Diospaq kausasunchis juñunakuypi astawan yachanapaq
© 2024 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
3-9 MARZO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 3
Jehová Diospi confiay
ijwbv-S artículo 14 párrs. 4, 5
Proverbios 3:5, 6: “Amataq qan kikiykiq yachasqallaykimanchu jap’ipakuy”
“Tukuy sonqoykiwan Jehová Diospi confiay”. Diospa munasqanman jina imatapas ruwaspaqa paypin confiashanchis. Paypi confiaspaqa tukuy sonqonchiswanmi confiananchis. Bibliaqa sonqomanta rimaspaqa imayna runachus kasqanchismantan rimashan, chaykunan imachus piensasqanchis, genionchis, imaraykuchus imapas ruwasqanchis, jujkunapiwan. Sichus Jehová Diospi tukuy sonqowan confiasunchis chayqa ruwasqanchispi imayna kausasqanchispin rikukunqa. Payllan yachan imachus allinninchispaq chayta (Romanos 12:1).
“Amataq qan kikiykiq yachasqallaykimanchu jap’ipakuy”. Juchayoq runakuna kasqanchisraykun mayninpiqa mana allinta piensaspa imatapas ruwanchis, chaymi Diospa pusariwananchispi confiananchis. Sichus piensasqanchisman jinalla imatapas ruwasunman chayqa mana allinkunapin tarikusun (Proverbios 14:12; Jeremías 17:9). Diosmi ichaqa runakunamanta aswan yachayniyoq (Isaías 55:8, 9). Sichus Jehová Dioswan ima ruwasqanchispipas pusachikusun chayqa allinmi kasun (Salmos 1:1-3; Proverbios 2:6-9; 16:20).
ijwbv-S artículo 14 párrs. 6, 7
Proverbios 3:5, 6: “Amataq qan kikiykiq yachasqallaykimanchu jap’ipakuy”
“Tukuy ima ruwasqaykipi payta yuyariy”. Manaraq imatapas ruwashaspan yuyarinanchis Diospa imachus piensasqanta, chayman jinataq imatapas ruwananchis. ¿Imaynatan chayta ruwasunman? Pusariwananchispaq mañakuspa, simin qelqapi yuyaychawasqanchista kasukuspa ima (Salmos 25:4; 2 Timoteo 3:16, 17).
“Paymi allin kaq ñanta reqsichisunki”. Diosmi ñanninchista rectoyachin, chaytaqa ruwan chanin kamachikuyninkunaman jina kausananchispaq yanapawaspanchismi (Proverbios 11:5). Chanin kamachikuyninkunaman jina kausaspaqa imaymana llakikuymantan librakusun jinaspa kusisqa kausasun (Salmos 19:7, 8; Isaías 48:17, 18).
Ñawpaqman purishallaypuni
Manan kikinchispi confiakunanchischu. Biblian nin: “Ama yuyaykuychu yachaysapa kasqaykita”, nispa (Pro. 3:7). Chhaynaqa manan ninaykichu: “Yachaniñan kayta imayna allichanaytaqa”, nispa. Imaymanakuna sucedewasqanchis yanapawanchisña sasachakuykuna allichayta chaypas, iñiypi wiñaqkunaqa allintan yachanchis sasachakuykunata atipanapaqqa Jehová Diospa yanapaynin necesitasqanchista. Chhaynaqa, iñiypi wiñasqanchisqa manan kikinchispi confiakusqanchispichu rikukun, aswanmi tukuy sonqowan Jehová Diospa yanapayninta maskhasqanchispi. Manaña hark’awanchischu wakin sasachakuykunamanta chaypas, iñiypi wiñashaqkunaqa allintan yachanchis tukuy imapipas Dios yanapawananchista, chaymi tukuy sonqowan munakuywan payman hap’ipakunanchis.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w06-S 15/9 17 párr. 7
Proverbios libromanta allin yachachikuykuna
Proverbios 3:3. Mana tukukuq munakuytapas junt’aq kaytapas ancha allinpaqmi qhawarinanchis. Kusikunanchismi chaykunaman jina kausaspaqa, sinchi valeq collarwanpas churakushasunman jinata. Jinaspapas sonqonchispin chaykunata qelqananchis sellasqa jina qhepananpaq.
10-16 MARZO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 4
“Sonqoykita waqaychay”
¿Imaynatan sonqonchista cuidasunman?
Proverbios 4:23 textopi sonqomanta rimaspaqa ukhunchispi imayna kasqanchismantan rimashan, chaytaqa manan juj runakunaqa rikuyta atinkumanchu (leey Proverbios 20:27). Chay jinaqa sonqonchismanta rimaspaqa rimashanchis imachus piensasqanchismanta, imachus sientesqanchismanta, imata munasqanchismantapas.
¿Imaynatan sonqonchista cuidasunman?
10 Sonqonchista cuidanapaqqa reparananchismi peligrokunata, jinaspa usqhaylla ayqekunanchis. Ñaupaq tiempopin wakin soldadokuna llaqtata cuidaqku, chaypaqmi llaqtata muyuriq perqapi sayaqku, sichus enemigokuna atacanankupaq jamushasqankuta rikuqku chayqa, kaqpachan llaqtaman chayta willaqku. Chay ejemplon yachachiwanchis imachus ruwananchista Satanás piensasqanchista ama waqllichinanpaq.
