E Ruru ua Rai i te Ua​—Na Iehova ia e Akatupu

AKAKITEIA E FRED METCALFE

I TE akamata anga o te 1948, i roto i taku angaanga orometua mei tera are i tera are, kua atoro au i tetai pama meangiti ua i vao i te ngai o Cork i te tua tonga o Airerani. Te akamarama anga au ki te tangata pama e koai au, kua akamura tona koringo mata. Kua riri aia, e kua ava mai e e Komuniti au, e kua oro i te tiki i tana kokai. Ma te kore e manako akaou, kua oro atu au ki vao i te aua pama e kua rere atu ki runga i toku patikara takatakai tei akarukeia ki te pae mataara. Te puku maunga i reira e tariva tikai, inara kua takatakai ua atu rai au ma te viviki, e kare rava i uri mai ana ki muri, iaku e tamanako ra i te tangata pama i te peianga mai i tana kokai ki runga iaku mei tetai korare rai.

Kua tupu mai au ma te matau i teia au tu ravenga i nga mataiti e rua i toku aere anga ki te Repapuriki o Airerani mei Peritane mai ei painia takake i te 1946. Kua kite takere ana te pupu meangiti ua o te aronga tutu aere taku i piri atu, e 24 rai, i tetai tu kaitamaki anga maata e te tuatua akakino. Inara kua papu iaku e ka oronga mai to Iehova vaerua i te au taopenga anga.​—Galatia 6:8, 9.

I mua ake ka tuatuaʼi ei au e akapeea te au mea i te tupu anga, e tuku ana iaku kia akakite atu i tetai manga potonga ua o toku oraanga i te akamata anga e te akamatauanga tei vai i roto iaku i raro ake i te au turanga ngata.

Te Akaraanga Meitaki o Nga Metua e te Akamatauanga

Kua aravei toku metua tane i te tuatua mou i te akamata anga o te 1914. Iaia e aere ra ki te kainga mei tetai tarekareka anga tue poro i Sheffield, i Peritane, kua tatau aia i tetai aenga pepa Puka Tapu tei akamarama i te turanga o tei mate. Kua atoro takere ana aia i tetai au pure no te kimi i te au pauanga ki tana au uianga inara ma te kore e manuia. Ko tana e tatau nei i roto i te aenga pepa kua akakeu te reira iaia. Kua pati aia i te au voriume e ono o te Studies in the Scriptures ta te aenga pepa i akakite, e kua tatau aia i te reira ma te aruaru atu, i te maata anga o te taime kua taea te au ora o te popongi maiata. Kua kite viviki ua a Papa i te tuatua mou.

Kare i roa ana kua akamata aia i te piri mai ki te putuputuanga a te au Kite o Iehova i te reira ngai, e pirianga tei ope ie 40 mataiti, te maata anga i te reira kua tavini aia ei akaaere i te putuputu anga. Ma te rekareka o toku metua tane, kua ariki e rua ona nga teina e te katoa anga o tona au tuaine e toru, i te tuatua mou. Kua tutu aere tetai o tona nga teina ki tetai mapu tiaki toa, e kua riro mai teia vaine e tona teina ei au Kerititiano akatapuia e te akatainuia. Kua akaipoipo toku papa e tona teina i teia nga vaine mapu.

I roto i toku ngutuare tangata ko au tetai o te au tamariki tamaroa e a tei utuutuia mai i roto i te “akonokono anga e te ako anga a te Atu.” (Ephesia 6:4, King James Version) Kua rekareka au i te mea e kare i aka angaanga ana i toku nga metua i te tatanu i te tuatua mou ki roto ia matou. I te reira taime kare tikai e au puka tei taangaanga tikaiia no te tauturu i te au metua no te apii i te tamariki i te tuatua mou o te Puka Tapu; inara kua rauka ia matou tetai apii Puka Tapu putuputu no te ngutuare tangata e rua taime i te epetoma te taangaanga anga i te puka The Harp of God, pera katoa tetai uriuri anga putuputu o te tia no te reira ra.​—Deuteronomi 6:6, 7; 2 Timoteo 3:14, 15.

E akaraanga meitaki tikai toku mama e toku papa i to raua tu ariki i te au uipaanga e i to raua tu maroiroi no te angaanga orometua. Tapiri atu ki tona au tu memeitaki i te pae vaerua, e tu kangakanga rai to toku papa, tana i oronga mai ki tana tamariki. Kua tupu te au meitaki mei te au angaanga maata a toku nga metua. Pouroa ta raua tamariki tamaroa e a i teianei tei roto i to ratou 60 mataiti, te rekareka nei rai i te tavinianga ia Iehova.

