Taokotaiia i te Tavini Anga i te Atua na Roto i te Tuatau Meitaki e te Kino

Akakiteia e Michel e Babette Muller

“E NUTI kino taku na korua,” i tuatua ei te taote. “E akangaropoina atu korua i to korua oraanga mitinari i Aperika.” Te akaraanga atu ki taku vaine, ko Babette, kua tuatua aia e, “E kaneta toou o te u.”

Kua poitirere tikai maua. E maata te au mea tei o mai i roto i to maua manako. Kua manako maua e ko teia atoro anga ki te taote e akara anga openga ua. Kua tutakiia to maua nga tiketi no te oki atu na runga i te pairere, ki Penini, i Aperika Opunga. Kua manakonako maua i te oki atu ki reira i te reira epetoma. I te tuatau o to maua akaipoipo anga e 23 mataiti, kua kite maua i te au tuatau meitaki e te kino. Ma te oripu ua o te manako e te mataku, kua akapapa maua ia maua uaorai no te tamaki anga atu i te kaneta.

Ka akamata mai tatou mei mua mai. Kua anauia a Michel i roto ia Tepetema 1947, a Babette i roto ia Aukute 1945. Kua tupu mai maua i Varani e kua akaipoipo i te 1967. Kua noo maua i Paris. I tetai popongi i te akamata anga o te 1968, kua tavarevare a Babette no te angaanga. Kua aere mai tetai vaine ki te ngutupa e kua oronga mai i tetai poroutia akonoanga kiaia; kua ariki aia i te reira. I reira kua karanga mai taua vaine ra e: “Ka akatika ainei koe iaku e taku tane kia oki mai i te tuatua atu kia koe e taau tane?”

Te manako ra a Babette no runga i tana angaanga. Kua inangaro aia i te vaine kia akaruke, no reira kua karanga aia e, “Meitaki, Meitaki.”

Kua akakite a Michel e: “Kare oku inangaro i te akonoanga, inara kua mareka toku mata i te kite anga atu i te poroutia, e kua tatau au i te reira. I etai nga ra i muri mai, kua oki mai taua vaine ra, ko Joceline Lemoine, ma tana tane ko Claude. E karape tikai aia i tana taangaanga anga i te Puka Tapu. Tei iaia te au pauanga ki taku au uianga katoatoa. Kua umere tikai au.

“E Katorika meitaki a Babette inara kare ana Puka Tapu, e kare te reira i te mea matau koreia no te au Katorika. Kua mataora tikai aia i te kite e te tatau i te Tuatua a te Atua. Mei roto i ta maua i apii kua kite maua e ko te manganui anga o te au manako o te akonoanga tei apiiia kia maua e pikikaa te reira. Kua akamata maua i te tuatua atu ki to maua kopu tangata e te au oa no runga i te au mea ta maua e apii ra. I roto ia Tianuare 1969 kua riro mai maua ei nga Kite papetitoia no Iehova. E iva i to maua kopu tangata e te au oa kua papetitoia i muri poto ua ake i te reira.”

Tavinianga i te Ngai te Anoanoia ra te Aronga Tutu Aere

I muri poto ua ake i to maua papetito anga, kua manako maua e: ‘Kare a maua tamariki. Eaa i kore ei e rave i te angaanga orometua tamou?’ No reira i te 1970 kua akaruke maua i ta maua angaanga, kua o atu ei nga painia tamou, e kua neke atu ki te taoni meangiti o Magny-Lormes, vaitata atu ia Nevers, i rotopu ia Varani.

E tukuanga angaanga ngata tikai te reira. Kua ngata tikai te kimi i te au tangata tei inangaro i te apii i te Puka Tapu. Kare i kiteaia e maua tetai ngai angaanga, no reira kare i maata roa ta maua moni. I tetai au taime e pitete ua ta maua kai. I te tuatau paroro kua topa rava te vaito o te reva ki raro ake i te kare e 22 tikiri Celsius. Kua kapiki maua i te taime tei akapouia e maua ki reira ko te taime o nga puakatoro ikoke e itu ra.​—Genese 41:3.

