Eaa ta te Tuatua Tapu e Karanga ra no Runga i “te Tu Atua o Karaiti”?
KUA riro a Iesu Karaiti ei mana akonoanga ma te ngateitei ki runga i te au tangata nei. Kua tupu teia no te mea e mirioni ua atu te karanga ra e e au pipi ratou nana. Inara, kare te katoa anga ia ratou e akatika ra i tona tu tikai.
Ko etai pae tei karanga e te ariki ra ratou i ta Iesu au apiianga kua manako ratou iaia ei Tamaiti na te Atua, kare ko Tei Anga ra iaia uaorai. Kua irinaki tetai pae ia ratou ki roto i “te tu atua o Karaiti” e kua manako e koia tikai te Atua. Te irinaki ra ratou e i vai ana a Iesu i mua ana e kua riro ana aia ei mea maata atu i te tangata iaia i te enua nei. Kua tano ainei ta ratou no runga i teia? Eaa ta te Tuatua Tapu e karanga ra?
To Iesu Vai Anga i Mua Ake ka Riro Mai e Ei Tangata
Kua akatika a Iesu e i vai ana aia i mua ana i mua ake ka riro mai e ei tangata. Kua karanga aia: “Kare rava e tangata i tae ki runga i te rangi, mari ra ko tei aere mai ki raro mei runga mai i te rangi ra, ko te Tamaiti a te tangata i runga i te rangi ra.” (Ioane 3:13) Kua akakite katoa a Iesu: “Ko au te kai ora, ko tei eke mai mei te rangi: ko te ka kai i teianei kai, ka tika ïa i te ora anga e tuatau ua atu: ko taku kai e oronga atu, ko toku ïa kopapa, ko taku ïa e oronga atu ei ora no to te ao.”—Ioane 6:51.
Te akapapu e i ora ana a Iesu i mua ake ka aere mai ei ki te enua nei tei roto i teia au tuatua: “Kare a Aberahama i anau ra, te noo nei au.” (Ioane 8:58) Kua ora a Aberahama mei te 2018 ki te 1843 M.T.N., inara kua vai ana a Iesu ei tangata mei te 2 M.T.N. ki te 33 T.N. I mua ua ake i tona matenga, kua pure a Iesu: “E taku Metua, ka akakakā mai koe iaku i mua i toou aroaro na, i te kakā noku ia koe ou ua teianei ao.”—Ioane 17:5.
Kua oronga katoa te au pipi a Iesu i te akatika anga aiteite. Kua tata te apotetoro ko Paulo e: “I te akamataanga te Tuatua ra, i vai ana te Tuatua ki te Atua, e te Tuatua ra e atua ia. I ora te au mea ravarai na roto iaia ra, i te pae iaia ra kare okotai mea i ora ra. . . . No reira kua riro mai te Tuatua ei kiko e kua noo i rotopu ia tatou, e kua rauka ia tatou tetai akara anga o tona kaka, e kaka tei te tamaiti anau tai anake ra no ko mai i tetai metua; e kua ki aia i te takinga meitaki oronga uaia e te tuatua mou.” (Ioane 1:1, 3, 14, NW) Ae, “kua riro mai te Tuatua ei kiko” koia oki te tangata ra ko Iesu Karaiti.
Te tuatua anga no runga i to Iesu vai anga i mua ake ka riro mai e ei tangata, kua tata te apotetoro ko Paulo: “Kia okotai rai o kotou tu ngakau e to te Mesia ra to Iesu: Ko te tu ïa aia no te Atua, e kare aia i manako e, e apinga āru kia aite katoa aia i te Atua ra: Kua tuku ke atura ra aia i tona uaorai tu, e kua rave i to te tavini, i te riro anga mai mei te tangata nei te tu.” (Philipi 2:5-7) Kua kapiki a Paulo ia Iesu e ko “te Tama mua aia o te au mea ravarai i angaia ra; E nana oki i anga i te apinga tini ravarai nei.”—Kolosa 1:13-16.
