Pene 35

Te Akoanga Rongonui Roa Tei Tuatuaia

KO TETAI ngai ia i te tuatua enua o te Puka Tapu te maara maataia ra: Te noo ra a Iesu i te pae i runga i te maunga, i te tuatuaanga i tana Akoanga rongonui ki runga i te Maunga. Te ngai e vaitata ua te Tai i Galilea, penei kare i mamao atu i Kaperenauma. I muri ake i tana pure anga i taua po katoa ra, koi oti ua ake ra ia Iesu te iki e 12 o tana au pipi ei apotetoro. Ei reira, ratou katoatoa, kua aere maira aia ki raro mai ki teia ngai paraaraa i runga i te maunga.

E manako koe i reira, e kua roiroi roa a Iesu e kua inangaro kia moe. E aronga tini kua tae mai, ko tetai papaki no Iudea e Ierusalema roa mai, e 100 ki te 110 kiro mita te mamao atu. No te pae ki tai o Turia e Sidona i te apatokerau ra tetai papaki. I aere mai ratou kia akarongo ia Iesu e kia rapakauia to ratou au maki. Pera katoa e aronga tamanataia etai e te au temoni, koia te au angera kikino a Satani ra.

I to Iesu aere mai anga ki raro, kua akavaitata maira te aronga maki kia akatukia atu kiaia, e kua akaora aia ia ratou katoatoa. I muri akera, kua kake atura a Iesu ki tetai ngai teitei ake o te maunga ra. I reira kua noo aia ki raro e kua akamata i te apii i te urupu tangata tei totoaia ra ki te ngai paraaraa i mua iaia ra. E tamanako ana! I teianei kare e tangata okotai i taua aronga tini ra te mamae ra i te maki kino!

Te umuumu ra te au tangata kia akarongo atu i te puapii tei rauka ra iaia i te akono i te reira au semeio umere roa. Inara, kua tuatua a Iesu i tana akoanga ei puapinga maata no tana au pipi, penei ko ratou tei kapiti vaitata mai takapini iaia ra. Inara kia puapinga katoaia oki tatou, kua tataia te reira e Mataio raua ko Luka.

E vaitata e a taime te roa atu ta Mataio tataanga i taua akoanga ra i ta Luka i tata. Pera katoa, ko etai tuanga o ta Mataio i tata ra, kua akakite mai a Luka mei te mea rai e na Iesu tikai i tuatua i tetai atu tuatau o tana angaanga orometua, ka kiteia te reira na te akaaite atu anga ia Mataio 6:​9-13 kia Luka 11:​1-4, e Mataio 6:​25-34 kia Luka 12:​22-31. Inara kare e tau kia poitirere i te reira. E mea tika rai e kua apii a Iesu i taua mea rai e tere atu i te taime okotai, e kua iki a Luka kia tata i etai o te reira au apiianga i tetai ngai ke ra.

Te apinga i puapinga maataʼi ta Iesu akoanga kare ko te oonu anake o te au apinga vaerua mari ra no te ngoie ua e te taka meitaki tana akakite mai anga i te reira au tuatua mou. Kua akakite maira aia i te au tupu anga noa ua e kua rave i te au mea tei matauia e te au tangata ra, e kua akariro kia ngoie ua te marama i tona manako te aronga katoatoa te kimi ra i te oraanga meitaki atu na to te Atua mataara ra.

Koai Tikai te Mataora Mou Ra?

Te inangaro ra te katoatoa kia mataora. I te kiteanga i te reira, kua akamata a Iesu i tana akoanga i runga i te Maunga ra na te akatutuanga i te aronga te mou ra i te mataora. Mei ta tatou ka tamanako e, kua peke te manako o te aronga tini te akarongo ra kiaia i reira tikai. Tera ra penei tana au tuatua mua e manga tuke te reira ki te aronga e manganui.

I te akatika atu anga i tana tuatua ki tana au pipi, kua akamata a Iesu: “E ao to kotou, e tei akaaka; no kotou oki te basileia o te Atua ra. E ao to kotou, e tei pongi i teianei: e akakiia oki kotou. E ao to kotou, e tei aue i teianei; e kata oki kotou. E ao to kotou, kia makitakita mai te tangata ia kotou . . . E rekareka kotou i te reira rā, e rererere aere ua i te rekareka: i na oki, tei te [rangi, NW] ta kotou tutaki maata.”

