Marzo

Mosoq pachaqa manaraqmi chayamunraqchu, ichaqa chayamunqapunin. Kaypi piensasun: Qallariypiqa manan ch’askakunapas, sach’akunapas, animalkunapas, noqanchispiwanpas karqanchischu. Kunanmi ichaqa Jehová Dios kamawasqanchisrayku kashanchis (Gén. 1:​1, 26, 27). Chhaynallataqmi mosoq pachawanpas. Manaña kunan rikunchischu mosoq pachata chaypas chayamullanqan, Jehová Diosmi chaytaqa apamunqa. Chaypiqa wiñaypaqmi mana ima onqoyniyoq tiyasunchis. Chay p’unchay chayamuqtinqa rikusunpunin mosoq pachataqa, imaynan kunanpas ch’askakunata, sach’akunata, animalkunata ñawinchiswanpuni rikunchis jinata (Isa. 65:17; Apo. 21:​3, 4). Manaraq mosoq pacha chayamushaqtinqa tukuy atisqanchistan ruwananchis iñiyninchista astawan wiñachinanchispaq. Chaypaqqa Jesús noqanchisrayku wañusqanpin piensananchis, Jehová Diospa atiyninpin piensananchis, chaymantapas Jehová Dios serviytan ñaupaqman churananchis. Chaykunata ruwasunchis chayqa, “iñiywan pacienciawan ima promesata chaskiqkuna jinan” kasunchis (Heb. 6:​11, 12). w23.04 31 párrs. 18, 19

Jesusqa runakunaq ñaupanpi Taytanmantan mañakurqan, chaytaqa Diosta jatunchananpaqmi ruwarqan. Chaymantataq nirqan: “¡Lázaro, lloqsimuy!”, nispa (Juan 11:43). Lazarotaq sepultura t’oqomanta lloqsimurqan. Chay willakuymi yanapawanchis kausarimpuypi astawan iñinanchispaq. Yuyarisun Martaman Jesuspa nisqanta, paymi nirqan: “Turaykiqa jatarimpunqan”, nispa (Juan 11:23). Jesusqa anchatan munashan Taytan jina wañusqakunata kausarichimpuyta, jinaspapas atiyniyoqmi chayta ruwananpaq. Jesuspa waqasqanpin reparanchis wañuytapas waqaytapas wiñaypaq chinkachipuyta munasqanta. Lazarota kausarichisqanpin sut’ita reparallanchistaq llapa wañusqakunata kausarichinanpaq atiyniyoq kasqanta. Yuyarillasuntaq kay p’unchaypaq textopi nisqanta. Chaykunawanmi seguro kashanchis Dios wañusqakunata kausarichinanmanta. w23.04 11, 12 párrs. 15, 16

Yaqapaschá mayninpiqa Jehová Diosmanta mañakusqanchista cambiananchis kanqa, chhaynapi munayninman jina imatapas ruwananchispaq. Jehová Diosqa tiempollanpin munayninta junt’anqa. Chaymi pisi tiempollamanta lloqllakunata, terremotokunata, onqoykunata, wañuyta ima wiñaypaq chinkachipunqa (Dan. 2:44; Apo. 21:​3, 4). Chaykaman ichaqa jinallata qhawashan Satanás kay pachapi kamachikunanta (Juan 12:31; Apo. 12:9). Sichus Jehová Dios kay tiempopi llapa sasachakuyninchiskunata chinkachipunman chayqa, Satanastachá allin kamachikuqta jina qhawarichinman. Chaymi pacienciawan suyakunanchis Jehová Dios gobiernonpi llapa promesankunata junt’ananta. Chay p’unchay chayamunankamaqa payqa yanapallawasunpunin. w23.05 8 párr. 4; 9, 10 párrs. 7, 8

¿Imatan ruwasunman Jesuspa wañupusqan p’unchayta jujkunapas noqanchiswan kuska yuyarinankupaq? Chaypaqqa invitamunanchismi paykunata. Wasin-wasintan rakimunanchis chay p’unchaypaq invitacionta. Chaymantapas juj listatan ruwasunman, chaypitaq churasunman mayqen familianchistachus, llank’anapipas escuelapipas mayqen compañerokunatachus invitayta munashanchis chayta. Yaqapaschá celularninta apachisunman chay invitacionta. Manan yachanchischu paykunamanta mayqenchus jamunqa chayta (Ecl. 11:6). Wakinqa tapukuyta munanqaku, chaymi listollapuni kashananchis explicarinanchispaq. Tukuy atisqanchistan kallpachakunanchis manaraq chay juñunakuy chayamushaqtin, chay juñunakuy p’unchaypas, chay qhepamanpas, “wiñay kausayman apaq ñanninta llapa puriy munaqkunata” sumaqta yanapananchispaq (Hech. 13:48). w24.01 12 párrs. 13, 15; 13 párr. 16