11 Ñaupaq tiempopi llaqta cuidaqkunaqa llaqtaq punkunta qhawaqkunawan kuskan llank’aqku (2 Sam. 18:24-26). Chaymi enemigonku jamusqanta rikuspa llaqtaq punkunkunata allinta wisq’aqku (Neh. 7:1-3). Bibliaq nisqanman jina educasqa conciencianchisqa llaqta cuidaq soldado jinan kanan. Satanaspas sonqonchistan waqllichiyta munan, ¿imaynata? Payqa munanmi pay jina piensananchista, sientenanchista, munasqanman jina ruwananchistapas. Conciencianchis chayta reparachiwaqtinchisqa kasukunanchismi, chayta ruwaspaqa sonqonchista cuidashanchis Satanás ama waqllichinanpaq.
¿Imaynatan sonqonchista cuidasunman?
14 Sonqonchista cuidanapaqqa mana allin kaqkunatan rechazananchis allin kaqkunatataq aceptananchis. Jujmanta rimarisun llaqta cuidaq soldadomanta. Llaqtaq punkunta qhawaqqa punkutan wisq’aran enemigonkuna ama jaykunanpaq, mijuykuna jaykunanpaqmi ichaqa kicharan. Mana chayta ruwaqtinqa yarqaymantachá chaypi tiyaqkuna wañunkuman. Chay jinallataqmi noqanchispas sonqonchista sapa kutilla kicharinanchis Diospa yachachikuyninkuna jaykunanpaq.
w12-S 1/5 32 párr. 2
Sonqoykita waqaychay
¿Imaraykun sonqonchista waqaychananchis? Diosmi rey Salomonwan qelqachirqan: “Imamantapas astawanqa sonqoykita waqaychay, chaymantan kausayqa paqarimun”, nispa (Proverbios 4:23). Chhaynaqa imayna runachus sonqonchis ukhupi kasqanchismantan kanqa kusisqachus kausasun icha manachus chayqa, chaymantan kallanqataq jamuq tiempopaq suyakuyninchispas. Diosqa rikushanmi imachus sonqonchispi kashan chayta (1 Samuel 16:7). Payqa allintan yachan imayna runachus kasqanchista (1 Pedro 3:4).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
Pacienciayoqmi kananchis
4 Proverbios 4:18 textopin nin: “Chaninkunaq puriyninqa pacha illarimuy k’anchay jinan, allinta p’unchayamuqtin aswan-aswanta k’anchariq jinan”, nispa. Chay textoq nisqan jina Jehová Diosqa pisi-pisimantan llaqtanta yachachin. Chaymantapas noqanchisqa pisi-pisimantan iñiyninchispi wiñarinchis. Sichus kallpachakusunchis Bibliaq nisqanman jina kausananchispaq chayqa astawanmi Jehová Diostapas Jesustapas reqsisunchis, jinaspapas paykuna jinan pacienciayoq kasunchis.
17-23 MARZO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 5
Qhelli juchamanta karunchakuy
w00-S 15/7 29 párr. 1
Qhelli juchapi kausaq runakuna ukhupiqa ch’uya kayta atisunmanmi
Proverbios libropin willashan mana allin kausaypi puriq warmimanta, ramera warmimanta. Chay warmiq qharikunata rimapayasqanqa miel jina misk’illañan aceitemantapas aswan llamp’ullañan. Kay tiempopipas qhelli juchapi kausaq runakunaqa chhayna simikunawanmi jujkunata urmachinku. Chaytan willakun munay rijch’ayniyoq Amy sutiyoq sipas, paymi nin: “Llank’aqmasiymi imaymanapi yanapawan, misk’i simikunawantaq rimapayawan. Chhaynata rimapayawaqtinqa kusisqan kani, ichaqa sut’itan reparani noqawan puñuyta munaspalla chaykuna ruwasqanta. Manapunin urmasaqchu paypa munasqanmanqa”, nispa. Arí, qhelli kausaypi puriq runakunaq rimasqanqa misk’illañan, chayraykun allin reparaq kananchis chhayna rimaykunawan ama engañachikunanchispaq.
w00-S 15/7 29 párr. 2
Qhelli juchapi kausaq runakuna ukhupiqa ch’uya kayta atisunmanmi
Qhelli juchapi puriyqa ajenjo jina jayallañan iskay ladonpi filoyoq espada jinan nanayta wañuyta ima apamun. Chaypi puriqkunaqa imaymana llakikuykunapin tarikunku, wakinqa onqoq iman rijurinku otaq imaymana onqoykunawan contagiakunku. Chaymantapas qosanpa engañasqan warmiqa otaq esposanpa engañasqan qhariqa sinchi sonqo nanaypin tarikunku. Paykunaqa chhaynapi tarikusqankutaqa manas qonqayta atinkuchu. Rikusqanchis jina qhelli juchapi puriyqa sinchi mana allinkunallatan apamun.
w00-S 15/7 29 párr. 5
Qhelli juchapi kausaq runakuna ukhupiqa ch’uya kayta atisunmanmi
Qhelli juchapi puriq runakunamantan karunchakunanchis. Manan chaykunamanta rimaq takikunatapas uyarinanchischu nitaq chhayna qhelli ruwaykunatapas ima kaqtinpas qhawananchischu. Chayta ruwasunman chayqa pisi-pisimantan qhelli juchaman urmasunman (Proverbios 6:27; 1 Corintios 15:33; Efesios 5:3-5). Chaymantapas allin yuyayniyoq kasun chayqa manan paykuna jinachu p’achakusun nitaq paykuna jinachu rimasun (1 Timoteo 4:8; 1 Pedro 3:3, 4).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w00-S 15/7 29 párr. 7
Qhelli juchapi kausaq runakuna ukhupiqa ch’uya kayta atisunmanmi
Rey Salomonqa sut’itan rikuchirqan qhelli juchapi puriqkunaqa imaymana llakikunapi tarikunankuta. Jinaspapas jujwan pantaqkunaqa mana allin qhawarisqan kanku. Sichus cuerponchispa munasqanta otaq juj runaq cuerponpa munasqanta ruwasun chayqa sinchi pisichasqan tarikusun. Chaymantapas casado kashaspa jujwan pantaspaqa manan noqanchis kikinchista valorakushasunmanchu.