Ko ta Luka tataanga teia i te akamata anga o ta Iesu akoanga ra. Inara i ta Mataio tataanga, te tuatua katoa ra a Iesu e e ao to tei maru, tei aroa, tei ma te ngakau, e to tei akamoeau. Kua akataka mai a Iesu e e ao to teia aronga, no te mea ka riro ia ratou te enua, ka aroaia atu ratou, ka kite ratou i te Atua, e ka karangaia ratou e tamariki na te Atua.

Inara ko ta Iesu i tuatua ra e ao, kare ia i te tu takatakata ua me kare tamataora, mei ta te kanga ra. E oonu atu te tu ao ra, te mou ra i te manako no te pumaana, te tu merengo e te ki anga te oraanga.

No reira kua akakite maira a Iesu e ko te aronga e ao mou to ratou, ko te au tangata tei kite ra i te anoano no te au mea i te pae vaerua, e kua mii i to ratou tu ara, e kua kite e kua tavini i te Atua ra. E noatu me ka makitakitaia me kare ka takinga kinoia ratou no te raveanga i to te Atua anoano, ka rekareka ratou no te mea kua kite ratou e te akamareka ra ratou i te Atua e ka rauka mai tana tutaki no te ora mutu kore.

Inara, e manganui te aronga tei akarongo ia Iesu ra, tei aiteite ki tetai papaki i teia tuatau nei, te irinaki ra e ko te apinganui e te rekarekaanga i te au mea navenave ko te reira te mea e akariro ra kia mataora te tangata. E tuke ta Iesu i kite. I te akakite anga i te tu tuke penei kua poitirere te aronga e manganui te akarongo atura iaia, kua na ko aia:

“E ae oki kotou, e te aronga apinga nui! kua rauka to kotou rekareka anga. E ae oki kotou, e tei ki na! e pongi oki kotou. E ae oki kotou, e te aronga e kata i teianei! e mii oki kotou e ka aue. E ae oki kotou kia akameitaki mai te tangata ravarai ia kotou! i pera oki to ratou ai tupuna i te au peroveta pikikaa ra.”

Eaa te aiteanga o ta Iesu tuatua? Eaa te apinganui, te aru katakataanga i te au mea e navenave ra, e te rekareka anga i te akapaapaa anga a te tangata ka apai mai ei i te ae? No te mea me rauka te reira i te tangata e ka akaperepere i te reira au apinga, kua riro te tavini i te Atua, koia anake ra te ka apai mai i te mataora mou, ei mea kopae keia i tona oraanga. I reira katoa oki, kare a Iesu i akakite ana e na te putaua, te pongi, e te aue e akariro kia ao te tangata. Inara, e putuputu te aronga ngere ra i te akarongo i ta Iesu au apiianga, e kua akameitakiia ratou ma te rekareka mou ra.

I muri akera, i te tuatuaanga ki tana au pipi, kua karanga a Iesu: “Ko kotou te tai no te enua.” Kare ra aia i manako e e tai tikai ratou. Mari ra, ko te tai e apinga ei vairakau. E putunga maata tetai i te pae o te atarau i te iero o Iehova ra, e kua raveia e te kau taunga tei angaanga ra i reira ei tai i te au atinga ra.

Ko te au pipi a Iesu “te tai no te enua” no te mea e mana vairakau to ratou i te tangata ra. E tika oki, ta ratou tuatua ei vairakau i te oraanga o te aronga katoa te ka akarongo atu i te reira! Ka tuku te reira i te tu apinga ei akatinamou i te oraanga o te reira aronga, te tiratiratu e te pikikaa kore, e kopae atu i te tu pe i te pae vaerua i roto ia ratou ra.

