Imaynatam yanapachwan mozo-sipasyaqkunata

1, 2. Warmakunapa mozo-sipasyasqan kusikunapaq kaptinpas, ¿ima sasachakuykunam kan?

MOZO-SIPASYAQ warmaqa manam pichqa otaq chunka watayoq warma hinachu. Paykunaqa sapakama sasachakuyniyoqmi kanku, chayna kaptinpas atinmankum allin kawsakuyta. Ejemplopaq Josey, David, Josias hinaspa Timoteom mozollaraq kachkaspankupas allin ruraq karqaku chaynataq Jehová Diostapas kusichirqaku payman sonqo kasqankuwan (Genesis 37:2-11; 1 Samuel 16:11-13; 2 Reyes 22:3-7; Hechos 16:1, 2). Kunan tiempopipas mozo-sipasyaq achka warmakunam Diosta servichkanku. Reqsinkipaschá chayna warmakunataqa.

² Wiñasqanpim mozo-sipasyaq wakin warmakunaqa sasachakuypi tarikunku. Wakinpiqa kusisqam sientekunku wakinpiqa manataq. Warmakunaqa munasqankuman hinañam tanteanku, chaymi piñapakunku tayta-maman kamachiptin hinaspapas manañam kasukuyta munankuñachu. Chaywanpas manaraq yuyayniyoq kasqankuraykum tayta-mamanpa kuyakuyninta hinaspa pacienciakuspa yanapayninta necesitanku. Mozo-sipasyasqanku tiempo kusikunapaq kaptinpas wakinpiqa warmakunapaq chaynataq tayta-mamankupaqpas sasachakuymi kanman. Chaynaqa, ¿imaynatam warmakunata yanapachwan?

3. Tayta-mamaqa, ¿imaynatam yanapanman mozo-sipasyaq warmankuta?

³ Diospa Palabranta kasukuq tayta-mamakunaqa warmankutam yanapanku mozo-sipasyasqanku tiempopi, yuyayniyoq kaspanku allinta kawsakunankupaq. Maylaw nacionpipas, ima tiempopipas Bibliapa yachachisqanta kasukuqkunaqa tayta-mamapas chaynataq warmakunapas allin kawsakuytam tarinku (Salmo 119:1).

CONFIANZAWAN RIMANAKUY

4. Warmakunawanqa, ¿imanasqataq confianzawan rimananku mozo-sipasyasqanku tiempopi?

⁴ Bibliam nin: “Runapa ruray munasqanmi mana qespinchu mana consultaspa rurasqanrayku”, nispa (Proverbios 15:22). Warmachakunaqa necesitankum tayta-maman confianzawan rimapayananta, ichaqa astawanraqmi mozo-sipasyaspankuqa necesitanku warmamasinwan otaq estudiaqmasinwan juntakusqankurayku. Sichum warmankunawan tayta-mama mana confianzawan rimaptinkuqa mana tayta-mamayoq hinam sientekunmanku. Hinaptinqa, ¿imaynatam confianzawan rimanmanku?

5. ¿Imaynatam mozo-sipasyaq warmakunaqa tayta-mamanpa rimapayasqanta qawananku?

⁵ Warmapas chaynataq tayta-mamapas confianzawanmi rimananku. Mozo-sipasyaqkunaqa manañam warmacha hinañachu tayta-mamanman imamantapas willakunku. Confianzawan rimaymantam Biblia nin: “Allin consejaqkuna mana kaptinqa nacionmi vencerachikunqa. Achka consejaqkuna kaptinmi ichaqa nacion salvakunqa”, nispa (Proverbios 11:14). Bibliapa kayna nisqanqa allinmi mozo-sipasyaqkunapaq chaynataq yuyayniyoqkunapaqpas. Cuentata qokuq mozo-sipasyaqkunaqa reqsikunkum wiñasqankuman hina sasachakuyninkuna kasqanta chaymi tayta-mamankupa yanapakuyninta necesitanku. Chaymantapas warmakunaqa reqsikunankum Diosta serviq tayta-mamankupa consejonqa allinninkupaq kasqanta chaynataq kuyakuywan uywasqankumantapas. Chaymi cuentata qokuq mozo-sipasyaqkunaqa tayta-mamanta respetananku.

6. ¿Imaynam kananku kuyakuq tayta-mamakunaqa warmanku rimapayayta munaptin?

