Apii i te Ngai Tangata e i Tera Are i Tera Are

“Kare akenei au i tivata i te . . . apiianga ia kotou i te ngai tangata e mei tera are ki tera are.”​—ANGAANGA 20:20, “Byington.”

1. Eaa te tuatua a tetai orometua Katorika no te puapinga tikai o te angaanga tutu aere a te au Kite o Iehova i tera are i tera are?

“TE RAVE ra te au Katorika i te Evangeria i tera ngutupa ki tera ngutupa.” Ko te tumu tuatua ia i roto i The Providence Sunday Journal o Okotopa 4, 1987. Kua akakite mai taua nutipepa ra e ko te akakoro anga maata o teia angaanga ko te “pati atu i tetai papaki o to ratou au mema kia oki akaou atu ki te oraanga rave angaanga no ta ratou pure.” Kua akakiteia mai te orometua ko John Allard, koia te akaaere o te Opati no te Angaanga Evangeria i te Tuanga Akaaere o Providence, i te karanga anga e: “Papu tikai, e ka maata te tuatua akaekoko anga. Ka tuatua te au tangata e, ‘Tera ratou te aere ra, mei te au Kite o Iehova rai te tu.’ Inara te puapinga ra ta te au Kite o Iehova, me kare ainei? Ka peti au ia koe e ka rauka ia koe i te aere atu ki roto i tetai ua atu Are Uipaanga i te tuanga [Airani o Rhode, i I.T.M.,] e ka kitea e koe e te ki ra te au putuputuanga i te aronga e Katorika ratou i mua ana.”

2. Eaa te uianga tau tei akatuia mai?

² Ae, kua kitea meitakiia te au Kite o Iehova no te puapinga o ta ratou angaanga tutu aere i tera are ki tera are. Inara eaa ratou ka aere ei mei tera are ki tera are?

Te Ravenga a te au Apotetoro

3. (a) Eaa te angaanga ta Iesu Mesia i oronga na tana au pipi? (e) Na teea ravenga maata ta te au pipi mua a te Mesia ra rave anga i ta ratou angaanga?

³ Na Iesu Mesia i oronga ki tana au pipi teia akauenga tau tikai: “E teianei, ka aere kotou, e akariro i to te pa enua katoa ei pipi; ka bapetizo atu ei ia ratou i te ingoa o te Metua, e no te Tamaiti, e no te Vaerua Tapu; Ma te apii atu ia ratou, kia akono i te au mea katoa taku i akaue atu kia kotou: e i na, tei vaitata ua ra au ia kotou, e tae ua atu ki te openga o teianei ao. Amene.” (Mataio 28:19, 20) Kua kiteia te mataara tika tikai no te rave anga i te reira angaanga i muri ua ake i te ra Penetekote 33 T.N. “Kare e rā i tukua ia ratou, i te apii anga atu e te tuatua anga atu ia Iesu Mesia, ki roto i te iero ra, e i tera are i tera are.” (Angaanga 5:42) I etai 20 mataiti i muri mai, te rave ra te apotetoro ko Paulo i te angaanga tutu aere i tera are i tera are, no te mea kua akamaara atura aia i te aronga pakari Kerititiano o te oire i Ephesia ra e: “Kare rava akenei e mea e meitaki ei kotou na i vaioia e au, kare akenei au i tivata i te ako atu ia kotou e te apii ia kotou i te ngai tangata, e i tera are i tera are.”​—Angaanga 20:20.

4. Eaa i raukai ia tatou kia tuatua e ia Angaanga 5:42 e Angaanga 20:20 te akataka maira e ko te tutu aere anga a te au pipi a Iesu ra kua tua aereia i tera are i tera are?

⁴ Kua uriia mai te au tuatua ia Angaanga 5:42 “i tera are i tera are” mei te kat’ oiʹkon mai. I konei kua taikuia te ka·taʹ i te tu no te “tua aere.” No reira, ko te tutu aere anga a te au pipi ra kua tuaia mei tetai are ki tetai atu are. Kua tata a Randolph O. Yeager i tana tuatua anga no Angaanga 20:20 e i apii a Paulo “i te ngai uipaanga tangata [de·mo·siʹa] e mei tera are ki tera are (tua aere [ka·taʹ] ma te pirianga oki). E toru o Paulo mataiti i Ephesia. Kua aere aia ki te au are katoatoa, me kare ra kua tuatua aia ki te au tangata ravarai i reira (Angaanga 20 irava 26). Ko teia te tika no te tuatua tapu maira no te tutu aere anga i tera are i tera are e pera katoa te tutu anga i te ngai uipaanga anga o te tangata.”