“Ko kotou te mārama o te ao nei,” ta Iesu ia i karanga atu ki tana au pipi. Kare te ramepa e tukuia ki raro ake i te aite, ki runga ra i te vairanga, no reira kua tuatua atura a Iesu: “Koia katoa to kotou mārama, kia kakā ia ki mua i te aroaro o te tangata nei.” Te rave ra te au pipi a Iesu i te reira na ta ratou akakitekiteanga ki te ngai tangata, pera katoa na te au akatauanga kaka o te tu akono tei tau ra ki te au kaveinga o te Puka Tapu.

E Turanga Teitei no Tana au Pipi

Te akamanako ra te au arataki o te akonoanga atua ia Iesu e e aati i te Ture a te Atua e koi akapapa akera kia tamate iaia. No reira i ta Iesu rave ua atu anga i tana Akoanga ki runga i te Maunga ra, kua akataka atura aia: “Auraka e manako e, i aere mai au e akakore i te ture, e ta te au peroveta ra; kare au i aere mai e akakore, e akatupu ra.”

E teitei to Iesu manako no te Ture a te Atua e kua akamaroiroi atura ia etai katoa kia pera. Ko te tika, kua karanga aia: “Ko te akaapa, e te apii ia e tai ke, kia akaapa i tei mea ngiti o te au akauenga nei, e karangaia aia i te ‘mea ngiti’ rava i te basileia o te [au rangi, NW] ra,” tera te aiteanga kare te reira tu tangata e o atu ki roto i te Patireia.

E mamao roa ia i te manako kore no te Ture a te Atua ra, kua akaapa a Iesu i te au tu manako tei turu ra i te tangata kia aati i te reira. I muri ake i tana akamanakoanga i ta te Ture i tuatua e, “Auraka rava koe e ta ua,” kua tuatua katoa maira a Iesu: “Ko te tangata e riri ua ki tona taeake, e tau katoa iaia te akavaanga.”

I te mea e apinga kino rava te tamouanga i te riri i te taeake, penei ka taki atu ki te ta ua, kua akatutu maira a Iesu i te maata o ta tetai kia rave kia raukai te au. Kua apii maira aia: “E teianei, kia apai koe i taau apinga oronga ua [ei atinga] ki te atarau, e kua manako iora koe i reira e, e ara ta to taeake ia koe na: Vaio atu i to apinga i mua i te atarau, e akamata i te aere e ongi i to taeake, ka aere ei ka apai i taau apinga.”

I te ariuanga te manako ki te itu o te Tai Ngauru Akauenga ra, kua tuatua atura a Iesu: “Kua akarongo koe e, i tuatuaia mai e . . . , ‘Auraka rava koe e akaturi.’ ” Inara, kua akaapa a Iesu noatu i te tu manako te ka taki atu ki te akaturi. “Te karanga atu nei ra au kia kotou, Ko tei akara ua atu i te vaine ei akatupu i te inangaro, kua akaturi takere ïa aia i taua vaine ra i tona uaorai ngakau.”

Kare a Iesu i konei e tuatua ana no tetai manako poto ua no te akaturi mari ra no te ‘akara ua atu anga.’ Na te reira akara tamouanga e akatupu i te inangaro, me ka va mai te tuatau ka rauka i te akatupu i te akaturi. Akapeea e raukai i te tangata te kopae kia kore te reira e tupu? Kua akatutu maira a Iesu e penei ka tau kia raveia te au tu ketaketa roa, i te na koanga: “E te pekapeka na koe i toou mata katau, e koiti, e akaruke ke atu: . . . E te pekapeka na koe i toou rima katau, e tipu, e akaruke ke atu.”

E putuputu te au tangata i te akatika kia akakoreia atu tetai ngai maki kino no to ratou kopapa kia orai ratou. Inara kia tau ki ta Iesu, e mea puapinga maata rava atu te ‘titiri takiri atu’ i tetai apinga noatu me e apinga akaperepereia mei te mata me kare te rima, ei kopae ke i te manako akaturi me kare te rave anga. Me kare ra, te akataka maira a Iesu, ka tiria te reira au tu tangata ki roto ia Keena (te ngai tutungianga teita i te pae ia Ierusalema ra), tei akatutu maira i te akapouanga mutu kore.

