Mataio Pene 5-7
5 Te kiteanga a Iesu i te urupu tangata kua aere atu aia ki runga i te maunga. Te nooanga aia ki raro, kua aere mai tana au pipi kiaia 2 e kua akamata aia i te apii ia ratou:
3 “E mataora te aronga tei kite i to ratou anoano no te Atua, no te mea no ratou te Kavamania o te rangi.
4 “E mataora te aronga tei aue no te mea ka akapumaanaia ratou.
5 “E mataora te aronga tei marū no te mea ka orongaia te enua no ratou.
6 “E mataora te aronga tei inangaro i te tika no te mea ka akamerengoia ratou.
7 “E mataora te aronga tei akakore i te ara a tetai no te mea ka akakoreia mai ta ratou ara.
8 “E mataora te aronga ngakau tiama no te mea ka kite ratou i te Atua.
9 “E mataora te aronga tei akatupu i te ’au no te mea ka kapikiia ratou ei tamariki na te Atua.
10 “E mataora te aronga tei takinokinoia no tei rave i te tika no te mea no ratou te Kavamani o te rangi.
11 “E mataora me takinokinoia koe e te tangata, me akakinoia e me tuatua pikikaaia koe no toku nei ingoa. 12 E rekareka no te mea ka maata taau tutaki no ko mai i te Atua. Mei tei tupu katoa ki te au peroveta kua takinokinoia ratou no tei akakite i te tuatua a te Atua.
13 “Ko koe te miti o te enua nei. Inara, me ngaro te kava o te miti, akapeea te reira e kava akaou ei? Kare ona puapinga, ka tiriaia ki vao e ka takatakaiia e te tangata.
14 “Ko koe te mārama o te ao. Mei tetai oire i runga i te maunga, kare te reira e ngaro. 15 Me tutungi te tangata i te lamepa kare ratou e tapoki i te reira ki te kete, mari ra ka tuku ratou ki runga i te kaingakai kia turama i te are. 16 Mei te reira katoa toou mārama ki mua i te tangata, me kite mai ratou i taau angaanga meitaki ka akakakā ratou i toou Metua i te rangi.
17 “Auraka e manako e kua aere mai au i te takore i te Ture e te tuatua a te au Peroveta. Kare au i aere mai i te takore, mari ra kua aere mai au i te akatupu i te reira. 18 Te akakite atu nei au kia koe mei te rangi e te enua kare rava e takoreia, mei tera katoa tetai reta meangiti o te Ture ka akatupuia te reira. 19 Ko tetai tei aati i te akaueanga meangiti rava atu e te apii ra i tetai ke kia rave i te reira, kare aia e ārikiia e te Kavamani o te rangi. Inara ko tetai tei aru i te Ture e te apii i tetai ke kia kauraro ki te reira, no ratou te Kavamani o te rangi. 20 Te akakite atu nei au kia koe me kare toou akarongo i maata atu i to te au Pharisea e te aronga e apii ra i te ture, kare rava koe e ārikiia e te Kavamani o te rangi.
21 “Kua akarongo koe i tei tuatuaia i te tuatau taito: ‘Auraka rava koe e tamate i te tangata. Ko tetai tei rave i te reira ka akautungaia aia.’ 22 Teianei te akakite atu nei au kia koe e ko tetai tei tamou ua i te riri ki tona taeake ka akavaia aia. Inara ko tetai tei akakino atu i tona taeake ka apainaia aia ki te Akavaanga Teitei. Kareka ra ko tei tuatua, ‘E neneva tikai koe!’ e mate tona akavaanga.
23 “Me apai koe i taau atinga ki te Atua e kua maara ia koe e kua riri toou taeake ia koe, 24 e akaruke i taau atinga ki mua i te atarau. E aere koe e akatupu i te ’au ki toou taeake, e oti e oki mai e oronga i taau atinga.
25 “Me apai tetai ia koe ki te akavaanga, kia viviki koe i te akatikatika i te manamanata ia korua e aere ra ki te akavaanga. Me kare koe e rave i te reira, penei ka apainaia koe ki te akava, ka akautungaia koe, ka rave te tiaki mou auri ia koe e ka titiriia koe ki roto i te are auri. 26 Te akapapu atu nei au kia koe, kare takiri koe e tukunaia mai ki vao kia peke roa taau utunga i te tutaki.
27 “Kua akarongo koe i tei tuatuaia: ‘Auraka rava koe e akaturi.’ 28 Teianei te akakite atu nei au kia koe e ko tetai tei akara ua atu i tetai vaine ma te akainangaro atu iaia kua akaturi takere aia i roto i tona ngakau. 29 No reira me akakeu toou mata ia koe kia ara e uuti e e titiri i te reira. E ngari ake kia ngere koe i tetai tuanga o toou kopapa, kia kore e takoreia toou kopapa katoa. 30 Pera katoa, me akakeu toou rima ia koe kia ara e tipuia e e peiia atu. E ngari ake kia ngere koe i tetai tuanga o toou kopapa, kia kore e takoreia toou kopapa katoa.
