Cheqaq yupaychayta mana sarunchachirqanchu

1, 2. a) ¿Ima sasachakuypin tarikunku Israel runakuna? b) ¿Pikunan chayamullantaq Carmelo orqoman?

DIOSPA profetan Eliasmi rikushan Israel runakuna mayta sasachakuspa Carmelo orqoman seqasqankuta. Rankhi-rankhillaraqmi kashan, chaywanpas Israel runakuna wakcha kaypi tarikusqankuqa sut’itan reparakun. Kinsa wata kuskan paraq mana kasqanwanmi tukuypas khuyay q’ara pampa rikukun.

² Baalpa 450 sacerdotenkunaqa manchaytaraqmi runakunaq chawpinta pasanku. Diospa profetanta wañuchiyta munasqankuqa sut’itan reparakun. Jezabel reinaqa Dios serviqkunatan askhataña wañurqachin chaywanpas Eliasqa manan Baalta yupaychanchu. Ichaqa, ¿hayk’a tiempon chhaynalla kashanqa? Baalpa yanqa profetankunaqa ninkupaschá “imatan chay ch’ulla runalla ruwawasunman” nispa (1 Rey. 18:4, 19, 20). Chayllamanmi Rey Ahabpas carretanpi chayamun, paypas cheqnikunmi Eliastaqa.

3, 4. a) ¿Imaraykun Elías manchasqa tarikunman karqan? b) ¿Ima tapuykunatan kutichisun?

³ Chaypi profetaqa mana hayk’aq rikusqantan rikunqa, chaypin sut’inchakunqa pichus cheqaq Dios kasqanta. ¿Imaynan Elías sientekun astawan intiq pasasqanman hina? Manchasqachá tarikun. Biblian willan ‘Eliaspas ñoqanchis hina runalla’ kasqanta (leey Santiago 5:17). Chaypi kaq Israel runakunaqa manan hunt’aq sonqochu Diospaq kanku, chayllapitaqmi kashan yanqa dioskunata yupaychaq reypas hinallataq Eliasta wañuchiy munaq sacerdotekunapas, chhaynaqa Eliasqa sapanchá rikukun (1 Rey. 18:22).

⁴ ¿Imaynapin Israel runakuna chhayna llakipi tarikushanku? ¿Imatan yachasunman chay willakuymanta? Yachasun profeta Elías imayna iñiyniyoq kasqanta, imaynapin yanapawasunman chaytapas.

Ñawpamantaraq maqanakuy

5, 6. a) ¿Iman ñawpaqmantaña Israel llaqtapi kasharqan? b) ¿Imaynatan rey Ahab phiñachirqan Jehová Diosta?

⁵ Eliasqa askha watakunañan mana imata ruwayta atispa rikurqan imaynatas Diospa llaqtanpi cheqaq yupaychay sarunchasqa kasqanta. Ñawpaq watakunamantañan Israel runakunaqa Jehová Diosmanta karunchakurqanku hinaspataq qayllankupi kaq nacionkunaq pantasqa diosninkunata yupaycharqanku. Eliaspa tiemponpaqmi ichaqa pantasqa dioskunata yupaychaqkuna nishutapuni sarunchapurqanku cheqaq yupaychayta.

⁶ Rey Ahabmi Sidón reypa ususin Jezabelwan casarakurqan chhaynapin nishutapuni Jehová Diosta phiñachirqan. Chay warmiqa Israel llaqtapin astawan munarqan Baal yupaychay ch’eqechiyta cheqaq yupaychaytataq chinkachiyta. Ahabpas warminpa yuyaykusqanta hinan yuyaykapurqan chaymi Baalpaq huk templota huk altartawan ruwarqan. Hinaspapas paymi ñawpaqtaqa chay yanqa diosman qonqorikurqan (1 Rey. 16:30-33).

7. a) ¿Imaraykun sinchi millaypuni karqan Baal diosta yupaychay? b) ¿Imaraykun mana iskayananchischu hayk’a tiempo paraq mana kasqanmanta Biblia sut’illanta nisqanmanta? (Qhaway recuadrota.)

