Yuyaq utaq unquq ayllunchikta cuidaspapas kusisqa kaytaqa atichwanmi

1, 2. ¿Jehova Diosqa yachanchu familiaykita cuidanaykipaq tukuy ima ruwasqaykita? (Rimarimuytaq Proverbios 19:17 nisqanmantapas, qawaytaq fotokunatapas).

COREA DEL SUR nacionmanta iñiqmasinchik Yin-yeolmi willakun: “Señoraywanqa 32 wata masninñam casarasqa kaniku. Payqa pichqa wataña unquspanmi manaña purikuytapas atinchu. Paytaqa anchatam kuyani, chaymi kuyakuywan cuidani. Waqtanpi sapaq camapi puñuspaypas makichanta hapiykuspaymi sapa tuta puñuni”, nispa.

² ¿Qampas unquq familiaykitachu utaq amistadnikitachu cuidachkanki? Chayna kaptinqa kusisqachá cuidachkanki paykunata anchata kuyasqaykirayku chaynataq Jehova Diostapas kuyasqaykirayku (1 Tim. 5:​4, 8; Sant. 1:27). Chaywanpas paykunata cuidayqa manam facilchu, chayrayku ichapas piensanki imayna tarikusqaykita hukkuna mana yachasqanta. Ichapas hukkunapa qayllanpi kaspaykiqa kusisqalla kanki, sapallayki kaspañataq llumpay llakisqa kasqaykirayku waqakunki (Sal. 6:6). Imayna tarikusqaykita hukkuna mana yachaptinpas Jehova Diosqa yachanmi, chayraykum entienden imayna tarikusqaykita (tupachiy Exodo 3:7 nisqanwan). Payqa qawamuchkanmi aylluykita cuidanaykipaq tukuy ima ruwasqaykita (Sal. 56:8; 126:5). Diosninchikpaqqa chaykuna ruwasqaykiqa payman prestachkawaqpas hinam, chaymi payqa bendecisunki (leey Proverbios 19:17).

3. ¿Imanasqataq Tareyta atiendeyninkuqa sasa kanman karqa?

³ Bibliapim willawanchik Diosta serviqkunapas yuyaq utaq unquq ayllunkuta cuidasqankumanta. Hukninmi karqa Abrahan. Paypa taytan Tareyqa yaqa 200 watayuqñam karqa Ur llaqtamanta lluqsiptinkuqa. Haran llaqtakama semanakuna puriy kachkaptinpas paykunawanmi rirqa (Gen. 11:​31, 32). Abrahanwan Saraqa anchatamá kuyarqaku Tareytaqa. Chaywanpas payqa wawa hinaña kasqanraykuchá sasa atiendey karqa. Aswanraqchá risqankupiqa. Paykunaqa ichapas camellopi utaq asnopi sillakuykuspa rirqaku, chayqa Tareypaqqa aswan sasachá karqa. Abrahanwan Sarapas llumpay pisipasqachá karqaku, chaywanpas Dioschá paykunataqa yanaparqa. Chaynamá qamtapas yanapasunki (Sal. 55:22).

4. ¿Imakunamantam kay yachachikuypi yachasun?

⁴ Yuyaq utaq unquq familianchikta atiendey sasa kaptinpas atichwanmi mana amispa hinalla kusisqa atiendeytaqa (Prov. 15:13). Bibliapa nisqanman hinam kusisqa kaytaqa atichwan sasachakuypiña kaspapas (Sant. 1:​2, 3). Ichaqa, ¿imam yanapawachwan kusisqalla kanapaq? Jehova Diosta mañakuymi. Kay yachachikuypim yachasun yuyaq utaq unquq familianchikta kusisqalla cuidanapaq imakuna yanapawananchikmanta. Yachasuntaqmi cuidaq iñiqmasinchikkunata imayna yanapanamantapas. Ichaqa puntatayá yachaykusun familianchikta kusisqalla cuidayqa imanasqa ancha allin kasqanmanta hinaspa imanasqa wakinpi sasa kasqanmanta.