⁶ Confianzawan rimanankupaqmi tayta-mamaqa warmankupa rimay munasqan horapi rimanankupaq kallpanchakunanku. Tayta-mamaqa tiempochakunanmi mozo-sipasyaq warmankunawan rimanankupaq. Chay rurayqa sasapaschá kanman, ichaqa Bibliam nin: “Kanmi upallanapaq tiempo. Kanmi rimanapaq tiempo”, nispa (Eclesiastes 3:7). Warma imapas pasasqanmanta willakuptinqa tayta-mamaqa manaraq imatapas rimachkaspanmi uyarinan. Tayta-mamaqa ichapas tiempochakurqa estudiananpaq, samarinanpaq otaq wasinpi imapas rurananpaq. Chayna kaptinpas warman rimayta munaptinqa uyarinanpaqmi tiempochakunan. Mana chayqa huk kutipim manaña imatapas willanqañachu. Piensarisun Jesuspa ejemplonpi. Huk kutipim samarinanpaq tiempochakurqa ichaqa runakuna payman hamusqanta qawaykuspanmi samarinan kachkaptinpas runakunaman yachachiyta qallaykurqa (Marcos 6:30-34). Warmakunaqa yaqa llapankum yachanku tayta-mamanqa mana tiempoyoq kasqanta chayna kaptinpas uyariykunantam munanku. Chaynaqa warmanchikkunata uyarinapaqyá tiempochakusun.

7. ¿Imanasqataq wakin warmakunaqa hukmanyarunmanku?

⁷ Warma kasqanchik tiempotam yuyarinanchik chaymi warmanchikkunawanqa mana piñapakunanchikchu. Tayta-mamakunaqa kusikunankum mozo-sipasyachkaq warmankuwan imatapas kuska ruraspa. ¿Imatam tayta-mamakunaqa ruranku tiemponku kaptin? Munasqankupi ocupakuspa familianpaq sapa kutilla mana tiempochakuptinkuqa mozo-sipasyachkaq warmakunaqa hukmanyarunmankum. Hinaspam piensanmanku escuelapi warmamasinkuna tayta-mamanmantaqa paypi interesakusqanta chaywanqa ima sasachakuykunamanpas wichiykunmankum.

IMAMANTAM CONFIANZAWAN RIMANA

8. ¿Imaynatam yachachinmanku warmakunaman allin portakuymanta hinaspa llamkaymantapas?

⁸ Tayta-mama warmankuman allin portakunanmanta hinaspa llamkaymanta manaraq yachachispanqa mozo-sipasyasqan tiempopim yachachinanku (1 Tesalonicenses 4:11; 2 Tesalonicenses 3:10). Chaymantapas yachachinankum Diospa munasqanman hina chuya kawsakuyqa ancha allin kasqanta (Proverbios 20:11). Tayta-mamakunaqa kikinkupa imayna kawsasqankuwanmi allinta yachachinmanku. Imaynam Bibliapi “mana iñiq qosakunapas mana rimapayachkasqalla” señoranpa allin kawsakusqanwan Diospi iñikunku, chaynam tayta-mamankupa imayna kawsasqankuta qawaspanku warmakunapas allin ruraq kayta yachanmanku (1 Pedro 3:1). Ichaqa manam chayllachu, warmakunaqa maypipas tukuy mana allin ruraywanmi tentasqa tarikunku. Chaymi warmanku kuyaq tayta-mamaqa sumaqta rimapayananku warmanku imapas qawasqanmanta otaq uyarisqanmanta imam piensasqankuta yachanankupaq (Proverbios 20:5).

9, 10. Tayta-mamaqa, ¿imaynanpitaq warmi-qari puñuymanta warmankunawan rimananku hinaspa imaynata?

⁹ ¿Imatam warmanchikqa piensan warmi-qari puñuymanta? ¿Penqakunapaqchu kanman warmanchikwan chaymanta rimayqa? Chayna kaptinpas kallpanchakunam chaymanta rimanapaq, mana chayqa hukkunapa rimasqanman hinam otaq mana allin runakunapa yachachisqanman hinam yacharunmanku. Kaykunamantaqa Jehová Diospas yachachinmi chaynallataqmi tayta-mamapas warmankuwan chaykunamanta rimananku (Proverbios 4:1-4; 5:1-21).

¹⁰ Bibliaqa sutillatam yachachiwanchik pipas qari kayninwan otaq warmi kayninwan mana allin rurayninqa hucha kasqanta chaynallataqmi Jehová Diospa Testigonkunapa qellqankunapipas sutillata yachachiwanchik chay ruraykuna mana allin kasqanta. Kay qellqakunawan yanapachikuyqa allinmi kanman. Ejemplopaq, allinmi kanman mozo-sipasyachkaq warmaykiwan, Lo que los jóvenes preguntan. Respuestas prácticas (Vol. 1, 2), nisqa libropi yanapaqnin kaq yachachikuykunata estudiaynikichikqa. Kaynata yanapasqaykiqa allinpim tukunqa.