Kare i te Tu Atua i te Enua Nei
Te akapapu maira te Tuatua Tapu e e tangata katoa tikai a Iesu mei tona anau angaia mai e tae ua atu ki tona matenga. Kare a Ioane i karanga ana e kua akakakauia te Tuatua ki te kiko. Kua ‘riro mai aia ei kiko’ e kare ko tetai tuanga e tangata e tetai tuanga e Atua. Naringa a Iesu i riro mai ei tangata e te atua i taua taime rai, kare i reira e tau kia karangaia aia e “ko tei taakaakaia i raro iti ake i te au angela.”—Ebera 2:9; Salamo 8:4, 5.
Naringa a Iesu i riro mai ei Atua e te tangata iaia i te enua nei, eaa i reira aia i taokioki uaʼi i te pure kia Iehova? Kua tata a Paulo: “Kua tuku oki te Mesia i te pure, i tona ora anga, i te pati anga atu kiaia, ma te aue maata e te roi-mata i Tei tika kia akaora iaia mei te mate maira, e i akarongoia aia i tana i mataku ra.”—Ebera 5:7.
Te akapapu anga e kare a Iesu i tetai vaerua iaia i te enua nei te akakite anga a Petero no Karaiti e “i tamate ravaia aia i te kopapa ra, i akaoraia ra e te Vaerua.” (1 Petero 3:18) No te mea e e tangata katoa tikai a Iesu i raukaʼi iaia i te kite e eaa ta te au tangata tiama kore e kite ra e tau ei aia ei taunga maata ma te tu tangi. Kua tata a Paulo: “Kare oki to tatou i te taunga maata e kore e tika kia aroa mai ia tatou i to tatou au paruparu nei; i rokoia katoa oki aia i te au timataanga katoa, mei ia tatou katoa nei rai, kare rava ra e ara.”—Ebera 4:15.
Ei “Punua-mamoe a te Atua, ko tei apai ke atu i te ara a to te ao,” kua ‘oronga a Iesu iaia uaorai ei oko i te tangata katoa.’ (Ioane 1:29; 1 Timoteo 2:6) I te reira tu, kua akaoki takiri mai tikai a Iesu i ta Adamu i ngere—oraanga tangata tiama e te mutu kore. I te mea kua umuumu ta te Atua akava anga i te “meta e te meta,” kua tau i reira a Iesu mei ia Adamu rai i te akamata anga—tetai tangata tiama, kare i tetai tangata Atua.—Deuteronomi 19:21, NW; 1 Korinetia 15:22.
Auraka e Rave Mai i Tetai Aite Anga Kare i Roto i te Papaanga Puka Tapu
Te aronga te karanga ra e e tangata Atua a Iesu te taangaanga ra ratou i te au irava tukeke no te tauta i te akatika e koia tetai mema o te Toru Tai a Kerititome, te aiteite ra ki te Atua te tu, te ririnui, te kaka, e te roa o te tuatau. Inara me makitoro meitaki tatou i teia au irava tuatua, ka kite tatou e ko te aronga te maro ra no te “tu atua o Karaiti” te marama ra ratou i teia au irava te karanga anga i tei maata atu i ta te reira e karanga tikai ra.
Te karanga ra etai pae e ko te au irava Puka Tapu te taangaanga ra te Atua i te poronauno “taua” na te reira e maani ra ia Iesu i mua ake ka riro mai e aia ei tangata (koia oki te Tuatua) kia aiteite kia Iehova. Inara te taangaanga i teia poronauno kare te aiteanga e te tuatua ra te Atua ki tetai tei aiteite kiaia. Te mea tau tikai te tuatua ra aia e i rotopu i te au mea angaia i te rangi, te mou ra tetai i te taoonga tei tau e tei akatikaia e te Atua. Koia oki, i mua ake ka riro mai e ei tangata e taeake piri vaitata a Iesu no te Atua, ei Pu Angaanga, e ei Vaa Tuatua.—Genese 1:26; 11:7; Maseli 8:30, 31; Ioane 1:3.
