Te Oraanga​—Puapinga Maata me e Puapinga Kore?

“I te mea i angaia te tangata i to te Atua tu, no reira ko te taanga i te oraanga o tetai tangata e takore anga ia i te apinga puapinga maata roa atu e te tapu roa atu i teianei ao.”​—The Plain Man’s Guide to Ethics, na William Barclay.

‘TE APINGA puapinga maata roa atu i teianei ao.’ Mei te reira ainei toou manako no te oraanga? Te taka ua ra mei te tu o te tangata e, e manganui te kare e akatika ana ki taua tangata tata ra. E mirioni ua atu te oraanga tei takoreia e te au tangata ta ua tei aruaru i to ratou uaorai au akakoroanga noinoi ma te kore e manako atu i to ratou tangata tupu.​—Koheleta 8:9.

Takoreia e te Titiriia

Te Tamaki I o te Ao tetai akaraanga tau. Putuputu te taime i te tuatau o taua tamakianga ra, “kua akaatinga puapinga kore uaia te au kopapa o te tangata,” i karanga ai te tangata tuatua enua ko A.J.P. Taylor. I te aruaru anga i te tu ngateitei e te kaka, kua taangaanga te au arataki i te au vaeau mei te mea ra e puapinga kore ua ratou e kua tau kia takore takiriia. I te tamaki o Verdun i Varani, kua tere atu i te apa mirioni aronga i mate. “Kare e tutaki [puapinga tikai] i rauka me kore i ngaro,” i tata ai a Taylor, “e au tangata ua rai ka tamateia e te kaka ka rauka mai.”​—The First World War.

Te totoa nei rai taua tu akangateitei kore ra i te oraanga. Kua akakite mai te tangata kite ko Kevin Bales e i te au taime ua akenei, “kua riro te tupu viviki maata o te tangata i te akaki i te au makete angaanga i teia ao ki te mirioni ua atu au tangata putaua e te manuia kore.” Te aro atura ratou i tetai oraanga roa i te tauta ua anga kia ora i roto i tetai akatereanga kino o te kimi puapinga tei riro te “oraanga ei mea puapinga kore ua.” Te aronga tei aru ia ratou, i karanga ai a Bales, kua

akariro ia ratou mei te au tuikaa rai​—“ei au apinga kimi moni te ka titiri takiriia me oti.”​—Disposable People.

“Kai ua i te Matangi”

E manganui te au tumu ke atu no te mirioni ua atu au tangata i manako puapinga kore takiri ei e te taitaia​—e kare e tangata e manako mai ana eaa te ka tupu kia ratou. Kapiti mai ki te tamaki e te tu tau kore, tera oki te kino o te tuatau maro, te onge, te maki, te tumatetenga, e te au apinga e manganui e akataitaia ra i te tangata ravarai, te akakeu anga i te tangata kia umere e me e puapinga rai te noo i te oraanga.​—Koheleta 1:8, 14.

E tika, kare te katoatoa, e aro atura i tetai oraanga ngere e te taitaia. Inara kua taiku putuputu katoa te aronga kare i na roto ana i te turanga taitaia i te au tuatua a te Ariki ko Solomona o Iseraela i taito, tei ui e: “Eaa iora ta te tangata i tana katoa ra au angaanga, e te manamanata o tona ra ngakau, i rave uaʼi aia i te angaanga i raro ake i te rā nei?” I te akamanakoanga, e manganui tei kite mai e ko te maata i ta ratou i rave e “mea puapinga kore katoa te reira e te kai ua i te matangi.”​—Koheleta 2:22, 26.

“Ko tira ua rai i reira?” e ui ra te manganui ia ratou e oki ra i te akamanako no runga i to ratou oraanga. Ae, eia aronga tei akaoti i to ratou oraanga ma te manako ‘mareka ua i te au ra,’ ra mei te pateriareka ko Aberahama? (Genese 25:8, tataanga i raro, NW) No te maataanga, te vai ua ra te manako puapinga kore ua. Inara, kare e tumuanga no te oraanga kia puapinga kore ua. E puapinga maata te oraanga tangata ki te Atua e te inangaro maira ia tatou tataki tai kia noo i tetai oraanga roa, ma te mareka ua. Akapeea te reira e rauka mai ei? E akamanako ana i ta te atikara e aru mai nei ka tuatua mai no runga i teia tumu manako.