Te Aru Totomapu Ainei Koe ia Iehova?

“KUA tu a liona ra te aronga tuatua-tika i te mataku kore.” (Maseli 28:1) Ka taangaanga ratou i te akarongo, te irinaki papu anga ki runga i te Tuatua na te Atua, e te aere atu ki mua i te tavini maroiroi anga ia Iehova i roto i te tetai ua atu tumatetenga.

I te Iseraela i Sinai i muri ake i to te Atua akaora anga mai ia ratou mei te tapeka anga Aiphiti i roto i te 16 anere mataiti M.T.N., e rua nga tangata tei akaari tikai e e papu raua mei te au riona rai. Kua akaari katoa ratou i te tu akarongo kia Iehova i raro ake i te au turanga kino. Ko tetai o teia au tangata ko te tangata Epheraima ra ko Iosua, to Mose ra tauturu e tei akataoongaia i muri akera e ko tona komono. (Exodo 33:11; Numero 13:8, 16; Deuteronomi 34:9; Iosua 1:1, 2) Ko Kaleba tetai, te tamaiti a Iephune o te kopu o Iuda.​—Numero 13:6; 32:12.

Kua rave tiratiratu e te maroiroi a Kaleba i to Iehova anoano. No tona oraanga roa o te tavini anga i te Atua ma te akarongo i raukaʼi iaia i te karanga e ‘aru totomapu aia ia Iehova.’ (Iosua 14:8) “Kua tiratiratu pu tikai au ki te ATU ra, koia toku Atua,” i karangaʼi The New American Bible. Kua “aru tikai ma te akarongo,” me kore “kua rave tiratiratu tikai i te akakoroanga o,” te Atua ko Iehova. (Today’s English Version; The New English Bible) Me tuatuaia i tetai atu tu, kua akakite a Kaleba e: “Kua aru au . . . i te ATU ra koia toku Atua ma te ngakau katoa.” (New International Version) Akapeea koe? Te aru totomapu ainei koe ia Iehova?

Aroroanga i te Enua

Ka tamanako ana ia koe uaorai i rotopu i te au Iseraela i muri poto ua ake i to Iehova akarangatira anga ia ratou mei te au Aiphiti. Ka akara ana e akapeea te peroveta a Mose i te aru anga i te au ikuiku anga tei orongaia mai e te Atua. Ae, ka akara ana i to Kaleba tu papu tikai e tei rotopu a Iehova i Tona iti tangata.

Ko te rua mataiti teia i muri ake i te Exodo mei ia Aiphiti, e kua puakapa te au Iseraela ki Kadesa-barenea i roto i te metepara o Parana. Kua akanooia ratou i te kotinga o te Enua Taputouia. I te akaue anga a te Atua, kua vaitata a Mose i te tuku i te tai ngauru ma rua aronga aroro ki roto ia Kanaana. Kua karanga aia e: “E aere tika atu na te pae i apatonga ra, e aere roa ki runga i te maunga ra: E akara i te tu o te enua; e te tangata e noo i reira, i te maroiroi anga, e te paruparu anga: i te maata anga, e te iti anga; E to ratou enua e noo ra, i te meitaki anga, e te kino anga; e te au oire ta ratou e noo ra, i te puakapa aere ua anga, e tei roto i te punanga; E te one oki, i te ngarungaruā anga, e te pariri anga, e te rakau angaia e te kore anga: e akamaroiroi oki kotou, e ka rave katoa mai i te kai no taua enua ra.”​—Numero 13:17-20.

Kua akamata te 12 au tangata i te tere ngata ra. E 40 ra te roa i to ratou tere. I Heberona kua kite ratou i te au tangata mamaata. I roto i te o i Esekola, kua kite ratou i te ua kai o te enua e kua manako atu i te apai i etai o tana au kai. No te teiaa i tetai kaui o te au vine kua anoanoia e kia apainaia na runga i tetai rakau tei amoia e nga tangata e rua!​—Numero 13:21-25.