¿IMANASQATAQ KUSISQALLA CUIDAYQA SASA KANMAN?

5. ¿Imaynañam kachwan familianchikta manaña kusisqa atiendespaqa?

⁵ Familianchikta manaña kusisqa atiendespaqa chayllam pisiparuchwan (Prov. 24:10). Chayna kaspaqa manam kuyakuywanñachu rimapayachwan nitaq sumaqtañachu atiendechwan. Qatiqninpiñataqyá yachaykusun imakuna kaptin manaña kusisqa atiendenamanta.

6. ¿Imaynam tarikuchwan yuyaq utaq unquq familianchikta cuidaspaqa?

⁶ Wakinpiqa llumpay pisipasqam tarikuchwan. Iñiqmasinchik Leam willakun: “Familiayta tukuy punchaw cuidaspay mana tukuy imata ruwaspaypas llumpay pisipasqam tarikuni, manam valorniypas kanchu qillqamuwasqankuta leenaypaqpas”, nispa. Wakin cuidaqkunaqa atiendesqankuraykum mana puñuykunkupaschu. Samaykunankupaqpas manamá tiempo haypanchu. Iñiqmasinchik Inespas ninmi: “Manamá sumaqtaqa puñuykunipaschu, tutankunam achka kutita hatarini suedrayta atiendenaypaq. Unay watañam qusaypiwan atiendechkaniku, chaymi manaña puririkuqpas rinikuñachu”, nispa. Wakiqninchikqa tuta-punchaw cuidasqanchikraykum mana maytapas riyta atinchikchu. Wasipi wichqasqa hinam tarikunchik.

7. ¿Imanasqam wakinpiqa llumpay llakisqa tarikuchwan? ¿Imatam wakinqa piensanku?

⁷ Wakinpiqa llumpay llakisqam tarikuchwan. Iñiqmasinchik Yesicam nin: “Wakinpiqa piensani aylluyta allinta mana cuidasqaytam utaq mana yanapasqaytam. Tukuy imapi yanapayta munaspaypas pisipasqa kasqayraykum mana atinichu, chayraykum llakisqa tarikuni”, nispan. Wakinkum piensanku: “¿Imanasqataq ñuqaykutaraq kaykuna pasawanku?”, nispa. Hukkunañataqmi piensanku: “Manachusmi allintachu yanapachkani”, nispa. Wakinkuñataqmi pesapakunku cuidasqanku ayllunkuta rabiayninkupi imatapas nirusqankurayku (Sant. 3:2). Wakinkuqa llumpaytam llakikunku kuyasqanku ayllunku aswanyasqanta qawaspanku. Iñiqmasinchik Barbarapas chaynam tarikun, paymi nin: “Kuyasqay amistadniy sapa punchaw iquyasqanta qawaspaymi waqani”, nispa.

8. ¿Cuidaqkunaqa imaynam tarikunchik “gracias” niwaptinchikqa?

⁸ Wakinpiqa piensachwan imapas ruwasqanchikta mana kaqpaqpas hapisqankutam. Chaynataqa piensachwan pipas mana agradecekuwaptinchikmi utaq tukuyta ruwanapaq kallpanchakuchkaptinchikpas mana felicitaykuwaptinchikmi. Allin ruwasqanchikmanta pipas agradecekuwaptinchikmi utaq felicitaykuwaptinchikmi ichaqa kallpanchasqa hinaspa kusisqa tarikunchik (1 Tes. 5:18). Iñiqmasinchik Melisama nin: “Wakinpiqa llumpay pisipasqa hinaspa hukmanyasqa tarikusqayraykum waqani. Cuidasqaymanta ‘gracias’ niwaptinkum ichaqa kallpanchasqaraq tarikuni. Chaymi paqarintinqa kusisqaraq paykunata atiendeni”, nispan. Iñiqmasinchik Armandopas willakunmi ruwasqanmanta agradecekuptinku imayna tarikusqanmanta. Payqa señoranpiwanmi wañuymañawan hapichikuq sobrinachanta cuidanku. Paymi nin: “Sobrinachayqa manapaschá cuentataqa qukunchu payta cuidanaykupaq tukuy ima ruwasqaykutaqa. Chaywanpas anchatam kusikuni cuidasqaykumanta agradecekuwaptinkuqa utaq allinta qillqayta mana yachachkaspanpas ‘anchatam kuyaykichik’ nispa qillqaruptinqa”, nispa.