11. ¿Imaynatam warmakunata yachachichwan Jehová Diosta servinankupaq?

¹¹ ¿Imamantam tayta-mamakuna warmankuwan astawan rimanmanku? Apostol Pablom qellqarqa kaynata: ‘Tayta-mamakuna, qamkunapas wawa-churikichiktaqa [...] kasukuqtayá uywaychik Diospa yachachikuyninman hina’, nispa (Efesios 6:4). Warmakunamanqa sapa kutillam Jehová Diosmanta yachachina. Yachanankum Dios kuyayta hinaspa serviytapas. Kaymantaqa imayna kawsasqanchikwanmi allinta yachachichwan. ‘Tukuy sonqonchikwan, tukuy vidanchikwan hinaspa tukuy yuyayninchikwan’ Dios kuyasqanchikta chaynataq kusisqa kawsasqanchikta qawaspankum warmakunapas Dios serviyta munanqaku (Mateo 22:37). Chaynallataqmi tayta-mama kapuqniyoq kaymantaqa Diospa munayninta puntapi churaptinkuqa warmakunapas chaynatam ruranqaku (Eclesiastes 7:12; Mateo 6:31-33).

12, 13. ¿Imanasqataq kallpanchakunanchik familianchikwan Bibliata estudiananchikpaq?

¹² Sapa semana familiantin Bibliata estudiasqanchikqa yanapawasunmi mozo-sipasyachkaq warmanchikta Diosta servinanpaq hina yachachinapaq (Salmo 119:33, 34; Proverbios 4:20-23). Mana qonqaspam sapa kutilla yachachinanchik (Salmo 1:1-3). Tayta-mamapas chaynataq warmakunapas familiapi Biblia estudiayninkutaqa ima rurayninkumantapas puntapim churananku. Hinaspapas familiapi Biblia estudiasqanku allinninkupaq kananpaqmi llapanku chaninchananku. Huk taytam nin: “Kallpanchakunam familianchikwan Biblia estudiasqanchik hora kusikunapaq hina kananpaq. Warmakunapa mana qasilla kasqanwanmi sasachakuykuna kanman, chaymi warmakunataqa corregina familiapi estudiasqanchikta respetanankupaq. Huk kutipi mana atispapas yapapiqa atinkim”, nispa. Kay taytaqa willakurqataqmi Biblia estudiayta qallarinankupaq necesitasqankuman hina Jehová Diosta mañakusqankumantapas (Salmo 119:66).

¹³ Jehová Diosta serviq taytaqa kallpanchakunanmi familianwan Bibliata estudianankupaq. Allin yachachiyta mana atisqankuraykupaschá wakin taytakunaqa sasachakunku familianku yachachiypi. Warmanchikkunata “cheqaptapuni” kuyaspaqa yanapasunmi Diosman sonqo wiñanankupaq (1 Juan 3:18). Warmakunaqa wakinpiqa piñapakunqapaschá, chayna kaptinpas cuentatam qokunqaku yachachisqanchikqa allinninpaq kasqanta.

14. Deuteronomio 11:18, 19 nisqanta kasukuspaqa, ¿imaynatam Diosmanta warmakunaman yachachina?

¹⁴ Manam familianchikwan Biblia estudiasqallanchikpichu Diosmantaqa yachachichwan. ¿Yuyachkankichu tayta-mamakunaman Jehová Diospa kamachisqanta? Diosmi nirqa: “Kay kamachikuykunatayá sonqoykichikpi churaychik hinaspa yuyaymanaychik, kay kamachikuykunataqa señalta hinam qellqasqata watakunkichik brazoykichikpi chaynataq urkuykichikpipas. Churikichikkunamanmi sapa kutilla yachachinkichik kay palabrakunata wasipi kaspaykichik, ñanpi purispaykichik, puñuq yaykuspaykichik chaynataq hatarispaykichikpas”, nispa (Deuteronomio 11:18, 19; qawawaqtaqmi Deuteronomio 6:6, 7). Manam kayna nisqanraykuchu tayta-mamakunaqa warmankuta sapa kuti hikutananku Diosmanta yachachinankupaq. Ichaqa warmankuna kuyaq tayta-mamaqa kallpanchakunanmi imata ruraspanpas Diosmanta yachachinanpaq.

CORREGINAM RESPETAKUQ KANANPAQ

15, 16. a) ¿Ima ninantaq corregiyqa? b) ¿Pikunataq warmakunataqa correginan hinaspa pitaq kasukunan?