31 “Kua tuatua katoaia: ‘Ko tei akaruke i tana vaine ka oronga aia i tetai pepa kiaia ei akataka e kua tatara raua.’ 32 Inara te akakite atu nei au kia koe auraka tetai tane e akaruke i tana vaine tei kore i akaturi. Me akaruke aia i tana vaine, penei na te reira e akakeu i tana vaine kia akaturi. E ko tetai ua atu ka akaipoipo i te reira vaine kua akaturi katoa aia.
33 “Kua akarongo katoa koe i tei tuatuaia ki te ui tupuna: ‘Auraka koe e taputou ma te kore e akatupu i te reira. Mari ra e rave i taau i taputou kia Iehova.’ 34 Teianei te akakite atu nei au kia koe: Auraka rava e taputou e kia tuatua, ko te Rangi toku kite no te mea ko te terono ïa o te Atua, 35 e ko te enua, no te mea e pange vaevae te reira no te Atua, e ko Ierusalema, no te mea e oire te reira no te Atua, 36 e ko toou upoko, no te mea kare e rauka ia koe i te akateatea e te akakerekere i tetai kata rouru. 37 Kia riro taau tuatua ‘Ae’ ei ae, e taau ‘Kare,’ ei kare. Me tuatua koe i tetai apinga e kare koe e akatupu, te aru ra koe i te Tiaporo.
38 “Kua akarongo koe i tei tuatuaia: ‘Me takino tetai i to tetai mata, ka tau rai kia takino katoaia tona mata. Me takino tetai i to tetai nio, ka tau rai kia takino katoaia tona nio.’ 39 Inara te akakite atu nei au kia koe: Me tā mai tetai tangata ia koe auraka koe e tā atu. Me papaki mai tetai i toou paparinga i te tua katau e uri atu i te tua kaui. 40 Me apai tetai tangata ia koe ki te akava kia peke mai toou kakau e oronga atu i toou kakau e te pereue katoa. 41 E me akaue mai tetai tangata akaaere kia rave koe i tetai angaanga, e rave maata atu koe i tana i akaue mai. 42 Me pati mai tetai tangata i tetai apinga e oronga i te reira kiaia. E me apai aia i tetai apinga e ka akaoki mai, eiaa e patoi atu mari ra e oronga ua kiaia.
43 “Kua akarongo koe i tei tuatuaia, ‘E aroa i toou tangata tupu e kia makitakita i toou enemi.’ 44 Inara te akakite atu nei au, e aroa ua atu koe i toou enemi e te pure no te aronga tei takinokino mai ia koe. 45 Me akono koe i te reira, te aru ra koe i toou Metua i te rangi. Kua oronga mai aia i te rā no te aronga meitaki e te aronga kino. E kua oronga aia i te ua no te aronga meitaki e te aronga kino. 46 Me ka aroa koe i te aronga tei aroa mai ia koe, eaa i reira koe ka tutakiia ai? Te rave katoa ra te aronga koi tero i te reira. 47 E me aravei koe i toou au taeake, eaa i reira te tuke? Te rave katoa ra te aronga kare i te ngati Iseraela i te reira. 48 Ka anoanoia koe kia akaari i te aroa mou, mei toou Metua aroa rai i te rangi.
6 “E matakite auraka e rave i te meitaki kia kiteaia e te tangata. Me akapera koe, kare toou Metua i te rangi e akameitaki mai ia koe. 2 No reira me rave koe i te angaanga meitaki, eiaa e akakite atu ki te katoatoa mei tetai e akatangi ra i te pu. Ko tera ta te aronga pikikaa e rave ra i te au ngai akamorianga e te ngai tangata, kia akapaapaaia mai ratou. E ko tera anake ta ratou tutaki. 3 Inara, me rave koe i te angaanga meitaki ki tetai ke eiaa e akakite i taau e rave ra. 4 E rave i te au angaanga kia kore e kiteaia mai. Ei reira toou Metua, tei akara mai i taau angaanga meitaki e tutaki ei ia koe.
5 “Pera katoa, me pure koe auraka mei te aronga pikikaa rai. Ka pure ratou kia kiteaia mai e te katoatoa i ko i te ngai akamorianga e te ngai tangata. E mea papu ko tera rai ta ratou tutaki. 6 Inara me pure koe, e aere ki roto i toou pia, e topiri i te ngutupa e e pure ki toou Metua. Ei reira toou Metua e akara maira, e tutaki ei ia koe. 7 No reira me pure koe, eiaa e taokioki i taau tuatua. Ko tera ta te au tangata kare i kite i te Atua e rave ra. Kua manako ratou e no te maata i ta ratou au tuatua ka akarongo mai te Atua i ta ratou pure. 8 Auraka e aite mei ia ratou, kua kite takere toou Metua i taau e anoano ra i mua ake ka pati ei koe.