Bibliapiqa willashanmi kay pachapi pusaq runakuna kausarimpusqankumanta. Paykunamanta astawan yachananchispaqmi kallpachakunanchis. Chay kausarimpuykunapin reparananchis Jehová Dios wañusqakunata kausarichimpuyta munasqanta, chayta ruwananpaqpas atiyniyoq kasqanta. Chaymantapas Jesuspa kausarimpusqanpin astawan yuyaymanananchis (1 Cor. 15:​3-6, 20-22). Jehová Diostan “gracias” ninanchis chay sumaq suyakuyta qowasqanchismanta. Diosqa kay yachachikuywanmi llapanchistapas nishawanchis: “Munakusqayki familiaykikunaqa jatarimpunqan”, nispa. Chhaynaqa kallpachakushallasun kausarimpuy kananpi astawan iñinanchispaq. Chayta ruwasunchis chayqa, astawanmi Diosman asuykusunchis (Juan 11:23). w23.04 8 párr. 2; 12 párr. 17; 13 párr. 20

Juch’uyaykukuq runaqa manan tukuy imata atinanpaqchu piensakun, yachanmi maykamalla imatapas ruway atinanta. K’umuykukuq runataq jujkunata respetan, manataqmi jujkunamanta aswan allinpaqchu qhawarikun (Filip. 2:3). Gedeonqa juch’uyaykukuqmi k’umuykukuqmi karqan. Jehová Diosmi Gedeonman willachirqan Israel llaqtanta kacharichinanpaq payta ajllasqanta (Juec. 6:15). Chayta uyarispan Gedeonqa mana atinanpaq piensakurqan. Jehová Diosmi ichaqa yacharqan atinanta. Umalliqkunaqa tukuy atisqankutan kallpachakunku juch’uyaykukuq k’umuykukuq kanankupaq (Hech. 20:​18, 19). Paykunaqa manan alabakunkuchu ima ruwasqankumantapas ni ima ruway atisqankumantapas; manataqmi nishutachu llakikunku ima ruwasqankupas mana allin lloqsiqtinqa. w23.06 3 párrs. 4, 5

Chay profeciaq wakin parte junt’akunanpaqqa waranqa wata masraqmi faltashan (Apo. 20:​7-10). Ichaqa ñaupaqtaqa nacionkunan ninqaku: “¡Thajmi kasunchis, allin waqaychasqan kasunchis!”, nispa (1 Tes. 5:​2, 3). Chayllamanmi “qonqaylla” manchay ñak’ariy qallarinqa, nacionkunan pantasqa religionkunaman phawaykunqaku (Apo. 17:16). Chaymantan Jesusqa runakunata juzganqa, jinaspa cabrakunamanta ovejakunata t’aqanqa (Mat. 25:​31-33, 46). Satanasqa manan jinallachu kanqa nacionkunatan juñunqa Diospa llaqtanman phawaykunankupaq (Ezeq. 38:​2, 10, 11). Kay pachallapiraq kashaq ajllasqakunaqa janaq pachamanmi ripunqaku, Jesuswan angelkunawan ima Armagedón guerrata aparinankupaq (Mat. 24:31; Apo. 16:​14, 16). Chay qhepamanqa Jesusmi waranqa wata kay pachata kamachimunqa (Apo. 20:6). w23.10 20, 21 párrs. 9, 10

Kay tiempopipas askha iñiqmasikunan Diosta servinanchista jark’asqanku llaqtakunapi tiyashanku. Paykunaqa respetankun autoridadkunataqa, ichaqa Abdías jinan Jehová Diosllata yupaychanku (Mat. 22:21). Paykunaqa Diosta kasukuspan rikuchinku runakunata manchakunankumantaqa Jehová Diosta manchakusqankuta (Hech. 5:29). Chaymi paykunaqa allin willakuykunatapas mana manchakuspa willashallanku, juñunakuykunatapas aparishallankun (Mat. 10:​16, 28). Chaymantapas paykunaqa juj iñiqmasikunamanmi chayachinku llapa necesitasqanku qelqakunata. Chaytan hermanonchis Henripas ruwarqan, payqa Bibliamanta imaymana qelqakunatan hermanokunaman chayachirqan. Paymi nirqan: “Noqaqa nishu manchalin kani, Jehová Diosmi [ . . . ] yanapawarqan chaykunata ruwanaypaqqa”, nispa. Sichus noqanchispas tukuy sonqo Jehová Diosta manchakusun chayqa, manan manchakusunchu sutinrayku ima ruwaytapas. w23.06 16 párrs. 9, 11