¹⁵ Corregiyqa allinta portakunanpaq rimapayaspa yachachiymi. Sapa kuti mana kasukuptillanmi azotechwanqa. Warmacha kaptinpas corregirqanchikmi, mozo-sipasyaptinpas correginanchikraqmi ichapas astawanraq. Cuentata qokuq warmakunaqa yachankum corregisqanchikqa allinninkupaq kasqanta.

¹⁶ Bibliam nin: “Taytanpa corregisqantam desprecian mana yachayniyoq runaqa. Corregisqa kasqanta kasukuq runam yachayniyoq runaqa”, nispa (Proverbios 15:5). Kay textopa nisqanqa cheqapmi, corregisqa kanamantam yachachichkan. Warmata ‘correginapaqqa’ puntatam rimapayana. Jehová Diosqa tayta-mamatam kamachin wawa-churinta correginanpaq, aswan responsableqa taytam. Ichaqa warmakunam uyarinanku tayta-mamanpa anyasqanta. Sichum, tayta-mamanpa corregisqanta kasukuspanqa allin portakuytam yachanqa hinaspapas sasachakuykunamantam librakunqa (Proverbios 1:8). Bibliam nin: “Corregisqankuta mana chaskiq runaqa wakchayaspam penqaypi kanqa. Qaqchasqankuta kasukuq runam ichaqa reqsisqa kanqa”, nispa (Proverbios 13:18).

17. ¿Imatam tayta-mamaqa yuyanan warmanta corregispanqa?

¹⁷ Faltanman hinallam warmataqa corregina. Manam sapa kutichu qaqchakachananku, chaywanqa hukmanyaruspam mana valeqpaqña hapikunmanku (Colosenses 3:21). Manataqmi munasqanta rurananpaqchu warmakunataqa saqena, yachachispa corregiyqa allinninkupaqmi. Mana chayqa sasachakuypim tarikunman. Proverbios 29:17 nin: “Churikita corregiptikiqa anchatam kusichisunki”, nispa. 21 versiculoñataqmi nin: “Warma kayninmanta kuyapayasqayki [otaq mana corregisqayki] sirvienteqa wiñaruspanmi manaña kasukuq rikurirunqa”, nispa. Kay textopi sirviente runamanta rimaptinpas yanapanmantaqmi warmakunata uywanapaqpas.

18. ¿Imatam qawachin tayta-mama warmanta corregispan, mana chayqa imaynam kanmanku?

¹⁸ Warmakuna corregiq tayta-mamaqa kuyasqantam qawachin (Hebreos 12:6, 11). Wawa-churiyoq kaspaqa cuentatam qokunchik faltanman hina warmanchik corregiyqa sasa kasqanta. Wakin kutipiqa warmankuwan hawkalla kanankuraykum munasqanta rurananpaq saqenku. Chayna rurayqa manam allinchu kanman, wiñaruptinqa manañam corregiyta atichwanchu (Proverbios 29:15; Galatas 6:9).

LLAMKAYMANTAWAN PUKLLAYMANTA

19, 20. Pukllanankupaq otaq kusirikunankupaq warmakunapa akllasqanpi, ¿imaynatam tayta-mama yanapanman?

¹⁹ Ñawpa tiempopiqa warmakunaqa yanapakuqkum chakrapi chaynataq wasipipas. Kay tiempopiñataqmi mozo-sipasyaq warmakunaqa tiemponkuta yanqachanku imaymana kusirikuykunapi. Diosta mana respetaq runakunam mana allin imaymana pukllaykunata horqomunku, chaymi warmakunaqa chay pukllaykunawan allin portakuyninkuta yanqacharunmanku.

²⁰ Chaymi allin yuyayniyoq taytaqa tanteanan warmankuna imawan pukllaspa kusirikunanta. Yuyananchikmi warmakunaqa wiñasqan tiempopi kasqanta. Warmakunaqa wiñasqanman hinam munanku yuyayniyoqta hinaña qawananchikta. Wiñasqanman hinam imawanpas pukllananpaq permisachwan ichaqa pukllananpaq akllasqanqa kanan manam Diospa kamachisqanpa contranpichu. Warmakunaqa wakinpiqa manapaschá allintachu akllanqa takikunata nitaq amistadninkunatapas. Chayna kaptinqa rimapayanam yapapi allinta akllananpaq.

