18 capítulo

Paykunaqa “manan kay pachamantachu kanku”

1. a) Jesús manaraq wañuchisqa kashaspa, ¿imatan mañakuran qatikuqninkunapaq? b) ¿Imaraykun ancha importante ‘kay pachaq’ kawsayninmanta t’aqakuy?

WAÑUCHINANKU tutatan Jesús qatikuqninkunapaq mañakuran. Paykunata Satanás mat’ipayananta yachaspan Taytanmanta kayta mañakuran: “Manan kay pachamanta paykunata horqonaykipaqchu mañakuyki, aswanpas saqramanta paykunata waqaychanaykipaqmi. Manan kay pachamantachu kanku, ñoqapas manallataqmi kay pachamantachu kani”, nispa (Juan 17:15, 16). ¿Imaraykun ancha importante kay pachaq kawsayninmanta t’aqakuy? Kay pachataqa Satanasmi kamachin, chaymi cristianokunaqa mana munanchischu paypa kamachisqan pachapi kawsaywan chhaqrukuyta (Lucas 4:5-8; Juan 14:30; 1 Juan 5:19).

2. ¿Imakunapin Jesús rikuchiran mana kay pachamanta kasqanta?

² Jesusqa manan runamasinta cheqnikuspachu kay pacha kawsaymanta t’aqakuran. Aswanmi onqosqakunata hanpiran, wañusqakunata kawsarichiran, Diospa Reinonmantapas yachachiran, hinaspapas runakunarayku wañuran. Ichaqa cheqnikuranmi Satanaspa kamachikusqan pachapi millay qhelli ruwaykunata rimaykunatapas. Chaymi qatikuqninkunata anyaran kay pachapi qhelli kawsayta mana munapayanankupaq nitaq qhapaq kaytapas allin qhawarisqa kaytapas munapayashanankupaq (Mateo 5:27, 28; 6:19-21; Lucas 20:46, 47). Jesusqa manan política nisqapipas puriranchu. Judío runaña kashaspapas manan romanokuna judiokunawan política nisqamanta ch’aqwayninkupi chakrukuranchu.

Kamachikuyniyqa “manan kay pachamantachu”

3. a) ¿Imamantan umalliq religiosokuna Jesusta huchacharanku Pilatoq ñawpaqenpi, imarayku huchacharanku? b) ¿Imapin Jesús rikuchiran kay pachapi kamachikuq kayta mana munasqanta?

³ Kaypi yuyaykusun, ¿iman sucederan umalliq religiosokuna Jesusta hap’ichispa kamachikuq Poncio Pilatoman apachiqtinku? Chay umalliqkunaqa phiñasqan kasharanku iskay uya kasqankuta Jesús sut’iman horqosqanmanta. Chaymi Poncio Pilato Jesuspa contranpi hatarinanrayku khaynata huchacharanku: “Kay runatan llaqtaykuta ch’aqwachishaqta tarimuyku, Roma reyman contribución qonatapas hark’akuqta, ñoqan Cristopas reypas kani, nispa niqta”, nispa (Lucas 23:2). Chayta nispaqa llullakusharankun, huk wata ñawpaqllatan kamachikuq kananpaq churayta munaranku, Jesusmi ichaqa mana munaranchu (Juan 6:15). Jesusqa yacharanmi hamuq tiempopi hanaq pachapi Kamachikuq kananta (Lucas 19:11, 12). Ichaqa manan runakunaq churasqanchu aswanpas Jehová Diospa churasqan.

4. ¿Imaniranmi Jesús impuesto pagaymanta?

⁴ Kinsa p’unchay ñawpaqta manaraq Jesusta hap’ishaqtinkun fariseokunaqa payta huchachanankupaq impuesto pagaymanta rimananta munaranku. Paymi ichaqa niran: “Qhawachiwaychis huk qolqeta [Roma suyumanta qolqeta]. ¿Piqpa uyantaq kaypi kashan? ¿Piqpa sutintaq kaypi qelqasqa kashan?” nispa. Hinan paykunaqa: “Roma rey Cesarpan”, nispa niranku. Hinaqtinmi Jesusqa niran: “Roma rey Cesarpa kaqtaqa Cesarman qopuychis, Diospa kaqtataq Diosman qopuychis”, nispa (Lucas 20:20-25).