Te au turanga te piri atura ki te papetito anga o Iesu kare te reira e tuatua ra e e aiteite te Atua, a Karaiti e te vaerua tapu. Ei tangata, kua papetitoia a Iesu te akatutu anga i te oronga anga iaia uaorai ki tona Metua i te rangi. I te reira atianga “veveteia akera te rangi,” e kua eke maira te vaerua o te Atua, te aereanga mai ki runga ia Iesu mei tetai kukupa rai. Pera katoa “no te rangi” maira, kua akarongoia to Iehova reo i te karanga anga: “Taku Tamaiti akaperepere teia, kua mareka rava au iaia.”—Mataio 3:13-17.
No reira eaa te aite anga i ta Iesu tuatua te karanga anga aia ki tana au pipi kia papetito i te au pipi “i te ingoa o te Metua, e no te Tamaiti, e no te Vaerua Tapu”? (Mataio 28:19, 20) Kare a Iesu i karanga ana e kare katoa tana aiteanga e e aiteite aia, tona Metua, e te vaerua tapu. Mari ra, kia kite te aronga papetitoia e kia akatapu ratou i to ratou oraanga kia Iehova ei Oronga i te Ora e te Atua Mana Katoatoa. Te ariki ra ratou ia Iesu ei Mesia e ko ta te Atua i oronga mai ei oko no te au tangata irinaki ra. Kua kite ratou e e ririnui maroiroi te vaerua tapu no te Atua e e tau kia kauraro atu ratou. Inara auraka rava teia aronga ka papetitoia e manako e ko Iehova, Iesu, e te vaerua tapu okotai atua Toru Tai ia.
Inara kare ainei te au temeio a Iesu e akapapu maira e e tangata Atua aia? Kare, no te mea kua rave katoa a Mose, Elia, Elisaia, te nga apotetoro a Petero e Paulo, e tetai pae atu i te au temeio ma te kore ratou i te au tangata Atua. (Exodo 14:15-31; 1 Ariki 18:18-40; 2 Ariki 4:17-37; Angaanga 9:36-42; 19:11, 12) Mei ia ratou rai, e tangata a Iesu tei rave i te au temeio ma te ririnui tei orongaia mai e te Atua.—Luka 11:14-19.
Kua tuatua a Isaia ia Iesu na te tu peroveta e ko te Mesia ei “te Atua Mana.” (Isaia 9:5) Ia Isaia 10:21, kua tuatua katoa taua peroveta ra no Iehova ei ‘te Atua Mana.’ Te tauta ra etai pae i teia tu aiteite o te au tuatua no te akatika e ko te Atua a Iesu. Inara te anoanoia ra tatou kia matakite i te rave anga mai i te aite anga kare i roto i teia au irava. Te tuatua Epera tona aiteanga “te Atua Mana” kare te reira i kotingaia kia Iehova mei te tuatua rai “Atua Mana Katoatoa.” (Genese 17:1) Ma te tika tikai, te vaira te tuke i rotopu i te mana e te mana katoatoa, ma te kore e teitei atu.
I tau kia Isaia 43:10, kua karanga a Iehova: “Kare e Atua i angaia i mua iaku, e ko muri ake iaku, kare rai ïa.” Inara kare taua au tuatua e akatika ra e ko te Atua a Iesu. Teia te aite anga kare o muri ake ia Iehova, kare katoa e atua tei ora ana i mua ake iaia, no te mea e mutu kore aia. Kare e atua i muri ake ia Iehova no te mea ka vai ua rai aia e kare ona i muri ake iaia ei Ngateitei Rava. Tera ra, kua oronga katoa mai a Iehova i tetai pae atu tei kapiki aia e e au atua, mei ta te Tuatua Tapu e akaari maira te karanga anga no runga i tetai au tu tangata: “Kua tuatua akera au e, E atua kotou, e tamariki anake kotou na Tei Teitei. Ka mate ra kotou mei te tangata nei rai, e inga oki kotou mei tetai o te ui ariki ra.” (Salamo 82:6, 7) Aiteite katoa rai, ko te Tuatua e atua aia tei angaia e Iehova, inara kare te reira i akariro ia Iesu kia aiteite ki te Atua Mana Katoatoa i tetai ua atu taime.