21. Mozo-sipasyaq warmata, ¿imaynatam yanapanqa tiemponta allinta servichikusqan?

²¹ ¿Hayka hora pukllananpaqtaq warmataqa permisachwan? Wakin nacionkunapim ninku warmakunaqa sapa kutilla pukllanankupaq derechoyoq kasqankuta. Chayna kaptinqa warmakunaqa pukllayllapiñach piensanmanku. Ichaqa tayta-mamam warmankuta yachachinanku tiemponkuta kaykunapi servichikunankupaq: familiawan kananpaq, Bibliata sapanpi estudiananpaq, huñunakuyman rinanpaq, wasipi imatapas rurananpaq chaynataq Diosman sonqo iñiqmasinkunawan amistadta armananpaqpas. Chaymi imawan ‘kusikuspanpas’ Diosman sonqo kaynintaqa mana yanqachanqachu (Lucas 8:11-15).

22. Kusikuy allinpaq kaptinpas, ¿imatam warmakunaqa yachanan vidan pasananpaq?

²² Rey Salomonmi nirqa: “Yachasqayman hinaqa runapaqa manam imapas allinqa kanchu aswanqa kusikuyllam hinaspa kawsakunankama allin rurayllam. Runapaq allinqa kanman mikukuyllam, tomakuyllam chaynataq llamkasqanmanta kusikuyllam. Tukuy chaykunapas Diosmantam hamun”, nispa (Eclesiastes 3:12, 13). Allinta tanteaspa kusirikuyqa allinninchikpaqmi. Llamkaypas allintaqmi. Wakin warmakunaqa manam cuentata qokunkuchu allinta llamkaspa kusikuy tariyta nitaq ima sasachakuyta atiparuspa kusikuytapas. Wakinqa warmankutam mana yachachinkuchu ima rurayllatapas vida pasanankupaq. Sasam warmakunata educayqa otaq ima ruraypas yachachiyqa. ¿Yaqachum warmaykikunata yanapawaq imallatapas rurayta yachanankupaq? Kusikunapaq llamkay kasqanta mozo-sipasyaqkuna yachaspankuqa manam qellapakuspachu llamkanqaku chaymantapas kusisqam vidankuta pasanqaku.

WARMA KAYMANTA YUYAYNIYOQ KAYMAN

23. ¿Imaynatam tayta-mamaqa mozo-sipasyaq warmankuta kallpanchanmanku?

²³ Mozo-sipasyaq warmanchikkuna uyway sasa kaptinpas paykunapaq ‘kuyakuyninchikqa wiñaypaqmi’ (1 Corintios 13:8). Tukuy tiempom kuyakuyninchikqa sutilla kanan warmanchikkunapaqqa. Tapukunanchikmi: ‘¿Warmaykunata alabaykunichu sasachakuyninkunata atipaptin? ¿Kuyasqaytachu qawachini allin rurasqankumanta alabaspay?’, nispa. Wakinpiqa sientechinakuchwanmi warmanchikkunawanqa, chayna kaptinpas kuyakuyninchikta sutillata qawachiptinchikqa paykunapas kuyakuyninkutam qawachiwasun.

24. ¿Bibliapa ima nisqantaq warmanchikkunata uywanapaq yanapawachwan, hinaspa imatam yuyananchik?

²⁴ Wawa-churinchik yuyayniyoqña kaptinqa kikinkuña ima rurayninkunapipas tanteakunanpaqmi saqechwan. Wakinpiqa tayta-mamaqa manapaschá acuerdopichu kanqa warmankupa imayna tanteasqankuwanqa. Wawa-churikuna, ¿Jehová Dios serviyta saqeruptinkuqa? Kanmanmi chaypas. Angelkunapas wakinqa mana kasukuspankum Jehová Diosmanta karunchakururqaku (Genesis 6:2; Judas 6). Wawa-churinchikkunaqa manam maquina hinachu munasqanchikta ruranankupaq. Librem tanteakunankupaq kanku, tanteakusqankuman hinam Diosmanqa cuentata qonqaku. Imaña pasanan kaptinpas Proverbios 22:6 nisqanqa cheqapmi: ‘Imaynam kawsananpaqyá yachachisun warmataqa, yuyayniyoqña kaspanpas manam pantanqachu’.

25. ¿Imaynatam Jehová Diosta agradecekuchwan wawa-churinchikkunamanta?

²⁵ Chaynaqa warmanchikkunamanyá kuyasqanchikta qawachisun. Kallpanchakusunyá Diospa kamachisqanman hina uywanapaq. Diospa yachachisqanman hina kawsaspayá yachachisun. Chaynata uywaspam mozo-sipasyaq warmanchikkunata allin ruraqta qespichisunchik hinaspa Jehová Dios respetaqta. Kaykunata ruraspam Jehová Diosta agradecekusunchik wawa-churinchikkuna qowasqanchikmanta.