Noatu te Mamae Ngakau, Kare i Kore te Manakonako Anga no Tatou

“Kare au i inangaro e kia kore kotou e kite i te tuatua i te aronga i topa i te moe nei, kia kore oki kotou kia taitaia, mei tetai papaki kare o ratou tiakianga ra.”​—1 TESALONIA 4:13.

1. Eaa te tupu putuputu ra ki te au tangata?

KUA takake ainei i te mate tetai taau i akaperepere ana? Noatu rai eaa tona mataiti, kua mii te maata anga o tatou i te takake anga o tetai kopu tangata me kare tetai oa. Penei e tupuna, e metua, e tokorua, me kare e tamaiti. Te ruaine, te maki, e te au tumatetenga te kokoti nei i tetai mou putuputu. Te rave kino, te ta ua, e te tamaki te kapiti atura ki te maromaroa e te mamae ngakau. I te au mataiti ravarai takapini teianei ao, e tere atu i te 50 mirioni te averiti au tangata e mate ana. Ko te averiti i te au ra tataki tai i te 1993 e 140,250. Te akamamae ra te mate i te au oa e te ngutuare tangata, e ko te manako ngakau no te ngere anga e oonu ia.

2. Eaa ra i kore ei i te mea matauia no te tamariki kia mate?

² Kare ainei e tau tatou kia tangi i nga metua i California, U.T.M., tei takake ra ta raua tamaine te nui ra i tetai tumatetenga tuke i te motoka? Okotai ua tuki anga, kua takake atu ta raua tamaine okotai ua ra ma te pepe te manakoia ra e ka riro ei mokopuna mua na raua. Kua ngere te tane a taua vaine i mate ra i te vaine e tana tamaroa mua me kare tamaine. No nga metua kia mamae i te matenga o tetai tamaiti, me te ou ra me kare kua pakari mai, kare ia i te mea natura. Kare i te mea matauia no te tamariki kia mate i mua ake i to ratou nga metua ra. Pouroa tatou te inangaro ra i te ora. No reira, e enemi tika tikai te mate.​—1 Korinetia 15:26.

Tomo Atura te Mate i te Ngutuare Tangata

3. Penei eaa te akatupu anga kia Adamu raua ko Eva i to Abela matenga?

³ Kua tutara te ara e te mate ei nga ariki no etai ono tauatini mataiti o te tuatua enua tangata nei, mei te meameaau mairai o to tatou nga metua tangata mua ra, koia a Adamu raua ko Eva. (Roma 5:14; 6:12, 23) Kare te Puka Tapu e akakite mai ana kia tatou i akapeea to raua manako anga i te ta angaia ta raua tamaiti koia a Abela e tona tuakana ko Kaina. E tere atu i te tumu okotai, ka tau e ko tetai tupu anga akataneaanga ia raua ra. I konei, no te taime mua, kua akara atu raua i te mata o te matenga tangata, tei akaataia mai i te mata o ta raua uaorai tamaiti. Kua kite raua i te uua mai anga o ta raua meameaau e no te rave tau kore ua anga i te tu rave ua i ta raua i anoano. Ko Kaina, noatu rai te au akamatakiteanga a te Atua ra, kua iki kia rave i te ta mua anga i tona uaorai teina. Kua kite tatou e kua mamae oonu a Eva i to Abela matenga no te mea i tona anau mai anga ia Seta, kua tuatua aia e: “Kua akono te Atua i tetai uanga noku, ei tutaki ia Abela, no te mea kua taia aia e Kaina.”​—Genese 4:3-8, 25.

4. Eaa i kore ei te manako ua no te meta mate kore i riro ei akapumaana anga i muri mai i to Abela matenga?

⁴ Kua kite katoa to tatou nga metua mua ra i te tika tikai o ta te Atua ra akautunga ki runga ia raua​—e me ka akameameaau raua e ka akarongo kore, “ka mate ia” raua. I te akara anga, noatu rai ta Satani pikikaa, kare te manako ua no te meta mate kore i tupu ana, no reira kare i rauka ia raua tetai akapumaana anga pikikaa mei te reira mai. Kua tuatua atu te Atua kia Adamu: “E oki ua atu koe ki raro i te one; no reira mai oki koe: e one-pueu oki koe, e ka riro akaou rai koe ei one-pueu.” Kare aia i taiku i tetai ora anga i te tuatau ki mua ei tetai meta mate kore ki te rangi, ki era, ki Rimipo, ki purukatoria, me kare ki tetai ua atu ngai. (Genese 2:17; 3:4, 5, 19) Ei nga meta ora tei rave i te ara, ka mate a Adamu raua ko Eva e ka akamutu te ora anga. Kua akauruia te Ariki ko Solomona kia tata: “Kua kite oki te aronga e ora nei e ka mate ratou: kare ra a te aronga i mate ra e tuatua i kitea: kare oki a ratou tutaki toe i te enua nei; kua akangaropoinaia oki ratou. To ratou aroa, e to ratou riri, e to ratou vareae, kua kore anake ïa; kare oki a ratou e tuanga e tuatau ua atu i te au mea katoa i raveia i raro ake i te rā nei.”​—Koheleta 9:5, 6.