⁷ ¿Imaraykun sinchi millaypuni karqan Baalta yupaychay? Chay yupaychaymi Israel llaqtata Jehová Diosmanta karuncharqan. Hinaspapas chay dios yupaychasqankupin warmikunapas qharikunapas millay qhelli huchakunata ruwaqku, wawakunatapas ruphachiqkun. Chaymi Jehová Diosqa Eliasta kacharqan mana paraq kananmanta Ahabman willananpaq, hayk’aqchus paraq kananmantaqa Elías kikinmi willanan karqan (1 Rey. 17:1). Askha watakuna qhepamanñan Eliasqa rey Ahabpa ñawpaqenman rirqan, kay kutipiqa nirqanmi Israel llaqtata Baalpa sacerdotenkunatapas Carmelo orqoman waqyachinanpaq.a

8. ¿Imapin yanapawanchis Baal dios yupaychasqankumanta yachay?

⁸ Ichaqa, ¿imaynatan qhawarinanchis chaykunaq sucedesqanta? ¿Imapin yanapawanchis Baal dios yupaychasqankumanta yachay? Kay tiempopiqa manañan kanchu chay diosta yupaychanapaq templopas altarkunapas. Ichaqa chaymanta yachayqa manan huk willakuyllachu (Rom. 15:4). Baal simiqa “dueño”, “patrón” ninantan nin, Jehová Diosqa llaqtantan nirqan baalninkuta hina payta akllakunankupaq, ‘qosankuta’ hina qhawarinankupaq (Is. 54:5). Kay tiempopipas runakunaqa manan tukuy atiyniyoq Jehová Diostachu patronninkuta hina qhawarinku. Runakunaq kawsayninqa kashan qolqe maskhayllapin, profesional kayllapi, imaymanawan kusirikuyllapi, qhelli hucha ruwayllapi otaq hukkunapipas, chaykunan paykunaq patronninkuqa (Mat. 6:24; leey Romanos 6:16). Chaykunaqa Baal diosta yupaychaypas kanman hinan. Ñawpa tiempopi Jehová Dioswan Baalwan atipanakusqankupi yuyaymanayqa yanapawanchismi pitachus kay tiempopi servisqanchista qhawarikunapaq.

¿Imaynapin “iskay yuyaypi” kasharqanku?

9. a) ¿Imaraykun Carmelo orqo allinpuni karqan Baalta yupaychay yanqa kasqanta sut’inchanapaq? (Qhawallaytaq willakuyta.) b) ¿Imatan Elías nin Israel llaqtata?

⁹ Carmelo orqopatamantapachan munayta rikukun uray ladoman Hatun lamar-qocha, Cisón mayupas, wichay ladomantaq Libano orqo-orqokuna.b Ichaqa intiq lloqsimusqanman hinan rikukun imayna llakikunapaq orqokunaq kasqan. Abrahampa mirayninman sumaq hallp’akuna Jehová Diospa qosqanqa khuyay q’ara pampan kapun, chayqa Israel llaqta sinchi k’ullu kasqanraykun. Eliasqa chaypi kaq Israel runakunatan nin: “¿Hayk’aqkaman qankuna iskay yuyaypi kankichis? Señor Diospuni cheqaq Dios kaqtinqa, payta serviychis, Baal kaqtintaq chayta serviychis”, nispa (1 Rey. 18:21).

10. ¿Imaynapin Israel runakuna “iskay yuyaypi” kasharqanku? ¿Imatan qonqasharqanku?

¹⁰ ¿Ima ninantan Elías nirqan “hayk’aqkaman qankuna iskay yuyaypi kankichis” nisqanwan? Paykunaqa manan repararqankuchu huknin diosllata yupaychananku kasqanta. Allinpaqmi qhawarirqanku millay qhelli ruwaykunawan Baalta yupaychaspapas Jehová Diospa yanapaynin mañakuyta. Yaqapaschá nirqanku “Baalqa bendeciwasunmi askha mikhuyta hoqarinapaq uywanchiskunapas mirananpaq, ‘tukuy-atiyniyoq’ Jehová Diostaqmi maqanakuykunapi yanapawasun” nispanku (1 Sam. 17:45). Ichaqa Jehová Diosqa payllata yupaychanatan munan, chaytan paykunaqa qonqasharqanku, kay tiempopipas chhaynallatataqmi qonqanku. Sienteq Dios kasqanraykun serviqninkunaq sonqonqa payllapaq kananta munan. Chaymi payqa mana chaskinchu payta yupaychaspa huk dioskunatapas yupaychaqkunataqa, sinchitan chaywanqa phiñakun (leey Éxodo 20:5).

