Tatanuanga i te Ua no te Tu Akatere Iaia Uaorai
“Te ua o te vaerua ko te aroa, te rekareka, te au, te akakoromakianga roa, te takinga meitaki, te meitaki, te akarongo, te maru, te akatere iaia uaorai. I te pae i teia au mea nei kare e ture.”—GALATIA 5:22, 23, NW.
1. Naai i oronga mai kia tatou te au akaraanga memeitaki roa no te tu akatere iaia uaorai, te kitea ra i teea au tataanga tuatua tapu?
NA TE Atua ko Iehova raua ko Iesu Karaiti i oronga mai kia tatou nei i te au akaraanga memeitaki roa no runga i te akatere iaia uaorai. Mei to te tangata akarongo kore anga mairai i te kainga i Edene ra, kua rave tamou a Iehova i teia tu. (Akaaiteia atu kia Isaia 42:14.) E iva taime i te au Tuatua Tapu Epera ra ka tatau tatou e “kare e riri vave” aia. (Exodo 34:6, NW) Na te akatere iaia uaorai ka raukaʼi te reira. E mea papu katoa oki kua maata ta te Tamaiti a te Atua ra rave anga i te akatere iaia uaorai, no tei “kore i akakino atu, kia akakinoia mai aia ra.” (1 Petero 2:23) Tera ra, e rauka ua ia Iesu kia pati atu ki tona Metua i te rangi ra no te tauturu “i te angela raungauru ma rua te manotini, e kia maata atu rai.”—Mataio 26:53.
2. Eaa te au akaraanga meitaki no te Tuatua Tapu mai tei ia tatou nei no te rave anga akatere iaia uaorai a te au tangata apa ua nei?
2 Tera katoa oki etai au akaraanga meitaki no te Tuatua Tapu mai tei ia tatou nei no te rave anga a te au tangata apa ua nei i te tu akatere iaia uaorai. Ei akaraanga, kua akaariia mai teia tu i tetai atianga manako maataia i te oraanga o Iosepha, e tamaiti aia na te pateriareka ko Iakoba ra. Mei teaa ra to Iosepha ra tu akatere iaia uaorai i te tamataanga te vaine a Potiphara i te akavare iaia ra! (Genese 39:7-9) Tera katoa oki te akaraanga meitaki o nga Epera mapu e a ra tei rave ra i te tu akatere iaia uaorai na te akakoreanga e kai i te tuanga kai a te ariki o Babulonia ra no te mea te akakore ra te Ture a Mose i etai manga.—Daniela 1:8-17.
3. Koai te pupu tangata te akatakaia nei no to ratou tu akonoanga meitaki, te kitea ra i teea akakiteanga?
3 Ka rauka ia tatou te tou atu ki te akaraanga a te Au Kite o Iehova te katoa anga i teia tuatau nei no te tu akatere iaia uaorai. Te tau ra no ratou te tuatua akameitaki anga tei orongaia ra e te New Catholic Encyclopedia—e ko ratou “tetai o te pupu meitaki rava te tu akono i roto i teianei ao.” Kua karanga tetai puapii o te apii teitei o Piripine e “te rave papu ra te Au Kite i ta ratou i kite mei te au Tuatua Tapu maira.” No runga i te uruoaanga o te Au Kite i Warsaw i te 1989, kua tata tetai tangata ripoti no Porani e: “E 55,000 tangata kare i kai i tetai avaava okotai no nga ra e toru! . . . Na teia rave anga i te ako maata roa atu i ta te tangata nei i akariro iaku kia manako akapaapaa kairo katoa oki ki te umere tikai.”