Adanwan Evawan mana kasukuqtinkuqa Satanasqa yaqapaschá piensasharqan Jehová Diosqa manaña ima ruwaytapas atinanpaq. Payqa piensarqanpaschá Adantawan Evatawan wañuchispa juj warmita qharitawan kamananpaq, chhaynapi munayninta junt’ananpaq. Chayta ruwaqtinqa Satanasmi ninman karqan: “Llullan payqa”, nispa. ¿Imarayku? Génesis 1:28 nisqan jina, Jehová Diosqa Adanta Evatawanmi nirqan wawakunayoq kaspa kay pachaman junt’anankupaq. Chaymantapas Satanasqa yaqapaschá piensasharqan Jehová Diosqa Adanta Evata jinallata wawakunayoq kanankuta qhawananpaq, ichaqa mana jayk’aqpas ch’uya runakuna kanankupaq (Ecl. 7:20; Rom. 3:23). Chhayna kaqtinqa Satanasqa Diosmanta asikuspan ninman karqan: “Diosqa fracasapunmi”, nispa. ¿Imarayku? Diosqa kay pachapi ch’uya runakuna junt’a kanankutan munashan, mana chay junt’akuqtinqa fracasanmanpas jinan kanman karqan. w23.11 6 párrs. 15, 16

Jehová Diospa kamachikuyninkunaqa sut’in kashan, llaqtanpi kamachikuykunapas sut’in kashan (Prov. 3:​5-7). Arí, manan imatapas yapananchischu Bibliaq willasqanmanqa, manataqmi pitapas ninanchischu imatapas piensasqanchisman jina ruwanankupaqqa. Satanasqa “runaq piensayninwan”, pantasqa piensaykunawan, “kay pachaq kaqninkunawan” iman runakunata engañan, chhaynapitaq t’aqanachin (Col. 2:8). Apostolkunaq tiemponpipas runakunaq piensayninwanmi runakunata t’aqanachiq. Chay pantasqa yachachikuykunatan Satanasqa cheqaqta jina ch’eqerichiq, chhaynapi runakuna Diospa cheqaq yachachikuyninta mana reparanankupaq. Kay tiempopipas Satanasqa kaqtan ruwashan. Noticia willaqkunawanmi político runakunaq rimasqan yanqa rimaykunata cheqaqta jina ch’eqerichishan, internetpi, redes sociales nisqakunapi iman chaykunata ch’eqechishan. w23.07 16 párrs. 11, 12

Jehová Diosqa jinallatan dejarqan Adanwan Evawan wawakunayoq kanankuta. Chhaynapin rikuchirqan mana llullachu kasqanta. Chaymantapas payqa allintan rikuchirqan ima ruwasqanpipas mana fracasasqanta. Payqa juj “miray” jamunanpaqmi promesata ruwarqan, chhaynapi Adán Evaq kasukuq wawankunata librananpaq (Gén. 3:15; 22:18). Satanasqa manachá piensallarqanpaschu Jehová Dios kasukuq runakunata libranantaqa. ¿Imaraykun chayta ninchis? Pitapas libranapaqqa munakunan chay runataqa (Mat. 20:28; Juan 3:16). Satanasmi ichaqa payllapi piensan, manan pitapas payqa munakunchu. ¿Iman kanqa Jehová Dios librawasqanchisrayku? Jesusmi waranqa wata gobiernawasun, chaymantataq kay pacha munay paraíso kapuqtin chaypi wiñaypaq kausasun. Qallariypi Jehová Diospa munasqanman jinan kanqa. w23.11 6 párr. 17