Ki Roto i te Angaanga Painia

Ia Aperira 1939, i te 16 mataiti, kua akamutu au i te apii e kua riro mai ei painia tamou. Kua piri mai toku papa ki roto i te angaanga painia e kua oronga mai i te akamatauanga teitei rava. Te tutaka aereanga na runga i te patikara takatakai, kua pini ia maua te au ngai katoatoa i roto ie 11 kiro mita takapini i to matou kainga. I te au ra tatakitai ka apai maua e 50 au puka riki, e kare maua e oki mai ki te kainga na te tua ravaia te reira.

E rua mataiti i muri mai kua puapingaia au e ko au tetai o te au painia takake mua tei akataoongaia i Peritane. E rekareka tikai no te ariki i teia akameitakianga, inara e mea maromaroa no te akaruke i tetai kainga tapu, mataora e te tinamou. Kare i roa ana ma to Iehova tauturu, kua akatikatika au iaku.

Kua tamanamanataia taku angaanga painia i te tuatau o te Tamaki Rua o Teianei Ao, ma tetai au Kite mapu, kua tapekaia matou no te maroanga o te neutoro. I te Are Auri Durham, kua akatakaia au ei YP (Young Prisoner [Mouauri Mapu]). Teia te aiteanga e ka aao au i te piripou poto​—e manga puapinga kore rai teia i roto i te reva anu. E akamanako ana ia Wilf Gooch (i teianei e akaaere no te Kumiti Manga i Peritane), Peter Ellis (e mema o te Kumiti Manga i Peritane) a Fred Adams, e au​—pouroa matou kua vaitata rai i te 1.8 mita te roangarere—​te tu kapiti anga e te aaoanga i te piripou poto mei te au tamariki apii rai!

Tuku Anga Angaanga​—Airerani

I muri mai i toku tuku angaia ki vao i te are auri, kua painia au i te au ngai tukeke o Peritane e toru mataiti. I reira kua rauka mai taku tuku anga angaanga koia oki te ka riro ei timataanga e ei merengoanga maata tikai​—ko te Repapuriki o Airerani. Taku ua i kite no runga i te tua tonga o Airerani koia oki e vaitata rai pouroa te aronga i reira e au Roma Katorika. Inara kua kopae au i te au tuatua papu kore tei tuatuaia e tetai pae e kare i ekoko ana no te ariki i te tuku anga angaanga. E taime teia no te akamaata anga i te akamori mou, e kua papu iaku e na roto i tona vaerua tapu, ka tauturu mai a Iehova iaku.

Te maata anga o te au Kite i te Repapuriki o Airerani tei roto i te oire maata ko Dublin, okotai ua me kare e rua tei mamao i te ngai ke. No reira, kare te maata anga o te au tangata i kite ana i tetai au Kite o Iehova. Ma te au painia e toru, kua akamata au i te angaanga ki roto i te oire o Cork. Kare i te mea ngoie i te kimi i tetai te ka akarongo. I ta ratou Pure Tutia, kua akamatakite putuputu ua te epitekopo kia patoiia matou, te kapikianga ia matou “e au tiaporo Komuniti.” Kua akamatakite rai te au nuti pepa i te patoi i ta matou au angaanga.

I tetai ra te pakoti ra tetai tangata pakoti rauru i toku rauru na te taangaanga anga i tetai koireta (tipu karaponga) titika. I roto i te pukapuka anga, kua ui mai aia e eaa taku angaanga i Cork. I toku akakite anga atu kiaia, kua riri tikai aia e kua tao mai iaku. Kua ruketekete tikai tona rima i te riri, e kua rauka iaku te au manako o te aaereanga ki vao i te are toa ma toku upoko i raro ake i toku rima! Mei teaa tikai te maru no te akaatea mai ki vao i tona are toa ie okotai potonga!

Ta Ua i Roto i te Pupu Tau Kore

I etai taime kua aro atu matou i te ta ua i roto i te pupu tau kore. Ei akaraanga, i tetai ra ia Mati 1948, te raverave ra matou i roto i te angaanga orometua mei tera are i tera are te tamaki anga mai tetai pupu i toku patana ko Fred Chaffin. Tei aruaruia e tetai urupu, kua oro atu a Fred ki tetai ngai tiaki anga paati e kua pati atu ki tetai tangata akaoro i te paati e te tangata koi tiketi no tetai tauturu. Inara, kua piri mai raua ki roto i te tamaki anga. Kua oro atu a Fred mamao rava atu i te mataara maata e kua rauka i te pipini i muri ake i tetai paruru teitei tei koropini i te are o te epitekopo.