9 “Ka pure koe mei teia rai:
“‘E to matou Metua i te au rangi, kia akatapuia toou ingoa. 10 Kia tutara toou Kavamani ki rungao i te enua. Kia akatupuia toou anoano no te enua nei mei taau i akatupu i te rangi. 11 E oronga mai i te kai no teia rā, 12 e akakore mai i ta matou ara, mei ia matou i akakore atu i te ara a tetai ke. 13 E tauturu mai ia matou kia kore e timataia, e e paruru ia matou mei te Tiaporo.’
14 “Me akakore koe i te ara a tetai ke, ka akakore katoa toou Metua i te rangi i taau ara. 15 Inara, me kare koe e akakore i ta ratou ara, kare katoa toou Metua e akakore mai i taau ara.
16 “Me akakore koe i te kai, eiaa e akaari i te tu maromaroa, mei tei aite ki te aronga pikikaa. Ka akaraanga taitaia ratou kia kite mai te katoatoa e kua akakore ratou i te kai. Te akakite atu nei au kia koe e ko tera rai ta ratou tutaki. 17 Inara me akakore koe i taau kai, e akamanea i toou rouru e te orei i toou mata. 18 Me pera koe, kare te tangata e kite e kua akakore koe i te kai mari ra, ko toou Metua anake i te rangi tei kite mai. Ei reira toou Metua e akara maira, e tutaki ei ia koe.
19 “Auraka e angaanga pakari i te akaputu i te au apinga i runga i te enua nei. Ka kaingaia e te au manumanu, ka tutae auri e ka keiaia. 20 Mari ra, e angaanga pakari i te rave i ta te Atua i te rangi e inangaro maira ia tatou kia rave. Kare e kaingaia e te au manumanu, kare e tutae auri e kare e keiaia. 21 Ko taau e anoano maata ra, ko taau ua rai ïa ka akamanako.
22 “Kua aite toou nga mata ki te mārama o te lamepa. Me akamou koe i toou mata ki runga i te au mea meitaki ka mārama toou kopapa. 23 Inara me akara toou mata i te au mea tarevake ka poiri toou kopapa. E mea tumatetenga, me riro te mārama i roto ia koe ei poiri kerekere!
24 “Kare e rauka i tetai tangata i te tavini i te nga pu e rua. Ka akaperepere aia i tetai e ka makitakita aia i tetai. E me tiratiratu aia ki tetai ka akavaavaa aia i tetai. No reira, kare e rauka ia koe i te tavini i te Atua, me ko te apinganui te mea puapinga rava atu i roto i toou oraanga.
25 “No teia tumu te karanga atu nei au kia koe: Auraka e taitaia no taau ka kai e ka inu. Auraka katoa e taitaia i taau ka aao. E puapinga atu toou oraanga ki taau ka kai, e toou kopapa ki te kakau taau ka aao. 26 E akara meitaki i te au manu rere; kare ratou e tanu, kare ratou e kokoti e kare ratou e akaputu i te kai. Inara, te angai ra toou Metua i te rangi ia ratou. Kare ainei e puapinga atu koe ia ratou? 27 Ka rauka ainei ia koe i te akaroa atu i toou oraanga me taitaia koe? 28 Pera katoa, eaa koe ka manata ai i toou kakau? E akara i te au tiare; kare ratou e angaanga e kare katoa ratou e tui i te kakau. 29 Inara te akakite atu nei au kia koe, kare te kakā o te Ariki ko Solomona i aite ki te manea o teia au tiare. 30 Kua akatupu te Atua i te au tiare manea te ka puera i teia rā, e apopo ka mae e ka tutungiia. Kare ainei e maata atu tana ka rave noou, noatu kare e matutu ana toou akarongo? 31 No reira, auraka e taitaia e kia tuatua, ‘Eaa ta tatou ka kai?’ me kore ‘Eaa ta tatou ka inu?’ e ‘Eaa ta tatou ka aao?’ 32 Ko teia ta te au tangata kare i kite i te Atua e rave ra. Kua kite takere toou Metua i te rangi e te anoano ra koe i teia au mea.
33 “E kimi ua rai i te Kavamani o te Atua, e te akarongo kiaia, e ka oronga mai aia i te au mea taau e anoano ra. 34 No reira, auraka e apiapi i to apopo! E au manamanata ke rai to apopo. Kua rava ua to teia rā.