Respetananchismi vidanchistapas yawartapas. Jehová Diosmi nin: “Ima kausaqpa kausayninpas yawarninpin kashan”, nispa (Lev. 17:14). Vidaqa Jehová Diospa jatun regalonmi. Ñaupa tiempomantapachan Jehová Diosqa kamachikurqan aychataña mijuspapas amapuni yawartaqa mijunankupaq (Gén. 9:4). Israel runakunaman kamachikuy simita qoshaspapas prohibirqanmi yawar mijunankutaqa (Lev. 17:10). Apostolkunaq tiemponpipas umalliq t’aqawanmi willachirqan imaynas yawarwanqa mana imatapas ruwanankuchu karqan chayta (Hech. 15:​28, 29). Noqanchispas kasukunanchismi chay kamachikuykunataqa, chaymi onqosqapas mana comuntachu imawanpas churachikunanchis. Apóstol Pablon nirqan: “Wañuchiychis aycha cuerpoykichista”, nispa. Ima qhelli piensayña jamuwasunman chaypas, wijch’upunanchismi noqanchismanta. Manapunin imatapas qhawananchischu ni ruwananchischu qhelli juchaman apaqta jinaqa (Col. 3:5; Job 31:1). w23.07 15 párrs. 5, 6

¿Imaynapin Sansón mana reparanmanchu karqan ima yuyaywanchus Dalila tapupayasharqan chayta? ¿Munakusqanchu yuyayninta tutayachinman karqan? Imaynaña chaypas willakapurqanmi imapichus kallpan karqan chayta, chhaynapin Sansonqa mana kallpayoq tarikapurqan, Jehová Diosmantapas t’aqakapurqanmi (Juec. 16:​16-20). Sansonqa Dalilapin masta confiarqan Jehová Diospi confiananmantaqa, chhaynapin sinchi llakikunapi tarikurqan. Chaymantan Filistea runakunaqa Dagón sutiyoq diosninkupaq fiestata ruwarqanku; paykunaq piensasqankuman jinaqa, chay falso diossi paykunamanqa Sansonta jap’ichinman karqan. Chay kutipin “Sansonta carcelmanta orqomurqanku paymanta burlakunankupaq”, asipayanankupaq ima (Juec. 16:​21-25). w23.09 5, 6 párrs. 13, 14

Llank’anapi otaq escuelapi mayqen compañeropas imatapas tapuwasunman chayqa, allintan willananchis imapichus creesqanchista, respetananchistaqmi paykunaq piensaynintapas (1 Ped 3:15). Phawaylla rimanamantaqa, yaqapaschá piensarisunman imaraykus chayta tapukushan chaypi. Yaqapaschá tapuwasunman: “¿Imaraykun mana fiestaykichista ruwankichischu?”, nispa. Manaraq imatapas nishaspan kaykunapi piensananchis: ¿Mana jayk’aq kusirikuqta jinachu qhawariwan? ¿Llank’aqkunata t’aqanachiqta jinachu qhawariwan? Chay qhepamantaq nisunman: “Kusikunin compañeronchiskunapi piensasqaykimanta, noqapas munanin sumaqta apanakunanchista”, nispa. Chhaynata niqtinchisqa yaqapaschá sonqon tiyaykunqa, munanqapaschá Bibliaq yachachisqanta uyarikuytapas. w23.09 17 párrs. 10, 11

Tukuy atisqanchistan kallpachakunanchis llapa runakunaman willamunanchispaq. Chaymantapas Jehová Diospa p’unchaynintan “makilla suyashananchis” (2 Ped. 3:​11, 12). ¿Imaynatan chayta ruwasunman? Sapa p’unchaymi piensananchis Diospa gobiernonpi kausayninchis imayna kananpi. Chaypiqa wayrapas mayukunapas limpion kanqa; mijuyninchiskunapas ch’uyan kanqa. Chaymantapas wañupuqninchiskunatan chaskisunchis, ñaupa tiempo runakunamanmi Bibliamanta yachachisunchis. Chaykunapichus allinta yuyaymanasun chayqa, mana pisipaspan suyakusun Diospa p’unchayninta. Allintan yachanchis imakunachus qhepaman pasanqa chayta, chaymi manapunin falso yachachikuykunawanqa engañachikunanchischu. w23.09 27 párrs. 5, 6

Wayna-sipaskunaqa yaqa llapapas manan papankutapas mamitankutapas kasukuyta munankuchu (2 Tim. 3:​1, 2). ¿Imaraykun chhayna kankuman? Wakinqa iskay uyata jinan tayta-mamankuta qhawarinku, chay tayta-mamakunaqa imaymanatas kamachikunku, manataqsi paykunaqa chayta ruwankuchu. Wakinqa tayta-mamankuq ima consejontapas manapas kay tiempopaq jinachu kanman jinatan qhawarinku, mana ruway atinata, yanqata jinataqmi qhawarinkupas. Kasukuq kayta yachanapaqqa Jesuspa ejemplontan qatikuna (1 Ped. 2:​21-24). Jesusqa mana ima juchayoq ch’uya runan karqan, uywaqnin taytanwan mamanwanmi ichaqa juchasapa runakuna karqanku. Chaywanpas paykunataqa kasukurqanmi, respetarqan iman (Éx. 20:12). w23.10 7 párrs. 4, 5