KUSISQALLA CUIDANAPAQ IMAKUNA RUWANAMANTA

9. ¿Imakunapaqmi wakinpiqa tantiakunanchik kanqa ayllunchikta cuidaspaqa?

⁹ Atisqallanchiktayá ruwasun (Prov. 11:2). Llapallanchikmi pisipanchik. Tiempopas manam lliw ruway munasqanchikkunapaqchu haypawanchik. Astawanraqmi ayllunchikta cuidaspaqa ruway atisqanchikkunallata ruwananchik kanqa, manam lliw munasqanchikkunataqa ruwayta atisunchu. Chaywanqa amayá llakikusunchu. Allintaqmi kanman pipas yanapaykuwananchikpaq niwaptinchikqa “allinmi, gracias” niyninchik. Iñiqmasinchik Jaimem nin: “Tukuy imata ruwayta munaspapas atisqallanchiktam ruwananchik, chaynapi kusisqalla kananchikpaq”, nispa.

10. ¿Imanasqataq allin kanman ayllunchik imawan unqusqanta allinta yachayninchik? (Rimarimuytaq Proverbios 19:11 nisqanmantapas).

¹⁰ Cuidasqanchik ayllunchik imayna tarikusqantayá entiendesun (leey Proverbios 19:11). Yuyayniyuq kaspaqa manam chayllaqa piñakurusunchu imapas nisqankuwanqa utaq imapas ruwasqankuwanqa. Llumpayta unqusqankuraykum wakinkuqa nanay simiwan imatapas rimarunmanku utaq yanqakunata ruwarunmanku (Ecl. 7:7). Wakinkuñataqmi kuyakuq hinaspa llakipayakuq kachkaspankupas chaylla piñakuq utaq mandakuqllaña rikurirunmanku. Chaymi allin kanman ayllunchik imawan unqusqanta yachaykuyninchik. Hinaspaqa entiendesunmi imarayku imapas rimasqanta utaq ruwasqanta (Prov. 14:29).

11. ¿Imapaqtaq sapa punchaw tiempochakunanchik? (Rimarimuytaq Salmos 132:​4, 5 nisqanmantapas).

¹¹ Jehova Diospi astawan hapipakunapaqyá kallpanchakusun. Achka ruwayniyuq kaspapas tiempochakunanchikmi Diospi astawan hapipakunapaq (Filip. 1:10). Kamachiq Davidpas tukuy ima ruwayniyuq kachkaspanpas Jehova Diospaq kaqtam puntataqa ruwaq (leey Salmos 132:​4, 5). Chaynam ñuqanchikpas ayllunchikta cuidananchik kachkaptinpas sapa punchaw tiempochakunanchik biblianchikta leenapaq hinaspa Diosta mañakunapaq. Iñiqmasinchik Elisam nin: “Diosta mañakuspayqa hinaspa Salmos libropa nisqanpi yuyaymanaspayqa hawkam tarikuni. Mañakuptiyqa sunquypas tiyaykunraqmi. Chaymi Jehova Diosta sapa kuti mañakuni hawkalla kanaypaq yanapawananpaq”, nispa.

12. ¿Imakunatam ruwananchik mana unqurunapaq?