Inara kua akamaroiroi mai a Iehova ia maua. I tetai ra kua vaitata tikai ta maua kai i te pou, kua apai mai te tangata tua mere i tetai pia titi maata mei ko mai i te tuaine o Babette. I tetai ra i to maua oki anga mai i te kainga i muri ake i te angaanga tutu aere kua kite maua i to maua au taeake tei aere mai no tetai 500 kiro mita i te akara ia maua. I te akarongo anga i te au tu ngata tei kiteaia, kua akaki teia au taeake i to ratou nga motoka e rua i te kai na maua.

I muri ake i te mataiti e te apa, kua akataoongaia maua e te Totaiete ei nga painia takake. I nga mataiti e a i aru mai, kua tavini maua i Nevers, i reira i Troyes, e i te openga iora i Montigny-lès-Metz. I te 1976, kua akataoongaia a Michel kia tavini ei akaaere kotinga i te apatonga opunga o Varani.

E rua mataiti i muri mai, i te tuatau o te apii anga a te au akaaere kotinga, kua tae mai tetai reta kia maua mei ko mai i te Totaiete Punanga Tiaki te patianga ia maua kia aere atu ki te au enua ke ei nga mitinari; kua karanga mai te reta e ka rauka ia maua te iki i rotopu ia Tiata e Pukina Vato (i te reira taime ko Vorota Runga). Kua iki maua ia Tiata. Kare i roa ana kua tae akaou mai tetai reta kia maua, kia aere atu maua kia angaanga i raro ake i te manga o Taiti. Kua pati ana maua ia Aperika, e enua maatamaata, inara kare i roa ana kua kite maua ia maua uaorai i runga i tetai airani meangiti!

Tavinianga i te Patipika Apatonga

E airani manea a Taiti e te maanaana i te Patipika Apatonga. I te taeanga atu maua, mei te anere au taeake i reira i te aravei mai ia maua i te ngai akatoanga pairere. Kua aravei mai ratou ia maua ma te au ei tiare, e noatu e kua roiroi maua no te terepu mamao mei Varani mai, kua mataora tikai maua.

E a marama i muri ake i to maua taeanga atu ki Taiti, kua kake atu maua i runga i tetai pai teretere meangiti tei akakiia i te au akari maro. E rima ra i muri mai kua tae atu maua ki ta maua tukuanga angaanga ou​—te airani o Nuku Hiva i te Makeitiati Airani. Mei te 1,500 au tangata e noo ra i runga i te airani, inara kare e au taeake. Ko maua ua.

Te taito ra rai te au turanga i te reira taime. Kua noo maua i roto i tetai are meangiti ua tei maaniia i te timeni e te koe. Kare e uira. E paipa vai to maua tei angaanga i tetai au taime, inara e repo tikai te vai. I te maata anga o te taime, kua taangaanga maua i te vai ua tei akaputuia i roto i te ngai vairanga vai. Kare e au mataara i patuia, e au ara repo ua.

E taeriaʼi te au tuanga mamao o te airani, kua tarau maua i tetai au oroenua. Kua maaniia te noo anga i te rakau​—e e reka kore, ia Babette tikai, tei kore i akaoro ana i te oroenua i mua ana. Kua apai maua i tetai matipi maata ei tipu i te au koe tei inga mai i tetai tua i te ara. E tauianga tuke rava te reira mei te oraanga i Varani.

Kua rave maua i te au uipaanga o te Tapati, noatu e ko maua ua tei tae atu. I te akamata anga kare maua i rave ana i etai atu au uipaanga i te mea e ko maua anake ua. Mari ra kua tatau kapiti maua i te au apiianga no te uipaanga.

I muri mai i tetai nga marama tokoiti ua, kua iki maua e kare i te mea meitaki i te tamou ua atu na te reira mataara. Kua akakite a Michel: “Kua karanga atu au kia Babette e, ‘Ka tau taua kia akamanea meitaki. Ka noo koe i kona, e ka noo au i konei. Ka akamata au ma te pure, e i reira ka rave taua i te Apii Orometua Teokaratiki e te Uipaanga Tavini Anga. Naku e ui te au uianga, e naau e pau mai, noatu e ko koe ua te tangata i roto i te pia.’ E mea meitaki e i rave maua i te reira no te mea e mea ngoie ua i te akaparuparu i te pae vaerua me kare e putuputuanga.”