Pabloqa allintan explicarqan imaynas kamachikuyman jina sacrificioqa mana llapan juchatachu pichan chayta. Chaymantapas Pabloqa willarqanmi imaynas Jesuspa sacrificio ruwasqanqa “aswan allin” suyakuyta apamurqan chayta (Heb. 7:19). Pabloqa allintan explicarqan imaynas Cristota qatikuspa Jehová Diosta adorasqankuqa aswan allin karqan judío jina adorasqankumantaqa. Chaymantapas willarqanmi imaynas judío religionpa adorasqanqa imakunachus jamunan karqan chaykunaq llanthullan kasqanta. Nirqantaqmi: “Chay llanthuqmi ichaqa Cristo karqan”, nispa (Col. 2:17). Llanthullapiqa manan allintachu reparanki chay llanthuqpa imayna kasqanta. Chhaynan karqan judiokunaq Diosta adorasqankupas. Chaymi noqanchispas allinta entiendenanchis imayna adoranatas Jehová Dios munan chayta. w23.10 25 párrs. 4, 5

Daniel 11 capitulopin willashan iskay reykunamanta otaq gobiernokunamanta. Chayta allinta t’aqwispan yachakun: “wichay lado reyqa” Rusia nacionwan yanapaqninkunawan iman, “uray lado reytaq” Estados Unidos, Reino Unido jujllachasqa nacionkuna. “Wichay lado reyqa” nishutan qatikachashan Diosta serviqkunata. Wakin testigokunaqa maqasqa carcelasqa iman kashanku, chaypas manan manchakunkuchu chay reyta, aswanpas iñiyninkupin wiñashanku. ¿Imaynapi? Paykunaqa allintan yachanku imaynatas Danielqa willarqanña chaykuna pasananta chayta (Dan. 11:41). Chay profecía junt’akusqanta yachayqa noqanchistapas yanapawasunmanmi Diospa gobiernonta tukuy sonqo suyakunanchispaq, pay sonqollapuni kananchispaqpas. w23.08 11 párr. 15, 16

Bibliapi nisqan jina, Jehová Diospaqqa ñawi rurun jinan kanchis. Ñawiqa cuerponchispi mayqen partemantapas aswan allin kaqmi, mana tupayunataqmi. Jehová Diosqa munakuwanchistaq chayqa, ima llakipipas tarikuqtinchisqa llakikunmi paypas, yanapaytataqmi munashawanchispas. Chhaynaqa confianzawan nisun: “Ñawi ruruykita jina waqaychaway”, nispa (Sal. 17:8). Diosqa manan munanchu munakusqasuykimanta iskayanaykita. Ichaqa ima problemapipas tarikusqanchisraykun iskayasunman Jehová Diospa munakuwasqanchismanta. Chhaynaqa, ¿iman yanapasunkiman munakuyninmanta ama iskayanaykipaq? Chaypaqqa allintan yachananchis imaynatas Jehová Dios rikuchin wawan munakusqanta, ajllasqa iñiqkuna munakusqanta, noqanchis munakuwasqanchistapas chayta. w24.01 27, 28 párrs. 6, 7

Esdrasqa rikurqanmi imaynatas Jehová Diosqa sasa tiempokunapi llaqtanta yanaparqan chayta. 484 watapin (m.J.j.) rey Asuero kamachikurqan Persia nacionpi tiyaq llapa judío runakuna wañuchisqa kanankupaq. Chay tiempoqa yaqapaschá Esdrasqa Babiloniapi kasharqan (Est. 3:​7, 13-15). Paypas wakin judío runakuna jinan wañuy patapi tarikusharqan, chay kamachikuypa lloqsimusqanta yacharuspan llapa judío runakunaqa ayunayta qallarirqanku, waqarqanku ima. Diospa yanapaynintapas mañakurqankuchá (Est. 4:3). Ichaqa qonqayllan chay kamachikuy cambiapurqan. Chay kamachikuyta orqomuqkunan wañuchisqa karqanku. Chayta rikuspaqa maytachá Esdraspas wakin judío runakunapas kusikurqanku (Est. 9:​1, 2). Chaykuna pasasqanqa Esdrastaqa kallpacharqanchá pruebakunata aguantananpaq, yacharqanchá Jehová Dios llaqtanta pakaykunantapas. w23.11 17 párrs. 12, 13