11. ¿Imapaqmi kallpachawanchis Carmelo orqopi Israel runakunata Eliaspa nisqan?

¹¹ Chay Israel runakunaqa ‘iskay yuyaypin’ kasharqanku, iskay ñannintapas puriyta munankuman hinata. Kay tiempopipas askha runakunan chhaynapi tarikushanku Baalman rikch’akuq kaqkuna sonqonkupi kasqanrayku, chhaynapin Dios serviyninkumanta karunchakunku. Israel runakunata Eliaspa nisqanqa kallpachawanchismi Dios serviyninchispi imayna kashasqanchista t’aqwikunapaq, imakunataraq ñawpaqman churashasqanchista qhawarinapaqpas.

Pichus cheqaq Dios kasqanta yachakun

12, 13. a) ¿Imata ruwanankupaqmi Elías nin Baalpa sacerdotenkunata? b) ¿Imaynatan Elías hina rikuchinchis Diospi confiasqanchista?

¹² Chay qhepamanmi Eliasqa nin Baalpa sacerdotenkuna imachus ruwanankuta, chayqa manan sasachu karqan. Huk altarta ruwaspan sacrificio churasqanku ruphachisqa kananpaq diosninkuta waqyakunanku ninata hap’ichinanpaq. Eliaspas kaqllatataqmi ruwanqa. ¿Imaraykun chay ruwakunanta munan? Eliasmi nin: “¡Mayqen dioschus ninawan kutichimuwasun, chaymi cheqaq Dios kanqa!”, nispa. Eliasqa allintan yachan pichus cheqaq Dios kasqanta, allin iñiyniyoqmi payqa chaymi enemigonkunata nin paykunaraq ñawpaqta ruwanankupaq. Hinan sacrificanankupaq huk torota akllaspa paykunaqa Baal diosninkuta waqyakuyta qallarinku (1 Rey. 18:24, 25).c

¹³ Kunanqa manan chay tiempopi hina milagrokuna kanñachu, chaywanpas Jehová Diosqa manan cambianchu, Elías hinan ñoqanchispas paypi confiasunman. Sichus pi runapas Bibliaq yachachisqanta mana allinpaqchu qhawarin chayqa manan hark’ananchischu imachus yuyaykusqanta niwananchispaq. Elías hinan ñoqanchispas saqenanchis cheqaq Dios chayta allichananta. ¿Imaynata? Manan ñoqanchispichu confiananchis aswanpas Diospa Simin Qelqapin, chayqa ‘allin ñanman kutirichinapaqmi’ qelqasqa karqan (2 Tim. 3:16, Chuya Qellqa).

14. ¿Imaynatan Elías chanzakurqan Baalpa profetankunamanta, imaraykun chayta ruwarqan?

¹⁴ Baalpa profetankunaqa sacrificiota altar pataman churaspan qaparqachayta qallarinku “¡Baal, kutichimuwayku!” nispa. Intipas hawankupiñan ‘ichaqa manan pipas kutichimunchu’. Chawpi p’unchayta hinan Eliasqa paykunata chanzakun: “¡Manapaschá tiempon kanchu, hisp’akuqpaschá rin, purinpaschá! ¡Ichapaschá puñushan, rikch’arichiychis!”, nispa. Chaymi nin: “¡Aswan kunkayoqta waqyakuychis!”, nispa. Paypaqqa Baalta yupaychayqa yanqan karqan, chaytan llapa runaq ñawpaqenpi sut’inchayta munarqan (1 Rey. 18:26, 27).

15. ¿Imaynatan Baalpa sacerdotenkunaq ruwasqan rikuchin Jehová Diosmanta karunchakuy mana allin kasqanta?