Kua pou tetai taime i aere mai ei te au tangata i ta maua au uipaanga Kerititiano. Ko maua anake ua rai no nga marama mua e varu. I muri mai, kua kapitiia mai maua e tetai tangata okotai, e rua, me kore i tetai au taime e toru atu. I tetai mataiti, kua akamata maua anake i te akamaara anga mataiti o te Kaikai Anga Aiai a te Atu. E tai ngauru miniti i muri mai, kua aere mai tetai au tangata i roto, no reira kua akamutu au e kua akamata akaou i te tuatua anga.

I teia tuatau, e 42 au papuritia e e 3 au putuputuanga i te Makeitiati Airani. Noatu kua raveia te tuanga maata tikai o te angaanga e te aronga i mono mai ia maua, etai au tangata tei araveiia atu e maua i te reira taime kua papetitoia i teianei.

E Puapinga Tikai to Maua Au Taeake

Kua kite maua i te tu akakoromaki i runga ia Nuku Hiva. Kua tiaki maua i te au apinga katoatoa takake atu i te au mea i anoano tikaia ra. Ei akaraanga, me inangaro koe i tetai puka, ka tata rava koe no te reira, ka tiaki ei no tetai nga marama e rua me kore ra e toru i mua ake ka tae mai ei te reira.

Tetai atu apii anga tei kiteaia e maua koia oki e puapinga tikai to maua au taeake. I te atoroanga maua ia Taiti e te aere anga atu ki te uipaanga e te akarongo anga i te au taeake i te imeneanga, kua pururu rava to maua roimata. Penei te tika ra e te ngata ra te piri atu i etai au taeake, inara me ko koe anake ua, ka kite koe i te puapinga o te pirianga atu ki te au taeake. I te 1980 kua iki te Totaiete e kia oki atu maua ki Taiti e kia tavini atu i roto i te angaanga kotinga. I reira kua akamaroiroiia tikai maua e te tu takinga meitaki maanaana o te au taeake e to ratou inangaro i te angaanga tutu aere. Kua akapou maua e toru mataiti i roto i te angaanga kotinga i Taiti.

Mei Tetai Airani ki Tetai Airani

Aru mai i te reira kua tonoia atu maua ki tetai kainga mitinari i Raïatéa, e airani rai i te Patipika, e kua noo maua i reira mei tetai rua mataiti. I muri ake ia Raïatéa, kua tonoia atu maua i te angaanga kotinga i te pupu airani o te Tuamotu. Kua atoro atu maua e 25 o te au airani e 80 na runga i te pai. Kua ngata tikai ia Babette. I te au taime ravarai i te teretere anga atu na runga i te pai, kua kinokino aia.

Kua karanga a Babette e: “E kino tikai te reira! Te au taime ravarai i akapouia e maua i runga i te pai kua kinokino au. Me tei te moana maua e rima ra, kua kinokino ua au i taua nga ra e rima ra. Kare e vairakau i angaanga noku. Inara, noatu toku kinokino, kua manako au e e manea tikai te moana. E akara anga umere tikai. Kua tarere te au torovini i te pai. E putuputu te taime kua rere mai ratou mei roto mai i te tai me pokarakara koe i toou nga rima!”

I muri ake i nga mataiti e rima i roto i te angaanga kotinga, kua tono akaouia atu maua ki Taiti no nga mataiti e rua e kua rauka akaou te rekareka i te angaanga tutu aere. Kua taki rua to matou putuputuanga mei te 35 mai ki te 70 au papuritia i roto i te mataiti e te apa. E tai ngauru ma rua o te aronga ta maua i apii i te Puka Tapu kua papetitoia i mua ua ake ka akaruke ei maua. Tetai pae o ratou e aronga pakari i teianei i roto i te putuputuanga.

Te katoaanga kua akapou maua e 12 au mataiti i te Patipika Apatonga. I reira kua tae mai kia maua tetai reta mei ko mai i te Totaiete te karangaanga e kare ratou e anoano akaou i te au mitinari i runga i te au airani i te mea e te maroiroi ra te au putuputuanga i teianei. I te tae anga atu maua ki Taiti ka aere mai mei tetai 450 au papuritia i te akaruke anga maua kua tere atu i te 1,000.

I te Openga Iora i Aperika!

Kua oki atu maua ki Varani, e i muri ake i te marama e te apa, kua oronga mai te Totaiete i tetai tukuanga angaanga ou na maua​—i Penini, Aperika Opunga. E 13 au mataiti i mua atu ana kua inangaro maua i te aere atu ki Aperika, no reira kua mataora tikai maua.