To Iesu Taoonga Tikai
E tau te aronga tei karanga e kua ora ana te Atua ei Atua tangata kia akara e kare rava te Puka Tapu e taiku ua maira e kua akaaite atu a Iesu iaia uaorai na teia tu. Mari ra, kua akaari putuputu ua mai e kua vai meangiti ua mai rai a Iesu i raro ake i tona Metua. I tona taime i te enua nei, kare rava a Iesu i karanga ana e e maata atu aia ei Tamaiti na te Atua. Tei maata atu, kua karanga a Karaiti e: “E maata oki toku Metua iaku.”—Ioane 14:28.
Kua rave a Paulo i tetai tuke i rotopu ia Iehova e Iesu te karanga anga e: “Kareka ia tatou nei, okotai rava ia Atua, ko te Metua, no reira mai te au mea katoa nei, e nona oki tatou; okotai oki Atu ko Iesu Mesia, nana te au mea katoa nei, e nana katoa oki tatou.” (1 Korinetia 8:6) Kua karanga katoa a Paulo e: “E no te Mesia kotou; e no te Atua oki te Mesia.” (1 Korinetia 3:23) E tikai, pera katoa te au Kerititiano tei raro ake ratou i to ratou Pu, ko Iesu Karaiti, no reira tei raro ake aia i tona Upoko, ko te Atua ko Iehova.
Te rave anga i tetai manako aiteite kua tata a Paulo e: “Ko te Mesia te upoko o te tangata ravarai nei; e to te vaine ra upoko, ko te tane ïa; e to te Mesia upoko, ko te Atua ïa.” (1 Korinetia 11:3) Teia pirianga i rotopu i te Atua e Karaiti ka tamou ua atu te reira, no te mea i muri ake i to Iesu Tutara Anga no te Tauatini Mataiti, “ka tuku atu ei aia i te basileia ki te Atua, ki te Metua ra,” e “i raro katoa ake te Tamaiti uaorai iaia, i tei tuku i te au mea katoa i raro ake iaia ra; kia riro ko te Atua i rungao i te au mea katoa i te au ngai ravarai.”—1 Korinetia 15:24, 28; Apokalupo 20:6.
Tetai Akaraanga ki Roto i Tetai Atu Au Irava Tuatua
No runga i to Iesu anau anga mai, kua tata a Mataio: “Tika tikai atura tei karangaia mai e te Atu i te peroveta [ia Isaia 7:14] i taua au mea katoa nei, ka na ko mai ei ra e, ‘I na, e nui te paretenia, e e tamaiti tana e anau, e e tapaia tona ingoa ko Imanuela,’ koia oki Te Atua ki o tatou nei.” (Mataio 1:22, 23) Kare a Iesu i orongaia ana te ingoa Imanuela, inara na tana apainga angaanga ei tangata i akatupu i te reira aiteanga. I to Iesu taime i te enua nei ei Uanga Mesia e te Tutara ki te terono o Davida, na te reira i akapapu mai ki te aronga akamori ia Iehova e tei te Atua ratou, i to ratou tua, te turuanga ia ratou i ta ratou rave anga.—Genese 28:15; Exodo 3:11, 12; Iosua 1:5, 9; Salamo 46:5-7; Ieremia 1:19.
Te tuatua anga no runga ia Iesu tei tuakaou mai, kua kapiki te apotetoro a Toma e: “E taku Atu, e taku Atua.” (Ioane 20:28) Ko teia e tetai atu au papaanga kua “tataia, kia akarongo [tatou] e, ko Iesu te Mesia, te Tamaiti a te Atua.” E kare a Toma i akatarevake ana ia Iesu, tei tuku i te tuatua akakite ki Tana au pipi: “Te aere nei au . . . ki toku Atua, e ki to kotou Atua ra.” (Ioane 20:17, 30, 31) No reira kare a Toma i manako ana e e Atua Mana Katoatoa a Iesu. Penei kua tuatua ana a Toma ia Iesu e ko “toku Atua” i te tu ra e “e atua,” a Karaiti inara kare i “te Atua mou ra.” (Ioane 1:1, NW; Ioane 17:1-3) Me kare te karanga anga e “toku Atua,” penei te akatika ua atu ra a Toma ia Iesu ei Vaa Tuatua e Komono no te Atua, pera katoa mei ta tetai pae i tuatua ra i tetai karere angera mei te mea ra e koia a Iehova.—Akaaiteia atu kia Genese 18:1-5, 22-33; 31:11-13; 32:24-30; Au Akava 2:1-5; 6:11-15; 13:20-22.