5. Eaa te manakonako anga tika tikai no tei mate ra?

⁵ Mei teaa ra te tika o taua au tuatua ra! E tika oki, koai te maara ra i tona au tupuna o te rua anere me kare te toru anere mataiti kua topa? E putuputu noatu ko to ratou vaarua tanumanga kua kore e kiteia me kare kua roa te akono koreia. Kua riro ainei te aite anga o te reira e kare e manakonako anga no ta tatou aronga akaperepere tei mate ra? Kare, kare rava ia. Kua tuatua a Mareta kia Iesu no tona tungane ko Lazaro tei mate ra: “Kua kite au e, ka tu akaou maira aia i te tuakaouanga i te rā openga ra.” (Ioane 11:24) Kua irinaki te au tangata Epera e ka akatuakaou mai te Atua i tei mate a tetai tuatau ki mua. Inara, kare te reira i tapu ia ratou kia kore e mamae ngakau no te kore anga o tetai tei akaperepereia ra.​—Iobu 14:13.

Ko te Aronga Tiratiratu tei Mamae Ngakauia

6, 7. Akapeea te akatupu anga kia Aberahama raua ko Iakoba te mate ra?

⁶ E vaitata i te a tauatini mataiti kua topa, i te mate anga te vaine a Aberahama ko Sara, “kua aere mairā Aberahama i te mii ia Sara, e aue iaia.” Kua akaari taua tavini o te Atua ra i tona au manako ngakau oonu no te kore anga tana vaine akaperepereia e te tiratiratu. Noatu rai e tangata toa aia e te rave angaanga, kare aia i akama kia akakite i tona mamae ngakau na tona au roi-mata.​—Genese 14:11-16; 23:1, 2.

⁷ E aiteite te tu ia Iakoba ra. I te akavare anga iaia ra kia irinaki e kua mate tana tamaiti ko Iosepha i tetai puaka taae, i akapeea aia i reira? Ka tatau tatou ia Genese 37:34, 35: “Kua aae iorā Iakoba i tona kakau, kua pareu iora ki te kakau paoa, aue iora i tana tamaiti e manganui te rā. Kua timata iora tana katoa ra au tamariki tamaroa e te au tamaine katoa i te akapumaana iaia; kare akerai i tika iaia; e kua tuatua maira aia, E aere roa au ki raro i te vaarua ma te aue i taku tamaiti. Aue iora tona metua iaia.” Ae, e mea tau ra no te tangata e e natura oki kia akakite i te mamae ngakau me mate tetai tei akaperepereia ra.

8. Akapeea te akakite anga putuputu a te au Epera ra i to ratou mamae ngakau?

⁸ Penei ka manako tetai papaki i te au turanga o teia tuatau nei me kare o teianei ngai, e ko ta Iakoba i rave ra kua akamaataia atu i tei tika e ei akakeu i te manako ngakau. Inara kua akatupuia mai aia i tetai tuatau ke ma tetai peu tuke. Ko tana akakite anga i te mamae ngakau​—i te kakauanga ki te kakau paoa—​ko te taiku anga mua ia i teia ravenga i te Puka Tapu. Inara, mei te akatakaia maira i te Tuatua Tapu Epera, kua akakiteia mai te mamaeanga ngakau na te aueanga maata, na te akapapaanga au imene no te tangi anga, e na te nooanga i roto i te reu ra. I te akara anga kare te au Epera i tapupu i ta ratou au akakite anga tikai i te mamae ngakau.a​—Ezekiela 27:30-32; Amosa 8:10.

Mamae Ngakau i to Iesu Tuatau

9, 10. (a) Eaa tei tupu kia Iesu i te matenga o Lazaro ra? (e) Eaa ta te tupu anga kia Iesu e akakite maira kia tatou nona ra?