Pera katoa kua akakite maira a Iesu e akapeea te akono i te au tangata takino maira e te riri maira. “Auraka e akaoki atu i te kino,” ko tana ia i ako mai. “Ko te moto mai i toou paparinga katau nei, e ariu katoa atu i tetai.” Kare te aiteanga o ta Iesu tuatua e ka noo ua te tangata kare e paruru iaia uaorai e tona ngutuare tangata me takinoia mai. Kare oki te papaki e raveia ei tamamae kino i te kopapa o tetai mari ra, ei taakama. No reira ko ta Iesu i tuatua e me tauta anake tetai kia tamaki atu koe me kare kia taumaro, na te papakianga ma te rima kare i roromiia me kare na te koanga ma te au tuatua akakino ra, ka tarevake ra kia tutaki atu i te kino.

I muri ake i te taki atu anga i te manako ki ta te Atua ture kia aroa i te tangata tupu, kua na ko atura a Iesu: “Te karanga atu nei ra au kia kotou, E aroa atu i to kotou aronga enemi, . . . e pure oki no te aronga e akakino mai e tei takinga-kino mai ia kotou.” I te oronga mai anga i te tumu ririnui no te rave i te reira, kua tuatua katoa mai aia e: “Kia riro kotou ei tamariki na to kotou Metua i te [au rangi, NW] ra: te akaiti nei aia i tona rā ki rungao i te kino e te meitaki.”

Kua taopenga atura a Iesu i teia tuanga o tana akoanga na te akamaroiroianga: “Kia apa kore oki kotou, mei to kotou Metua i te [rangi, NW] ra e apa kore.” Kare te aiteanga o ta Iesu tuatua e ka apa kore tika tikai te au tangata ra. Mari ra, ka rauka ia ratou, na te aruanga i te Atua, te akatotoa i to ratou aroa kia kapiti katoa i to ratou aronga enemi ra. Te tataia ra ia Luka ta Iesu au tuatua mei te reira rai te tu: “E tamou i te aroa, mei to kotou Metua katoa e aroa ra.”

Pure, e te Irinaki i te Atua

I ta Iesu rave ua atu anga i tana akoanga, kua akaapa aia i te tu pikikaa o te aronga te akaari akameamea ua ra i to ratou tu e e akono i te Atua. “Kia oronga ra koe i taau apinga aroa,” e nana ei, “auraka e na mua i te akatangi i te pu, mei ta te aronga pikikaa.”

Kua karanga katoa a Iesu: “E kia pure koe, auraka mei ta te aronga pikikaa ra: ko tei inangaro i te pure tu ua i roto i te au sunago, e te pae arataa ra, kia akaraia ratou e te tangata.” Mari ra, kua apii aia: “Kia pure koe, e aere ki roto i toou pia, e topiri marie i te pa, ka pure ei ki toou Metua, tei kite ua mai i te mea ngaro.” Kua pure katoa ra a Iesu i te ngai tangata ra, no reira kare aia e akaapa ra i te reira. Ko tana ra e akaapa ra ko te au pure tei tuatuaia ei akariro i te aronga akarongo ra kia akapaapaa iaia e kia tuatua akameitaki atu iaia.

Kua ako katoa atura a Iesu: “E kia pure kotou auraka e tuatua taokioki e te taokioki akaou i taua au mea rai, mei ta te au etene e rave ra.” (NW) Kare a Iesu i manako ana e e tarevake te tuatua taoki i tetai apinga. I tetai tuatau kua tuatua taokioki aia i “okotai rai pure” i tana pureanga. Ko tana ra kare i akatika e kia tuatua “taokioki e te taokioki akaou” i te au takiota tuatua tei tamou ngakauia ra, i te tu ta te aronga e amiri ra i te ei mei te rosario rai ia ratou e pure taokioki ra.

Ei tauturu i tei akarongo atu iaia ra i te pure, kua oronga a Iesu i te pure akaraanga te kapiti ra e itu patianga. Nga mea mua e toru kua oronga i te kite tika i to te Atua ra tu ngateitei e tana au akakoroanga. Ko te patianga kia akatapuia to te Atua ra ingoa, kia tae mai tona Patireia, e kia akonoia tona anoano. Ko te toenga e a e patianga no te tangata uaorai, koia oki, te kai no te au ra tatakitai, no te akakore anga ara, auraka kia timataia kia tere atu i te ka rauka kia akakoromakiia, e kia akaoraia mei te vaerua kino ra.