I te reira taime kua aere au i te tiki i toku patikara takatakai. No te oki mai ki rotopu i te oire, kua aere au na tetai mataara i te pae, inara te ono anga mai au ki runga i te mataara maata, te tiaki ua ra te pupu tau kore. Kua mou mai tetai nga tangata i taku kete e kua pei i te au apinga ki roto i te mareva. E oti kua akamata ratou i te motomoto mai ma te tuetue mai iaku. Kua peretaia mai tetai tangata. E tangata akava aia i roto i tona kakau noa ua nei, e kua akamutuia te tamaki anga, te apaianga iaku e te aronga tei tamaki mai ki te opati o te akava.

Kua oronga mai teia tamaki anga i te tango no te ‘paruruanga e te akatumu tika tikai anga i te tuatua meitaki.’ (Philipi 1:7, NW) Te tae anga teia raveanga ki te akavaanga, kua oronga te akava tei akaora iaku, koia uaorai e Roma Katorika, i te kiteanga tika, e kua akaapaia e ono au tangata no te tu akata atu. Kua akaari te raveanga e tei ia tatou te tika anga no te aere mei tera ngutupa i tera ngutupa e kua riro ia ei tapupu i tetai te ka manako no te uri atu ki te tu ta ua.

I te taime mua kua tamanakoia e e kino roa no te tuku i tetai nga tuaine ei painia ki te au ngai mei ia Cork rai. Inara, te maata anga o te taime e meitaki ake no te au tuaine kia atoro i te au vaine tei inangaro. No reira, i mua ua ake i teia tamaki anga, kua tuku te Totaiete e rua nga tuaine painia memeitaki ki Cork. Tetai, ko Evelyn MacFarlane, i muri ake kua riro mai ei vaine evangeria e kua rave i te angaanga meitaki rava i Tire. Tetai, ko Caroline Francis, tei oko i tona kainga i Peritane kia rauka i te painia i Airerani, kua riro mai ia ei vaine naku.

Tutupu Mai te au Ua o te Tuatua Mou

Kua ngoie ua ana i te manako e te kaimoumou ra matou i to matou taime no te ruruanga i te au ua o te tuatua mou Patireia i raro ake i teia au turanga. Te kiteanga i te tuatua mou e tutupu ra i tera ngai e i tera ngai, kua akaki te reira i to matou irinakianga papu ki roto i to Iehova ririnui no te akatupu i te au mea. Ei akaraanga, kua tuku mai te Totaiete i te ingoa e te ngai nooanga o tetai tangata tei tata mai no te pati i tetai kopi o te puka Let God Be True. Te ngai nooanga tei Fermoy, e taoni meangiti ua ie 35 kiro mita mei te oire o Cork. I tetai popongi Tapati kua aere atu au na runga i toku patikara takatakai no te kimi i teia tangata.

Te tae anga au ki Fermoy, kua ui atu au ki tetai tangata no te au ngai ka aere. “A,” i nanaʼi, “e 14 kiro mita toe na runga i te mataara.” Kua aere akaou atu au e kare i roa ana kua taeaia e au te pama na tetai mataara meangiti ua i te ara metua. Te tu ua ra tetai tangata mapu tei pati mai i te puka, i te ngutupa o te pama. Te akakite anga atu au iaku uaorai, kua tuatua mai aia: “Tena puka kua pauna tikai tona teiaa i te auro!” Kua rauka tetai uriuri anga memeitaki, e kare rava au i kite ana i te 50 kiro mita te mamao me oki ki te kainga na runga i te patikara takatakai. Pera katoa i teianei, e 40 mataiti i muri mai, te rauka ra iaku te rekareka me aravei au i teia tangata “mapu,” ko Charles Rinn, i te au mataiti tatakitai i te au uruoaanga. I teia ra, e tai ngauru au putuputuanga i Cork.

I te au mataiti o te 1950, kua tua maua ko Caroline i te ua o te tuatua mou i te au ngai i rotopu o Airerani. I te 1951 kua tae mai te akamaroiroi anga no te aruaru atu, te ariu viviki anga mai te au tangata maru mei ia “Granny” Hamilton e tana unonga tamaine. Kua riro mai a “Granny” Hamilton ei aronga akakitekite tei papetito muaia i County Longford.​—1 Tesalonia 2:13.