I tau ki ta te Puka Tapu, i vai ana a Iesu i mua ake ka riro mai e ei tangata e koia oki te Tuatua. Iaia i te enua nei, kare aia i te tu atua o te Atua tangata. E tangata tikai aia, inara tiama, mei ia Adamu rai i te akamata anga. Mei to Iesu akatuangaia mai, kua riro ana aia ei vaerua mate kore tei akateiteiia i te pae mai i raro ake i te Atua. Te papu ra i reira, kare te au Tuatua Tapu e turu ra i te manako o “te tu atua o Karaiti.”
[Pia i te kapi 23]
E Akamori Ana Ainei te Au Angera Ia Iesu?
TE KARANGA ra tetai atu au urianga o Ebera 1:6 e: “E tuku katoatoa i te au angera a te Atua kia akamori iaia [Iesu].” (King James Version; The Jerusalem Bible) Kua taiku te apotetoro a Paulo i te Septuagint, te karanga ra ia Salamo 97:7: “E akamori Iaia [te Atua] kotou katoatoa Tana au angera.”—C. Thomson.
Te tuatua Ereni pro·sky·neʹo tei karangaia “akamori” ia Ebera 1:6 kua taangaangaia ia Salamo 97:7 i roto i te Septuagint no tetai tuatua Epera sha·chahʹ, te aiteanga “te tupou ki raro.” Ka tau teia ei rave anga arikiia no te akangateitei i te au tangata. (Genese 23:7; 1 Samuela 24:8; 2 Ariki 2:15) Me kare ka tuatuaia te reria e ko te akamori i te Atua mou me kare tei rave tarevakeia no te au atua pikikaa.—Exodo 23:24; 24:1; 34:14; Deuteronomi 8:19.
Te maata anga o te taime te pro·sky·neʹo tei tuatuaia no Iesu te aite ra te reira ki te akangateitei anga i te au ariki e tetai pae atu. (Akaaiteia atu kia Mataio 2:2, 8; 8:2; 9:18; 15:25; 20:20 kia 1 Samuela 25:23, 24; 2 Samuela 14:4-7; 1 Ariki 1:16; 2 Ariki 4:36, 37.) Te maata anga o te taime te papu ra e te tuatuaia ra te akangateitei anga kia Iesu kare ei Atua mari ra ei ‘Tamaiti tikai a te Atua’ me kare te ‘Tamaiti Mesia a te tangata nei.’—Mataio 14:32, 33; Luka 24:50-52; Ioane 9:35, 38, NW.
Ebera 1:6 te tuatua ra no runga i to Iesu taoonga i raro ake i te Atua. (Philipi 2:9-11) I konei te tuatua ra etai au uri anga ia pro·sky·neʹo e ko te “oronga anga . . . ngateitei” (The New English Bible), “e rave i te akangateitei anga kia” (New World Translation), me kare “te tupou ki mua” (An American Translation). I te mea ka inangaro tetai i te tuatua “akamori,” te akatikaia ra te reira tu akamori, no te mea kua akakite a Iesu kia Satani: “Ko toou Atua ra ko Iehova taau e akamori [tetai tu o te pro·sky·neʹo], e koia anake rai taau e akarongo.”—Mataio 4:8-10.
Noatu e te tuatua ra a Salamo 97:7, no runga i te akamorianga i te Atua, kua taangaangaia te reira kia Karaiti ia Ebera 1:6, kua akaari a Paulo e ko Iesu tei akatuia maira “te kakā oki aia o tona [te Atua] tapunui, e ko te tutu tikai nona uaorai.” (Ebera 1:1-3) No reira tetai ua atu “akamori” ta te au angera ka oronga ki te Tamaiti a te Atua kua akatikaia te reira e te aere ra te reira mei iaia atu kia Iehova.