisqanmantapas, hinaspam tupachiwaq kunan tiempopi imaynata Jehova Diosta yupaychasqanchikwan. Chaymantapas, estudiawaqmi Jesus kay allpa pachaman hamuspan imakuna ruwananmanta ñawpaqtaraq bibliapi willakusqanta chaynataq imayna cumplikusqantapas. Chaykunamanta yachaspaykiqa kusikunkim. Chay yachachikuykunamanta yachanaykipaqmi yanapasunki Índice de las publicaciones Watch Tower hinaspa Jehova Diospa testigonkunapa qillqankunapi maskanapaq niq yanapakuykuna. Chay yachachikuykunamanta yachasqaykiqa allin iñiyniyuq kanaykipaqmi yanapasunki, hinaspapas “Diostam allinta riqsinki” (Prov. 2:​4, 5). w23.10 18, 19 parrs. 3-5

Apostol Pedro ‘tukuy sunqumanta’ nispanqa griego rimaypiqa nichkan “mastarikuq” nispam. Imaynam hatun mantelpas mastariykusqaqa mesapa uchkuchankunata tapaykun, chaynam kuyakuq kaspaqa maynaña huchatapas tapaykuq hina pampachaykusun. Chaymi hina chay versiculopi Pedro nirqa: “Kuyakuq runaqa maynaña huchatapas pampachanmi”, nispa. Arí, iñiqmasinchikkunata kuyaspaqa maynaña hucha ruwasqankutapas pampachaykusunmi, manam iskay kimsa-kutikamallachu. Iñiqmasinchikkunataqa tukuy sunqumantam kuyananchik. Chaynata kuyaspaqa imataña ruwawaptinchikpas pampachaykusunmi (Col. 3:13). Iñiqmasinchikkunata pampachaykuptinchikmi paykunaqa yachanqaku anchata kuyasqanchikta, hinaspapas sutillam kanqa Jehova Diosta kusichiy munasqanchik. w23.11 11, 12 parrs. 13-15

26 watanpi kachkaspanmi Josiasqa Diospa wasinta allichachiyta qallaykurqa. Diospa wasinta allichachkaspankum tarirurqaku “Jehova Diospa kamachikuyninkunamanta rimaq librota. Chayqa Moisespa chaskisqanmi karqa”. Chay libropa nisqanta yacharuspanmi Josiasqa Diospa kamachikuyninman hina imatapas aswan allintaña ruwayta qallaykurqa (2 Cron. 34:​14, 19-21). Qampas, ¿munawaqchu bibliata sapa kuti leeyta? Chayta ruwanaykipaq kallpanchakuspaykipas, ¿kusisqachu leenki? ¿Imatataq ruwanki yanapasunaykipaq kaq textokunata mana qunqanaykipaq? Yaqa 39 watanpi kachkaspanmi Josiasqa mana allinta tantiakusqanrayku wañuyta tarirurqa. Yanapaykunanpaq Jehova Diosta mañakunanmantaqa kikillanpim hapipakurqa, chayraykum wañururqa (2 Cron. 35:​20-25). ¿Imatam yachachwan Josiasmanta? Hayka watayuqña kaspapas, hayka wataña testigo kaspapas Diospa yachachikuynintam hinalla maskananchik. Chaypaqqa paytam sapa kuti mañakunanchik, bibliatam estudiananchik chaynataq allin yuyayniyuq iñiqmasinchikkunapa consejawasqanchiktam kasukunanchik. Chaynata ruwaspaqa manam llumpay sasachakuypiqa kasunchu, aswanqa kusisqam kawsakusunchik (Sant. 1:25). w23.09 12 parrs. 15-16

Bibliapim Diosninchik qillqachirqa payman sunqu allin yuyayniyuq achka warmikunamanta (1 Tim. 3:11). Maymi huñunakusqaykipipas kanchá allin yuyayniyuq Diosman sunqu ñañaykikuna, paykunamantapas tukuy imatam yachawaq. Sipasllaraq kaspaykiqa piensariy huñunakusqaykipi mayqin allin yuyayniyuq ñañaykikunata qatipakuyta munasqaykipi. ¿Imayna kasqankutataq qatipakuyta munawaq? ¿Imatam ruwawaq paykuna hina kanaykipaq? Humildem kanayki. Humilde warmiqa utaq llampu sunquyuq warmiqa Jehova Dioswanmi kuyachikun, hukkunawanpas hawkallam kawsakun. Humilde kasqanraykum hinaspa Diostapas kuyasqanraykum congregacionninpi punta apaqkunatapas sunqumanta yanapan, familianpipas qusanta utaq tayta-mamantam sunqumanta kasukun (1 Cor. 11:3). w23.12 18, 19 parrs. 3-5

Diosqa munanmi qusaqa warmichanta kuyananta, mantienenanta, imayna tarikusqanta entiendenanta chaynataq Dios serviyninpi yanapananta. Kallpanchakunankum allin tantiaq kanankupaq, warmikunata respetanankupaq chaynataq confianza runa kanankupaq. Chayqa yanapanqam allin qusa kanankupaq. Kaytam yuyarinayki: Casarakuruptikiqa churikim karunman. Diospa imayna kasqanta qatipakuspaykiqa allin taytam kanki (Efes. 6:4). Diosqa manam pinqakurqachu churin Jesusta ‘kuyaykim’ hinaspa ‘chaskikim’ niytaqa (Mar. 1:11). Churiyuq karuspaykiqa, churikikunatam sapa kuti ninayki anchata kuyasqaykimanta, hinaspam imapas allin ruwasqankumanta alabaykunayki. Diospa imayna kasqanta huk tayta qatipakuptinqa churinkunapas allin yuyayniyuqkunam qispinqa. ¿Imakunatam kunanmanta ruwawaq allin tayta kanaykipaq? Chaypaqqa familiaykitapas, iñiqmasinchikkunatapas kuyakuywanmi yanapaykunayki. Chaymantapas, kallpanchakunaykim kuyasqaykita hinaspa valorasqaykita ninaykipaqpas. Juan 15:9. w23.12 28, 29 parrs. 17-18