Kua tae atu maua ki Penini i roto ia Noema 3, 1990, e kua o atu i rotopu i te au mitinari mua i tae atu i muri ake i te taaki angaia te araianga o te angaanga tutu aere i te Patireia no tetai 14 mataiti. E mea mataora tikai te reira. Kare o maua manamanata i te nooanga i te mea e kua aite te oraanga i to te au airani Patipika. E oaoa tikai te au tangata e te takinga meitaki. Ka rauka ia koe i te tapu e te tuatua atu ki tetai ua atu tangata i runga i te mataara.

I nga mea epetoma ua i muri ake i to maua tae anga atu ki Penini, kua kite a Babette i tetai puku i roto i tona u. No reira kua aere atu maua ki tetai kiriniki meangiti i te pae mai i te opati manga ou i akanooia. Kua akara te taote iaia e kua karanga mai e ka anoanoia kia vai vivikiia aia. I tera mai ra kua aere atu maua ki tetai kiriniki ke atu te ngai i kite ei maua i tetai taote Europa, e taote akono i te au maki o te vaine mei Varani mai. Kua karanga katoa mai aia e ka tau maua i te aere viviki atu ki Varani kia vaiia a Babette. E rua ra i muri mai tei runga maua i te pairere ki Varani.

Kua maromaroa tikai maua i te akaruke ia Penini. Ma te tu rangatira i akaouia o te akonoanga i te reira enua, kua rekareka te au taeake i te tae anga atu te au mitinari ou, e kua rekareka maua i te tae anga atu ki reira. No reira kua manamanata maua i te mea e ka akaruke maua i muri ua ake i nga epetoma i to maua tae anga atu ki runga i te enua.

I te tae anga atu maua ki Varani, kua akara te taote vavai ia Babette e kua akapapu mai e ka anoanoia e kia vaiia aia. Kua angaanga viviki te au taote, kua rave i tetai vai anga meangiti, e i tera mai ra kua tuku mai ia Babette mei te are maki. Kua manako maua e ko te openga rai teia i te reira.

E varu ra i muri mai, kua aravei atu maua i te taote vavai. I reira aia i tuku mai ei i te nuti e kua tu a Babette i te kaneta o te u.

Te akamanako marie anga atu e eaa tona tu i te reira taime, kua karanga a Babette e: “I te akamata anga, kua meangiti mai toku manamanata i to Michel. Inara i te ra i muri ake i te nuti kino, kare rava aku apinga i kite ake. Kare i rauka iaku te aue. Kare i rauka iaku te katakata. Kua manako au e ka mate au. Iaku, kua aite te kaneta ki te mate. Toku tu, Ka rave tatou i tei anoanoia.”

Te Tamaki Anga Atu i te Kaneta

Kua akarongo maua i te nuti kino i te Varaire, e kua akapapaia a Babette no tetai vai anga i te Ruirua. Te noo ra maua i ko i te tuakana o Babette, inara kua maki katoaia aia, no reira kare i rauka ia maua te noo tamou atu i roto i tona apatimani meangiti.

Kua akamanako maua e ka aere ra maua kiea. I reira kua maara mai ia maua a Yves e Brigitte Merda, e nga tokorua i noo ana maua i ko ia raua i mua atu ana. Kua takinga meitaki tikai teia nga tokorua ia maua. No reira kua kapiki maua ia Yves i runga i te tereponi e kua akakite atu kiaia e te anoano ra a Babette i te vai anga e kare maua i kite e ka aere maua kiea noo ei. Kua akakite katoa atu maua kiaia e ka anoano a Michel i tetai angaanga.

Kua oronga mai a Yves i tetai angaanga na Michel takapini i tona are. Kua tauturu mai te au taeake e kua akamaroiroi mai ia maua na roto i te au ravenga takinga meitaki e manganui. Kua tauturu katoa mai ratou ia maua i te pae o te moni. Kua tutaki te Totaiete i te au pira a Babette no te rapakau anga.

E vai anga maata tikai. Kua akaatea te au taote i te au lymph node e te u. Kua akamata ratou i te chemotherapy i reira rai. I muri ake i tetai epetoma, kua rauka ia Babette te akaruke i te are maki, inara ka anoanoia aia kia oki atu i te au epetoma ravarai e toru kia tamou ua atu i te rapakau anga.