⁹ Eaa te ka rauka ia tatou kia tuatua no te au pipi mua a Iesu ra? Ei akatauanga, i to Lazaro mate anga, kua aue tona nga tuaine ko Mareta raua ko Maria no tona matenga ma te au roi mata e te aueanga. Eaa ta te tangata apa kore ua ra ta Iesu i rave i tona tae anga ki reira? Te tuatua ra ta Ioane tataanga: “E tae aturā Maria ki taua ngai tei reirā Iesu ra, kite atura iaia, piko iora ki raro i tona pae vaevae, na ko atura, E te Atu, naringa koe i ko nei kare e mate toku tungane. E kite akerā Iesu iaia i te aue anga, e te ngati Iuda i aere katoa maira i te aue anga, ngunguru iora aia i roto iaia, e taitaia atura. E kua na ko atura, ‘Teiea aia te vaio angaia e kotou?’ Kua na ko maira ratou, E te Atu ka aere mai ka akara. Aue iorā Iesu.”​—Ioane 11:32-35.

¹⁰ “Aue iorā Iesu.” E maata ta taua tuatua tokoiti ra i akakite mai no to Iesu tu tangata, tona aroa, tona au manako ngakau. Noatu rai tona kite meitaki i te manakonako anga no te tuakaouanga, “kua aue a Iesu.” (Ioane 11:35, King James Version) Kua tuatua ua atu ra te tataanga i te akakiteanga e kua tuatua iora te aronga i akara atu e: “Ka akara na i tona akaperepere iaia [ia Lazaro ra]!” E tika, me ka aue te tangata apa kore ra ko Iesu i te ngere anga i tetai oa, kare i te mea akama me ka tangi e ka aue tetai tangata me kare vaine i teia tuatau nei.​—Ioane 11:36.

Eaa te Manakonako Anga no tei Mate?

11. (a) Eaa ta tatou ka kite no te au akatauanga Puka Tapu no te miianga? (e) Eaa ra i kore ei tatou e mamae ngakau kino roa mei te aronga kare ra e manakonako anga?

¹¹ Eaa ta tatou ka kite mei teia au akatauanga Puka Tapu? E mea tau ua no te tangata e mea natura kia mamae ngakau e kare tatou e tau kia akama i te tuku ua kia kiteaia to tatou mamae ngakau. Noatu e me akamamaia mai i te manakonako anga no te tuakaouanga, ko te matenga o tetai tei akaperepereia te vaira ei tetai ngereanga mamaeia, te manako ngakau oonuia ra. E au mataiti, penei e au raungauru ua atu mataiti, no te pirianga oa vaitata e te rave kapitianga kua akaope vivikiia ma te tumatetenga ra. E tika, kare tatou e mamae ngakau kino roa mei te aronga kare ra o ratou manakonako anga me kare mei te aronga e manakonako pikikaa to ratou ra. (1 Tesalonia 4:13) Pera katoa oki, kare tatou e akavareia e tetai ua atu manako ua no tetai meta mate kore o te tangata me kare te ora ua atu anga na te anau mai anga ei tetai apinga ke atu. Kua kite tatou e kua taputou mai a Iehova i te ‘au rangi ou e tetai enua ou i te vai tika anga o te tuatua-tika ra.’ (2 Petero 3:13) Na te Atua “e orei i te roi-mata katoatoa; e e kore rava te mate, e te aue, e te mii; e te mamae oki, e kore katoa ia; no te mea kua kore te au mea taito.”​—Apokalupo 21:4.

12. Akapeea ta Paulo akakite anga i tona akarongo i te tuakaouanga?

¹² Eaa te manakonako anga no te aronga kua mate ra?b Kua akauruia te Kerititiano tata ra ko Paulo kia oronga mai kia tatou i te akapumaana e te manakonako anga i tana tata anga: “E taua enemi openga ra, ko te mate e akakoreia ïa.” (1 Korinetia 15:26) Te tuatua maira The New English Bible e: “Te enemi openga te ka takoreia atu ko te mate ia.” Eaa ra a Paulo i papu roaʼi i te reira? No te mea kua akaariu keia mai aia e kua apiiia e tetai tei akatuia maira mei te mate, koia a Iesu Karaiti. (Angaanga 9:3-19) Ko te tumu katoa ia i raukai ia Paulo kia tuatua: “Mei te mate oki i rauka i te tangata [ia Adamu] ra, no te tangata katoa [ko Iesu] i raukaʼi te tuakaouanga i te aronga i mate ra. Mei te tangata i ope i te mate ia Adamu, e ope katoa i te akaoraia e te Mesia.”​—1 Korinetia 15:21, 22.