I te rave ua atu anga, kua tuatua a Iesu no te ereere o te tukuanga i te manako ki runga i te au apinganui ra. Kua raurau maira aia: “Auraka e akaputu i te apinga na kotou i teianei ao, i te ngai e pou ei i te uu, e te pe, i te ngai e tomoia, e e keiaiaʼi e te keia.” Kare e pe anake ua ia apinga mari katoa ra kare ratou e akatupu i te puapinga ma te Atua.

No reira, kua karanga a Iesu: “Ka akaputu ra i te apinga na kotou ki runga i te rangi.” Ka raveia te reira na te raveanga i te angaanga a te Atua na mua, i toou oraanga. Kare e rauka i tetai i te rave ke atu i te puapinga tei akaputuia ma te Atua me kare tona tutaki meitaki. E kua kapiti maira a Iesu: “Te ngai oki i vaioiaʼi to kotou na apinga, ka riro katoa i reira to kotou ngakau.”

I te tuatua akaouanga i te ereere o te apinganui ra, kua oronga maira a Iesu i te akatutuanga: “Ko te mata to te kopapa nei mārama: te meitaki ra to mata, kua mārama ia to kopapa katoa: Kia kino ra toou mata, ka poiri ïa to kopapa katoa.” Te mata te angaanga meitaki ra te aite ra i te ramepa marama ki te kopapa i roto i te ngai poiri. Inara e kite meitaki ei, ka tau te mata kia meitaki, koia oki, kia akara atu e okotai ua apinga. Ka taki atu te mata kare i tano te akara anga ki te manako tarevake no te au apinga ra, te tuku i te aruaru i te apinga ki mua atu i te angaanga na te Atua, e ka tupu mai te poiri ki te “kopapa katoa ra.”

Kua tae ta Iesu tuatua anga ki te take na te akatutuanga ririnui e: “Kare e tika i te tangata kia akono i nga pu e toko rua: ka riro aia i te riri atu ki tetai, e te anoano atu ki tetai; e kare ra, ka riro i te tau atu ki tetai, e te akaviivii atu ki tetai. Ko kotou nei oki, kare e tika kia akono atu i te Atua e te Mamona.”

I muri ake i teia akoanga, kua akapapu atura a Iesu ki tei akarongorongo mai iaia ra e kare ratou e tau kia apiapi i te apinga na ratou me ka tuku ratou i te angaanga na te Atua ei mua ia. Kua karanga atura aia: “Ka akara na i te au manu o te reva nei: kare ratou e tanu, kare oki i kokoti, kare oki o ratou are kai; na to kotou Metua i te [rangi, NW] ra i angai ia ratou.” E kua ui atura aia: “Kare aina e meitaki maata to kotou i to ratou?”

Ei reira, kua tou atura a Iesu ki te au riri o te kainga ra e kua karanga atu “e tae ua atu ki te manea ope o Solomona, kare rai tona manea i arite i tetai o ratou nei.” Kua tuatua ua atura aia: “I pera oki te Atua i te akamanea anga i te rakau rikiriki o te enua, . . . ka tanga atu ei oki ia kotou, e kotou te aronga akarongo mea ngiti nei?” Kua taopenga atura a Iesu: “Auraka kotou e apiapi ua, ka na ko ei ra, Eaa ua ta matou kia kai? e, Eaa oki ta matou kia inu? e, Eaa to matou kakau kia kakau? . . . Kua kite oki to kotou Metua i te [rangi, NW] ra e, kia rauka taua au mea katoa ra ia kotou e tikaʼi. E na mua ra kotou i te kimi i te basileia o te Atua, e te tuatua-tika nana ra; e kapiti katoaia mai taua au mea katoa ra ia kotou.”