5. a) ¿Imatan Jesús qatikuqninkunaman yachachiran hap’ishaqtinku? b) ¿Imaynatan sut’incharan ruwasqanta? c) ¿Imapin tukuran chay juicio?

⁵ Jesusqa manan hayk’aqpas yachachiranchu kamachikuqkuna contra sayariyta. Huk kutinmi askha soldadokuna askha runakunapiwan riranku Jesusta hap’inankupaq, chaypin apóstol Pedro espadanta hap’ispa huknin runaman phawaykuspa ninrinta qhoruran. Chaymi Jesusqa payta niran: “Espadaykita waqaychay churananman, espadawan maqanakuqkunaqa espadawan wañuchisqallataqmi kanqaku”, nispa (Mateo 26:51, 52). ¿Imarayku chayta ruwaran? Qhepa p’unchaytan Pilatoman chayta sut’incharan, kayta niran: “Qhapaqsuyuyqa [reinoyqa] manan kay pachamantachu, kay pachamanta kanman chayqa, serviqniykunachari maqanakunkuman, judío runakunaman mana entregasqa kanaypaq, aswanpas qhapaqsuyuyqa manan kay pachamantachu”, nispa (Juan 18:36). Pilatoqa manan ‘imatapas huchachananpaq hinaqa’ Jesuspi tariranchu, ichaqa sinchi phiñasqa runakunata kasuspan kamachiran k’aspipi wañuchinankupaq (Lucas 23:13-15; Juan 19:12-16).

Jesuspa ruwasqantan qatikuqninkunapas ruwanku

6. ¿Imaynatan ñawpa cristianokuna rikuchiranku millay ruwaykuna cheqnikusqankuta runakuna munakusqankutapas?

⁶ ¿Iman kay pachamanta karunchakuy? Jesuspa qatikuqninkunaqa entienderankun imayna karunchakunankuta. Paykunaqa karunchakunankun karan kay pachapi runakunaq millay ruwayninmanta, chayraykun mana qhawanankuchu karan romano circokunapi teatrokunapi q’ochukunapaq maqanakuykunata qhelli millay ruwaykunatapas. Chay millay q’ochukuykunapi mana purisqankuraykun niranku, runakunata cheqnikuqkunan kanku, nispa. Chayqa manan cheqaqchu karan, paykunaqa runamasinkurayku tukuy atisqankuta ruwaqku Diospa qespichisqan kanankupaq.

7. a) ¿Imakunapin tarikuranku ñawpa cristianokuna kay pachaq kawsayninwan mana chhaqrukusqankumanta? b) ¿Imaynatan qhawariranku kamachikuqkunata impuesto pagaytapas, imarayku?

⁷ Jesús hinan qatikuqninkunapas ñak’arichisqa karanku, astawanqa paykunamanta mana allinta yachaq kamachikuqkunaq makinpi. Ichaqa 56 watapi J.h.q. apóstol Pablo Roma llaqtapi cristianokunata anyaran: “Kamachikuqkunataqa llapa runan kasukunan. Kamachikuy atiyqa Diospa qosqanmi,” nispa. Jehová Diosqa manan wiñaypaqchu churan chay kamachikuqkunata, aswanmi Reinonpi kamachikuq kay Hallp’ata kamachikuyta qallarinankamalla. Chaymi kamachiqkunata respetanapaq impuestota paganapaqpas apóstol Pabloq yuyaychasqan allin karan (Romanos 13:1-7; Tito 3:1, 2).

8. a) ¿Maykaman cristianokuna kasukunanku kay pachapi kamachikuqkunata? b) ¿Imaynatan ñawpa cristianokuna Jesusta qatikuranku?

⁸ Chaywanpas manan kamachikuqkunaq llapa kamachikusqankutachu kasukuna. Sichus runaq kamachikuynin Jehová Diospa kamachikuyninwan mana tupanchu chayqa Jehová Diospa kamachikusqantan kamachinkunaqa kasukunanku. Qhawarisun imaninmi ñawpa cristianokunamanta On the Road to Civilization—A World History (Camino a la civilización. Historia mundial) nisqa libro: “Cristianokunaqa manan chhaqrukurankuchu romanokunaq ruwayninpi. [...] Iñiyninku contra ruwayta hinan rikuranku ejercitopi kaytapas. Manan político kayta munarankuchu nitaqmi Roma llaqtapi kamachikuqtapas yupaycharankuchu”, nispa. Tribunal supremo nisqa wasipipas Jesuspa qatikuqninkunata ‘kamachirankun’ amaña predicanankupaq, paykunan ichaqa niranku: “Diostan ñawpaqtaqa kasunayku, manan runakunatachu”, nispa (Hechos 5:27-29).