¹⁵ Chayta uyarispan Baalpa sacerdotenkunaqa astawanraq qaparispanku ‘cuchillowan lanzawan cuerponkuta q’allakunku yawar phawanankama, paykunaq ruwayninkuman hina’. Ichaqa chay ruwasqankuqa yanqan ‘manan ima rimaypas uyarikunchu. Manan pipas uyarimunchu, manallataq kutichimunpaschu’ (1 Rey. 18:28, 29). Baalqa Satanaspa rikhurichisqallanmi karqan, chaywanmi runakunata Jehová Diosmanta karuncharqan. Ñawpa tiempopi hinan kunanpas sut’i kashan: Jehová Diosllan aswan allin dueñoqa, yanqa dioskunata serviqqa llakipi p’enqaypin qhepanqa (leey Salmo 25:3; 115:4-8).

Waqyakusqata kutichiq

16. a) ¿Imatan yaqapas Israel runakuna yuyarirqanku Eliaspa perqasqan altarta rikuspanku? b) ¿Imaynatan Elías rikuchirqan Jehová Diospi confiasqanta?

¹⁶ Orqokunapiqa ñan inti llanthu puririrqamunña, kunanqa Eliasmanñataqmi tupan. Ñawpaqtaqa Jehová Diospa altarnintan allichan, chaytaqa yanqa diosta yupaychaqkunan thunirqanku. Chunka iskayniyoq rumikunatan churan, yaqapaschá chaywanqa yuyarichiyta munan Israel llaqtapi chunka ayllu kaqkuna Jehová Diospa Kamachikuy Siminman hina kawsananku kasqanta, chaytan Jehová Diosqa chunka iskayniyoq ayllukunaman Moiseswanraq willachirqan. Hinan sacrificio haywasqanta altar pataman churaspa ch’arantapuni unuwan hich’aykun, yaqapaschá chay unutaqa apamurqan Hatun lamar-qochamanta. Altarpa muyuriqninpipas huk yarqhata ruwaspan unuwan hunt’achirqan. Baalpa profetankunaqa manan chaykunataqa ruwarqankuchu Eliasmi ichaqa chaykunata ruwan mana ninaq hap’inanpaq hina. Chaywanmi rikuchin Jehová Diospi confiasqanta, paytaqa manan imapas ima ruwanantapas hark’ayta atinmanchu (1 Rey. 18:30-35).

17. ¿Imatan Eliaspa mañakusqan rikuchirqan, imaynatan ñoqanchispas rikuchisunman pay hina kasqanchista?

¹⁷ Chay qhepamanmi Eliasqa Diosmanta mañakun chaypin rikuchin imakuna munasqanta. Ñawpaqtaqa yachanankutan munan ‘Israelpa Diosninqa’ Jehová Dios kasqanta manataq Baalchu. Chaymantataq yachanankuta munan Diospa kamachillan payqa kasqanta, chayrayku tukuy hatunchaytaqa Jehová Diosllaman qokunanta. Hinaspapas Eliasqa munanmi Israel runakunata Jehová Dios ‘waqyapunanta’ paykunapas huchankumanta pesapakunankuta, chaywanmi rikuchin llaqtamasinkunamanta llakikusqanta (1 Rey. 18:36, 37). Iñiyninkupi pisipaspanku mana allinkunataña ruwarqanku chaypas Eliasqa munakushallanmi. Ñoqanchisri, ¿imaynatan Diosmanta mañakushanchis? ¿Sut’itachu reparakun Elías hina Jehová Diosta munakusqanchis, huch’uyyaykukuq kasqanchis, yanapana kaqkunata khuyapayasqanchispas?

18, 19. a) ¿Imaynatan Jehová Dios kutichimurqan Eliaspa mañakusqanta? b) ¿Imata ruwanankupaqmi Elías kamachirqan Israel runakunata, imaraykun Baalpa sacerdotenkuna wañuchinapaq hina karqanku?