Kua riro te ngai nooanga ei manamanata. Te akakeu angaia te taomi anga ki runga i te aronga tiaki kainga, kua pati mai ratou ia matou kia akaruke. No reira, te ngere anga i te au ngai nooanga tukeke e toru, kua oko mai matou i tetai puakapa, tetai ariki no raro, e te au pute ei moeanga, e kua apai aere na roto i te Y-model Ford. Ka akatu matou i te puakapa i te au ngai ta matou ka rauka i te aere i te openga o te ra tatakitai no te tutu aereanga. I muri mai, kua rauka mai ia matou tetai terera e 4 mita te roroa. E mea meangiti ua, kare e maata ana te au apinga tau meitaki o teia tuatau​—ka aaere matou e apa kiro mita no te vai inu—​e kare e auvaro, inara kia matou e mea inangaroia ia. Kua timataia toku tu kangakanga i tetai ra i toku patere anga i runga i tetai aka rakau mauu e kua topa ki muri ki roto i tetai ana roroa, e te oiti inara kare e oonu ana. E tikai, kua akono matou i te akaaere kotinga e tana vaine i roto i te reira terera i te atoro anga mai raua ia matou.

I tetai au taime kua akaari tetai au tangata ngakau meitaki i te tu oronga ua kare i tapapaia ana. Ei akaraanga, i te 1958 kua aere matou ki Sligo i te tua opunga ra o Airerani, e varu mataiti i muri mai te tiria angaia mai tetai nga tokorua painia ki vao i te taoni. Kua pure matou no to Iehova tauturu kia kitea tetai ngai no te terera, i muri ake i tetai au ora te kimianga, kua kite mai matou i tetai ngai taviri anga toka kare e taangaangaia ana. Kua akakite mai tetai tangata tiaki puakatoro i raro ua ake e no tona ngutuare tangata te reira ngai toka. Kua ui atu matou, “ka tika ainei kia taangaanga matou i te reira?” te akakiteanga kiaia e e au komono matou no tetai totaiete Puka Tapu. Kua karanga mai aia e te meitaki ua ra te reira.

Kare i roa ana i muri mai kua ui mai aia: “Eaa ta kotou Totaiete Puka Tapu e piri atu ana?” E taime taitaia teia. Kua akakite atu matou kiaia e e au Kite matou no Iehova. I to matou poitirere maata, kua vai oaoa ua aia. E nga mea epetoma i muri mai, kua oronga mai aia i tetai retiti no te noo anga ie okotai mataiti i runga i te reira ngai. “Kare matou e inangaro i tetai ua atu moni,” i nanaʼi. “Inara kua kite matou i te tu patoi anga ta kotou e aro atura, no reira me ka ui ua mai tetai i to kotou tika anga i runga i teia ngai, te vaira ta kotou tika.”

Ia matou i Sligo, kua akarongo matou i tetai tangata, e tangata tiaki toa rongoia e e tangata tue poro, tei akaari i te tu inangaro koi vai ei te au painia i mua ana i roto i te taoni. E aravei anga poto ua tona i te varu mataiti, inara, kua manako mai matou e te peea ra aia i teianei. Kua oronga mai te katakata maata i runga i te koringa mata o Mattie Burn i te pauanga, i toku akakite anga atu iaku uaorai. Te au ua o te tuatua mou tei tatanuia i te au mataiti i mua ana kare ia i mate. Te vai nei rai aia ei mema o te putuputuanga meangiti e te maroiroi i Sligo.

Te au Tu Tauianga

Tetai ngai tei akamaata i te tu inangaro kore o te manganui ia matou ko te taoni o Athlone. Te akamata anga te tutu aere anga maata i reira i te au mataiti o te 1950, kua akanoo te au epitekopo no te katoatoa te noo ra i tetai tuanga o te taoni kia taina i tetai tukuanga tika te karanga ra e kare ratou e inangaro i te au Kite o Iehova kia atoro mai i to ratou au ngutupa. Kua tuku ratou i teia ki te kavamani, te akatupuanga i te angaanga i Athlone kia ngata no etai au mataiti. I tetai atu taime kua kite mai tetai au mapu iaku ei Kite e kua akamata i te pepei mai i te toka. I toku tu anga ki mua i te maramarama o te are toa, kua pati mai te ona toa iaku ki roto i tona toa​—no te paruru ua nei i tona maramarama kare i te paruru iaku—​e kua tuku iaku kia aere na muri.

I nanai ua akenei, ia Aukute 1989, i toku rave anga i tetai akono anga no te mate i Athlone no tetai taeake akono meitaki, kua rekareka tikai au i ta Iehova akatupu anga i te au mea. I te pae i te au mema o te putuputuanga, kua akarongo ma te akangateitei etai 50 au tangata no reira ki te akono anga no te mate i roto i te Are Patireia ta te au taeake i akatu.