9. a) ¿Imata yuyarisqankun cristianokunata kallpacharan 66 watapi J.h.q. Jerusalenmanta lloqsinankupaq? b) ¿Imanaqtinmi allin ejemplo kanku?

⁹ Jesuspa qatikuqninkunaqa manan chhaqrukurankuchu política nisqamanta ejército nisqamanta ch’aqwaykunapi. Judiokunan 66 watapi J.h.q. César contra sayariranku chayraykun Roma ejército usqhaylla Jerusalenta muyuykuran. ¿Imatan ruwaranku chaypi tiyaq cristianokuna? Jesuspa yuyaychasqanta yuyarispan lloqsiranku. Romamanta soldadokuna kutiripushanankukaman paykunaqa ayqekuranku Jordán mayuq huk ladon Pela sutiyoq aylluman (Lucas 21:20-24). Kay pachaq ruwayninkupi mana chhaqrukuspa kawsasqankuqa allin ejemplon kunan tiempopi cristianokunapaq.

P’uchukay tiempopi kay pachaq ruwayninman mana chhaqrukusqanku

10. a) ¿Ima llank’aypin Jehová Diospa testigonkuna kashanku, imarayku? b) ¿Imapin mana chhaqrukunkuchu?

¹⁰ Kay p’uchukay tiempokunapi, ¿kanmanchu huk t’aqallapas ñawpa cristianokuna hina kay pachaq ruwayninpi mana chhaqrukuq? Ari kanmi, Jehová Diospa testigonkunan. Paykunan p’uchukay tiempo qallarisqanmantapacha chanin kaqta munakuqkunaman predicashanku Jehová Diospa Reinollan wiñaypaq kusikuyta, q’ochukuyta, sumaq kawsayta apamunanmanta (Mateo 24:14). Paykunaqa manan chhakrukunkuchu nitaq sayapakunkuchu suyukunaq ch’aqwayninkupi.

11. a) ¿Imapin mana tupankuchu Jehová Diospa testigonkuna umalliq religiosokunawan? b) ¿Imaynatan Jehová Diospa testigonkuna qhawarinku política nisqapi kay munaqkunata?

¹¹ Huk religionkunapi umalliqkunan ichaqa sinchitapuni política nisqapi chhaqrukunku. Wakin suyukunapiqa campañakunatan ruwanku kamachikuq kay munaqkunata yanapaspa otaq hukkunaq contranpi sayarispa. Wakin umalliq religiosokunataq kamachikuq kanku. Wakintaq política nisqapi umalliqkunata mat’ipayanku munasqanku ruwaypi yanapanankupaq. Jehová Diospa testigonkunan ichaqa manapuni política nisqapi chhaqrukunkuchu. Manataqmi runakunata hark’ankuchu política t’aqakunaman haykunankuta, kamachikuq kanankuta, otaq kamachikunanpaq pita akllakunankutapas. Jesusqa niranmi qatikuqninkunaqa mana kay pachamantachu kanankuta, chaymi Jehová Diospa testigonkunaqa manapuni política nisqapi chhaqrukunkuchu.

12. ¿Iman karan política nisqapi religionkunaq chhaqrukusqanmanta?

¹² Jesuspa nisqan hina, kay pachapi suyukunaqa yapa-yapamantan hatun maqanakuykunata paqarichinku. Kaq suyupi t’aqa-t’aqapi tiyaqkunapas maqanakuypin kanku (Mateo 24:3, 6, 7). Religionkunapi umalliqkunapas sapa kutinmi q’emiykunku huk suyuta otaq huk t’aqata, qatikuqninkunatapas kallpachankun chayta ruwanankupaq. ¿Iman karan chay ruwasqankumanta? Paykunapuran wañuchinakuranku huk suyumanta otaq huk ayllumanta kasqankuraykulla. Jehová Diosqa manan munanchu runakuna chhayna kawsananta (1 Juan 3:10-12; 4:8, 20).

