¿YACHARQANKICHU?
¿Imaynatam wankusqa qillqakunata ñawpaq tiempokunapi ruwarqaku?
Qarapi hinaspa vitela nisqapi ruwasqanku Ester qillqa (1700 wata J. t.)
Bibliam Lucas qillqapi willakun Jesusqa Isaiaspa qillqasqan wankusqa qillqata kichaykuspan ñawinchasqanmanta hinaspa wankuykusqanmanta. Juan sutiyuq qillqañataqmi tukuyninpi willakun Jesuspa tukuy ruwasqankunata wankusqa qillqapi mana qillqay atikusqanmanta (Lucas 4:16-20, NM; Juan 20:30; 21:25, NM).
¿Imaynatam chay wankusqa qillqakunata ruwaqku? Kuchusqa qarakunata, pergamino utaq papiro nisqankutam laqanaruqku hatun chumpi hina kanankama hinaspam huknin patanta kaspiman laqaruqku chaypi wankunankupaq. Enteronpim ukun lawninpi sayanpata qillqaqku. Llumpay hatun kaptinqa iskaynin lawninpim kaspita churaruqku, chaymi ñawinchay munasqanta maskananpaq huknin makinwan kichaq hukninwanñataq wankuq.
Huk qillqapa nisqanman hinaqa, “Huk libropa haypananpaq hina sayayniyuqmi karqa, wakinqa yaqa 10 metro sayayniyuq, wankusqaqa taksallam karqa” (The Anchor Bible Dictionary). Yaqachusmi bibliapi Lucas sutiyuq qillqaqa 9 metro parten sayayniyuqpi yaykurqa. Wakinpataqa patachatam sumaqta kuchuruspa pómez sutiyuq rumiwan qaquruqku hinaspam teñiruqku.
Musuq testamentopi nisqanman hinaqa ¿pikunataq karqaku “sacerdotekunapa kamachiqninkunaqa”?
Israel nacionpiqa qallariyninmantam sacerdotekunapa jefenqa (sumo sacerdoteqa) wañukunan punchawkama chullalla kanan karqa (Numeros 35:25). Sacerdotekunapa punta kaq jefenqa Aaronmi karqa, wañukuptinñataqmi piwi churinña karqa (Exodo 29:9). Aaronpaqqa yaqa lliw mirayninkunam sacerdotekuna karqaku ichaqa asllam sacerdotekunapa jefenqa karqaku.
Israel nacionta huk law nacionkuna munaychakuspanqa, chay nacionmanta kaq kamachiqkunam munasqankuman hina pitapas churaqku sacerdotekunapa jefen kananpaq. Ichaqa yaqa lliwmi Aaronpa allin riqsisqa mirayninkunallamanta akllasqa karqaku. Yaqachusmi “sacerdotekunapa kamachiqnin”, nispanqa nichkan allin riqsisqa sacerdotekuta. Yaqapaschá paykunaqa karqaku Aaronpa mirayninmanta 24 castakunamanta cuentallikuqkuna, sacerdotekunapa jefenpa allin riqsisqa ayllunkuna hinaspa Anas hina ñawpaqpi sacerdotekunapa jefen kaqkuna (1 Cronicas 24:1-19; Mateo 2:4,CQ12; Marcos 8:31, CQ12; Hechos 4:6).