24-30 MARZO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 6
¿Imatan sisikunamanta yachasunman?
it-1-S 1175, 1176
SISI
Yachaysapa sisikuna. Sisikunaqa manan piensankuchu, yachaysapaqa kanku Jehová Dios chhaynata kamasqanraykun. Bibliapin willashan sisiqa q’oñi tiempopi mijunanta waqaychasqanmanta, cosecha tiempopi mijunanta juñusqanmantapas (Prov. 6:8). Recolectora nisqa sisiqa Palestina nacionpin askha tarikun. Chay sisikunaqa imaymana rurukunatan q’oñi tiempopi juñunku, chay juñusqanku rurukunatan chiri tiempopi mijunku. Chaymantapas chay sisikunaqa runakunaq erasqan qayllapin juñukunku, maypichá askha rurukuna askha mijuykuna kashan chaypi. Sichus chay rurukuna juñusqankuta para apicharun chayqa ruphaymanmi astanku, chhaynapi ch’akinanpaq. Ruru wiñayta qallariqtintaq k’utuchinku, chhaynapi juñusqanku rurukuna ama wiñananpaq. Chay sisikunaqa ñanta ruwakuspan chayninta purinku, chaymantapas tiyasqanku punkupin rurukunaq qaranta saqenku.
Qatikunapaq jina ruwaykuna. Sisimanta yachayqa admirakunapaqmi, chaychá Bibliapipas nin: “Yau qella runa, phaway sisimanta yachamuy, qhawamuy imachus ruwasqanta jinaspa yachayta tariy”, nispa (Prov. 6:6). Sisitaqa manan yarqay tiempopaq mijuna juñusqallanmantachu reqsikun, aswanpas mana sayk’uspa mana manchakuspa mijunanta juñusqanmantan reqsikullantaq. Allintan imachus ruwanankuta ruwanku, sayayninkumantapas aswan jatun aswan llasa q’epikunatan apanku. Paykunaqa sinchi qhatakunatan mijunankuta apanku mayninpiqa urmaykunku iman, chaywanpas manan qhepamanqa kutinkuchu aswanpas llank’ashallankun. Chaymantapas sisikunaqa k’irisqa kaqkunatan sayk’usqa kaqkunatan yanapanku, wasinkutapas limpiotan jap’inku.
w00-S 15/9 26 párrs. 3, 4
¿Imaynatan runakuna qhawariwanchis?
Noqanchispas sisikuna jinan allin llank’aq kananchis, manan runakunaq rikunallanpaqchu allin llank’aqqa kananchis sapallanchis kashaspapas chaytan ruwananchis, chayta ruwasun chayqa allinninchispaqmi kanqa. Escuelapipas, llank’anapipas, Diospa llaqtanpipas kallpachakunanchismi ima llank’ay qowasqanchistapas allinta junt’ananchispaq. Imaynan sisiq llank’asqanqa allinninpaq chhaynatan Diospas munan “llank’asqanchiswan kusikunanchista” (Eclesiastés 3:13, 22; 5:18). Allin llank’aq kaspaqa kusisqan thajmi kasunchis, chayqa allinninchispaqmi (Eclesiastés 5:12).
Rey Salomonmi qella runa reparakunanpaq kayta nirqan: “Yau qella runa, ¿jayk’aqkaman chaypi kumparayanki? ¿Jayk’aqmi puñusqaykimanta rijch’arinki?”, nispa. Chay tapusqanman imaynatachus kutichinanta yachaspan Salomón nillantaq: “Qanqa nishankin: Chhikallantawan puñurisaq, chhikallantawan ch’illmirisaq, chhikallantawan makiyta oqllaykuspa samarisaq, nispa. Wajchayayniykiqa suwa jinan jamunqa, pisichikuyniykipas allin armasqa runa jinan chayamunqa”, nispa (Proverbios 6:9-11). Qella runa puñushanankaman wajchakayqa suwa jina qonqaylla jap’in, pisichikuyninpas allin armasqa runa jinan phawaykun. Chajranpas qorakunawan kisakunawanmi junt’a kashan (Proverbios 24:30, 31). Negocionkunapas fracasomanmi jaykupun. Qella runataqa patronninpas wijch’umunqan, qella waynapas manan escuelanpi salvanqachu.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w00-S 15/9 27 párr. 4
¿Imaynatan runakuna qhawariwanchis?
Proverbios libropi qanchis ruwaykunamanta willasqanqa imaymana mana allin ruwaykunamantan rimashan. “Jatunchakuq ñawi” “mana allin kaqta ruwanapaq yuyaykuq sonqo”, chaytaqa juchallikunku piensasqankuwanmi. “Llullakuq qallu” “sapa kuti llullakuspa testigay”, chaytaqa juchallikunku rimasqankuwanmi. “Mana juchayoq runaq yawarnin jich’aq maki” “mana allin ruwayman phawaq chaki”, chaytaqa juchallikunku sinchi millay ruwasqankuwanmi. Jehová Diosqa manan allinpaqchu qhawarin llamp’u sonqo runakunata cheqninachiqkunataqa. Chay millay ruwaykuna soqtamanta qanchisman yapakusqanmi rikuchin mana chayllachu kasqanta, runakunaq mana allin ruwayninkuqa yapakushallanmi.
