Kallpanchakuspayá qarinchakusun

“Aswanqa kallpanchakuspaykiyá qarinchakuy [. . .] ñoqa Tayta Diosqa mayta riptikipas qanwanmi kasaq” (JOS. 1:7-9).

¿IMATAM NIWAQ?

¿Imaynatam Enocwan Noeypas qawachirqaku qarinchakuq kasqankuta?

¿Imaynatam iñiyninkutawan qarinchakuq kasqankuta qawachirqaku Bibliapi wakin warmikuna?

¿Pi mozo-sipaskunapa qarinchakuq kasqanmi admirachisunki?

1, 2. a) ¿Imatam wakinpiqa necesitanchik Diosman sonqo kanapaq? b) ¿Imamantam qawasunchik kay yachachikuypi?

QARINCHAKUQ runaqa mana manchakuqmi. Chayna kasqanpi yuyaymanaspaqa piensasunchá kallpasapa hinaspa imatapas mana manchakuq runa kasqanta. Ichaqa manam chaykunallawanchu qawachichwan qarinchakuq kasqanchiktaqa, qawachichwantaqmi Dios serviyninchikpipas.

² Ñawpaq tiempopi Diospa serviqninkunamanta wakinmi, qarinchakuq kasqankuta qawachirqaku llumpay sasachakuykunapi tarikuspanku. Wakinñataqmi qawachirqaku mana llumpay sasachakuypi, otaq kunan tiempopi yaqa llapanchik sasachakusqanchikpi hinalla. Ichaqa, ¿imatam paykunamanta yachachwan? ¿Imaynatam qarinchakuchwan?

SASA TIEMPOPI QARINCHAKUQ RUNAKUNA

3. ¿Imatam Enocqa willakurqa mana allin runakunamanta?

³ Manaraq sinchi para chayamuchkaptinqa anchatam qarinchakuna karqa Diosmanta willakunapaqqa, chaypiqa qalaypaq mana allin runakunam kawsarqaku. Chayna qarinchakuqmi karqa ‘Adanpa qanchis kaq miraynin Enoc’, paymi qarinchakuspan kaynata willakurqa: “Qawaychik, Señormi hamuchkan wara-waranqantin akllasqankunawan. Payqa hamuchkan llapallanta juzgananpaqmi hinaspa payta llapallan mana adoraqkunata mana agradaqnin rurasqankumantawan, paypa contranpi mana allin rimasqankumanta qaqchananpaqmi”, nispa (Jud. 14, 15). Kay willakuytaqa mana iskayrayaspanmi nirqa. Chay willakusqanqa cumplikurqamá, lliw mana allin runakunam Noeypa tiemponpi sinchi parawan wañurqaku.

4. ¿Imayna tiempopim Noeyqa kawsarqa?

⁴ Chay Sinchi Paraqa 2370 kaq watapim (c.t.ñ.) pasakurqa. Enocpa willakusqanmantam 650 watakuna masninraq pasarqa. Chaykamaqa Noeypas nacerurqam, churi-wawankunapas karqam hinaspapas paykunawanmi hatun buqueta rurarqaku. Mana allin angelkunapas runayaruspankum kay Pachapi buenamoza warmikunawan puñurqaku hinaptinmi churinkunaqa hatunkaray mana allin runakuna karqaku. Chaymantapas mana allin ruraykunam kay Pachapi huntarurqa (Gen. 6:1-5, 9, 11). Chayna kaptinpas Noeyqa ‘Diospa agradonpaqmi kawsarqa’ hinaspapas qarinchakuspanmi ‘salvacionmanta willakurqa’ (leey 2 Pedro 2:4, 5). Ñoqanchikpas chaynam kananchik kay tukupay punchawkunapiqa.

QARINCHAKUQ HINASPA IÑIYNIYOQMI KARQAKU

5. ¿Imaynatam Moisesqa qawachirqa qarinchakuq hinaspa iñiyniyoq kasqanta?