Te okianga ki te puakapa Iseraela, kua ripoti te aronga aroro e: “Tae atura matou ki te enua taau i tono ia matou nei; e e enua e taʼe a vai tika rai te u e te meli; teia oki te kai no te reira ra. Kareka te tangata o taua enua ra e ririnui ïa, e te au oire oki kua patuia, e te maata roa; e kite atura oki matou i te uanga o Anaka i reira. Ko to Amaleka tei noo i te pae i apatonga i taua enua akera; e te ngati Heta, e te ngati Iebusi ra, e te ngati Amori, tei te maunga ïa te noo anga: e te ngati Kanaana ra, tei taatai ïa, e tei te pae Ioridana, te noo anga.” (Numero 13:26-29) E tai ngauru aronga aroro kare i papa no te ariki i te au akaue anga a te Atua e te mati atu ki roto i te Enua Taputouia.

“Teiā Iehova Tei ia Tatou Nei”

Inara, ma te akarongo ki roto i te Atua ko Iehova, kua raurau te tangata aroro mataku kore ko Kaleba e: “Taki aere tatou i teianei, e rave; ka pou ua ïa ia tatou.” Inara kua tapupu te au tangata aroro e tai ngauru, te karanga anga e e ririnui atu te au tangata o Kanaana i te au Iseraela. Me akaaiteia atu kua manako te au tangata aroro mataku ra e te akarongo kore ia ratou uaorai ei au kereteki ua nei.​—Numero 13:30-33.

“Teiā Iehova tei ia tatou nei; auraka roa e mataku atu ia ratou,” i raurau ei a Kaleba raua ko Iosua. Kua patoi te au tangata i te akarongo i te au tuatua a Iosua raua ko Kaleba. Te tuatua anga te au tangata no te pei ia raua ki te au toka, kua taru mai te Atua iaia e kua akakite i te akautunga ki runga i te aronga tei urutoe ra: “Ko te ka kore roa e tae ki te enua, taku i taputou ra e, e noo kotou i reira, mari ra ko Kaleba te tamaiti a Iephune, e ko Iosua te tamaiti a Nuna ra. Ko ta kotou ra au tamariki, . . . ko taku ïa e arataki ki runga, e ko ratou te ka kite i te enua ta kotou i akavaavaa ra. . . . Ei roto i te medebara ta kotou au tamariki e aere uaʼi e e a ngauru anga o te mataiti; . . . e kia ope to kotou au kopapa i te mate i te medebara nei. Mei te au rā katoa ta kotou i tutaka aere i taua enua ra, te au rā e a ngauru ra, okotai rā okotai ïa mataiti, ko te vairanga ïa o te utunga i ta kotou ara ki runga ia kotou, e a katoa ngauru anga o te mataiti.”​—Numero 14:9, 30-34.

No Etai Au Mataiti Akarongo ra i Muri Mai

I te tupu anga te 40 mataiti akautunga anga, kua matemate atura tetai uki katoa o te aronga urutoe. Inara kua vai akarongo ua rai a Kaleba e Iosua ki te Atua. I runga i te ngai titika o Moabi, kua oronga a Mose raua ko te Taunga Maata ko Eleazara i te numero o te au vaeau mei te 20 mataiti e aere atu ki runga. Mei roto i te kopu takitai, kua oronga te Atua i te au ingoa o te au tangata tei akataoongaia kia akatuanga i te Enua Taputouia. Ko Kaleba, Iosua, e Eleazara tetai i rotopu ia ratou. (Numero 34:17-29) Noatu e e 79 ona mataiti i teianei, te vai maroiroi ra rai a Kaleba, ma te tiratiratu e te mataku kore.

Te tare anga a Mose raua ko Aarona i te au tangata i Sinai i mua poto ua ake i to ratou patoi anga ma te mataku no te tomo ki roto i te enua o Kanaana, e 603,550 o Iseraela au tangata tamaki. I muri ake i te a ngauru mataiti i roto i te metepara, kua meangiti mai te vaeau ki te 601,730. (Numero 1:44-46; 26:51) Inara, ko Iosua ei arataki ia ratou e Kaleba akarongo ra i te reira taoonga, kua tomo te au Iseraela ki roto i te Enua Taputouia e kua rekareka i tetai autu anga i muri ake i tetai. Mei ta Iosua raua ko Kalepa i tapapa ra, kua re ua a Iehova i te au tamaki anga no tona iti tangata.