7 “Auraka e akava atu kia kore koe e akavaia mai. 2 Ka akavaia koe mei taau akavaanga i tetai ke, e ka akonoia koe mei taau akonoanga i tetai ke. 3 Eaa i reira koe ka akara ai i te rakau meangiti i roto i te mata o to taeake e kare koe i kite i te rakau maata i roto i toou mata? 4 Me kore eaa koe ka tuatua ai ki toou taeake ‘Aere mai ana kia kiriti au i te rakau meangiti i roto toou mata,’ e ina e rakau maata to roto i toou mata? 5 E te tangata pikikaa! E na mua koe i te akaatea i te rakau maata mei toou mata, ei reira koe e kite meitaki ei akapeea me kiriti i te rakau meangiti mei te mata o toou taeake.
6 “Auraka e oronga i te au mea tapu ki te au puakaoa e auraka e titiri i te au poe ki te au puaka. Me pera koe ka takatakaiia te reira e ka tānga mai e ka kakati ia koe.
7 “E pati ua rai ki te Atua e ka orongaia mai taau e anoano ra. E kimi ua rai e ka kiteaia. E topapa ua rai e ka akatueraia mai te ngutupa kia koe. 8 Te aronga te pati ra ka orongaia mai ta ratou, te aronga te kimi ra ka kiteaia mai ta ratou e te aronga te topapa ra ka akatueraia mai te ngutupa kia ratou. 9 Me pati mai taau tamaiti i tetai varaoa ka oake ainei koe i tetai toka kiaia? 10 E me pati mai aia i tetai ika ka oake ainei koe i tetai ovi? 11 Noatu e tangata ara koe ka oronga rai koe i te au mea meitaki ki taau tamariki. No reira, me pati koe i te au mea meitaki ki toou Metua i te rangi e mea papu ka oronga mai aia i te reira!
12 “Ko taau e inangaro ra i te tangata kia rave kia koe, e pera katoa koe kia ratou. Ko teia te apiianga i roto i te Ture e te apiianga a te au Peroveta.
13 “E aere na runga i te mataara ō iti, no te mea e atea te mataara te aere atura ki te mate, e manganui te aere ra na runga i te reira; 14 Kareka te mataara ō iti e te kokota te taki atura ki te ora, e tokoiti ua te tangata e aere ra na runga i te reira.
15 “E matakite i te aronga pikikaa tei tuatua mai kia koe no runga i te Atua. Ka akatutu mai ratou mei te mamoe te tu inara e au manu taetaevao ratou te ka takino ia koe. 16 Ka kite koe i to ratou tu na roto i ta ratou e rave ra. Kare te tangata e aaki i te vine mei te au rakau taratara e te ua rakau mei te au ngangaere. 17 Ka ua mai te tumu rakau meitaki i te ua meitaki, inara ko te tumu rakau kino ka ua mai i te ua kino. 18 Kare te tumu rakau meitaki e ua mai i te ua rakau kino, e kare katoa te tumu rakau kino e ua mai i te ua meitaki. 19 Ko te au tumu rakau kare e ua mai i te ua meitaki ka tipuia te reira e ka tiria ki roto i te aʼi. 20 Mei te reira katoa, ka kiteaia teia aronga pikikaa na roto i ta ratou e rave ra.
21 “Kare te aronga tei tuatua mai kiaku ‘e te Atu’ ‘e te Atu,’ e ārikiia e te Kavamani o te rangi. Mari ra, ko te aronga anake tei rave i te anoano o toku Metua i te rangi. 22 Me tae ki taua rā, e maata te tangata te ka karanga mai kiaku: ‘E te Atu, e te Atu, kare ainei kua totou matou na roto i toou ingoa, kua tuaru i te au demoni na roto i toou ingoa, e kua rave i te au angaanga umere na roto i toou ingoa?’ 23 Ei reira au e karanga ai kia ratou: ‘Kare au i kite ia kotou! E aere ke atu e te aronga rave kino!’
24 “No reira, ko te aronga tei akarongo mai kiaku e kua rave i taku tuatua, ka aite aia ki tetai tangata pakari tei patu i tona are ki runga i te toka. 25 I te topa anga te ua, te puke anga te vai e te pāpāia anga te are e te uriia, kare taua are i inga no te mea kua patuia te reira ki runga i te toka. 26 Inara ko te aronga tei akarongo i taku tuatua e kare i rave i te reira ka aite aia ki te tangata neneva tei patu i tona are ki runga i te one. 27 I te topa anga te ua, te puke anga te vai e te pāpāia anga te are e te uriia, kua inga te reira, kua pueu e kua takoreia.”
28 Te akamutuanga a Iesu i tana tuatua, kua umere te katoatoa i tana apiianga, 29 no te mea kua kite ratou e kua apii aia ma te mana o te Atua e kare i aite ki to ratou aronga e apii ra i te Ture.
a Me kore “Basileia.”