⁵ Moisespas qarinchakuq hinaspa iñiyniyoqmi karqa (Heb. 11:24-27). 1513 watamanta 1473 watakamam (c.t.ñ.), Diosqa payta servichikurqa Israel runakunata Egipto nacionmanta horqonanpaq, hinaspa chunniqninta pusananpaqpas. Moisesqa piensarqam Diospa kamachisqanta mana ruray atisqanta, chaywanpas kasukurqam (Exo. 6:12). Wawqen Aaronwanmi achka kutikama Faraonman rirqaku Diospa chunka castigonkunamanta mana manchakuspan willananpaq, chaywanmi Jehová Diosqa Egiptopi diosninkunata humillarqa hinaspa llaqtantapas librarqa (Exodo 7-12 capitulokuna). ¿Imanasqam qarinchakuq hinaspa iñiyniyoq karqa? Diospa yanapakuyninta chaskisqanraykum, chayna yanapakuynintam ñoqanchikmanpas qowanchik (Deu. 33:27).

6. Autoridadkunaman apawaptinchikqa, ¿imam yanapawasun Diosmanta willakunapaq?

⁶ Kunanpas Moises hinam qarinchakuq kananchik, Jesusmi niwanchik: “Ñoqaraykum apasunkichik gobiernaqkunaman hinaspa reykunaman. Chaynapim paykunaman ñoqamanta willakunkichik”, nispa. Nirqataqmi: ‘Apasuptikichikqa amam llakikunkichikchu imaynam otaq imam rimanaykichikmantaqa, Diosmi yachachisunkichik chay ratopi imam rimanaykichiktaqa. Manam kikillaykichikmantachu rimankichikqa, ichaqa Taytaykichikpa espiritunmi rimachisunkichik’, nispa (Mat. 10:18-20). Autoridadkunaman apawaptinchikqa, Diospa chuya espiritunmi yanapawasun respetowan mana manchakuspa Diosmanta willakunapaq (leey Lucas 12:11, 12).

7. ¿Imataq Josueyta yanaparqa qarinchakuq kananpaq hinaspa imapas rurasqan allinpi tukunanpaq?

⁷ Moisespa rantinpi churasqa Josueypas qarinchakuq hinaspa iñiyniyoqmi karqa, chaynaqa karqa Diospa Palabranta sapa kuti estudiaspanmi. 1473 kaq watapim (c.t.ñ.), Israel runakunaqa Prometesqa allpaman yaykunankupaqña kachkarqaku. Diosmi Josueyta nirqa: “Kallpanchakuspaykiyá qarinchakuy”, nispa. Diospa Palabranta kasukuspanqa yachayniyoqmi hinaspa imapas rurasqanmi allinpi tukunan karqa. Diosmi nirqa: “Amayá manchakuychu nitaq hukmanyaychu, yupaychasqayki ñoqa Tayta Diosqa mayta riptikipas qanwanmi kasaq”, nispa (Jos. 1:7-9). ¡Anchatachá kallpancharqa chayna nisqanqa! Soqta wata pasaruptillanmi, 1467 kaq watapi, Jehová Diosqa nisqanta cumplirqa Prometesqa Allpa yaqa llapallan munaychakusqa karuptin.

QARINCHAKUQ WARMIKUNAM DIOSTA SERVIRQAKU

8. ¿Imaynatam Rahab warmipa qarinchakuq hinaspa iñiyniyoq kasqanta qatipakuchwan?

⁸ Ñawpaq tiempomantaraqmi achka warmikuna qarinchakuspanku Diosta servirqaku. Hukninmi karqa Jerico llaqtayoq chuchumika Rahab sutiyoq warmi. Payqa Jehová Diospi iñispanmi mana manchakuspan Josueypa kachasqan wateqaqkunata pakarqa, hinaspa Jerico soldadokunatapas pantarachirqa. Chayna rurasqanraykum paywan familianpas mana wañurqakuchu israelitakuna Jerico llaqtata puchukachiptinku. Rahab warmiqa chuchumika kasqanta saqeruspanmi tukuy sonqonwan Diosta servirqa, hinaspapas paypa mirayninmantam Jesucristo rikurimurqa (Jos. 2:1-6; 6:22, 23; Mat. 1:1, 5). Chaynaqa karqa qarinchakuq hinaspa iñiyniyoq kasqanraykum.

9. ¿Imaynatam qarinchakuq kasqankuta qawachirqaku Barac, Debora hinaspa Jaelpas?