Te Mataara ki te Ora

Te mataara ki te ora na te rave tamouanga i ta Iesu au apiianga. Inara kare te reira i ngoie ua no te rave. Ei akaraanga, e kino ta te au Pharisea ra akava anga ia etai ke ra, e penei kua pera tetai papaki i ta ratou ra. No reira i ta Iesu rave ua atu anga i tana Akoanga ki runga i te Maunga ra, kua oronga atura aia i teia akamaroiroi anga: “Auraka e akakino atu; kia kore kotou e akakinoia mai. Ko ta kotou oki e akakino ia etai ke ra, e akakino katoaia kotou i te reira.”

E mea kino te aru i te taki anga a te au Pharisea maata rava ra te akaapa anga. Kia tau ki ta Luka i tata ra, kua akatutu mai a Iesu i te reira tu kino i te na ko anga: “E tika aina te matapo kia arataki i te matapo? kare aina e inga kapipiti ki roto i te vaarua?”

Te akaapa anga maata ia etai ke ra, te tuatua akamaataanga i to ratou tarevake e te akakino atu ia ratou, e apa kino roa ia. No reira kua ui a Iesu: “E eaa oki koe e tikaʼi kia karanga atu ki to taeake, O mai, naku e kiriti i te tanga iti i roto i toou mata, e i na, tei roto i toou uaorai mata te rakau maata? E tera ra pikikaa e, e timata ana i te kiriti i te rakau maata i roto i toou uaorai mata; ei reira koe e kite meitaki ei, kia kiriti i te tanga iti i roto i te mata o to taeake.”

Kare te aiteanga o te reira e eiaa te au pipi a Iesu e akara matatio i te pirianga ma etai atu tangata ke ra, no te mea kua karanga aia: “Auraka te mea tapu e apaiia atu na te puaka-aoa, auraka katoa ta kotou poe e titiriia atu na te puaka.” E mea tapu te tuatua mou no te Tuatua a te Atua ra. Te aite ra ki te au poe akatutuia. Inara mei te aite atura tetai papaki tangata ki te puaka aoa me kare puaka, e kare e akaari mai i te ariki anga no te reira au tuatua mou e te ako maata ra, ka tau te au pipi a Iesu kia akaruke atu ia ratou e ka kimi akaou atu i te aronga te ka ariki mai.

Noatu rai e kua tuatua ana a Iesu no te pure i mua akera, i tana Akoanga ki runga i te Maunga ra, kua akaketaketa mai aia i teianei i tei anoanoia kia tamou i te reira. Kua raurau aia: “E pati, e e orongaia mai ta kotou.” Ei akatutu anga i to te Atua tu papa no te pau i te pure, kua ui maira a Iesu: “Koai ïa i roto ia kotou i te tangata nei, e apai i te toka na tana tamaiti kia pati mai aia i te manga? . . . E te tika na ia kotou, kino ua rai, kia oronga i te mea meitaki na ta kotou au tamariki, ka tangaʼi oki i to kotou Metua i te [rangi, NW] ra, i te oronga i te mea meitaki i te aronga i pati atu iaia ra?”

Ei reira, kua oronga maira a Iesu i tei riro ra ei ture rongonui no te tu akono, tei matauia e ko te Ture Auro. Kua karanga aia: “E te au mea katoa ta kotou i anoano ia etai ke ra, na reira katoa kotou ia ratou.” Te nooanga na te reira ture te kapiti ra i te angaanga papu i te raveanga i te meitaki kia etai ke ra, ma te akonoanga ia ratou mei taau e anoano kia akonoia mai koe ra.

Kua akakite mairai a Iesu e kare i te mea ngoie ua te tu o te oraanga, i tana apiianga: “E tomo kotou na te ngutupa o iti; te atea maata nei te ngutupa, e te para­rau­are nei te ara, e tae atu ei ki te mate; e manganui te na reira i te tomo. Te kokota ua nei te ngutupa, e te piri oki o te ara, e tae atu ei ki te ora, e tokoia ua ake tei kite atu i te reira.”

E kino maata te vaira no te arataki ke ia, no reira kua akamatakite maira a Iesu: “Kia matakite ra i te peroveta pikikaa, ko tei aere mai ia kotou ma te kakau mamoe ra, kareka i roto, e luko taae ia.” Mei te rakau meitaki e te rakau kino ka kitea ra na to ratou ua, kua akataka maira a Iesu, ka kitea te au peroveta pikikaa i to ratou tu akono e ta ratou apiianga.