¹² Mana unqurunapaqyá tukuyta ruwasun. Wakinkuqa kuyasqanku ayllunkuta atiendesqankuraykum manaña allintaqa mikunkupaschu. Manataqmi tiemponkupas haypanchu sano mikuykunata yanukunankupaqqa. Ichaqa allintam mikunanchik allin kanapaqqa, hinaspapas ejerciciotam ruwananchik. Chaymi achka ruwayniyuq kaspapas chayta ruwanapaq kallpanchakunanchik (Efes. 5:​15, 16). Allintataqmi puñunanchik (Ecl. 4:6). Doctorkunam ninku allinta puñuyqa umanchikpaq allin kasqanta. Puñuymanta rimaq huk qillqapim nin allinta puñuyqa mana chaylla piñakurunapaq hinaspa imamantapas mana llumpayta preocupakunapaq yanapawasqanchikmanta. Chaymantapas, allinmi kanman imapas gustawasqanchik kaqkunata ruwanapaq tiempochakuyninchik (Ecl. 8:15). Huk iñiqmasinchikmi ayllunta hinalla kusisqa cuidananpaq ima ruwasqanmanta nin: “Rupachaykamuptinqa hawamanmi lluqsini qunikuq. Chaymantapas killapim huk kutillapas amistadniywan puririkuq rini”, nispan.

13. ¿Imanasqataq imaña kaptinpas asirinanchik? (Rimarimuytaq Proverbios 17:22 nisqanmantapas).

¹³ Asirisunyá imaña kaptinpas (leey Proverbios 17:22; Ecl. 3:​1, 4). Asiriyqa allinninchikpaqmi. Yanapawanchikmi sasachakuyninchikkunallapi umayuq mana kanapaq. Yuyaq utaq unquq ayllunchikta cuidayqa wakinpiqa manam facilchu. Chaywanpas atichwanmi kusisqalla kaytaqa. Piñasqallaña utaq aburrisqallaña kanamantaqa paykunawan kuskam imallamantapas asirikuchwan. Hinaspaqa mana amispam kuyakuyllawan atiendesun.

14. ¿Imanasqataq imayna tarikusqanchikta amistadninchikman willananchik?

¹⁴ Imayna tarikusqanchiktayá amistadninchikman willasun. Kusisqa kanapaq tukuyta ruwaspapas wakinpiqa pisipasqam, piñasqam utaq llakisqam tarikuchwan. Chayna tarikuspaqa allinmi kanman confianza amistadninchikman imayna tarikusqanchikta willakuyninchik (Prov. 17:17). Payqa allinta uyariykuwaspanchikmi rimasqanwan sunqunchikta tiyaykachiwasun, chaynapi kusisqalla kanapaq (Prov. 12:25).

15. ¿Imaynam tarikusun hamuq tiempopi imaynaña kawsakunanchikmanta rimaspaqa?

¹⁵ Hamuq tiempopi imaynaña kawsakunanchikpiyá yuyaymanasun. Jehova Diosqa manamá yuyaqyananchikpaqchu utaq unqunanchikpaqchu unanchawarqanchik. Chaymi yuyaq utaq unquq ayllunchiktaqa mana wiñaypaqchu atiendesun (2 Cor. 4:​16-18). Hamuq tiempopiqa Diospa munasqanman hinañam llapanchik kusisqa, sanolla kawsakusunchik (1 Tim. 6:19). Cuidasqanchik ayllunchikwan kuska hamuq tiempopi imakuna ruwanamanta rimaspaqa kallpanchasqam tarikusun (Is. 33:24; 65:21). Iñiqmasinchik Juliam nin: “Cuidasqaykunatam nini musuq pachapiqa kuskayku pachakunata siranaykumanta, kallpakachanaykumanta, bicicletawan maytapas puririkuq rinaykumanta, tantata ruwanaykumanta chaynataq kawsarimuq aylluykupaq miski mikuykunata yanukunaykumanta. Hinaspapas Jehova Diostam sapa kuti agradecekuniku hamuq tiempopiqa kusisqaña kawsakunapaq prometewasqanchikmanta”, nispa.