I te tuatau e raveia ra te rapakau anga kia Babette, kua tauturu maata mai te au taeake i roto i te putuputuanga. Tetai tuaine tei tu katoa i te kaneta o te u kua riro ei akamaroiroi anga maata. Kua akakite aia ia Babette eaa te ka tupu mai e kua oronga atu kiaia i te akapumaana anga maata.

Noatu rai, kua apiapi tikai maua no to maua oraanga i te tuatau ki mua. Te kiteanga i teia, kua apai atu a Michel raua ko Jeanette Cellerier ia maua ki tetai are kai no tetai kaikai anga.

Kua akakite atu maua kia raua e ka akamutu maua i te angaanga mitinari e kare e rauka akaou ia maua te oki atu ki Aperika. Inara, kua karanga mai te Taeake ko Cellerier e: “Eaa? Naai i karanga e ka akamutu korua? Na te Pupu Akaaere? Na te au taeake i Varani? Naai i karanga atu?”

“Kare e tangata i tuatua mai ana i te reira,” i pau atu ei au, “Naku te reira i tuatua.”

“Kare, kare!” i karanga mai ei te Taeake ko Cellerier. “Ka oki mai korua!”

Kua aruia mai te chemotherapy e te reitiatini tei oti i te openga o Aukute 1991. Kua karanga mai te au taote e kare a ratou manamanata e kite atu ana no to maua oki anga atu ki Aperika, tera ua kia oki atu a Babette ki Varani no te au akara anga putuputu.

Okianga Atu ki Penini

No reira kua tata atu maua ki te ngai maata i Brooklyn, te patianga atu i te akatika anga kia oki atu ki te angaanga mitinari. Kua inangaro tikai maua i te akarongo atu i ta ratou pauanga. Kua marie te au ra i te topa ki muri. I te openga iora, kare e rauka akaou ia Michel i te tiaki, no reira kua tereponi atu aia ia Brooklyn e kua ui atu e me kua tae atu ta maua reta kia ratou. Kua karanga mai ratou e kua akamanako atu ratou no runga i te reira​—ka rauka ia maua te oki atu ki Penini! Mei teaa ta maua akameitaki anga ia Iehova!

Kua akaaere te pamiri Merda i tetai akaputuputu anga maata ki te ngai okotai ei tarekareka anga i te nuti. I roto ia Noema 1991 kua oki atu maua ki Penini, e kua turou mai te au taeake ia maua na roto i tetai umukai!

I te akara anga te meitaki nei a Babette i teianei. Kua oki atu maua ki Varani i tetai au taime no te au akara anga katoa i te pae vairakau, e kare i kiteaia e te au taote tetai akairo o te kaneta. Te rekareka nei maua i te oki anga mai ki ta maua angaanga mitinari. Te kite nei maua e te anoanoia nei maua i Penini nei, e kua akameitaki mai a Iehova i ta maua angaanga. Mei to maua oki anga mai kua rauka ia maua te tauturu e 14 au tangata kia papetitoia. Toko rima ia ratou e au painia tamou i teianei, e e tai kua akataoongaia ei tavini orometua. Kua kite katoa maua i to maua putuputuanga meangiti i te tupu anga e te akatakake angaia i roto i nga putuputuanga e rua.

I te au mataiti i topa, kua tavini maua ia Iehova ei tane e te vaine e kua rekareka i te au akameitaki anga e manganui e kua kite i te au tangata meitaki tikai e manganui. Inara kua tereni katoaia maua e kua akamaroiroiia e Iehova kia akakoromaki atu i te au tu ngata ma te puapinga. Mei ia Iobu ra, kare maua i marama i tetai au taime e eaa tetai au mea i tupu ei mei te reira te tu, inara kua kite maua e te vai ua ra a Iehova i reira i te tauturu mai ia maua. Mei ta te Tuatua tikai a te Atua e karanga ra e: “Ina, kare te rima o Iehova i poto i kore ei e tika iaia kia akaora; kare oki tona taringa i turi, i kore ei e tika kia akarongo.”​—Isaia 59:1.

[Tutu i te kapi 23]

Ko Michel e Babette Muller te aao ra i te kakau enua i Penini

[Au Tutu i te kapi 25]

Angaanga mitinari i rotopu i te au Porinetia i te ngai maanaana ko Taiti