Apóstol Pabloqa rimasharqan “kamachikuy simiq nisqanta ruwaymantan”, Israel runakunaman Diospa qosqan kamachikuyta kasukuymantan (Rom. 3:​21, 28). Chay tiempopi wakin cristianokunapaqqa manan facilchu karqan kamachikuy simita saqepuy. Chaymi apóstol Pabloqa Abrahanmanta willaspa entiendechirqan imaynas Diospa chaskisqan kanapaqqa mana kamachikuy simiq nisqantaraqchu junt’ana chayta, aswanpas chaypaqqa iñina chayta. Tukuy sonqo iñisun Diospipas Jesuspipas chayqa, allinpaqmi Diosqa qhawariwasun. Santiago iskay capitulopi willasqan ruwaykunaqa manan igualchu apóstol Pabloq willasqan kamachikuy simiq nisqanta ruwaykunawanqa. Santiagoqa imatas sapanka iñiqpas sapa p’unchay ruwan chaymantan rimasharqan (Sant. 2:24). Sapankan rikuchinan iñinchus Diospi icha manachus chayta. w23.12 3 párr. 8; 4, 5 párrs. 10, 11

Casarakuyta munanki chayqa, allintan ajllanayki piwan casarakunaykipaq. Piwanchá casarakunki paymi umalliqniyki kapunqa (Rom. 7:2; Efes. 5:33). Chayrayku kay tapuykunapi allinta piensay: ¿Allin yuyayniyoq poqosqa hermanochu? ¿Imatan ñaupaqman churan, Diospa munaynin ruwaytachu icha juj ruwaykunatachu? ¿Allin yuyaywanchu imatapas ruwan? Pantaruspapas, ¿yachanchu disculpa mañakuyta? ¿Respetanchu warmikunata? ¿Allintachu yanapasunki Dios serviyniykipi, imachus necesitasqaykipi, llakikuyniykipipas? Ichaqa allin qosata tariyta munanki chayqa, qanpas kallpachakunaykin allin esposa kanaykipaq. Juj esposaqa qosanta yanapaqmi kanan (Gén. 2:18). Chaymantapas Jehová Diosta munakusqanraykun payqa mana qosantaqa malpaqchu rikuchin (Prov. 31:​11, 12; 1 Tim. 3:11). Chhaynaqa casarakuyta munashanki chayqa, kallpachakuy Jehová Diosta astawan munakunaykipaq, wasiykipipas iñiq t’aqapipas allinta yanapakunaykipaq. w23.12 22, 23 párrs. 18, 19

Jehová Diosmi yachayta qowanchis imatapas allinta ruwananchispaq. Sasachakuykunata aguantananchispaqtaq kallpata qowanchis (Filip. 4:13). Chaymantapas Jehová Diosqa hermanonchiskunawanmi kallpachawanchis. Manaraq noqanchisrayku vidanta qoshaspan Jesusqa sinchi llakisqa kasharqan, chaymi Jehová Diosmanta tukuy sonqonwan mañakurqan. Jehová Diosqa juj angeltan kacharqan Jesusta kallpachananpaq (Luc. 22:​42, 43). Chhaynallatataqmi Jehová Diosqa noqanchistapas hermanonchiskunawan yanapachiwanchis. Chaymi mayninpiqa hermanonchiskuna kallpachawananchispaq visitamuwanchis wajarimuwanchis ima. Ichaqa llapanchismi kallpachakunanchis sumaq simikunawan hermanonchiskunata kallpacharinanchispaq (Prov. 12:25). w23.05 10, 11 párrs. 9-11