Mataku i te Atua e te Makitakita i te Kino Ra
4. Eaa tetai tauturu maata rava i te raveanga i te tu akatere iaia uaorai?
4 Ko tetai tauturu maata i te tatanuanga i te tu akatere iaia uaorai ko te mataku ia i te Atua ra, ko te manako oonu e auraka roa tatou e akamareka kore i to tatou Metua aroa i te rangi ra. Mei teaa ra te meitaki te mataku akatapu i te Atua te tau ra kia tatou te kitea ra i te tika e te taikuia ra te reira e manganui te au taime i roto i te au Tuatua Tapu. I te atianga tei vaitata ra a Aberahama i te ta i tana tamaiti ia Isaaka ei atinga, kua tuatua atura te Atua: “Auraka koe e tuku ua atu i to rima ki runga i te tamaiti, auraka roa e rave ua atu iaia: kua kite oki au i teianei e, e mataku toou i te Atua, ko koe kare i karapii i to tamaiti, i to tamaiti okotai roa ra, iaku.” (Genese 22:12) Kare e ekoko anga e kua teitei roa te taitaia o te manako ngakau i te reira taime, e no reira ka tau rai e e maata tikai to Aberahama tu akatere iaia uaorai kia rauka te rave i ta te Atua ra akauenga tae roa ki te taakianga i tana matipi ki runga ei ta i tana tamaiti akaperepere ia Isaaka ra. Ae, ka tauturu ra te mataku i te Atua ia tatou kia rave i te tu akatere iaia uaorai.
5. Eaa te tuanga ta te makitakita i te kino ka rave i to tatou tu akatere iaia uaorai?
5 Piri vaitata atu ki te mataku ia Iehova ra, ko te makitakita ia i te kino. Ka tatau tatou ia Maseli 8:13 (NW): “Te aiteanga o te mataku ia Iehova ra ko te makitakita ia i te kino.” Mei te reira katoa oki, ko te makitakitaanga i te kino ka tauturu ia tatou kia rave i te akatere iaia uaorai. E putuputu, te au Tuatua Tapu i te tuatua mai kia tatou kia makitakita atu—ae, kia rikarika—i tei kino ra. (Salamo 97:10; Amosa 5:14, 15; Roma 12:9) E putuputu oki te apinga kino ra e e mea marekaia, e mea timataanga, e akavareanga te tau ra tatou kia makitakita atu i te reira ei akamaroiroi ia tatou uaorai kia kopae i te reira. Ko taua makitakitaanga i tei kino ra ka rauka mai te tu no te akamaroiroianga i to tatou manako papu kia rave i te akatere iaia uaorai ma te meitaki e ka riro ei paruru anga ia tatou.
Akatere Iaia Uaorai, te Mataara Kite Pakari Ia
6. Eaa i riro ei ei mataara pakari kia kopae ke atu i to tatou au manako noinoi na te raveanga i te tu akatere iaia uaorai?
6 Ko tetai atu tauturu maata i ta tatou raveanga i te akatere iaia uaorai, ko te ariki i te pakari o te akaarianga i teia tu. Kua akaue mai a Iehova ia tatou kia rave i te akatere iaia uaorai ei puapinga no tatou uaorai. (Akaaiteia atu kia Isaia 48:17, 18.) E maata te ako anga i roto i tana Tuatua i te akaarianga i te pakari kia kopae ke atu i to tatou au manako noinoi na te raveanga i te akatere iaia uaorai! Kare e rauka ia tatou kia akakore atu i ta te Atua ra au ture taui koreia ra. Te akakite maira tana Tuatua kia tatou e: “Ko ta te tangata e ruru ra, ko tana ra ïa e kokoti. Ko tei ruru i ta tona uaorai kopapa, ka rauka iaia te kino i taua kopapa ra; kareka te ruru i ta te Vaerua, ko te ora mutu kore tana e rauka i te Vaerua ra.” (Galatia 6:7, 8) Ko tetai akaraanga kitea puia koia oki ko te kaikaianga e te inuanga. E manganui te au maki te tupu maira no te maata rava te kai e te inu a te au tangata nei. Pouroa te reira tuku ua anga ki te tu noinoi ka akakore i te akangateitei a tetai tangata nona uaorai. E tere atu oki i te reira, kare e rauka i tetai tangata i te tuku ua atu ki te tu noinoi e kia kore e akakino i tona pirianga ma etai ke ra. Ko te mea kino rava, ka akakino to tatou ngere i te tu akatere iaia uaorai, i to tatou pirianga ma to tatou Metua i te rangi ra.