5. Ia Angaanga 20:20 eaa ra i kore ei e tau e te tuatua ra a Paulo no te aravei ua anga i te aronga pakari me kare te aravei akaou anga a te au tiaki?

⁵ Mei te reira katoa oki te taiku anga i te tuatua ka·taʹ ia Luka 8:1 (NW), te tuatua ra no ta Iesu tutu aere anga “mei tetai oire ki tetai oire e mei tetai vira ki tetai vira.” Kua taiku a Paulo i te tuatua kat’ oiʹkous no te tere atu i te okotai ia Angaanga 20:20. I konei kua uriia i etai Puka Tapu e “i roto i to kotou au ngutuare.” Inara kare te apotetoro i tuatua ana no etai aere ua anga ki te aronga pakari me kare te tutaka e te tiakianga i te au ngutuare o te au taeake akarongo ra. Na tana au tuatua i muri maira e akaari e te tuatua ra aia no tetai angaanga tutu aere i tera are i tera are i rotopu i te aronga akarongo kore, no te mea kua karanga aia: “I te tuatua marie anga atu ki te ngati Iuda ma te Eleni i te tataraara i te Atua, e te akarongo i to tatou Atu ia Iesu Mesia.” (Angaanga 20:21) Kua tataraara ke ana oki te au taeake akarongo ra e kua akono i te akarongo ia Iesu. No reira, ia Angaanga 5:42 e ia Angaanga 20:20 te tuatua ra no te tutuanga ki te aronga akarongo kore “i tera are i tera are,” me kare mei tera ngutupa ki tera ngutupa.

Kare e Mono no te Reira

6. Eaa tei tuatuaia no te tu o ta Paulo angaanga tutuanga i Ephesia?

⁶ Kua tata a Abiel Abbot Livermore i te 1844 i te akatakaanga i te au tuatua a Paulo ia Angaanga 20:20: “Kare aia i mareka i te ako anga i te ngai akaputu anga tangata anake ua, e ka akakore atu ei i etai atu au ravenga, mari ra kua rave maroiroi i tana angaanga meitaki i te ngai muna, tera are e ki tera are, e kua apai tika atu i te tuatua mou no te rangi ki te ngutuare e ki te au ngakau o to Ephesia ra.” Kare i roa akenei, kua kitea e: “Ko te tua anga i te evangeria i tera are i tera are te aru ra i te au Kerititiano mei te akamataanga mai i te anere mataiti mua ra (cf. Angaanga 2:46; 5:42). . . . [Na Paulo] i rave marie i tana apainga ki te ngati Iuda e te au Etene i Ephesia, e kua akarukeia atu ratou kare e kotoeanga me ka mate i roto i ta ratou au ara.”​—The Wesleyan Bible Commentary, Voriumu 4, nga kapi 642-3.

7. Eaa i tau ei kia tuatuaia e te mareka ra te Atua i te angaanga tutu aere a te au Kite o Iehova i tera are i tera are?

⁷ Noatu rai e e ngai to te akoanga i te ngai tangata i te akakiteanga i te tuatua meitaki, kare ia i te mono no te aravei anga i te tangata i tona ngutupa. No teia tu, kua tuatua a Joseph Addison Alexander te apiiia ra e: “Kare i kitea ake e te ekaretia tetai apinga ei mono me kare kia aite atu ki te tupu anga o te tutu anga ki te tangata ngutuare.” Mei ta te tangata tei apiiia ko O. A. Hills i akataka maira: “Ko te apiianga i te ngai tangata e te apiianga i tera are i tera are ka tau kia aere kapiti raua.” Te oronga nei te au Kite o Iehova i te apiianga na roto i te au ikuikuanga akoanga i ta ratou uipaanga no te katoa o te au epetoma. Te papu meitaki katoa ratou e ko te ravenga a te au apotetoro i te tua anga i te tuatua mou no te Puka Tapu i tera are i tera are ko te mea puapinga ia. E te mareka ra Iehova i te reira, no te mea ko te tupu anga no te reira angaanga tutu aere, te akariro ra aia e au tauatini ua atu kia aere mai ki tona akamori anga i te au mataiti tataki tai.​—Isaia 2:1-4; 60:8, 22.