31 MARZO-6 ABRIL
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 7
Qhelli juchamanta ayqekuy
w00-S 15/11 29 párr. 5
“Kamachisqaykunata kasukuy, chhaynapin kausashallanki”
Rey Salomonqa wasinpa ventananpa k’ajtunkunamantan qhawasharqan, chay ventanaq k’ajtunkunaqa yaqapaschá maderamanta ruwasqa karqan. Inti chinkaykuqtinqa rasphiyaytan qallarirqan, callekunapas tutayasharqanñan. Rey Salomonmi rikurqan callepi puriq juj mana yuyayniyoq waynata, mana yachayniyoq jina imatapas ruwasqanta. Payqa allintapunichá yacharqan chay wayna mana allinta ruwaq runakunaq tiyasqan callekunaman jaykushasqanta jinaspa ima mana allinpipas tarikunanta. Chaywanpas qayllaykusharqanñan juj warmiq wasinman. ¿Pin chay warmi karqan? ¿Imatan chay warmi ruwayta munarqan?
w00-S 15/11 30 párrs. 4-6
“Kamachisqaykunata kasukuy, chhaynapin kausashallanki”
Chay warmiq rimasqanqa miel jina misk’illañan karqan. Creenapaq jinan imatapas rimarqan ichaqa iskay uyan karqan. Chay waynata engañananpaqtaq ñaupaqmantaña allinta yuyaykurqan. Chaymi waynata nirqan: “Sumaq kausay sacrificiota jaywanaypaqmi prometekurqani, chay promesa ruwasqaytan kunan junt’aruni”, nispa. Chaywanqa nisharqan Dios serviqpas kanman jinatan. Chay tiempopiqa aychata, jak’uta, aceiteta, vinota iman sumaq kausay sacrificiota jina jaywarqanku (Levítico 19:5, 6; 22:21; Números 15:8-10). Chaymantapas chay jaywasqankumantan juj chhikanta paykunapaq puchuchikuqku. Chaymi sacrificiota jaywarqani nisqanwanqa chay warmiqa “wasiypiqa askhan mijuna kashan, askhan vinopas kashan” niyta munasharqan. Chhaynakunata nispan chay warmiqa chay waynata engañasharqan wasinman rinanpaq. Chaymantapas chay warmiq nisqanman jinaqa chay waynallatapunis maskhaq lloqsinman karqan. ¿Cheqaqchu kanman chay nisqan? Bibliamanta yachaq runan nin: “Manan chhaynachu karqan. Aswanpas payqa piwanpas tupananpaqmi lloqsisharqan. Chay warmiq nisqantaqa mana yuyayniyoq runallan creenman”, nispa.
Chay warmiqa munayta p’acharukuspan chay waynata abrazaykurqan, much’aykurqan, jinaspa sumaq simikunawan nirqan: “Puñunaytan munay qatanakunawan mast’aramuni, Egiptomanta apamusqa color-color linowan awasqa qatanakunawan. Sumaq q’apaq mirrawan, aloewan, canelawan iman puñunayta ch’aqchuramuni”, nispa (Proverbios 7:16, 17). Chay warmiqa puñunantan sumaqta q’apananpaq sumaq q’apaq mirrawan, aloewan, canelawan ima ch’aqchuykurqan, chaymantapas Egiptomanta apamusqa color-color linowan awasqa qatanakunawanmi qataykurqan.
Chay warmiqa nillantaqsi:“Jamuy, pacha paqarimunankama anchatapuni munanakusun, amikunanchiskama wayllunakamusun”, nispa. Chay nisqanpin sut’ita reparanchis mana mijunallankupaqchu nishasqanta, aswanpas paywan puñunanpaq nishasqanta. Chay waynapaqqa may allinchá karqan chayta uyariyqa. Chay warmin nillarqantaq: “Qosayqa manan wasipichu, karutan payqa purin. Qolqe bolsata aparikuspan purin, pura killa p’unchaytañan kutimunqa” , nispa (Proverbios 7:18-20). Chay wayna ama manchan-manchan kashananpaqtaq chay warmiqa nirqan: “Qosayqa karutan purin”, nispa. ¡Chay warmiqa allin yachaywanmi chay waynata engañarqan! Arí, “sumaqta rimapayaspan urmachirqan. Misk’i simikunawanmi engañarqan” (Proverbios 7:21). José jina allin iñiyniyoq runallan chay warmiq nisqantaqa mana kasunmanchu (Génesis 39:9, 12). ¿Chay waynari allin iñiyniyoqchu karqan?
w00-S 15/11 31 párr. 2
“Kamachisqaykunata kasukuy, chhaynapin kausashallanki”
Chay waynapaqqa may allinchá karqan chay warmiq imachus nisqanqa, chaychá “ñak’anaman apasqa toro” jina warmiq qhepanta rirqan. Imaynan cadenawan watasqa runa castigasqa kananmanta mana escapayta atinchu, chhaynatan chay waynaqa juchamanta mana escapayta atinchu. Payqa ñausa runa jinan mana reparanchu peligroman churakushasqanta, maypachachus juj flecha higadonman ch’antakuqtinñan reparanman mana allin ruwashasqanta. Arí, wañuy patapi tarikushaspañan reparanman imachus ruwasqanta. Chayqa kanman chay warmiwan puñusqanrayku ima onqoywanpas contagiachikuspa otaq Diosmanta t’aqakuspa iñiyninpi chiriyapuspa. Chay ruwasqanwanmi chay waynaqa wañuyman chayanman. Kausayninpas Dioswan amigontin kasqanpas juj p’unchayllapin chinkapunman. Imaynan phalaq animal trampaman urmaykun chhaynatan chay waynaqa wañuyman urmaykun.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w00-S 15/11 29 párr. 1
“Kamachisqaykunata kasukuy, chhaynapin kausashallanki”
Salomonmi nirqan: “Dedoykikunaman wataykuy [kamachisqaykunata], sonqoykipi chaykunata qelqay”, nispa (Proverbios 7:3). Dedonchiskunaqa fácil rikunallan chaykunawantaqmi ima ruwanatapas ruwanchis, chhaynatan rikunanchis Diospa kamachikuyninkunatapas tukuy ima ruwasqanchispitaqmi yuyarinanchis. Chaykunataqa sonqonchispin allinta qelqananchis. Arí, Diospa kamachikuyninkunaman jinan kausananchis.