CUIDAQKUNATA IMAYNA YANAPANAMANTA

16. ¿Imaynatam yanapaykuchwan ayllun cuidaq iñiqmasinchikta? (Qawaytaq fototapas).

¹⁶ Atiendeysinanchikpaqyá nisun. Ayllunku cuidaqtam nichwan wakin punchaw ñuqanchik cuidanapaq, chaynapi maytapas puririkuq rinanpaq utaq ima ruwayninkunatapas ruwananpaq (Gal. 6:2). Wakin iñiqmasinchikkunapas semanapi ima punchawkuna cuidanankupaqmi tuparachinakunku. Mana puriy atiq qusanta cuidaq iñiqmasinchik Nataliam nin: “Huk iñiqmasinchikmi huk punchaw utaq iskay punchaw wasiykuta hamun qusayta atiendenanpaq. Diosmantapas willakunkum, parlarinkum, peliculakunatapas qawankum. Chaykamam ñuqaqa samarini utaqmi maytapas puririkuq rini. Qusayqa anchatam agradecekun iñiqmasinchik yanapaykusqanmantaqa”, nispan. Wakinpiqa nichwanmi tutankuna cuidanapaqpas, chaynapi ayllunta cuidaq allinta puñuykunanpaq.

17. ¿Imaynatam yanapachwan ayllunku cuidaq iñiqmasinchikkunata huñunakuy punchawkuna?

¹⁷ Huñunakuykunapi cuidaysinapaqyá nisun. Yuyaq utaq unquq ayllunta cuidaq iñiqmasinchikkunaqa atiendesqankuraykum mana sumaqtachu uyarinku huñunakuykunapi hinaspa asambleakunapi yachachikuykunataqa. Chaymi nichwan huñunakuy tukunankama utaq ratollapas cuidaysinapaq. Sichu yuyaq utaq unquq wasillapi kanan kaptinqa wasinmanmi richwan paywan kuska huñunakuyman conectakunapaq. Chaynapi cuidaqnin huñunakuyman rinanpaq.

18. ¿Imatawanraqmi ruwachwan ayllunta cuidaq iñiqmasinchikkunapaq?

¹⁸ Kallpanchasunyá hinaspapas Diostayá paykunapaq mañakusun. Punta apaqkunaqa sapa kutim watukunanku paykunata kallpanchaykunankupaq (Prov. 27:23). Ñuqanchikpas sumaqllata rimapayaspam kallpanchaykuchwan utaq kuyasqanchikta niykuchwan. Mañakuchwantaqmi kallpata quykunanpaqpas chaynataq mana amispa kusisqa hinalla ayllunkuta cuidanankupaqpas (2 Cor. 1:11).

19. ¿Imatam Jehova Diosqa manapas unaymanta ruwanqa?

¹⁹ Manapas unaymantam Jehova Diosqa unquykunata hinaspa wañuyta chinkachinqa. Chaymi manaña pipas waqasunchu (Apoc. 21:​3, 4). Diosmi niwanchik ‘mana puriy atiqkunapas luwichu hina kallpananmanta’ (Is. 35:​5, 6). Niwanchiktaqmi ‘ñawpaq kaqkunaqa qunqasqaña kananmanta’. Chay tiempopiqa manañam yuyasunñachu yuyaqyasqanrayku utaq unqusqanrayku ayllunchikpa ñakarisqantaqa (Is. 65:17). Jehova Diospa prometewasqanchik punchaw chayamunankamaqa payqa hinallam yanapawasun waqtanchikpipas kachkanman hina. Chaynaqa, hinallayá Diosta mañakusun kallpata quwananchikpaq, hinaptinqa yanapaykuwasunmi ‘pacienciakuspa hinaspa kusisqa’ tukuy imata aguantananchikpaq (Col. 1:11).