Wakin simikunata kallpawan rimay

RIMASHASPA otaq kunkayoqta leeshaspaqa manan sapanka simikunallatachu allin t’oqyachiyta yachanayki, yachanallaykitaqmi mayqenkunas aswan allin kasqanta, chayman hina aswan kallpachawan rimanaykipaq. Chhaynapin sut’i entiendeyta yachachinki.

Manan comuntachu mayqen simitapas kallpawanqa rimanayki, aswanmi yachanayki mayqenkunallatachus chhaynata rimanaykita. Mana kallpawan rimana kaq simikunatachus kallpawan rimanki chayqa, uyariqkunaqa manapaschá allintachu entiendesunkiku, hinaspa manaña tukuy yuyaywanchu uyarisunkiku. Importante kaqmantaña rimashawaq chaypas, manan allintachu sonqonkuman chayanqa.

Rimayniyki kallpawan lloqsinanpaqqa imaymanatan ruwawaq: aswan altochamanta rimawaq, tukuy sonqomanta, allillamanta, huk chhikanta samaspa, otaq makiykiwan uyaykiwanpas yanapachikuspa ima. Huk rimayniyoq runakunaqa ima nisqankutapas kallpachanku ñañumanta otaq rakhumanta rimaspanku. Imaynatachus rimasqaykita kallpachanaykipaqqa imamantachus maypichus pikunamanchus rimashanki chayman hinan kanan.

Rimashaspa mayqen simitachus kallpachawan rimanaykipaqqa: 1) Qhawarinaykin imamantachus ñawpaqninpi qatiqninpipas rimakushasqanta. 2) Wakin simikunataqa kallpachakun huk yachachikuymanta rimayta qallarinapaq otaq tukunapaqpas, hinallataq huk-hinamanta yachachinanchista reparachinapaq. 3) Rimamuqqa kallpawan rimaspan rikuchinman kusisqachus, phiñasqachus, llakisqachus kashan chayta. 4) Chaymantapas allintan reparachinman discursopi importante yachachikuykunata.

Leemuqpas discurso qoqpas allintan entiendenanku imamanta rimanankuta leenankutapas, sonqomantataqmi munananku uyariqkuna chayta entiendenankuta. Esdraspa tiemponpi wakin runakuna huk kutipi yachachisqankumantan Biblia nin: “Diospa kamachikuynin qelqata[n] kunkayoqta leerqanku, t’ikraspankutaq sut’ita entiendechirqanku”, nispa (Neh. 8:8). Chay leemuqkunapas yachachiqkunapas anchatachá munarqanku chaypi kaqkuna Diospa kamachikuynin qelqamanta allinta entiendenankuta, hinallataq chayman hina ruwanankutapas.

Imakunatan mana ruwanachu. Yaqa llapanmi allinta entiendechikunku hukkunawan parlashaspanku. Hukpa qelqasqanta leenanku kaqtinmi ichaqa, mana allintachu entiendenku mayqen simikunatachus kallpawan rimanankuta. Chhaynaqa, ¿imatan ruwananku? Allintan t’aqwinanku chay qelqata, chhaynapi llapanta entiendenankupaq. Chayrayku, huñunakuypi leemunayki kaqtinqa allintapuni preparakuy.

Wakin runakunaqa sapa iskay kinsa simikunamanta hinan kallpawan rimanku mayqen simitapas. Wakintaq nishu kallpawan rimanku “ichaqa, chaywanpas, aswanpas, hinaspa, otaq” nisqa simikunata. Comunta mayqen simikunatapas kallpawan rimasunchis chayqa, uyariqninchiskunaqa manan allintachu entiendenqaku yachachisqanchista, manallataqmi tukuy yuyaywanchu uyarinqaku.

Wakin rimamuqkunaqa kallpachawan yachachikuykunata rimayta munaspan alto kunkawan rimamunku uyariqkunatapas phiñakushanman hina. Chhaynata rimaspaqa manan allintachu yachachinku. Manachus sumaqllata kallpachawan rimanku chayqa, hatunchakuspapas rimashankuman hinan kanman uyariqkunapaq. Chayraykun munakuywan sumaqta yachachina, hinallataq entiendechina yachachisqanchisqa Diospa Simin Qelqamanta horqosqa kasqanta, manataqmi sasa ruwanapaqchu kasqantawan.

¿Imaynatan allinta ruwawaq? Askhan mana reparankuchu allinyananku kasqanta, hukraqmi paykunataqa reparachinan. Allin kallpawan rimaypi allinyanaykita Escuelapi umalli reparanqa chayqa, nisunkichá ima ruwanaykita. Ichaqa mayqen allin rimamuq iñiqmasinchistapas valekuwaqmi yanapanasuykipaq; niwaqmi leeshaqtiyki otaq rimashaqtiyki tukuy yuyaywan uyarinasuykipaq, hinaspa imayna allinyanaykita willanasuykipaqpas.