8. (a) Eaa tei tuatuaia te tumu i puapingaiaʼi te tutuanga i tera are i tera are? (e) Eaa i tau ei kia akaaiteia atu te au Kite o Iehova kia Paulo i te tutuanga i te ngutupa e i etai atu tutu anga katoa oki?

⁸ Kua tuatua katoa tetai atu tangata mana e: “Kua kite te au tangata e e ngoie atu te maara i te apiianga i to ratou ngutupa i to te tomo anga ki te are pure.” Ae, e putuputu a Paulo ki te au ngutupa, i te akanooanga i te akaraanga meitaki ei orometua. “Kare aia i mareka i te apiianga e te ikuikuanga akoanga i te sunago e te ngai okooko anake ua,” ta te tangata apiiia i te Puka Tapu ko Edwin W. Rice i tata. “Kua rave tamou pakari aia i te ‘apiianga’ ‘tera are i tera are.’ E maro anga i te kino i tera are i tera are, i tetai rima ki tetai rima, e mata ki te mata, kia rauka mai te au tangata ki te Mesia, ko tana ïa i rave i Ephesia.” Kua kite te au Kite o Iehova e ko te uriuri manako anga a tetai tangata ma tetai atu tangata i te ngutupa e puapinga ia. Pera katoa, ka oki akaou atu ratou i te aravei e ka rekareka i te tuatua atu noatu ki te aronga patoi me ka akatika ratou kia rave i te uriuri anga tau. Te aite ra kia Paulo! Kua tata a F. N. Peloubet nona e: “Kare ta Paulo angaanga katoa i raveia ki te au ngai uipaanga anake ua. Kare e ekoko anga kua aere atu aia ki te au tangata e manganui i to ratou ngutuare e ki te ngai i kitea e ia tetai te kimikimi ra, me kare te manako ariki ra me kare noatu te patoi ra e te akatika ua ra kia tuatua no runga i te akonoanga atua.”

Aronga Pakari Kia Rave i te Arataki

9. Eaa te akatauanga ta Paulo i akanoo no te au taeake e aronga pakari?

⁹ Eaa te akaraanga ta Paulo i akanoo no te au taeake aronga pakari? Kua akaari aia e ka tau ratou kia mataku kore e kia kore e roiroi i te akakitekite anga i te tuatua meitaki i tera are i tera are. Kua tata a J. Glentworth Butler i te 1879 e: “[Kua kite te aronga pakari i Ephesia] e i [ta Paulo] tutu aere anga kare rava aia i akakeu i te mataku i te manako i te kino te ka tupu kiaia me kare kia rongonui mai; e kare aia i tapupu i tetai tuatua mou tei anoanoia; e kare katoa aia i rave papakitai ua no tetai me kare no etai au tu o te tuatua mou, mari ra kua raurau anake i te katoatoa o te au mea e puapingaiaʼi ‘ei akamaroiroianga,’ me kare ei akamatutuanga: te ako katoa a te Atua i roto i tona tu ma tikai e tona ki anga katoa oki! Ko teia ‘akaarianga’ tiratiratu, ko teia ‘apiianga’ aroa i te tuatua mou Kerititiano ko tana ravenga ia, kare i te apii anake i Turano e i etai atu ngai putuputuanga o te au pipi, mari ra ki te au ngutuare katoatoa te ka rauka kia itaeia. Mei tera are ki tera are, e mei tera meta ki tera meta, i te au ra katoatoa kua apai aia i te akakiteanga mataora ma te inangaro e te anoano aiteite ki to te Mesia. Ki te au tu tangata ravarai e te au kopu katoa, ki te ngati Iuda riririri e te Ereni tei aviri katoa oki, ko tana tumu tuatua okotai​—ko tei akakite papuia ra, kua kapiti i etai au tuatua mou katoatoa​—ko te tataraara ki te Atua, e te akarongo i to tatou Atu ia Iesu Mesia.”