7-13 ABRIL
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 8
Jesuspa yachachisqanta uyarikusun
“Taytaytan munakuni”
7 Chaypaq qhawasunchis 22 versiculoq nisqanta, chaypin yachay otaq Jesús nin: “Noqan Jehová Diospa ñaupaq kaq ruwasqanqa karqani, unay tiempomantaña ñaupaq kaq kamasqanmi karqani”, nispa. Chay textoqa manan Diospa yachayninmantachu rimashan. Diospa yachayninqa manayá jayk’aqpas “kamasqachu” karqan, Jehová Diosqa wiñaymantapas karqanpunin, chaymi yachayninpas karqanpuni (Salmos 90:2). Jesusmi ichaqa “ñaupaqta kamasqa karqan”, paytaqa Jehová Diosmi kamarqan manaraq imatapas ruwayta qallarishaspa (Colosenses 1:15). Chhaynaqa, Proverbios libro nisqan jina, Churiqa kamasqan karqan manaraq janaq pachapas kay pachapas kashaqtin. Payqa Diospa siminmi karqan otaq Diospa munayninta willaq, chaymi paymantaqa Diospa yachayninpas kanman jinata rimakurqan (Juan 1:1).
“Taytaytan munakuni”
8 ¿Imatan Churi ruwarqan janaq pachapi mana yupay atiy watakuna Taytanwan kashaspa? Paywan kuskan “llank’arqan” (30 versículo). Biblian nin: “Paywanmi janaq pachapi tukuy ima kaqkuna, kay pachapi tukuy ima kaqkunapas kamasqa karqan: rikuna kaqkuna, mana rikuna kaqkuna [...]. Arí, paywanmi tukuy imapas kamasqa karqan, paypaqtaqmi karqanpas”, nispa (Colosenses 1:16). Chaypi nisqan jina, Jehová Diosqa Churinwanmi tukuy imatapas kamarqan: Janaq pachapi angelkunata, ch’askakunata, tukuy ima chaypi kaqkunatapas. Jinallataq kamarqan kay pachatapas, chaypi kaq animalkunatapas, plantakunatapas, runatapas. Imaynan juj arquitectoqa imachus yuyaykusqankunata ruwachin juj albañilwan, chhaynallataqmi Jehová Diospas Churinwan ruwachirqan tukuy imaymana kaqta. Chayraykun Diostaqa jatunchananchis kamasqankunata qhawarispa (Salmos 19:1). Tukuy imaymanata kamakushaqtinqa unaytachá Jesusqa Jehová Dioswanqa kuska kusisqa llank’arqan.
9 Mayninpiqa iskay runakuna kuska imatapas ruwaspankuqa phiñanachikunkumanmi. Jehová Dioswan Jesuswanmi ichaqa mana chhaynachu karqan. Jesusqa mana yupay atiy watakunan Taytanwan llank’arqan, “sapa p’unchaymi mayta kusichiq, ñaupanpiqa kusisqallapunin kasharqan” (Proverbios 8:30). Jehová Diospas Churinwan kashaspaqa kusisqallataqmi karqan. Churiqa Taytanwan kuska llank’asqanman jinan astawan payman rijch’akurqan, chaychá paykunaqa juj sonqolla kapurqanku. Manan pipas paykuna jinaqa ñaupaqmantapacha anchata munanakurqankuchu.
Jesusmi Davidmantapas Salomonmantapas aswan kuraqqa
14 Salomonmanta aswan yachayniyoq runaqa karan wiraqochanchis Jesucristollan. “Salomonmantapas aswan yachayniyoqmi kaypi kashan” nispan pay kikinmanta niran (Mat. 12:42). Jesusqa ‘wiñay kawsay simikunatan’ rimaran (Juan 6:68). Orqo Patapi yachachishaspan Proverbios qelqapi simikunata astawan mast’ariran. Salomonmi rimaran kusikunapaq kaq ruwaykunamanta (Pro. 3:13; 8:32, 33; 14:21; 16:20). Wiraqochanchis Jesucristotaq ichaqa sut’incharan Jehová Diosta yupaychaypas, promesankuna hunt’akusqanmanta yachaypas cheqaq kusikuy apamusqanta. Paymi niran: “Kusisamiyoqmi huch’uyyaykukuspa Diosta maskhaqkunaqa, paykunapaqmi hanaq pacha qhapaqsuyuqa”, nispa (Mat. 5:3). Jesuspa yachachisqanman hina kawsaq runakunaqa ‘kawsay paqarichimuq’ Jehová Diosmanmi asuykunku (Sal. 36:9; Pro. 22:11; Mat. 5:8). Cristoqa ‘Diospa yachayninmi’ (1 Cor. 1:24, 30). Hinaspapas Kamachikuq kasqanraykun paypi ‘yachay’ kashan (Isa. 11:2).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
g-S 5/14 16
¿Uyarishankichu yachaypa qaparisqanta?