7. Eaa tetai tumu tuatua maata i te puka o Materi, tei akaariia maira e teea au irava Puka Tapu ra?
7 E no reira, ka tau tatou kia tuatua kia tatou uaorai e ko te noinoi e akakoreanga ia i te meitaki. Ko tetai tumu tuatua maata i te puka o Materi, te akaketaketa maira i te ako anga ia koe uaorai, e ko te tu noinoi kare ua ona puapinga e e pakari to te raveanga i te akatere iaia uaorai. (Maseli 14:29; 16:32) E kia manako katoa oki e maata te o maira ki roto i te ako anga ia koe uaorai i te kopae ua anga i te kino ra. Ko te ako anga ia koe uaorai, me kare te akatere ia koe uaorai, te anoano katoaia ra kia rave i te tika, penei e mea ngata ia no te mea te patoi ra te reira i to tatou au tu tiama kore.
8. Eaa tetai tupuanga tei akakite meitaki maira i te pakari o te raveanga i te tu akatere iaia uaorai?
8 Ei akatutuanga i te pakari o te raveanga i te tu akatere iaia uaorai te tu ra tetai Kite no Iehova i te ngai tiaki anga i tetai pangika, i opara atu ei tetai tangata iaia, kia riro mai koia na mua. Noatu rai e manga rikarika to taua Kite ra, kua rave aia i te akatere iaia uaorai. I taua ra rai kua aere atu aia ki tetai tangata akaaere kia tata mai i tona ingoa no te akatikaanga i etai parani no te Are Uipaanga Patireia. E koai ra teia tangata akaaere? Eaa oki, ko taua tangata rai tei opara aere ra kia tae koia ki mua ake iaia i te pangika ra! Kare i oaoa meitaki anake mai taua tangata akaaere ra kiaia, mari ra kua akatopa mai i te moni tutaki na te Kite ra ki raro ake i te tuanga tai ngauru o te moni tutaki tikai. E mataora maata to taua Kite ra e i rave aia i te tu akatere iaia uaorai i mua ua ake ra i taua ra rai, e kare i tuku iaia uaorai kia riri!
9. Eaa te ravenga pakari me ka rokoia tatou e te tuatua akakinoia mai i ta tatou angaanga tutu aere anga?
9 E putuputu ra ia tatou e aere ra mei tera ngutupa ki tera ngutupa i te tutuanga i te tuatua meitaki o te Patireia o te Atua me kare te tu ra i te pae mataara i te tamataanga kia ariu mai te manako o te aronga te aaere ra, i ta tatou tuatua, ka rokoia ra tatou e te tuatua akakinoia mai. Eaa i reira te ravenga pakari? Te orongaia maira teia tuatua pakari ia Maseli 15:1 e: “Ko te tuatua maru ra tei akaanga ke i te riri.” E no reira, ka tau tatou kia rave i te tu akatere iaia uaorai. Kare e ko te Au Kite anake o Iehova kua kite e e tika teia e kua pera katoa oki etai ke ra. Kua ariki maata meitakiia te puapinga rapakau anga o te tu akatere iaia uaorai e te aronga rave i te angaanga rapakau.
Ka Tauturu te Aroa Noinoi Kore
10, 11. Eaa te aroa i riro ei ei tauturu tikai i te raveanga i te tu akatere iaia uaorai?
10 Te akaari maira ta Paulo akataka anga i te aroa ia 1 Korinetia 13:4-8 e na tona mana ka raukai ia tatou i te rave i te tu akatere iaia uaorai. “E akakoromaki anga roa to te aroa.” Na te tu akatere iaia uaorai e raukaʼi te akakoromaki anga roa. “Kare te aroa e vareae, kare te aroa e akamaata, kare oki e akatietie.” Ka tauturu te tu aroa ia tatou kia akatere meitaki i to tatou manako e te manako ngakau, kia akakore i etai ua atu tu manako no te vareae, te akamaata, e te akatietie oki. Na te aroa e akakeu ia tatou kia tuke, akariroanga ia tatou kia taakaaka, kia akaaka te manako, mei ia Iesu rai.—Mataio 11:28-30.