10, 11. (a) Eaa ta Paulo i manakonako i te aronga pakari i Ephesia no runga i te angaanga tutu aere ei Kerititiano? (e) Mei ia Paulo rai, eaa te tu tutuanga ta te au Kite o Iehova, kapiti katoa te aronga pakari, e rave nei?

¹⁰ Ko te tumu maata, i reira, eaa ta Paulo i manakonako atu i te aronga pakari i Ephesia ra? Kua akataka poto mai te tangata apiiia ko E. S. Young i te au tuatua a te apotetoro na teia mataara: “Kare au i tuatua anake i te ngai tangata, kua rave ra au i tera are i tera are, ki te au tu tangata ravarai, ki te ngati Iuda e ki te Etene. Ko te tumu tuatua maata o taku angaanga orometua ki te au tu tangata ravarai koia oki ko te ‘tataraara ki te Atua e te akarongo i to tatou Atu ia Iesu Mesia.’” I te akanooanga i ta Paulo au tuatua na tetai atu mataara, kua tata a W. B. Riley e: “Ko te aiteanga taka meitaki: ‘Te manakonako nei au kia rave tamou kotou i taku i akamata ra, kia rave e kia apii, e te manakonako nei au kia kopae kotou i taku i kopae ra; kia apii i te ngutuare e i te ngai tangata mei taku i rave i te au arataa ra e i tera are i tera are, kia akakite katoa oki ki te ngati Iuda e ki te Ereni i te tataraara ki te Atua e te akarongo i to tatou Atu ia Iesu Mesia, ko teia oki nga apiianga tumu tikai!’”

¹¹ Te taka marama ra, ia Angaanga pene 20, te akakite ra Paulo ki tona au taeake aronga pakari o te anere mataiti i mua e te manakonakoia ra ratou ei au Kite no Iehova i tera are i tera are. I teia tu, na te aronga pakari e rave te arataki anga, i te akanooanga i te akara anga tika no etai atu au mema o te putuputuanga. (Akaaiteia atu kia Ebera 13:17.) Mei ta Paulo rai, te tutu aere nei te au Kite o Iehova i tera are i tera are, i te tuatuaanga ki te tangata o te pa enua ravarai i te Patireia o te Atua, te tataraara Kiaia, e te akarongo ia Iesu Mesia. (Mareko 13:10; Luka 24:45-48) I te reira angaanga tutu aere i tera are i tera are, te manakonakoia ra na te aronga pakari i roto i te au Kite i teia tuatau ra e rave te arataki anga.​—Angaanga 20:28.

12. Eaa ta tetai papaki o te aronga pakari i mua ana kare i akatika kia rave, eaa ta te aronga pakari e arataki nei i teia tuatau?

¹² I te 1879, i akamataʼi a Charles Taze Russell i te nenei i te Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence, ko tei tapaia i teianei Te Punanga Tiaki Anga Akakite Anga i te Patireia o Iehova. Kua akakite a Russell e etai atu Aronga Apii Puka Tapu i te tuatua no te Patireia mei ta te au apotetoro i rave ra. Inara, i etai mataiti i muri mai, kare tetai papaki o te aronga pakari o te au putuputuanga i rave i ta ratou apainga akakitekiteanga. Ei akatauanga, kua tata tetai Kite e: “Te aere meitaki ra te au apinga ravarai, te akakiteangaia mai rai e ka rave te katoatoa i te tutu akakiteanga i tera are i tera are ma te au puka e kia maata atu i te Tapati te angaanga i tera are i tera are​—i te 1927 teia. Kua patoi to matou aronga pakari tei ikiia e kua tauta i te taparuparu i te pupu katoa kia kore e rave me kare kia kore roa e rave i tetai tuanga o te reira angaanga.” I muri akera, ko te aronga kare i akatika kia rave i te tutuanga i tera are i tera are kua kore to ratou taoonga rave angaanga ei aronga pakari. Mei te reira katoa, i teia tuatau, ko te aronga te tavini ra ei aronga pakari e ei au tavini orometua te manakonakoia ra na ratou e arataki te tutu aere anga i tera are i tera are e etai atu au tu o te angaanga ei orometua Kerititiano.