▪ The World Book Encyclopedia libron Bibliamanta nin: “Chay libroqa lliupa makinpin kashan askha simikunamantaqmi t’ijrakushallan”, nispa. Bibliataqa yaqa llapa runakunan mundontinpi jap’inku, 2600 más rimaykunapitaqmi kashanpas.
▪ Yachayqa runakunaq uyarinanpaq qaparishanmanpas jinaraqmi kashan. Chaymi Mateo 24:14 textopi nin: “Diospa gobiernonmanta allin willakuykunan pachantinpi willasqa kanqa llapa nacionkuna yachananpaq, jinan tukukuyqa chayamunqa”, nispa.
14-20 ABRIL
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 9
Manan burlakuqchu kananchis aswanpas yachayniyoqmi kananchis
Makilla “uyariy yachayniyoqkunaq siminta”
4 Yuyaychaykunata chaskikuyqa manan facilchu, mayninpiqa phiñakusunmami. Astawanqa “manan kaytaqa allintachu ruwashanki” nispa niwaqtinchismi phiñakusunman (leey Eclesiastés 7:9). Mayninpiqa yuyaychawaqninchis runapaq phiñakuspan nisunman: “¿Pitaq payri yuyaychawananpaqri, manachu paypas noqa jina imallapipas pantan?”, nispa. Chaymi yuyaychawasqanchistaqa mana kasukusunmanchu, aswanpas munasqanchisman jina jujkuna yuyaychawananchistan munasunman.
Makilla “uyariy yachayniyoqkunaq siminta”
12 K’umuykukuqmi kananchis. Mayninpiqa yaqapaschá jatunchakuqman tukuspa jujkunaq yuyaychawasqanchista mana uyarikusunmanchu. Yachamusqanchis jina Jobqa mana allin piensasqantan cambiaran. Payqa Elihupa yuyaychasqanta uyarikuspan k’umuykukuq kasqanta rikuchiran (Job 32:6, 7). Chhayna k’umuykukuq kasqanraykun Jehová Diosqa Jobta bendeciran. Mayninpiqa manapaschá munasqanchisman jinachu pipas yuyaychawasun otaq noqanchismanta juj sullk’a hermano yuyaychawasun. Sichus k’umuykukuq kasunchis chayqa makillan yuyaychawasqanchista uyarikusun. Canadá nacionmanta juj umalliqmi nin: “Noqanchisqa manan allintachu reparakunchis imayna kashasqanchistaqa, ichaqa yuyaychaykunata uyarikuymi yanapawasun allin iñiyniyoq kananchispaq”, nispa (Leey Salmos 141:5).
13 Jehová Diosqa munakuwasqanchisraykun yuyaychawanchis. Jehová Diosqa allin kananchistan munan (Prov. 4:20-22). Chaymi Bibliawan, juj qelqanchiskunawan, allin iñiyniyoq hermanonchiskunawan ima yuyaychawanchis. Jehová Diosqa munakuwasqanchisraykun yuyaychawanchis (Heb. 12:9, 10).
14 Yuyaychaykunata chaskikuspaqa imachus niwasqanchispin astawanqa piensananchis. Llapanchispas munanchismi sumaqllata yuyaychawananchista, mayninpin ichaqa mana munasqanchisman jinachu pipas sumaqta yuyaychawasun (Gál. 6:1). Pipas yuyaychawasun chayqa imachus niwasqanchispin astawanqa piensananchis manaña munaytachu rimapayawasunman chaypas. Chaymantapas kaykunatan tapukunayki: “¿Imaraykun chayta niwanman karan? ¿Imaynatan yuyaychawasqanta kasukuyman?”, nispa. Jujkunaq yuyaychayninta uyarikusunchis chayqa kusisqan kasunchis (Prov. 15:31).
w01-S 15/5 30 párrs. 1, 2
Yachayniyoq kaspaqa “askha watakunatan kausasun”
Yachayniyoq runawan burlakuq runawanqa manan igualtachu anyasqataqa chaskikunku. Salomonmi nirqan: “Yachayniyoq runata anyay, payqa munakusunkin. Yachayniyoqta yachachiy, jinan aswan yachayniyoq kapunqa” , nispa (Proverbios 9:8b, 9a). “Ima wanachiypas kaq ratuqa manan kusichikunchu, aswanpas nanachikunmi; chaymantan ichaqa wanachisqa kaqkunaqa thaj kausayta, chanin kausayta ima chaskinku” chaytan yachayniyoq runaqa allinta entienden (Hebreos 12:11). Wanachisqa kaspaqa sonqo nanasqan kanchis ichaqa manan chayraykuchu phiñakunanchis nitaqmi kutipakunanchischu, aswanpas uyarikunan chhaynapin aswan yachayniyoq kapusun.
Salomonmi nillantaq:“Chanin runata yachachiy, jinan astawan yachanqa”, nispa (Proverbios 9:9b). Imaymanataña yachasunman chaypas, iñiyninchispi allin poqosqaña kasunman chaypas, imaymanataraqmi yachananchis kashan. Chaytan sut’ita reparanchis wakin kuraq runakunapi, paykunaqa machu-paya kaspapas Jehová Diosta reqsispan bautizakapushanku. Chaymi noqanchispas kallpachakushanallanchis Jehová Diosmanta astawan yachashanallanchispaq yuyayninchispas rijch’asqalla kashananpaq.
w01-S 15/5 30 párr. 5
Yachayniyoq kaspaqa “askha watakunatan kausasun”
Yachayniyoq kanapaqqa sapankanchismi kallpachakunanchis. Chaymi Salomonqa nillarqantaq: “Yachayniyoq kanki chayqa, qanpa allinnillaykipaqtaqmi kanqa, burlakuq kanki chayqa, qanpa mana allinnillaykipaqtaqmi kanqa”, nispa (Proverbios 9:12). Chaypi nisqanman jinaqa juj runaq yachayniyoq kasqanqa paypa allinninpaqmi kanqa, burlakuq runaq sufrisqanpas payllapaqtaqmi kanqa. Imatachus runaqa tarpunqa chayllatataqmi cosechanqapas. Chhaynaqa “yachayta makilla uyarikusun” (Proverbios 2:2).