11 Kua rave ua atu a Paulo i te tuatua anga e ko te aroa “kare e rave i te mea tau kore.” Na te tu akatere iaia uaorai e raukaʼi kia rave i te mea tau i te au taime ravarai. Na te tu aroa e akariro kia kore tatou e noinoi, kia ‘kore e kimi i te meitaki no tatou anake uaorai.’ Te aroa “kare e riri vave.” Mei teaa ra te ngoie ua kia riri no te tuatua a etai ke ra me kare ta ratou i rave! Inara na te aroa e tauturu ia tatou kia rave i te tu akatere iaia uaorai e kia kore e tuatua me kare e rave i te au apinga te ka riro ei mii no tatou a muri akera. Ko te aroa “kare e manako kino ia etai ke.” E mea matauia no te tangata nei kia akamoupuku i tetai riri me kare kia akaperepere i tetai manako kino. Inara na te aroa e tauturu ia tatou kia takore atu i taua au apinga ra i to tatou manako. “Kare [te aroa] e rekareka i te tuatua-tika kore.” Na te tu akatere iaia uaorai ka kore ei e mareka i te mea tuatua tika kore, mei te au mea viivii me kare taeke te akakiteia maira i te tivi. Na te aroa oki “e tapoki i te au mea katoa” e “e akakoromaki i te au mea katoa.” Na te tu akatere iaia uaorai e raukaʼi te akakoromaki i etai apinga, kia akakoromaki i te au mea timataanga me kare teiaa e kia kore e tuku na ratou e akaparuparu i to tatou manako, e akariro ia tatou kia tutaki atu i te tu kino, me kare e akaanga ke ia tatou kia akamutu te tavinianga ia Iehova.
12. Eaa tetai mataara no te akaari i to tatou ariki anga i te au mea katoa ta te Atua ko Iehova raua ko Iesu Karaiti i rave no tatou nei?
12 Me te aroa tika tikai ra tatou i to tatou Metua i te rangi ra e te ariki ra i tona au tu vavaria e tana au apinga ravarai i rave no tatou nei, ka anoano ra tatou kia akamareka iaia na te raveanga i te akatere iaia uaorai i te au taime ravarai. Pera katoa, me te aroa tika ra tatou i to tatou Atu e to tatou Pu, ia Iesu Karaiti, e te ariki ra i tana au mea ravarai i rave no tatou nei, ka akarongo rai tatou i tana akauenga ‘kia mou i to tatou rakau tamamae anga e ka aru tamou iaia ra.’ (Mareko 8:34, NW) Te umuumu papuia ra i te reira kia rave tatou i te akatere iaia uaorai. No te aroa i to tatou au taeake e te au tuaine Kerititiano ra e arai katoa ia tatou kia kore e tamamae atu ia ratou na te raveanga i etai mataara noinoi.
Te Akarongo e te Taakaaka ei Tauturu
13. Eaa ka raukaʼi i te akarongo te tauturu mai ia tatou kia akatere iaia uaorai?
13 Ko tetai atu tauturu maata i te raveanga i te akatere iaia uaorai ko te akarongo i te Atua e tana au taputou katoa. Na te akarongo e raukai ia tatou kia irinaki ia Iehova e kia tapapa atu ki tana tuatau tau no te akatikatika i te au mea nei. Kua taiku katoa maira te apotetoro ko Paulo i taua tumu rai i tana tuatua anga ia Roma 12:19 (NW): “Auraka e akaoko ia kotou uaorai, e aku au akaperepere e, . . . kua tataia oki e: ‘Ei iaku te akaoko; e naku e tutaki atu, te tuatua maira a Iehova.’” I roto i teia turanga, ka rauka katoa i te taakaaka i te tauturu ia tatou nei. Me e tu taakaaka to tatou, kare tatou e viviki i te riri no tetai kino manako uaia me kare e tika tikai ia. Kare tatou e rave manako kore ua i te ture ki roto i to tatou uaorai rima, i te aiteanga, mari ra ka rave i te akatere iaia uaorai e ka mareka ua kia tapapa atu ia Iehova.—Akaaiteia atu kia Salamo 37:1, 8.
14. Eaa te tupuanga te akaari maira e ka rauka te akatupu i te akatere iaia uaorai noatu rai i te aronga te ngere kino ra i te reira?
14 Te tika e ka rauka ia tatou kia kite i te rave i te akatere iaia uaorai kua akapapu ketaketaia mai i tetai tupuanga tei o atura tetai tangata kino roa tona riri anga. No te kino o tona tu no te riri, i te kapiki angaia te au akava no te maata te maniania e te oripu ua tei akatupuia e raua ko tona metua ra, kua ta atu aia e toru nga akava kia ngaro roa to ratou manako i mua ake i te rauka anga i etai ke atu i te akavi iaia! Inara, i muri roa mai, kua aravei aia i te Au Kite o Iehova e kua kite aia i te rave i te tu akatere iaia uaorai, koia tetai o te au ua o te vaerua tapu ra. (Galatia 5:22, 23) I teia tuatau nei, e 30 mataiti i muri mai, te vai tiratiratu ra teia tangata i te tavinianga ia Iehova.