Yuyaychasuqniykiqa nisunkimanmi Qhawaq revistapi huk yachachikuyta leespa practicanaykipaq. Nisunkichá qelqapi huñunasqa simikunata allinta qhawarispa mayqenkunatachus kallpachawan rimanaykita reparanaykipaq, chhaynapi leesqayki allinta entiendekunanpaq. Chaymantapas nillasunkitaqchá k’irasqa letrayoq simikunata otaq comillas ukhupi kaqkunatapas aswan kallpachawan leenaykipaq. Yuyariy qelqasqa simikunaqa allin tupanasqa kasqanta, chayrayku huk simillata kallpawan leenaykimantaqa huñunasqa simikunatapaschá leenayki kanqa, chaymantapas aswan allintachá qhawarinayki kanqa tildekunatapas.

Yuyaychasuqniykiqa nillasunkimantaqmi parrafontinta allinta qhawarinaykipaq, chhaynapi imamanta rimasqanta yachanaykipaq, chayman hinataq allinnin simikunata kallpawan rimanaykipaq. Nillasunkimantaqmi titulota subtítulo nisqatapas allinta qhawarinaykipaq, chayman hina wakin simikunallata aswan alto kunkawan leenaykipaq. Chaykunata qhawarispan yachanki imayna leenaykita. Ichaqa ama nishu askha simikunataqa kallpawan rimaychu.

Yuyaychasuqniykiqa nillasunkimantaqmi qelqapi otaq discursopi imamanta rimakushasqanta allinta reparanaykipaq, chhaynapi wakin simikunallata kallpawan rimanaykipaq. Chaypaqmi yachanayki maypichus imamantapas rimayta qallarikusqanta otaq huk yachachikuyman pasakusqanta, allintataq chayta reparachinayki uyariqniykikunaman. Chaypaqqa aswan kallpachawanmi rimawaq ñawpaqta, chaymantapas, chay hinaqa, nisqa simikunata.

Hinallataqmi yuyaychasuqniykiqa nisunkiman mayqen yachachikuykunatachus tukuy sonqowan rimamunaykipaq. Chaypaqmi aswan kallpachawan rimawaq ancha, allin, tukuy, llapan, hinapuni, manapuni, nisqa simikunata. Chhaynata rimaqtiykiqa uyariqniykikunamanqa aswan allinmi chayanman ima rimasqaykipas. Chaymantaqa “Sonqoykiq kallpachasqan rimay” 11 yachachikuypiñan astawan yachasunchis.

Mayqen simikunallatachus kallpachasqata rimanaykipaqqa, kikiykitan tapurikuwaq: “¿Mayqen yachachikuykunatan astawan yuyarinankuta munani?” nispa. “Allinnin yachachikuykunata kallpawan leey” nisqa 7 yachachikuypin yachasunchis chayman hina imayna leemuyta. “Allin yachachikuykunata reparachiy” nisqa 37 yachachikuypitaq yachasunchis, chayman hina imayna discurso qoyta.

Kallpachakushanki predicacionpi allinyanaykipaq chayqa, allintan leenayki textokunata. Chayraykun tapukunaykipuni: “¿Imanaqtintaq leeshani kay textota?” nispa. Allin yachachiq kanapaqqa manan simikunata allinta t’oqyachinallamantachu, nitaq sonqomanta leenallamantapaschu. Sichus huk tapuyta kutichishanki otaq Bibliamanta imatapas yachachishanki chayqa, chaypaq hina simikunatan otaq huñusqa simikunatapas kallpachawan leenayki; mana chayqa manapaschá entiendenqakuchu imarayku chay texto leesqaykita.

Imaynan chayllaraq música tocayta yacharishaqkunaqa mana allintachu tocanata waqachinku, chhaynallataqmi wakin iñiqmasinchiskunapas chayllaraq yachashanku allin simikunata kallpawan rimayta, chaymi mayninpiqa sinchi kallpawan rimanku. Ichaqa practicasqankuman hinaqa atillanqakun sumaq rimayta.

Simikunata kallpawan rimaymanta wakillantapas allinta entiendespaykiqa, atinkin allin rimamuqkunamanta yachayta. Hinan rikunki wakin simikunata kallpawan rimaspaqa discursoyki sut’i entiendey sumaq uyarikusqanta. Akllasqa simikunallata allin kallpachasqata rimanki chayqa, leesqaykipas rimamusqaykipas uyariqkunaq sonqonmanmi chayanqa.

Ama niychu: “¿Imapaqñan astawan yachayman?” nispa. Allin discurso qoq kanaykipaqqa, mana sasachaspalla allinta ruwanaykikaman yachashanallayki allin simikunata kallpawan rimayta.