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w06-S 15/9 17 párr. 5
Proverbios libromanta allin yachachikuykuna
Proverbios 9:17. ¿Imataq “suwasqa unuri”, imaraykutaq “misk’illañari”? Casarasqa warmi-qhari puñuytan Biblia rijch’anachin juj pozomanta unuta tomaywan. Suwasqa unuta tomaytaq pakallapi warmi-qhari puñuymanta rimashan otaq qhelli juchata ruwaymanta (Proverbios 5:15-17). Misk’illaña nispataq nin mana piqpa yachasqanrayku.
21-27 ABRIL
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 10
¿Imakunata ruwaspan Diospaq qhapaq kasunman?
w01-S 15/7 25 párrs. 1-3
“Chanin runaqa bendicionkunatan chaskinqa”
Chanin runaqa kusisqan kanqa. Biblian nin:“Qella runaqa wajchayanqan, k’uchi runan ichaqa qhapaqyanqa. Allin yuyayniyoq runaqa cosecha tiempopin mijuyta juñun, mana p’enqarikuq runan ichaqa cosechay tiempopi puñun” , nispa (Proverbios 10:4, 5).
Salomonmi cosechapi llank’aqkunata sumaqta kallpacharqan. Cosechata oqarina tiempopiqa manan puñunachu, aswanpas illarimuymantapacha usqhaylla llank’ana.
Jesusqa cosechapin piensasharqan ichaqa manan mijuykuna cosechaypichu, aswanpas runakunata maskhaypin. Jesusmi qatikuqninkunata nirqan: “Cosechanaqa askhapunin kashan, llank’aqkunan ichaqa pisilla kanku. Chayrayku, cosecha oqarichiq dueñota rogakuychis cosechanman llank’aqkunata kachamunanpaq”, nispa (Mateo 9:35-38). 2000 watapin Jesuspa wañupusqan yuyarinapaq p’unchayman jamurqanku catorce millones más runakuna, chayqa Jehová Diospa testigonkunamanta iskay kuti masraqmi karqan. Chhaynaqa chajrakunaqa, “yuraqñan kashan cosechanapaq” (Juan 4:35). Chayraykun Diosta adoraqkunaqa dueñota mañakunku cosechanman llank’aqkunata kachamunanpaq, chay mañakusqankuman jinataq tukuy atisqankuta ruwanku runakunaman Diosmanta yachachinankupaq (Mateo 28:19, 20). Jehová Diostaq chay ruwasqankuta bendecirqan. 2000 watapin doscientos ochenta mil más bautizakurqanku, paykunapas tukuy atisqankutan kallpachakushanku Diosmanta runakunaman yachachinankupaq. Chhaynaqa tukuy atisqanchista ruwasun Diosmanta willananchispaq.
w01-S 15/9 24 párrs. 3, 4
“Chanin ñanninta purisun”
Salomonmi chanin kaymanta rimaspa nirqan: “Qhapaq runapaqqa qhapaq kayninmi allin perqasqa llaqta jina, wajcha runan ichaqa wajcha kayninpi ñak’arin. Chanin runaq ruwasqanqa kausaymanmi apan, millay runaq tarisqanmi ichaqa juchaman apan”, nispa (Proverbios 10:15, 16).
Imaynan allin perqasqa llaqtaqa chaypi tiyaqkunata waqaychan chhaynatan qhapaq kaykunapas mayninpiqa qhapaq runata waqaychan. Wajcha kaqkunapaqmi ichaqa sasa kanman ima sasachakuypipas tarikuqtinku (Eclesiastés 7:12). Rey Salomonpa nisqanman jinaqa qhapaq runaqa yaqapaschá qhapaq kayninkunapi confianman, “paypa yuyaykusqanman jinaqa pakakuna perqa jinan” qhapaq kaykunaqa kanman (Proverbios 18:11). Wajcha runataq ichaqa mana ima suyakuyniyoq kananpaq piensanman. Chhaynapin qhapaq runapas wajcha runapas mana Diospa amigonchu kankuman.
it-1-S 309
Bendición
Jehová Diosqa bendeciwasunpunin. “Jehová Diospa bendicionninmi qhapaqyachinqa, manataqmi chay bendicionwanqa ima nanaytapas apamunchu” (Prov. 10:22). Jehová Diosqa paypa munayninta ruwaqkunatan pakaykun, pusarin, allinpaq qhawarin, ima necesitasqankutapas qon. Chhaynatan Diosqa paykunata bendicen.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
w06-S 15/5 30 párr. 18
Diosta tukuy sonqowan servispaqa kusisqan kanchis
18 Jehová Diospa bendecisqanraykun llaqtanqa iñiyninpi t’ikarin, “manataqmi chay bendicionwanqa ima nanaytapas apamunchu” (Proverbios 10:22). Chhaynaqa, ¿imaraykutaq tukuy sonqonkuwan Diosta serviqkunari imaymana sasachakuykunapi tarikunku? 1) Juchayoq kasqanchisrayku (Génesis 6:5; 8:21; Santiago 1:14, 15), 2) Satanaspa kausanpi supayninkunaq kausanpi (Efesios 6:11, 12), 3) millay runakunaq kausanpi ima (Juan 15:19). Manan Jehová Dioschu sasachakuykunamanqa churawanchis, aswanpas paymantan “tukuy allin kaqkunapas tukuy junt’asqa kaqkunapas jamun” (Santiago 1:17). Arí, Jehová Diospa bendicioninqa manan ima nanaytapas apamunchu.