⁹ Josuey wañukuptinmi, 1450 kaq watapi (c.t.ñ.), juezkuna Israel nacionta nanachikuyta qallaykurqaku. Canaan llaqtamanta Jabin sutiyoq rey 20 watataña israelitakunata ñakarichichkaptinmi, Diosqa Debora warmita kamachirqa juez Barac peleaq rinanpaq. Chaymi Baracqa chunka waranqa runankunawan Tabor moqoman rirqa, chaynapi Jabin reypa tropankuna kamachiq Sisarawan peleananpaq, paymi tropankunawan hinaspa isqon pachak carretankunawan Cison wayqoman chayarurqaku. Chay wayqoman israelitakuna richkaptinkum qonqaymanta Jehová Diosqa Cison mayuta llimparirachirqa, hinaptinmi llumpay mitu kaptin Canaan tropakunapa carretankuna cenegarurqaku. Baracpa tropankunam atiparurqaku, hinaptinmi ‘Sisarapa llapallan tropankunaqa espadawan wañururqaku’. Sisara runañataqmi lluptikuspan Jael warmipa karpanman chayarurqa, chaypi puñuchkaptinmi Jaelqa wañurachirqa. Chaynapim Baracta, “manam qamchu hatunchasqa kanki” nispan Deborapa rimasqan, Jael warmipi cumplikurqa. Deborapa, Baracpa hinaspa Jaelpa chayna qarinchakuq kasqankuraykum, Israel runakunaqa 40 wata hawkalla kawsakurqaku (Jue. 4:1-9, 14-22; 5: 20, 21, 31). Ñawpaqmantaraqmi achka qarikunawan warmikunapas chayna qarinchakuq hinaspa iñiyniyoq karqaku.

RIMASQANCHIKKUNAQA KALLPANCHANMANMI HUKKUNATA

10. ¿Imaynatam yachanchik rimasqanchikkuna hukkunata kallpanchasqanta?

¹⁰ Rimasqanchikkunapas kallpanchanmanmi iñiqmasinchikkunataqa. Yaqa 1000 kaq wata pasaytam (c.t.ñ.), rey Davidqa churin Salomonta nirqa: “¡Qarinchakuspa hinaspa kallpanchakuspayá ruraypuni, amayá hukmanyaruychu nitaq manchakuychu, qamtaqariki yanapasuchkanki yupaychasqay Tayta Diosmi! Paypa templonpi serviciokunata lliw tukuchinaykikamam payqa mana saqerusunkichu nitaq karunchakunqachu”, nispa (1 Cro. 28:20). Chayna nisqanta kasukuspanmi, Salomonqa Jerusalenpi Jehová Diospaq sumaqllaña templota rurapurqa.

11. ¿Imaynatam mana manchakuspan huk sipaschapa rimasqan huk runata yanaparqa?

¹¹ Yaqa 900 kaq wata pasaytañataqmi (c.t.ñ.), Israel nacionmanta sipaschapa qarinchakuspan rimasqan allinpuni karqa lepra onqoyniyoq Naamanpaq. Kay sipaschatam soldadokuna presocharurqaku, hinaspam tropakunata kamachiq Naamanpa sirvientan karqa. Paymi Jehová Dios achka milagrokunata Eliseowan rurasqanmanta yachaspan, Naamanpa warminman nirqa qosan Israelman riptinqa Diosmanta willakuq Eliseo sanoyarachinanmanta. Naamanqa kasukuspanmi sanoyarurqa hinaspam Diospa serviqnin karqa (2 Rey. 5:1-3, 10-17). Sichu mozo-sipas kaspayki chay sipascha hina Diosta kuyaptikiqa, payqa yanapasunkim mana manchakuspa profesornikiman, estudiaqmasikikunaman hinaspa hukkunamanpas predicanaykipaq.

12. ¿Imaynam Ezequiaspa runankuna tarikurqaku paypa rimasqanwan?

¹² Allinta piensaspa rimasqanchikkunaqa, kallpanchanmanmi sasachakuykunapipas. Yaqa 700 kaq wata pasaytam (c.t.ñ.), Asiria tropakuna Jerusalenta puchukachinankupaq rirqaku. Hinaptinmi Israelpa reynin Ezequiasqa runankunata nirqa: “Kallpanchakuspayá qarinchakuychik, amayá manchakuychikchu Asiria nacionpa reynintaqa nitaq paywan hamuq achka-achka tropakunatapas, paywan kaqkunamantapas aswan achkaqa kachkan ñoqanchikwan kaqkunam. Paywanqa kachkan runakunapa kallpallanmi, ñoqanchikwanmi ichaqa kachkan yupaychasqanchik Tayta Dios, peleaptinchikqa paymi yanapawasunchik”, nispa. ¿Imataq pasarqa? Runankunam “kallpanchakururqaku Juda nacion Rey Ezequiaspa nisqanwan” (2 Cro. 32:7, 8). Chayna rimaykunam ñoqanchiktawan iñiqmasinchikkunatapas kallpanchawachwan qatikachay tiempopi.