Te Akatere Iaia Uaorai i Roto i te Ngutuare Tangata
15, 16. (a) Eaa te ka tauturu i te tane kia rave i te tu akatere iaia uaorai? (e) Te anoano maataia ra te akatere iaia uaorai i roto i teea turanga, mei tei kiteia ra i teea tupuanga? (ng) Eaa ra ka umuumuiaʼi te tu akatere iaia uaorai a te vaine ra?
15 Te anoano papuia ra te tu akatere iaia uaorai i roto i te ngutuare tangata. E raukaʼi i te tane kia aroa atu i tana vaine mei te aroa iaia uaorai te umuumuia ra kia maata tana rave anga i te akatere i tona au manako, tana au tuatua, e tana au angaanga katoa. (Ephesia 5:28, 29) Ae, na te tu akatere iaia uaorai e tupu ei ki te au tane te au tuatua a te apotetoro ko Petero ia 1 Petero 3:7: “E te au tane, e noo ia ratou ra ma te kite.” Kia maata atu oki me kare tana i te vaine akarongo ka tau rai te tane akarongo kia rave i te akatere iaia uaorai.
16 Ei akatutu anga: Te vaira tetai o te aronga pakari e vaine kino roa tana no te riri e te akarongo kore katoa. Inara, kua rave aia i te akatere iaia uaorai, e no te reira tu, kua maata tona puapingaia e kua tuatua atu tona taote kiaia: “E Ioane, penei na toou tu tangata akakoromaki maata roa, me kare e akonoanga atua maroiroi tikai toou.” E tika e akonoanga atua maroiroi to tatou, no te mea “kare te Atua i oronga mai i te vaerua mataku i te tu ngata no tatou, e maroiroi ra ma te aroa e te manako meitaki oki,” i raukaʼi ia tatou kia rave i te akatere iaia uaorai. (2 Timoteo 1:7, NW) Kapiti katoa oki, na te tu akatere iaia uaorai i ta te vaine tuanga e raukaʼi iaia te kauraro anga, e maata atu oki me kare tana tane i te tangata akarongo.—1 Petero 3:1-4.
17. Eaa ra i puapinga maataʼi te akatere iaia uaorai i roto i te pirianga metua ma te tamaiti?
17 Te anoano tamouia ra te tu akatere iaia uaorai i roto i te pirianga metua ma tana tamaiti. E raukaʼi te tamariki i te akatere ia ratou uaorai, ka tau na te au metua e akanoo te akaraanga meitaki na mua. E me ka anoanoia te ako anga no tetai tu e me no tetai ke atu, ka tau rai kia raveia te reira na te tu maru e te aroa, koia oki te anoanoia ra te tu akatere iaia uaorai tikai. (Ephesia 6:4; Kolosa 3:21) Pera katoa oki, e akaari ei te tamariki e te aroa tika ra ratou i to ratou nga metua ka anoanoia te akarongo, e akarongo ei ka umuumuia te tu akatere iaia uaorai.—Ephesia 6:1-3; akaaiteia atu kia Ioane 5:3.
Akonoanga i te Tauturu ta te Atua i Oronga Maira
18-20. Eaa nga apinga e toru i te pae vaerua ka tau tatou kia rave kia raukai te tatanu i te au tu te ka tauturu ia tatou kia rave i te tu akatere iaia uaorai?
18 Kia tupu ua atu te mataku i te Atua, i te aroa noinoi kore, te akarongo, te makitakita i te kino, e te akatere iaia uaorai, ka tau tatou kia akono i te tauturu katoa ta te Atua ko Iehova i oronga maira. E akamanako tatou i teianei e toru nga apinga i te pae vaerua te ka rauka i te tauturu ia tatou kia rave i te akatere iaia uaorai. Te mea mua katoa, ko te tuanga oko maata koia te pure. Auraka tatou kia manamanata roa e kia kore e pure. Ae, ka tau tatou kia anoano “auraka e tukutuku i te pure,” kia “tamou marie tikai i te pure.” (1 Tesalonia 5:17; Roma 12:12) E rave tatou i te tatanuanga i te akatere iaia uaorai ei tumu no te pure. Inara me kore anake e rauka ia tatou te rave i te akatere iaia uaorai, e pati akatenga tatou i reira ki to tatou Metua i te rangi ra kia akakore mai i ta tatou ara.