28 ABRIL-4 MAYO
BIBLIAPI QORI JINA YACHACHIKUYKUNA PROVERBIOS 11
¡Ama rimaychu!
w02-S 15/5 26 párr. 4
Chanin runakunataqa allin ruwasqankun pusarin
Chanin runaq ruwasqanqa jujkunaq allinninpaqmi, millay runaq ruwasqantaq jujkunata ñak’arichin. Israelmanta reymi nin: “Diosmanta t’aqakuspa pay contra jatariq runaqa siminwanmi runamasinta mana allinman apan, chanin runakunan ichaqa imapas yachasqankuwan librakunku”, nispa (Proverbios 11:9). Jujkunata tumpaypas, mana kaqta rimaypas, qhelli simikunata rimaypas, sinchi mana allinpunin. Chanin runan ichaqa ch’uyata riman, allinta yuyaykuspa respetowan ima riman. Chhaynapin tumpaqninkunapas llullakusqankuta jap’ichikapunku.
w02-S 15/5 27 párrs. 2, 3
Chanin runakunataqa allin ruwasqankun pusarin
Chanin runakunaqa thaj kaytan t’ikarichinku, chaymantapas llaqtamasinkutan kallpachanku. Chay kasqanwanmi llaqtaqa jatunchasqa kapun, chaymantapas wiñarin. Millay runakunan ichaqa yanqamanta tumpaspa, k’araq simikunata rimaspa ima jujkunata sintichinku, ñak’arichinku, t’aqanachinku ima. Chay millay runakuna umalliqkuna kaqtinqa astawanraqmi llaqtaqa sufren. Chhaynapin chay llaqtapi runakunaqa ch’aqwapi tarikunku, qolqepas pisiyapun, qhelli kausaypas, suwakuypas paqarin.
Proverbios 11:11 nisqanqa Diospa llaqtanpi kaqkunatapas yanapanmi. Iñiq t’aqapi allin iñiyniyoq runakuna, chanin runakuna kaqtinmi kusikuy kan, chaytaq Jehová Diosta jatunchan. Jehová Diosqa bendecinmi chay iñiq t’aqata, chaymi iñiyninkupipas allin poqosqa kanku, astawantaq yapakunkupas. Mayninpin ichaqa wakin iñiqkuna imapas mana gustonkupaq jina kaqtin phiñakunku rimapakunku ima. Chayqa “venenoyoq saphi” jinan mast’arikuspa jujkunata mayt’uykunman (Hebreos 12:15). Chhayna venenaq runakunaqa iñiq t’aqapin kamachikuyta munanku, jujkunaq jatunchasqan kaytataqmi munanku. Chaymi mana allin piensasqankuta ch’eqerichinku, ninkumanpaschá: “Iñiq t’aqapiqa manan imatapas allintachu ruwakun, hermanokunatapas pisichankun astawanqa umalliqkunan chayta ruwanku”, nispa. Chayta rimasqankuqa iñiq t’aqatan t’aqanachin. Noqanchisqa manan chhayna rimasqankutaqa uyarinanchischu, aswanpas kallpachakunanchismi iñiq t’aqapi thaj kay kananpaq juj nisqalla kananchispaqwan.
w02-S 15/5 27 párr. 5
Chanin runakunataqa allin ruwasqankun pusarin
“Mana yuyayniyoq” runaqa siminwanmi jujkunata sinchita k’irin. Jujkunamantan mana kaqta riman otaq k’amin. Chhayna iñiqkunataqa umalliqkunan usqhaylla anyananku manaraq rimayninkuwan jujkunata venenashaqtinku. Allin reparaq runan ichaqa mana comuntachu riman, jujkunaq willakusqankutan sonqollanpi jap’in. Allintan yachan comunta rimaqtinqa jujkunaq mana allinninpaq kasqanta, chaymi payqa “confianapaq runa”. Allin reparaq runaqa manan mana willana kaqkunataqa rimanchu chhaynapin iñiqmasinkunata mana ima sasachaymanpas churananpaq. Chhayna runakunaqa ancha valorniyoqmi iñiq t’aqapaq.
Maskhasun ancha allin yachachikuykunata
g20.1-S 11, recuadro
Ama llakikuykunawan atipachikusunchu
“AMA NISHUTA LLAKIKUNAPAQQA SUMAQ SONQON KANA”
“Runaq sumaq sonqo kayninqa pay kikinpa allinnillanpaqtaqmi, millay runan ichaqa pay kikillantataq mana allinta ruwakun” (PROVERBIOS 11:17).
Tim Cantopher doctormi Overcoming Stress nisqa libronpi nisqanman jinaqa ama nishuta llakikunapaqqa sumaq sonqos kananchis. Chhaynaqa, sumaq sonqo allin runa kasun chayqa manan nishutachu llakikusun, aswanpas kusisqallan kasun. Millay k’araq sonqo runan ichaqa sapallan tarikun chaymi mana kusisqachu kausan.
Chaymantapas llakiwan ama ñit’ichikunapaqqa imachus ruway atisqallanchiswanmi kusikunanchis manataqmi imapas allin lloqsinantaraqchu suyananchis, aswanpas atisqallanchistan imatapas ruwananchis. Manapunin pisipaqqa qhawarikunanchischu, mana chayqa manan kusisqachu kasunman. Jesusmi nirqan: “Runamasiykitan munakunki qan kikiykita jina”, nispa (Marcos 12:31).