Iñiyninpi chiriyapuq hermanopaqqa manapaschá facilchu karqan chay juñunakuyman jamuyqa. Chhaynaqa manan imatapas comuntaqa tapunanchischu, mana chayqa paqtapas sientechisunman p’enqachisunmanpas. ¡May munaypunin paykunawan kuska Jehová Diosta adorayqa! (Sal. 119:176; Hech. 20:35). Razontachá Señor Jesusqa kamachiwarqanchis chay p’unchayta sapa watan yuyarinanchispaq. Chay p’unchayqa imaymanapin yanapawanchis, jujkunatapas yanapanmi (Isa. 48:​17, 18). Yanapawanchismi Jehová Diostapas Jesustapas astawan munakunanchispaq. Chaymantapas chay p’unchaypiqa astawanmi iñiqmasinchiskunawan jujllachanakunchis, jujkunatapas yanapanchis Jesuspa imachus ruwasqanta chaskikunankupaq. Chhaynaqa, tukuy atisqanchista kallpachakusun chay jatun p’unchaypaq listo kashananchispaq. w24.01 14 párrs. 18, 19

¿Imaynatataq Jehová Diosri pusawanchis? Palabran Bibliawanmi. Chaymantapas runakunatan churan sutinpi pusariwananchispaq. Paykunamanta wakinmi kashan “allin yuyayniyoq junt’aq kamachi” nisqa. Paykunan espiritual mijuna nisqata preparamunku, chaypin allin consejokuna kashan allin yuyaywan imatapas ruwananchispaq (Mat. 24:45). Chaymantapas Jehová Diosqa watukuq umalliqkunata, iñiq t’aqapi umalliqkunata iman churan sasachakuykunapi tarikuqtinchis yanapariwananchispaq. Paykunaq yanapayninwanqa atisunmi wiñay kausayman apaq ñannillanta puriyta. Chhaynaña kaqtinpas mayninpiqa yaqapaschá mana faciltachu Diosta kasukusunman runakunamanta ima kamachikuypas jamuqtin. Chay kaqtinqa Jehová Diospin confiananchis, kasukunanchistaqmi chay kamachikuytapas. w24.02 20 párrs. 2, 3

Noqanchispas Jehová Diosta astawan munakunanchispaqqa tukuy yuyaywanmi Bibliata estudiananchis. Bibliata leeshaspaqa allintan reparananchis imaynas Jehová Dios chayta. Leesqanchisman jinan tapukunanchis: “¿Imaynatan kay texto rikuchin Jehová Dios munakuwasqanta? ¿Imaynatan noqatapas yanapawanman payta munakunaypaq?”, nispa. ¿Iman yanapawallasunmantaq Jehová Diosta astawan munakunanchispaq? Paymantan sapa p’unchay mañakunanchis, paymanmi sonqonchista kicharinanchis (Sal. 25:​4, 5). Jehová Diosqa uyarinqan chhayna mañakusqanchistaqa (1 Juan 3:​21, 22). Apóstol Pablomanta rimasun, payqa Timoteotan reqsirqan. Timoteoqa allin iñiqmi karqan, tukuy sonqon munakurqan Jehová Diostapas jujkunatapas. Paymanta rimashaspan apóstol Pabloqa Filipos llaqtapi iñiqkunata nirqan: “Manan pipas pay jinaqa kanchu, payqa tukuy sonqowanmi qankunata qhawarisunkichis”, nispa (Filip. 2:20). Pabloqa admirasqa kasharqan Timoteo chay tiempopi iñiqkunata imayna qhawarisqanmantan. Chhayna munakuqtaq Timoteo karqan chayqa, maytachá iñiqkunaqa munaqku paypa jamunantaqa (1 Cor. 4:17). w23.07 9 párrs. 7-10

Moisesqa Israel runakuna manaraq prometesqa jallp’aman jaykushaqtinmi wañukapurqan. Chhaynaqa, ¿manañachu pipas Diospa llaqtanta pusarinman karqan? Manan, Jehová Diosqa paykunawanmi kasharqan, manaraq Moisés wañupushaqtinmi Jehová Dios willachirqan Israel runakunataqa Josué pusananta, paytaqa unayñan Moisesqa capacitarqan (Éx. 33:11; Deut. 34:9). Chaymantapas Israel llaqtapiqa karqanmi experienciayoq runakunapas (Deut. 1:15). Chhaynaqa Diospa llaqtanqa allin cuidasqan kasharqan. Eliaspa tiemponmanta rimasun. Eliasqa askha watakunan Israel runakunata yanaparqan Diosta yupaychanankupaq. Ichaqa juj kutinmi Diosqa payta Judá llaqtaman kacharqan (2 Rey. 2:1; 2 Crón. 21:12). Chhaynaqa, ¿wijch’urparisqachu kasharqanku Israel runakuna? Manan. Eliseon chaypi kasharqan, paytaqa askha watakunan Elías capacitarqan. Rikusqanchis jina Diospa llaqtanpiqa karqanpunin llaqtanta pusariq runakunaqa. w24.02 5 párr. 12