13. Eaa te akatupu anga ki te aronga i kite mata ra i te tuakaouanga o Lazaro?

¹³ Te oronga maira ta Iesu apiianga i te akapumaana maata e te manakonako anga no te tuatau ki mua. Ei akatauanga, eaa tana i rave i te tu ia Lazaro ra? Kua aere atu aia ki te menema te ngai i reira te kopapa o Lazaro i takoto ei no nga ra e a. Kua pure aia, “e oti akera taua tuatua nana ra, kua kapiki atura aia ma te reo maata, E Lazaro, ka aere mai ki vao! Kua aere maira taua tangata i mate ra ki vao, kua tākaiia nga rima e nga vaevae; i vaiia oki te mata i te kakau. Kua karanga aturā Iesu kia ratou, Ka tatara, e tuku atu iaia kia aere ana.” Ka rauka ainei ia koe i te tamanako i te akara anga poitirere e te rekareka i nga mata o Mareta raua ko Maria? Mei teaa ra te poitirere anga o te aronga i te pae mai i to ratou kite anga i teia temeio! No reira rai te aronga e manganui tei akara atura i akarongo ei ia Iesu. Inara, ko tona au enemi o te au akonoanga ra kua rave “i te akatau anga i ta ratou tuatua e ta iaia.”​—Ioane 11:41-53.

14. E akairo to Lazaro ra tuakaouanga no teaa?

¹⁴ Kua rave a Iesu i taua tuakaouanga kare ra e ngaropoinaia ki mua i te aronga kite mata e manganui. E akairo ia no te tuakaouanga i te tuatau ki mua tana i totou maira i tetai atianga i mua akera, i tana tuatuaanga: “Auraka e poitirere ua i te reira: te vaitata mai nei oki te ora, e akarongo ei te aronga katoa i roto i te rua i tona reo [to te Tamaiti a te Atua], E kua aere mai ki vao; tei rave ana i te meitaki ra, ei te tuakaouanga ora ïa ratou; e tei rave ana i te kino ra, ei te tuakaouanga akaapa ïa ratou.”​—Ioane 5:28, 29.

15. Eaa te akapapu anga kia Paulo raua ko Anania no to Iesu ra tuakaouanga?

¹⁵ Mei tei taikuia i mua akenei, kua irinaki te apotetoro ko Paulo i te tuakaouanga. Na runga i teea tumu anga? Koia te Saula ingoa akakinoia ra i mua ana, tei takinga kino ra i te au Kerititiano. Kua akatotoa tona ingoa e te rongo kino nona ra i te mataku ki roto i te aronga akarongo ra. Kare ainei e koia tei akatika ra i te pepeianga kia mate te Kerititiano ko Setephano tei tamateia ra? (Angaanga 8:1; 9:1, 2, 26) Inara, i te mataara atu ki Damaseko ra, kua akariro te Karaiti tei akatuakaouia maira kia rako tangata mai a Saula, na te akamatapoanga iaia no tetai tuatau poto. Kua akarongo atu a Saula i tetai reo i te tuatua anga kiaia: “E Saula, e Saula, eaa koe i takinga-kino mai ei iaku? Kua karanga atura aia: E te Atu, koai koe? Kua tuatua maira te Atu, Ko au ko Iesu taau e takinga-kino mai nei.” Kua akaue atu taua Karaiti rai tei akatuakaouia ra i reira kia Anania, tei noo ki Damaseko ra, kia aere atu ki te are i te ngai ia Saula e pure ra e kia akaoraia kia kite akaou aia. No reira, na tei tupu kia raua, e tumu tikai to Saula raua ko Anania kia irinaki i te tuakaouanga.​—Angaanga 9:4, 5, 10-12.

16, 17. (a) Akapeea tatou i kite ei e kare a Paulo i irinaki i te manako Ereni ra no te akatuanga i te meta tangata mate kore ra? (e) Eaa te manakonako anga ngaueue kore ta te Puka Tapu e oronga maira? (Ebera 6:17-20)