13. ¿Imaynatam Abdiasqa qarinchakuq kasqanta qawachirqa?

¹³ Wakin kutikunapiqa qarinchakuq kasqanchikqa qawakunmi upallalla kasqanchikpi. Yaqa 900 kaq wata pasaytam (c.t.ñ.), Diospa serviqnin Abdias Diospa pachak willakuqninkunata ‘machaypi pakarurqa pichqa chunkatakama’, chaynapi reina Jezabel mana wañuchinanpaq (1 Rey. 18:4). Abdias hinam kunan tiempopi cristianokunapas, qarinchakuspanku iñiqmasinkunata pakanku qatikachasqan runakunaman sutinkuta mana willaspanku.

REINA ESTERPA QARINCHAKUSQANMANTA

14, 15. ¿Imaynatam reina Esterqa iñiyniyoq hinaspa qarinchakuq kasqanta qawachirqa, hinaspa imapim tukurqa?

¹⁴ Yaqa 500 kaq watakunapim (c.t.ñ.), reina Esterqa iñiyniyoq hinaspa qarinchakuq kasqanta qawachirqa sasachakuy tiempopi. Mana allin runa Amanmi, Persiapi judio runakunata wañurachinanpaq tantearurqa. Judiokunañataqmi llakikuywan ayunarqaku, Diostapas mañakurqakuchá tukuy sonqonkuwan (Est. 4:1-3). Reina Esterpas ancha llakisqam kachkarqa. Mardoqueo ayllunmi Esterman apachirqa judiokuna wañuchisqa kanankupaq decretopa copianta, chaynapi llaqtamasinkunamanta reywan rimananpaq. Ichaqa pipas mana qayasqa kachkaspan reypa qayllanman riptinqa wañuchisqam karqa (Est. 4:4-11).

¹⁵ Chayna kaptinpas, Mardoqueoqa kamachirqam Esterman kaynata ninankupaq: “Sichum kunan rimarinayki kachkaptin upallakuykuptikiqa judio runakunapa Iibraqninqa huklawmantachiki hamunqa [. . .]. Ichapas kunan hina horapaq reina kayman qamqa chayarqanki”, nispa. Chaymi Esterñataq willachimurqa Susa llaqtapi judiokunata huñunakuspanku paypaq ayunanankupaq. Paypas nirqam: ‘Ñoqapas [. . .] ayunasaqmi, leyman hina mana yaykuna kachkaptinpas reymanmi yaykusaq, wañunay kaptinpas hinachiki wañurusaq’, nispa (Est. 4:12-17). Reina Esterqa qarinchakurqamá. Bibliapi kikinpa sutiyoq qellqam willakun Jehová Dios llaqtanta imayna librasqanmanta. Kunan tiempokunapipas lliw cristianokunam sasachakuykunapi tarikuspankupas chayna qarinchakuq kanku. ‘Pipapas mañakusqanta uyariq’ Diospas tukuy tiempom yanapakuyninta qon (leey Salmo 65:2; 118:6).

“KALLPANCHAKUYCHIKYÁ”

16. ¿Imapim mozo-sipaskuna Jesusta qatipakunmanku?

¹⁶ Kunanñataq rimasun punta cristianokunapa tiemponmanta. Huk kutipim 12 watanpi Jesus kachkaptin, tayta-maman tarirurqaku templopi “Diospa leynin yachachiqkunata uyarispan hinaspa tapuspan paykunawan tiyachkaqta”. “Llapa uyariqninkunam admirakurqaku yachasqanwan hinaspa contestasqanwan” (Luc. 2:41-50). Warmallaraq kachkaspanpas templopi yachachiqkunata tapunanpaqmi Jesusqa qarinchakuq hinaspa iñiyniyoq karqa. Mozo-sipas cristianokuna Jesusta qatipakuspankuqa, kallpanchakunqakum ‘imam creesqankumanta tapuptinku clarota contestanankupaq’ (1 Ped. 3:15).