13. ¿Imaynatan Jehová Diospa testigonkuna rikuchinku kay pachaq ruwayninpi mana chhaqrukusqankuta?

¹³ Jehová Diospa testigonkunan ichaqa ima maqanakuykunaña kaqtinpas manapuni chhaqrukunkuchu. 1940 watapi marzo killamanta La Atalaya nisqa revistan niran: “Señorman q’emiykuqkunaqa manan sayapakunankuchu kay pachapi maqanakuq suyukunaman”, nispa. Kunankamapas Jehová Diospa testigonkunaqa may suyumantaña imaynapiña tarikunku chaypas manan ima maqanakuykunapipas chhaqrukunkuchu. Política nisqa t’aqa-t’aqapiña kashan chaypas hatun maqanakuykunaña kashan chaypas cheqaq cristianokunaqa kallpachakunkun teqsimuyuntinpi huk hinalla kawsanankupaq. ‘Espadankumantan yapuna rejakunata ruwakapunku, lanzankumantapas ichhunakunatan ruwakapunku.’ Manataq maqanakuykunaman chhaqrukunkuchu chayqa manañan maqanakuyta yachankuchu (Isaías 2:3, 4; 2 Corintios 10:3, 4).

14. ¿Imakunapin ñak’ariranku Jehová Diospa testigonkuna kay pachaq ruwayninpi mana chhaqrukusqankumanta?

¹⁴ ¿Imakunapin cristianokuna tarikuranku kay pachaq ruwayninkunaman mana chhaqrukusqankumanta? Jesusmi niran: ‘Runakunaqa cheqnikusunkichismi manaña kay pachaqchu kasqaykichisrayku’, nispa (Juan 15:19). Diospa kamachinkuna kasqankuraykun askha Testigokuna carcelkunapi wisq’asqa karanku. Ñawpa cristianokunata hinan wakinta anchata ñak’arichiranku wakintataq wañuchiranku. Kay pachaq kawsayninman mana chhaqrukusqankuraykun ‘kay pacha kamachiq dios’ Satanasqa paykunata cheqnikun (2 Corintios 4:4; Apocalipsis 12:12).

15. a) ¿Iman sucedenqa llapa suyukunawan? b) ¿Imaraykun allinpuni kay pachamanta t’aqakuy?

¹⁵ Kay pachapi llapa suyukunan Armagedón nisqa p’unchaypi chinkachisqa kanqaku, chaymi Jehová Diospa kamachinkunaqa kusikunchis kay pachaq ruwayninpi mana chhaqrukusqanchismanta (Daniel 2:44; Apocalipsis 16:14, 16; 19:11-21). Ñoqanchisqa kay pachaq kawsayninmanta t’aqakusqanchisraykun chay p’unchaypi qespichisqa kasun. Teqsimuyuntinpin huk nisqalla kanchis tukuy sonqowantaq Diospa Reinonta q’emiykushanchis. Arí, kay pachaq kawsasqanman hina mana kawsasqanchismantan runakuna asipayawanchis qatiykachawanchis. Ichaqa as pisi tiempollamantan chaykuna tukukapunqa Satanaspa kamachikuynin wiñaypaq chinkapuqtin. Jehová Diospa munayninta ruwaqkunan ichaqa Diospa Reinon kamachikamuqtin wiñaypaq mosoq Hallp’api tiyanqaku (2 Pedro 3:10-13; 1 Juan 2:15-17).

Yuyarinapaq

• ¿Imaynatan Jesús rikuchiran ‘kay pachamanta’ karunchakunata?

• ¿Imaynatan ñawpa cristianokuna qhawariranku a) kay pachapi runakunaq millay ruwayninta? b) kay pachapi kamachikuqkunata? c) impuesto pagayta?

• ¿Imaynatan kunan tiempopi Jehová Diospa testigonkuna rikuchinku kay pacha kawsaypi mana chhaqrukusqankuta?

[165 paginapi dibujo]

Jesusmi willaran paypas qatikuqninkunapas ‘mana kay pachamantachu kasqankuta’