¹⁸ Elías mañakuyta qallariqtinqa yaqapaschá runakunaqa mana uyariq Baal diosta hina Jehová Diostapas qhawarirqanku. Ichaqa Elías mañakuyta tukuqtinmi manaña chhaynatachu yuyaykurqanku, “chay kikin raton Señor Diospa ninanqa uraykamuspa rupharqan ruphachina sacrificiota, llant’ata, rumikunatapas, hallp’a ñut’utapas, hinallataq yarqhapi unutapas ch’akichirqan” (1 Rey. 18:38). ¡Waqyakusqata kutichisqanqa may hatunchanapaqmi karqan! ¿Imaynatan Israel runakuna chayta qhawarirqanku?

¹⁹ Llapankun qaparirqanku “¡[Jehová] Señormi Diosqa! ¡[Jehová] Señormi Diosqa!” nispa (1 Rey. 18:39). Chayraqmi reparanku pichus cheqaq Dios kasqanta. Ichaqa, ¿chay nisqankuchu rikuchirqan iñiyniyoq kasqankuta? Nina uraykamuqta rikuspa Jehová Diosta cheqaqpaq qhawarisqankuqa manan allin iñiyniyoq kasqankutachu rikuchirqan. Hinan Eliasqa kallpacharqan Jehová Diospa Kamachikuy Simi qosqanta kasukunankupaq, chay Kamachikuypin nirqan yanqa profetakunapas ídolo yupaychaqkunapas wañuchisqa kanankuta, chayta kasukuspan iñiyniyoq kasqankuta rikuchinkuman (Deut. 13:5-9). Baalpa sacerdotenkunaqa Jehová Diospa enemigonkunan karqanku, munayninta sarunchaqkuna. ¿Khuyapayanapaq hinachu karqanku? Manan, paykunaqa mana khuyapayaspan askha wawakunata kawsashaqllata ruphachirqanku Baal diosninkuman sacrificiota haywaspa (leey Proverbios 21:13; Jer. 19:5). Wañuchinapaqmi chay runakunaqa karqanku. Chaymi Eliasqa kamachirqan chayta ruwanankupaq, Israel runakunataqmi kasukurqanku (1 Rey. 18:40).

20. ¿Chanillantachu rimanku wakin yachayniyoq runakuna Eliaspa ruwasqanmanta, imarayku?

²⁰ Kay tiempopi yachayniyoq runakunaqa manan allinpaqchu qhawarinku Carmelo orqopi ruwakusqanta. Wakin runakunan llakikunku religionninkuman sonqollisqa runakuna chay tunpalla huk religionkunata chhaynallatataq ruwanankumanta. Chaypaq hinaraqtaqmi kay tiempopiqa chhayna yuyaykuq runakuna kan. Ichaqa Eliasqa manan chhaynachu karqan. Aswanpas Jehová Diospa chaninchaynin hunt’akunanpaq kamachisqallantan kasukurqan. Chaymantapas cheqaq cristianokunaqa yachankun Eliaspa ruwasqanta hinaqa manaña ruwakunanchu kasqanta. Aswanpas Pedrota Jesuspa kay nisqantan kasukunku: “Espadaykita waqaychay churananman, espadawan maqanakuqkunaqa espadawan wañuchisqallataqmi kanqaku”, nispa (Mat. 26:52). Hamuq tiempopiqa Jehová Diosmi Churin Jesucristowan chaninchayta ruwanqa.

21. ¿Imaraykun Elías hina kananchis?

²¹ Cheqaq cristianokunaqa imayna kawsasqanchispin rikuchinanchis iñiyniyoq kasqanchista (Juan 3:16). Chaypaqqa Eliaspa ruwasqanta hinan ruwananchis. Payqa Jehová Diosllatan yupaycharqan kallpacharqantaqmi hukkunapas chayta ruwanankupaq. Baal yupaychayqa yanqan karqan, Satanasmi paqarichirqan runakunata Diosmanta karunchananpaq, chaytan Eliasqa mana manchakuspa huchacharqan. Ichaqa chayta sut’inchananpaqqa Jehová Diospin confiarqan manan payllapichu. Eliasqa cheqaq yupaychaytan mana sarunchachirqanchu, ñoqanchispas chay hina iñiyniyoqmi kananchis.