I te rave ua atu anga, kua akataka maira a Iesu e kare ko ta te tangata ua ka tuatua te ka akariro iaia ei pipi Nana mari ra na tana ka rave. Te karanga ra tetai papaki e ko Iesu to ratou Atu, inara me kare ratou e rave ana i te anoano o tona Metua, kua tuatua aia: “Ko taku ia e karanga atu, Kare takiri au i kite ia kotou: ka aere ke atu kotou, te aronga rave tuatua kino.”

I te openga ra, kua oronga a Iesu i te akaoti anga maaraaraia no tana akoanga. Kua karanga aia: “E teianei, ko tei akarongo mai i taku nei tuatua, e akono atura, e arite au iaia i tetai tangata pakari, ko tei akatu i tona are ki runga i te papa. E topa iora te ua, e taʼe iora te vai puke, e te matangi oki i te arara viviki anga mai i rungao i taua are ra, kare rava i keu, no te mea e papa te turanga.”

I tetai tua, kua akakite a Iesu: “Kareka tei akarongo ua mai i taku nei tuatua, e kare i akono, e arite au iaia ki te neneva, ko tei akatu i tona are ki runga i te one. E topa iora te ua, e taʼe iora te vai puke, e te matangi oki i te arara viviki anga mai i rungao i taua are ra; inga iora: e e ngaangaa maata to taua are ra.”

I te oti anga ta Iesu akoanga, kua va ua ra taua aronga tini ra i te tu o tana apiianga, no tei apii aia ia ratou mei te tangata e mana tona ra, e kare mei ta to ratou au arataki akonoanga atua ra. Luka 6:​12-23; ­Mataio 5:​1-12; Luka 6:​24-26; ­Mataio 5:​13-48; 6:​1-34; 26:​36-45; 7:​1-29; Luka 6:​27-49.

▪ I ea a Iesu i tana tuatua anga i tana akoanga maaraara maataia ra, e koai ma i reira, e eaa tei tupu i mua ua ake i tana orongaanga i te reira ra?

▪ Eaa i kore ei i te mea poitirere e kua tata a Luka i etai apiianga no te akoanga ra na roto i tetai atu turanga?

▪ Na teaa i puapinga maataʼi ta Iesu ra akoanga?

▪ Koai ma tei ao tikai, e no teaa ra?

▪ Koai tei tupu te ae kia ratou, e no teaa oki?

▪ Eaa i riro ei ko te pipi a Iesu “te tai no te enua” e te mārama oki no te ao?

▪ Akapeea ta Iesu akaari anga i te manako teitei no te Ture a te Atua ra?

▪ Eaa te au apiianga ta Iesu i oronga ei kiriti tumu i te au apinga e tupu ei te ta ua e te akaturi katoa oki?

▪ Eaa te aiteanga o ta Iesu i tuatua ra no te ariu atu anga i tetai papa­ringa?

▪ Akapeea tatou e apa kore ei mei te Atua e apa kore ra ia?

▪ Eaa te au apiianga no te pure ta Iesu i oronga maira?

▪ Eaa ra i meitaki maataʼi te au apinga no te rangi ra, e akapeea e raukai te reira?

▪ Eaa te au akatutu anga tei orongaia maira ei kopae i te noinoi apinga ra?

▪ Eaa a Iesu i karangaʼi e kare e tau kia apiapi?

▪ Eaa ta Iesu i tuatua no te akakino atu ia etai ke ra; e akapeea tana akaari e ka tau tana au pipi kia matakite i te au tangata ra?

▪ Eaa atu ta Iesu i tuatua no te pure, e eaa te tu akono tana i oronga maira?

▪ Akapeea ta Iesu akakite anga mai e kare te mataara ki te ora i te mea ngoie ua, e te vaira te kino me ka arataki ke ia?

▪ Akapeea ta Iesu akaoti anga i tana akoanga, e eaa te tupu anga no te reira?