Te tikotianga i te Kauvai Ioridana ma to Iseraela au tangata tamaki, kua apai a Iosua raua ko Kaleba pakarikari ra i ta raua au apainga i roto i te au tamaki anga te ka tupu. Inara i muri ake i te ono mataiti o te tamaki anga, kua vai rai te maata anga o te enua i te nooia. Ka tuaru a Iehova i te au tangata ki vao inara kua akaue i teianei e kia akatuangaia te enua ki rotopu i te au kopu o Iseraela.​—Iosua 13:1-7.

Kua Aru Totomapu Aia ia Iehova

Ei tangata taito no te manganui o te au tamaki anga, kua tu a Kaleba ki mua ia Iosua e kua karanga e: “Kua tae au ki te a i te ngauru anga o toku mataiti, ka tono ei te tavini o Iehova ra ko Mose iaku mei Kadesa-barenea atu e tutaka aere i te enua; e kua apai mai au i te tuatua kiaia, ra, ko te manako ïa o toku ngakau. Kareka toku au taeake, tei aere katoa matou ra, kua akataitaiaia ïa i te ngakau o te tangata: kua aru totomapu tikai ra au i toku Atua ra ia Iehova.” (Iosua 14:6-8) Ae, kua aru totomapu tikai ana a Kaleba ia Iehova, te rave tiratiratu anga i to te Atua anoano.

Kua tuatua katoa a Kaleba e, “e kua taputou iora oki a Mose [i] taua rā ra, na ko maira, Ka riro tikai te enua i takatakaiia e to vaevae na ei nooanga noou, e no to tamariki e tuatau ua atu; no te mea kua aru totomapu tikai koe i toku Atua ra ia Iehova. E teianei, i na, kua akaoraia au e Iehova i tana oki i tuatua maira, e mei taua tuatua anga mai a Iehova kia Mose i taua tuatua ra, ka a akenei ïa ngauru anga i te mataiti e rima ara, i to Iseraela aaere ua anga i te medebara; e teianei, i na, ka varu akenei ngauru anga o toku mataiti e rima ara i teianei rā. Te vai nei rai toku maroiroi ko te tu rai te tu i teianei rā, e mei tei te rā ka tono ei a Mose iaku ra; taua maroiroi noku i reira ra, ko toku rai ïa maroiroi i teianei, no te tamaki ra, e te aere ki vao, e te oki katoa mai ki roto. E teianei e o mai i teianei maunga noku, ta Iehova oki i tuatua mai i taua rā ra, kua akarongo katoa oki koe i taua rā ra. E ngati Anaka i reira ra, e maata oki te au oire, e te araiia i te patu; tei vaitatā Iehova iaku ra, ka eke ia ratou iaku, mei ta Iehova i tuatua maira.” Kua rauka ia Kaleba a Heberona ei tuanga i teianei.​—Iosua 14:9-15.

Kua rauka ia Kaleba pakarikari ra te tuku anga angaanga pakari roa atu​—e ngai tei ki i te au tangata tuke ua ake rai to ratou maatamaata. Inara kare teia i riro ana ei mea ngata roa ki teia tumutoa e 85 mataiti. Kare i roa ana kua takoreia te aronga mamaata tei noo ra ki Heberona. Ko Oteniela, te tamaiti a te teina meangiti roa o Kaleba e e akavanui katoa i Iseraela, kua opu aia ia Debira. I muri akera kua nooia te reira nga oire e te au Levi, e kua riro mai a Heberona ei oire akapuanga no te aronga ta tangata ma te akakoro kore.​—Iosua 15:13-19; 21:3, 11-16; Te Au Akava 1:9-15, 20.