17. ¿Imanasqam Jesusqa qatiqninkunata nirqa kallpanchakunankupaq hinaspa imanasqam ñoqanchikpas kasukunanchik?

¹⁷ Jesusqa hukkunatapas nirqam kallpanchakunankupaq (Mat. 9:2, 22). Qatiqninkunatam nirqa: “Ñam hora chayaramunña, sapakamam cheqerunkichik hinaspam sapallaytaña saqeruwankichik. Ichaqa manam sapallaychu kachkani, Taytaymi ñoqawanqa kachkan. Kaykunatam nikichik yanapasqayrayku hawkalla kanaykichikpaq. Kay pachapiqa ñakarinkichikmi ichaqa kallpanchakuychikyá, kay pachapi mana allinkunataqa venceruniñam”, nispa (Juan 16:32, 33). Runakuna cheqniwaptinchikpas, ñoqanchikqa manam paykuna hina kaytaqa munanchikchu. Jesuspa qarinchakusqanpi yuyaymanaspaqa, kallpanchakusunmi mana allinkunata qepanchanapaq. Jesusqa atiparqam, ¡ñoqanchikpas atisunmi! (Juan 17:16; Sant. 1:27.)

“KALLPANCHAKUY”

18, 19. ¿Imaynatam Pabloqa iñiyniyoq hinaspa qarinchakuq kasqanta qawachirqa?

¹⁸ Apostol Pabloqa achka sasachakuykunapim tarikurqa. Huk kutipim judio runakuna yaqalla wañurachirqaku, ichaqa Roma soldadokunam amacharurqaku. “Chay tutam Pabloman Señorninchik rikuriykuspan nirqa: Kallpanchakuy Pablo, kay Jerusalen llaqtapi ñoqamanta willakusqaykita hinam Roma llaqtapipas willakunayki”, nispa (Hech. 23:11). Chaytamá Pabloqa rurarqa.

¹⁹ Pabloqa mana manchakuspanmi Corinto lawpi ‘hatun tukuq apostolkunata’ qaqcharqa (2 Cor. 11:5; 12:11). Pabloqa paykunamantaqa sutillatam qawachirqa apostol kasqanmanta: carcelkunapi kaspa, maqasqa kaspa, illaspa wañuy patanpi kaspa, mana mikusqa, yakumanta, mana puñuspa chaynataq iñiqmasinkunamanta llakikuywan kaspanpas (leey 2 Corintios 11:23-28). ¡Mayna qatipakunapaqmi iñiyninwan qarinchakuq kasqanqa! ¡Sutillamá Diospa yanapakuyninqa qawakurqa!

20, 21. a) Willamuy huk mozo imayna qarinchakusqanmanta. b) ¿Imakunapim qawachichwan qarinchakuq kasqanchikta, hinaspa imamantam mana iskayrayanachu?

²⁰ Manapaschá llapallanchikchu llumpay qatikachasqa kasunchik, ichaqa llapanchikmi kallpanchakunanchik imapas sasachakuyninchikta atipanapaq. Rimasun maqanakuyllapi puriq Brasil nacionniyoq huk mozomanta. Paymi Biblia estudiayta qallaykuspan musyakururqa imayna kawsasqanta cambiananpaq, ichaqa pipas chaymanta lloqsikuptinqa wañuchisqam kanan karqa. Payñataqmi Diosta mañakurqa hinaspam Bibliata servichikuspan kamachiqninkuta nirqa imanasqa rakikunanmanta.

²¹ Arí, qarinchakunamá Diosmanta willakunapaqqa. Chaynam cristiano mozo-sipaskunapas kananku escuelankupi Diosman sonqo kanankupaq. Qarinchakunataqmi llamkayninchikmanta permisota mañakunapaq chaynapi asambleakunaman rinapaq. Ima sasachakuypiña tarikuptinchikpas, Jehová Diosqa mañakusqanchikta uyarispanmi yanapawasun (Sant. 5:15). Amayá iskayrayasunchu: Jehová Diosqa qowasunmi chuya espiritunta qarinchakuspa allinta takyanapaq.

[11 kaq paginapi dibujo]

Enocqa qarinchakuspanmi mana allin runakunaman Diosmanta willakurqa

[12 kaq paginapi dibujo]

Jaelqa qarinchakuqmi karqa