Akamatauanga Takake i te Apii Gileada

I te 1961, kua patiia mai au ki tetai apii e tai ngauru marama i te Apii Puka Tapu Punanga Tiaki o Gileada. Teia apii takake na te au taeake tungane ua, no reira kua uriuri maua ko Caroline i te reira patianga ma te pure atu. Kare rava maua e takake ana no e 12 mataiti ra. Tetai rai, i te mea e e anoano maata tikai taku vaine i te aere ki te Apii Gileada e kia riro mai aia ei vaine evangeria, kua maromaroa tikai aia no tei kare i patiia mai. Inara, ma te manako akaaka, kua tuku aia i te au inangaro o te Patireia i te ngai mua e kua akatika iaku kia aere. Kua riro teia apii ei puapinga tikai kiaku. Inara e mea rekareka no tei oki mai ki te kainga e kia o ki roto i te angaanga a te opati manga o te Totaiete, te orongaanga i te akamaroiroi anga ki e 200 me kore maata atu au Kite tei tatanu ana e te pipi ana i Airerani i te akamata anga o te au mataiti 1960.

I etai au mataiti i muri mai, i te 1979, kua rauka ia Caroline i te aere ki te opati maata te au pa enua ravarai i teianei ao o te au Kite o Iehova i New York i toku pati angaia mai ki tetai apii Gileada takake no te au mema o te Kumiti Manga. Ko te reira te tumu akamaroiroi anga i tei riro mai e ko te tuanga openga ia o tona oraanga. E rua mataiti i muri mai kua mate aia. I te 32 au mataiti o to maua tavini kapiti anga i roto i te angaanga tamou, kare rava to Caroline tu maroiroi no ta Iehova angaanga i ngaro ana kare katoa tona tu papu kiaia e ka akatupu aia i te au mea.

Kua mii tikai au iaia. Tetai mea tei tauturu iaku kia autu atu ko tetai atikara i roto i tetai makatini Awake! (E Ara!) o te reira taime, te ingoa “Apiianga i te Noo Me Kore Ake Taau i Akaperepere.” (Peperuare 8, 1981) Ka tae ua rai toku roimata me akamanako au i toku tokorua tei riro ke atu, inara kua rave au i ta te atikara i tamanako mai e kua raverave tamou i roto i ta Iehova angaanga.

Tupu Ua Atu ta Iehova Akameitakianga

E tai mataiti i mua ake i teia, ia Aperira 1980, tei reira au i te akatapu anga te Taeake a Lyman Swingle o te Pupu Akaaere i tetai are manga ou i Dublin. Mei teaa te mareka anga te kite ie 1,854 aronga akakitekite i runga i te koro, i te reira taime kua kapitiia mai te tua Tokerau o Airerani! I teianei, e tai ngauru mataiti i muri mai, te ripoti ra te Yearbook i te take e 3,451 no te 1990!

I te reira taime kua rauka akaou iaku tetai akameitakianga. Iaku e tavini ra ei tangata ikuiku i te Apii Angaanga Orometua Patireia, kua aravei au ia Evelyn Halford, e tuaine manea e te maroiroi tei neke ki Airerani no te tavini i te ngai e maata te anoano. Kua akaipoipo maua ia Me 1986, e kua riro mai aia ei turu meitaki tikai ki aku i roto i taku au angaanga tapu ravarai.

I toku 51 mataiti angaanga tamou anga mei te akarukeanga i te apii, e 44 tei pou ki Airerani. E mea maana tikai i te ngakau te kite i te manganui taku i tauturu, te tavini nei rai ia Iehova, etai pae e aronga pakari e te au tavini orometua. Ka rauka iaku i te tuatua ma te kore e tapupu e ko tetai rekareka maata rava atu o tetai ua atu ka rauka ko te tauturu i tetai ke ki runga i te mataara o te ora.

Kua riro teia ei akamaroiroianga i te akarongo, te kite i te akamori anga mou e puera maira i tetai ngai e i tetai ngai i Airerani, noatu te tu patoi pakari. I teianei, te piri atura e 3,500 aronga akakitekite ma te 90 e tere atu te au putuputuanga i runga i te enua. E tikai, kare e kotinga i te ka rauka ia Iehova i te rave. Ka akatupu aia i te au mea me aruaru tatou i te tatanu e te pipi i te reira. (1 Korinetia 3:6, 7) Kua kite au i teia e kua tika. Kua kite ana au i te reira te tupu anga i Airerani.