Éfeso llaqtayoq iñiqkunaqa Diospa siminman jinan kausayta qallarirqanku, chay simiqa k’anchay jinan paykunapaq karqan (Sal. 119:105). Religionpi imaymana costumbre ruwasqankuta qhelli ruwayta iman paykunaqa saqepurqanku, Diospa munayninman jinataqmi kausayta qallarirqanku, payllata adoranankupaqmi kallpachakurqankupas (Efes. 5:1). Noqanchispas manaraq Diosta reqsishaspaqa tutapi kaq religionpin kasharqanchis, mana allin kausaypi imapaschá purisharqanchis. Chaymantapas imaymana costumbrekunapin participaq kanchis. Ichaqa Jehová Diosta reqsispan cambiarqanchis. Paypa munayninman jinataqmi kausayta qallarirqanchis (Isa. 48:17). Chaywanpas manan facilchu tutayaqpi ruwaykunamanta karunchakuyqa, manan facilchu “k’anchaypi” puriqkuna jina kausaypas. w24.03 21, 22 párrs. 6, 7

Yaqapaschá nishanki: “Manaraqmi listochu kashani bautizakunaypaqqa”, nispa. Imaymanakunapiraqpaschá cambianayki kashan, astawanpaschá tiempota necesitashanki Diospi astawan iñinaykipaq (Col. 2:​6, 7). Chaymantapas manan llapa Biblia estudiaqchu igualta ñauparinchis. Waynakunapas sipaskunapas manan llapankuchu igualta iñiyninkupi wiñanku. Chhaynaqa allinta qhawarikuy imaynas kashanki chayta, ichaqa amapuni jujkunawanqa igualakunkichu (Gál. 6:​4, 5). Imapas razón kashan Jehová Diosman manaraq entregakunaykipaq chayqa, kallpachakushallay chayta ruwanaykipaq. Paypa yanapayninta mañakuy chayta cambianaykipaq (Filip. 2:13). Diosqa uyarimusunkin mañakusqaykitaqa, yanapasunkitaqmi kanpas (1 Juan 5:14). w24.03 5 párrs. 9, 10

Juj kutinmi Saraqa llakisqa kasharqan, jinan chay llakikuyninmanta Abrahanta juchacharqan. Abrahanqa mana phiñakurqanchu, aswanpas tukuy yuyaywanmi Sarata uyarirqan, yanaparqan ima (Gén. 16:​5, 6). Qosakunan familiapiqa umallinku (1 Cor. 11:3). Ichaqa manan chayraykuchu munaynillanta ruwanan, aswanpas tukuy yuyaymi esposanta uyarinan, imataña ruwaspapas esposanpin ñaupaqtaqa piensanan (1 Cor. 13:​4, 5). Juj kutipipas kinsa runakuna Abrahanpa kasqanman qonqaylla chayamurqanku, jinan Sarata nirqan askha t’antakunata ruwananpaq (Gén. 18:6). Imaymana ruwanayoqña Sara kasharqan chaypas usqhayllan Abrahanpa nisqanta kasukurqan. Esposakuna, Sara jinan qosaykichista imachus ruway munasqanpi yanapanaykichis, chaywanqa munakuyniykichisqa astawanmi yapakunqa (1 Ped. 3:​5, 6). w23.05 24, 25 párrs. 16, 17

Jehová Dios Gedeonta juezta churasqan qhepallamanmi payqa rikuchinan karqan kasukuq mana manchakuq kasqanta. Jehová Diosmi Gedeonta nirqan papanpa ruwasqan Baal idolota thuninanpaq (Juec. 6:​25, 26). Chaymantapas Gedeonqa juj jatun ejercitotan juñurqan, chay kutipipas Jehová Diosqa iskay kutitan nirqan soldadonkunata pisiyachinanpaq (Juec. 7:​2-7). Chaymantapas Gedeonqa Jehová Diospa kamachisqanta kasukuspan enemigonkunaman kuska tutata phawaykurqan (Juec. 7:​9-11). Umalliqkunapas Gedeón jinan kamachikuykunata kasukunanku. Sichus umalliqkuna Bibliaq nisqantapas Diospa llaqtanpi kamachikuykunatapas ganaswan kasukunqaku chayqa, allin ejemplon iñiqmasikunapaq kanqaku. w23.06 4, 5 párrs. 9-11