E Kite te Katoatoa

13. (a) Eaa ta tatou ka tau kia rave, noatu me kare te au tangata e akarongo mai i te tuatua no te Patireia? (e) Akapeea to Paulo arite anga kia Ezekiela?

¹³ Ma ta Iehova tauturu, ka tau te au Kerititiano kia akakite i te tuatua no te Patireia i tera are i tera are, noatu me ka kore e arikiia mai. Kua akaueia a Ezekiela kia akamatakite i te au tangata ei tiaki na te Atua noatu me ka akarongo ratou e me ka kore. (Ezekiela 2:5-7; 3:11, 27; 33:1-6) I te akaraanga i te tu aiteite i rotopu ia Ezekiela raua ko Paulo, kua tata a E. M. Blaiklock e: “Mei [ta Paulo i tuatua mai ia Angaanga pene 20] te akakite maira i te tutu taka meitaki o tana angaanga orometua i Ephesia. E akamanako ana i te au tumu te aru mai nei: Te mea mua, to Paulo tu rapurapu e te tiratiratu. Kare aia i kimi kia akaperepereia mai aia me kare kia marekaia e te au tangata. Kua papa aia mei ia Ezekiela rai ki te angaanga ei tiaki, kua rave aia i tana angaanga ma te maroiroi tiratiratu e te tu tau ei turu i tana tuatua katoa. Te rua, ko tona tu tangi e te aroa. Kare aia i te tangata tuatua i te tumatetenga i tona vaa ma te kore e manako ngakau tangi. Te toru, ko tona tu roiroi kore i te tutu aere anga. I te ngai tangata e i tera are i tera are, i te oire e takapini te enua, kua tutu aere aia i te evangeria ki reira.”

14. Eaa i tau ei te tutu aere anga ei apainga na te katoatoa tei akatapu i te oraanga ki te Atua kia Iehova i te pure anga na roto ia Iesu Mesia?

¹⁴ No te maata ta te Atua ra akameitakianga ki rungao i tona au tavini i teia tuatau nei te akaruke maira e kare e ekoko anga te mareka ra aia kia apai ratou i tona ingoa ei au Kite no Iehova. (Isaia 43:10-12) Pera katoa oki, e kite ratou no te Mesia, no te mea kua karanga atu a Iesu ki tana au pipi: “Ka rauka ra to kotou mana i te Vaerua Tapu, kia aere mai aia i rungao ia kotou; e ei kite oki kotou noku i Ierusalema nei, e Iudea katoa oki e pini ua ake, e Samaria katoa oki, e tae ua atu ki te openga o te enua ra.” (Angaanga 1:8) No reira ko te tutu aere anga e apainga ia na te aronga katoatoa tei akatapu ia ratou ki te Atua kia Iehova ma te pure anga na roto ia Iesu Mesia.

15. Eaa tei tuatuaia no te angaanga tutu aere anga a te au Kerititiano mua ra?

¹⁵ Kua tuatuaia e ko te tutu aere anga: “Te kapiti ra te reira i te ekaretia katoa. Kare te angaanga tutu evangeria a te ekaretia mua ra i te Totaiete Vaine Tutu Evangeria me kare te Pupu Tutu Evangeria i te Enua Ke. Kare katoa oki te angaanga tutuanga i akatakaia na te aronga kite mei te aronga pakari rai, te au tiakono, me kare au apotetoro anake. . . . I taua tuatau mua ra ko te ekaretia te pupu tutu evangeria. Kua akanooia te porokarama tutu evangeria a te ekaretia mua ra ki runga i nga tumuanga e rua: (1) Ko te angaanga maata a te ekaretia ko te tutu evangeria ki te ao katoa nei. (2) Ko te apainga no te rave i teia angaanga te vaira ki rungao i te katoa anga o te au taokotaianga Kerititiano.”​—J. Herbert Kane.