Jehova Diosta serviqkunapas sasachakuypiqa tarikunchikmi, imawanpas unqunchikmi. Chaymantapas Jehova Diosta servisqanchikraykum wakin runakuna chiqniwanchik. Arí, Diosqa manamá sasachakuykunamantaqa harkawanchikchu, ichaqa niwanchikmi sasachakuykunapi tarikuptinchikqa yanapawananchikmanta (Is. 41:10). Yanapawasqanchikraykum imaña-haykaña kaptinpas hinalla kusisqa kachwan, imapipas allinta tantiakuchwan hinaspa payman sunqu hinalla kachwan. Bibliapim niwanchik Diosninchikqa ‘hawkayaykachiwananchikmanta’ (Filip. 4:​6, 7). Arí, sunqunchikpi hinaspa yuyayninchikpim hawka tarikunchik Jehova Dios amistadninpaq hapiwasqanchikmanta yachaspa. Bibliapim nin ‘chay hawkayayqa runapa mana entiendey atinan’ kasqanta. ¿Haykapipas llumpay llakisqa tarikurqankichu? Chayna tarikuspaykiqa Diosmanchá llakikikunata willakurqanki hinaspaqa hawkañachá tarikurqanki, chaywanqa admirakurqankichá. Chaynaqa tarikurqanki ‘Jehova Dios hawkayachisusqaykiraykum’. w24.01 20 parr. 2; 21 parr. 4

Diosta kuyaq runakunaqa tukuy sunqumantam munanku Jehova Diospa sutinta hatunchayta. Davidpaqqa Diospa sutinta hatunchayqa karqa kikin Diostapas hatunchay hinam. Diospa sutinta uyarispam piensanchik imayna Dios kasqanpi, imayna sunquyuq kasqanpi chaynataq tukuy ima unanchasqanpi. Davidqa Jehova Diospa sutintam tukuy sunqunwan hatunchayta munarqa. Leviy ayllupas kikinkumanta tantiakuspam Jehova Diospa sutinta hatuncharqaku. Paykunaqa Jehova Diospa sutin imamantapas aswan hatunchasqa kanantam riqsikurqaku (Neh. 9:5). ¡Mayna kusisqach Diosqa tarikurqa tukuy sunqunkuwan hatunchasqankuta uyarispanqa! w24.02 9 parr. 6

Imapas tantiasqanchikta ruwayta mana atiptinchikqa Jehova Diosqa manam piensanchu chaypaq mana kallpanchakusqanchiktaqa (2 Cor. 8:12). Imapas harkawaptinchikqa amayá hukmanyasunchu, aswanqa chaymantayá yachasun Jehova Diospaq kaqta ruwasqanchikkunataqa amayá qunqasunchu. Bibliapim niwanchik: “Diosqa manam mana allin ruwaqchu paypaq llamkasqaykichikta qunqarunanpaqqa”, nispa (Heb. 6:10). Chaynaqa ñuqanchikpas manamá qunqananchikchu. Yuyarinanchikmi kunankama Jehova Diospaq kaykuna ruwasqanchikta: Jehova Dioswan kuyachikusqanchikta, paymanta willakuy qallaykusqanchikta chaynataq bautizakusqanchikta. Chaykuna ruwasqanchikta yuyariyqa kallpanchawasunmi imapas tantiakusqanchikkunata kunanpas ruwayta atinapaq. Kusisqam tarikusun tantiasqanchikta pisi-pisimanta ruwaptinchik Jehova Dios atiyninwan yanapawasqanchikta hinaspa bendeciwasqanchikta qawaspa (2 Cor. 4:7). Chaynaqa amayá amirusunchu tantiasqanchikman hina ruwaytaqa, hinaspaqa aswan achka bendicionkunatam chaskisun (Gal. 6:9). w23.05 31 parrs. 16-18

Jehova Diosqa anchatam munan serviqninkuna kuyasqanta hinaspa chaskisqanta yachanankuta. Bibliapim willawanchik payqa churin Jesucristota ancha kuyasqanta hinaspa chaskisqanta iskay kutipi nisqanta (Mat. 3:17; 17:5). ¿Qampas munankichu Jehova Diosninchik chaynata nisunaykita? Payqa manañamiki Jesusta hinachu hanaq pachamantaqa rimapayamuwanchik, aswanqa bibliapa nisqankunawanmi. Apostolninkunata anchata kuyasqanmanta Jesuspa nisqanta leespanchikmi kikin Jehova Dios chaynata niwachkanchikmanpas hina tarikunchik. Jesusqa taytan hinamá imatapas ruwarqa. Chaymi Jesusqa qatiqninkunata nirqa pantaq kaptinkupas anchata kuyasqanmanta. Chayta leespam ñuqanchikpas kikin Jehova Dios chaynata niwachkanchikmanpas hina tarikunchik (Juan 15:​9, 15). Sasachakuypi tarikuspapas manam piensanachu Dios manaña chaskiwasqanchikrayku sasachakuykunapi tarikusqanchiktaqa. Aswanqa yuyarinanchikmi sasachakuykunata aguantaptinchikqa kuyasqanchikta hinaspa paypi hapipakusqanchikta Jehova Dios yachasqanta. w24.03 28 parrs. 10-11