E Aru Totomapu Ua Rai ia Iehova

E nga tangata tiama kore a Kaleba raua ko Iosua. Noatu rai, kua rave raua i to Iehova anoano ma te akarongo. Kare to raua akarongo i kore ana i te tuatau ngata o te 40 mataiti i roto i te metepara tei tupu maira ki to Iseraela autu kore anga i te akarongo i te Atua. Ma te aiteite rai, kare te au tavini o Iehova i teia tuatau e tuku i tetai mea kia tamanamanata i ta ratou tavini anga ei akapaapaa anga ia Iehova. Ma te matakite e te tupu ra tetai ta anga i rotopu i to te Atua akaaerenga e to te Tiaporo ko Satani, te vai ngaueue kore ra ratou, ma te putuputu i te kimi atu no te akamareka i to ratou Metua i te rangi i roto i te au mea ravarai.

Ei akaraanga, e manganui to Iehova iti tangata tei na roto ra i te takinga kino anga e pera katoa te mate no te akono i te Kaikai Anga Aiai a te Atu, me kore te Akamaara Anga i to Iesu Karaiti mate anga. (1 Korinetia 11:23-26) I teia tu kua ripoti tetai vaine Kerititiano tei tukunaia ki roto i tetai puakapa tamamae anga o te Nati i te tuatau o te Tamaki Rua o Teianei Ao:

“Kua akakiteia kia tae mai te katoatoa ki roto i te ngai pua anga kakau i te ora 11 i te po. I te ora 11 tikai i te po kua akaputuputu mai matou, e 105 te katoatoa. Kua tu vaitata matou i te ngai okotai i roto i tetai punupunu, i rotopu [koia oki] ko tetai takainga vaevae ma tetai kakau teatea te turu anga i te au oroa. Kua turama tetai kanara i te pia, penei e mate mai te ai uira. Kua manako matou ia matou mei te au Kerititiano taito ra i roto i te au ana vaarua. E kaikai anga puapinga te reira. Kua oronga matou i ta matou koreromotu ngateitei ki to tatou Metua kia taangaanga i to matou maroiroi i te akatika anga i Tona ingoa tapu, kia tu ma te akarongo no te Tutaraatua.”

Noatu to matou timata anga ei au tavini takinokino no Iehova, ka rauka ia tatou i te irinaki ki runga i te maroiroi tei orongaia mai e te Atua no te tavini iaia ma te mataku kore e te apai mai i te ngateitei ki tona ingoa tapu. (Philipi 4:13) Ia matou e tauta ra i te akamareka ia Iehova, ka meitaki tatou me akamaara tatou ia Kaleba. Kua riro tona aruanga ia Iehova ma te totomapu ei akariro i tetai mapu tane kia tomo ki roto i te angaanga tamou o te tutu aereanga i te 1921. Kua tata aia:

“Noatu te riroanga mai ei painia tera te aite anga e ko te akarukeanga i taku ngai angaanga meitaki i roto i tetai ngai neneianga ou i Coven­try [Engarani], kare aku mii anga. Kua akanoo takere toku akatapu anga i te reira mea; kua akatapuia toku oraanga ki te Atua. Kua maara iaku a Kaleba, tei tomo ra ki roto i te Enua Taputouia ma Iosua ra tei karangaia ra e, kua ‘Aru totomapu aia ia Iehova.’ (Iosua 14:8) Te akara anga naku e e tu tau te reira no te rave. Kua kite au e na te tavinianga i te Atua ma te ‘totomapu’ ka akariro te reira i toku oraanga akatapuia kia puapinga maata atu; ka oronga mai te reira i te tuatau noku kia uua i te ua tei akairo ra i tetai Kerititiano.”

Kua akameitaki tikaiia a Kaleba no te aru tiratiratu anga ia Iehova ma te totomapu, te kimi ua rai anga i te rave i te anoano mei te atua mai. Mei iaia ra, kua rauka i tetai pae i te rekareka maata e te au akameitakianga apinganui i te tavini anga i te Atua. Kia riro te reira kite anga kia koe ei peretana tei aru tamou ra ia Iehova ma te totomapu.

[Tutu i te kapi 26]

Kua vai akarongo ua a Kaleba raua ko Iosua kia Iehova i raro ake i te timata anga. Ka pera ainei koe?