19 Ko te rua o te ngai no te tauturu i te akaarianga i te tu akatere iaia uaorai na te tauturu no te kaikaianga i te Tuatua a te Atua e te au puka te tauturu nei ia tatou kia marama e kia akono i ta te au Tuatua Tapu ra. E ngoie ua rai te akakore i teia tuanga o ta tatou angaanga tapu! Ka tau tatou kia rave i te tu akatere iaia uaorai e kia tuatua kia tatou uaorai e kare e au apinga puapinga atu no te tatau i tera i te Puka Tapu ra e ta “te tavini akono meitaki e te pakari” e oronga maira, e no reira ka tau ra tatou kia rave i te reira ei mea mua. (Mataio 24:45-47) E tika ra te tuatua anga e kare e rauka kia rave i te au mea ravarai i te oraanga o te au ra tataki tai, inara ka tau tatou kia iki eaa ta tatou ka akapou i to tatou taime kia rave atu. E au tane e te vaine ainei tatou no te pae vaerua? Me te manako ra tatou i tei anoanoia no tatou i te pae vaerua, ka rave ra tatou i te tu akatere iaia uaorai te umuumuia ra kia tamate atu i te tivi e ka akateateamamao ei no ta tatou au uipaanga me kare e tatau i Te Punanga Tiaki Anga tei tae ua maira i te mere.
20 Te toru, ko te raveanga i te tika ki to tatou au uipaanga o te putuputuanga e te au uipaanga mamaata atu e te au uruoaanga katoa. E au apinga maata ainei kia tatou te reira au uipaanga? Te aere papa atura ainei tatou no te rave i tetai tuanga e kia rave oki i te reira me te vai maira tetai tuatau? I te reira tuanga te rave ra tatou i te tika ki to tatou au uipaanga, e ka aite katoa ki te reira to tatou akamaroiroi angaia i to tatou manako anga kia rave i te tu akatere iaia uaorai i raro ake i te au tu tuke tuke ravarai.
21. Eaa etai tutaki te ka rekarekaia e tatou no te tatanuanga i te ua o te vaerua koia oki te akatere iaia uaorai?
21 Eaa te au tutaki te ka tau tatou kia manakonako atu no te tauta pakari anga kia rave i te tu akatere iaia uaorai i te au taime ravarai? Ko tetai apinga, kare roa tatou e kokoti i te au ua kavangu no te noinoi ra. Ka rauka ia tatou te akangateitei ia tatou uaorai e te akava ngakau meitaki. Ka akakore tatou i te au tu taitaia e manganui e ka vai ei ki runga i te mataara ki te ora. Pera katoa oki, ka rauka ia tatou i te rave i te meitaki maata kia etai ke ra. I runga ravao, ka rave tatou i ta Maseli 27:11 i akaue maira: “E taku tamaiti, kia pakari koe, kia rekareka toku ngakau, kia tika iaku kia patoi atu i tei akakino mai iaku nei.” E ko te reira te tutaki maata rava te ka rauka ia tatou—te tuatau no te akarekarekaanga i te ngakau o to tatou Metua aroa i te rangi ra, koia a Iehova!
Te Maara Nei Ainei Koe?
◻ Akapeea ta te mataku i te Atua ra tauturu ia tatou kia akatere iaia uaorai?
◻ Eaa te aroa ka tauturu ei ia tatou kia rave i te akatere iaia uaorai?
◻ Akapeea ta te akatere iaia uaorai tauturu i te pirianga ngutuare tangata ra?
◻ Eaa nga apinga ka tau tatou kia rave meitaki me ka tatanu tatou i te tu akatere iaia uaorai?
[Tutu i te kapi 15]
Kua rave a Iosepha i te akatere iaia uaorai i tona timata angaia
[Tutu i te kapi 17]
Na te tu akatere iaia uaorai tikai e raukai kia akono i te ako anga i te tamaiti ma te maru e te aroa