¹⁶ E tamanako i akapeea a Saula, te apotetoro ko Paulo, i te pauanga i te riro anga ei Kerititiano takinga kinoia, kua aratakiia mai ki mua i te Kavana ko Feliki. Ka tatau tatou ia Angaanga 24:15: “Te irinaki nei au ki te Atua, . . . e e tuakaouanga to tei mate, te aronga tuatua-tika e te aronga tuatua-tika kore.” E mea tika ra, e kare a Paulo i irinaki i te manako Ereni peikani ra no te ora atu anga tetai meta mate kore, tei aere ra paa ki tetai ora anga manakoia i muri akera me kare i tetai ao i raro akera. Kua irinaki aia e kua apii i te akarongo anga i te tuakaouanga. Ka riro te aite anga o te reira no etai e ko te oraanga mate kore te oronga uaia ra ei mea ora vaerua i te rangi ma Karaiti e no te maata anga e ora akaouanga ki runga i te enua meitaki roa.​—Luka 23:43; 1 Korinetia 15:20-22, 53, 54; Apokalupo 7:4, 9, 17; 14:1, 3.

¹⁷ No reira te oronga maira te Puka Tapu kia tatou i tetai taputou tikai e te manakonako anga ngaueue kore e na te tuakaouanga, ka kite akaou te aronga e manganui i ta ratou au akaperepere i konei i te enua nei inara i raro ake i te au turanga tuke roa.​—2 Petero 3:13; Apokalupo 21:1-4.

Tauturu Tau no te Aronga te Mamae Ngakau Ra

18. (a) Eaa te apinga ei tauturu tei orongaia maira i te au Uruoaanga “Mataku Tu Atua”? (Akara i te pia.) (e) Eaa te au uianga te tau nei i teianei kia pauia?

¹⁸ I teianei te vai nei ia tatou to tatou maaraara anga e to tatou mamae anga ngakau. Eaa ta tatou ka rave kia ora atu ei i teia tuatau tangi timataanga? Eaa ta etai ke ra ka tau kia rave ei tauturu i te aronga te mamae ngakau ra? Pera katoa oki, eaa ta tatou ka rave ei tauturu atu i te aronga ngakau tae ta tatou ka aravei i ta tatou angaanga tutu aere, kare ra o ratou manakonako anga tika tikai e te mamae ngakau katoa ra? E eaa tetai atu akapumaana te ka rauka mai ia tatou mei te Puka Tapu no runga i ta tatou aronga akaperepere tei takake ra i te moe anga i roto i te mate? Ka oronga mai te atikara te aru mai nei i etai au manako anga.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

Ka Rauka Ainei ia Koe te Pau?

◻ Eaa ka raukai kia tuatuaia e e enemi te mate?

◻ Akapeea te au tavini o te Atua i te tuatau o te Puka Tapu ra i te akakite anga i to ratou mamae ngakau?

◻ Eaa te manakonako anga te vai maira no te aronga akaperepereia tei mate ra?

◻ Eaa to Paulo tumu anga no te irinakianga i te tuakaouanga?

[Pia i te kapi 8, 9]

Tauturu Tau no te Aronga te Mamae Ngakau Ra

I te au Uruoaanga “Mataku Tu Atua” i te 1994-95, kua akakiteia e te Totaiete Punanga Tiaki te oronga anga o tetai poroutia ou tona tumu tuatua Me Mate Tetai Taau e Akaperepere Ra. Ko teia puka akamaroiroianga kua akapapaia kia apai mai i te akapumaana ki te au tangata o te pa enua ravarai e te au reo katoa. Mei taau penei kua kite ke ana, te oronga maira te reira i te akataka anga mama ua a te Puka Tapu no te mate e te tu o tei mate ra. E maata atu oki te puapinga, te akakite maata maira i ta te Atua taputou, na roto ia Iesu Karaiti, i tetai tuakaouanga ki te ora anga ki runga i tetai enua parataito tamaia. Te apai tika maira te reira i te akapumaana ki te aronga te mii ra. No reira, ka tau te reira ei apinga tauturu i roto i te angaanga orometua Kerititiano e ka rave i te akaoraora i te manako, ei akatupuanga kia maata atu te au apii Puka Tapu i te au ngutuare. Kua akapapa tanoia te au uianga no te apii ki roto i te au pia vaitata atu ki te openga o te au tuanga tataki tai kia ngoie uaʼi te uriuri anga i te au tumu tei tuatuaia ma tetai ua atu tangata ngakau tae, te aue ra.

[Tutu i te kapi 8]

I to Lazaro mate anga, kua aue a Iesu

[Tutu i te kapi 9]

Kua akatu mai a Iesu ia Lazaro mei te mate maira

[Akameitakianga no te Tutu i te kapi 7]

First Mourning, na W. Bouguereau, no ko mai i te io tutu mua o te Photo-Drama of Creation, i te 1914