16. Noatu rai ko te aronga tata o Kerititome kua akatika ratou i teaa no runga i te au Kerititiano e te tutu aere anga?

¹⁶ Noatu rai e kare te aronga tata o Kerititome i teia tuatau e akatika i te tuatua no te Patireia, te akatika ra tetai papaki e, e apainga ta te au Kerititiano i te tutu aere. Ei akatauanga, i roto i te puka Everyone a Minister, te akakite maira a Oscar E. Feucht e: “Kare e oti i tetai orometua i te rave i te angaanga orometua ta te Atua i oronga na te aronga akarongo tatakitai katoa. E mea tau kore ra e e au anere mataiti ua atu te manakoanga tarevake a te ekaretia e ko te angaanga a tona au mema e 500 e angaanga ia na te orometua okotai ua. Kare te reira i te tika i te ekaretia mua ra. Ko ratou tei akarongo ra kua aere atu ki te au ngai katoatoa i te tutuanga i te Tuatua.”

17. Eaa te ka rauka kia tuatuaia no te turanga o te tutu aere anga, i te oraanga o te au Kerititiano mua ra?

¹⁷ Ko te tutu aere anga te mea maata i te oraanga o te au Kerititiano mua ra, mei te tu rai i roto i te au tangata o Iehova i teia tuatau nei. Kua tata a Edward Caldwell Moore o te Harvard University e, “Ei tuatua atea anga, i te toru anere mataiti mua o te angaanga Kerititiano ra kua akatakaia mai na te maroiroi maata i te akatotoa anga i te akarongo. Te inangaro o te Kerititiano ko te tutu evangeria, te akakiteanga i te tuatua no te oko anga. . . . Ko te totoa anga o te mana e te au apiianga a Iesu, i te tuatau mua ra, e tuanga mea ngiti ua ta tatou ka karanga e na te au tangata e au orometua evangeria. Ko te ravenga autu o te aronga no roto i te au tu angaanga katoa e te au tu tuke tuke te turanga i roto i te totaiete tangata nei. Na ratou i apai ki te kotinga mamao roa o te patireia o [Roma] taua apinga muna o te oraanga i roto rava ra, ko taua tu manako ou ra no te ao, tei kitea ra e ratou e ko te ora ia. . . . Kua papu meitaki te manako o te [Akonoanga Kerititiano mua ra] e te vaitata maira te openga o teianei akaaereanga no te ao nei. Kua irinaki ratou i te akatu viviki anga o tetai akaaerenga ou no te ao ei semeio.”

18. Eaa te manakonako meitaki tei meitaki rava atu i te au moemoea a te au arataki poritiki katoa nei?

¹⁸ I te tutu aere anga i tera are i tera are e etai atu au tu o ta ratou angaanga orometua, kua arataki rekareka atu te au Kite o Iehova i te manako o te aronga akarongo ia ratou, ki te ao ou ta te Atua i taputou maira. Ko tona au akameitakianga no te ora mutu kore e meitaki rava atu i te au moemoea rekaia e te aronga manako o teia tuatau nei na ratou e akatu tetai akatereanga ou no te ao. (2 Petero 3:13; Apokalupo 21:1-4) Noatu rai e te akaraanga ka inangaro te au tangata ravarai kia ora ki roto i ta te Atua ao ou umere tikai, kare ra te reira i te tu i teianei. Inara, e akamanako tatou i etai mataara puapinga ei apii atu anga na te au tavini o Iehova i te aronga te kimi ra i te ora mutu kore.

Akapeea Koe Me Pau?

◻ Eaa tatou ka tuatua tikai e ko te aiteanga o te Angaanga 5:42 e te Angaanga 20:20 e ka tau te au pipi a Iesu kia tutu aere i tera are i tera are?

◻ Akapeea tatou i kite ei e te mareka ra te Atua i te angaanga tutu aere i tera are i tera are a te au Kite o Iehova?

◻ No runga i te angaanga orometua, eaa te umuumuia ra no te aronga pakari e te au tavini orometua kia rave?

◻ Eaa te ngai no te tutu aere anga i roto i te oraanga o te Kerititiano?

[Tutu i te kapi 10]

I te 33 T.N., kua tutu aere te au pipi a Iesu i tera are i tera are kare i tapupu ua

[Tutu i te kapi 13]

Kua apii a Paulo “i tera are i tera are.” Ko teia tu o te angaanga orometua te raveia nei e te au Kite o Iehova i teia tuatau