Akuila e Peresila—E Nga Tokorua Akaraanga Meitaki

“E AROA atu ia Peresila raua ko Akuila, e puke oa rave angaanga noku i te Mesia nei ia Iesu: Ko tei tuku katoa i to raua kaki ki raro kia ora au: te akameitaki nei au ia raua, kare ra e ko au anake ra, ko te au ekalesia etene katoa ra.”​—Roma 16:3, 4.

Te akakite maira teia au tuatua a te apotetoro ko Paulo i tona tu akangateitei maata e te manako maana ki te putuputuanga Kerititiano i Roma no teia nga tokorua akaipoipo. Kua akapapu aia e kare aia e akangaropoina ia raua me tata atu ki ta raua putuputuanga. Inara koai teia nga “taeake angaanga” e rua o Paulo, e eaa raua i akaperepereiaʼi e ia e e te au putuputuanga?​—2 Timoteo 4:19.

E ngati Iuda oripu ua a Akuila (e au ngati Iuda aere ua) e e tangata enua o Ponoto, e ngai i te apatokerau ia Asia Minora. Kua noo raua ko tana vaine ko Peresila (Periseka) i Roma. E maata te aronga tangata ngati Iuda i roto i te reira oire mei te taime mai i mou ei a Pompey ia Ierusalema i te 63 M.T.N. nei, i te arataki ia anga e maata te numero o te au mouauri ki Roma ei au tangata tuikaa. Ko te tika, te akaari maira te au tataanga Roma i te vai anga o te au tunako e tatini ua atu me kore e maata atu i roto i te oire taito. Kua tae mai tetai au ngati Iuda mei Roma ki Ierusalema i te Penetekote 33 T.N. nei, i te rongo anga ratou i te tuatua meitaki. Penei na roto ia ratou kua tae mua te tuatua Kerititiano i te oire maata o te Patireia Roma.​—Angaanga 2:10.

Kua akaateaia te au ngati Iuda mei Roma i te mataiti 49 me kore i te akamata anga i te 50 T.N. nei i raro ake i te akaue anga a te Emepera ko Kalaudio. No reira, kua aravei te apotetoro ko Paulo ia Akuila e Peresila i roto i te oire Ereni o Korinetia. I te tae anga a Paulo ki Korinetia, kua oronga takinga meitaki a Akuila e Peresila i te akono aroa e te angaanga nana, no te mea e okotai a ratou angaanga​—maani anga are kakau.​—Angaanga 18:2, 3.

E Aronga Maani Are Kakau

Kare teia i te angaanga ngoie. Te maani anga i te are kakau te o maira te pakotianga e te tuitui kapipiti anga i te au aenga kakau marokiakia, pakari me kore e kiri ketaketa. Kia tau ki te tangata tuatua enua ko Fernando Bea, e “angaanga tei umuumuia te kite karape e te akono meitaki” i te tuanga o te aronga maani are kakau tei angaanga ma te “au kakau mataratara e te pakari, tei taangaangaia ei noo anga puakapa koi teretere ra, ei oronga i te marumaru mei te ra e te ua, me kore ei akapapaanga i te au apinga i te ngai vairanga o te au pai.”

Inara, kua akatupu teia i te ui anga. Kare ainei i karanga ana a Paulo e kua ‘apii ia [aia] i te vaevae o Gamaliela,’ te akapapaanga i reira i te mataara nona kia kimi i tetai karia teitei i te au mataiti e aere maira? (Angaanga 22:3) Koi tikaʼi ei teia, kua tamanako te au ngati Iuda i te anere mataiti mua ei mea akangateitei anga i te apii i tetai tamaiti i tetai angaanga karape noatu e ka rauka iaia te apii anga teitei. No reira penei kua rauka ia Akuila raua ko Paulo to raua kite karape i te maani are kakau i to raua ou anga. Kua riro te reira kiteanga ei mea puapinga i muri mai. Inara ei au Kerititiano, kare raua i manako ana e mea puapinga maata rava te reira angaanga. Kua akamarama a Paulo i tana angaanga i rave i Korinetia kapiti mai ia Akuila e Peresila e rave anga ua te reira ei tauturu i tana angaanga maata, koia oki te tutu aereanga i te tuatua meitaki ‘kia kore rava tetai e teiaa ia.’​—2 Tesalonia 3:8; 1 Korinetia 9:18; 2 Korinetia 11:7.

I te akara anga, kua rekareka a Akuila e Peresila i te rave pouroa i tei rauka ia raua i te akono atu i te angaanga mitinari a Paulo. Koai tei kite e eia taime te tapu anga te au oa tokotoru i te tuatau o ta ratou angaanga i te akakite aere ua ki te aronga oko me kore te aronga e aere ra! E noatu rai e angaanga akaaka e te akaroiroianga ta ratou angaanga i te maani anga are kakau, kua mataora ratou i te rave i te reira, te angaanga anga i te “po e te ao” e raukaʼi i te akamaata atu i te anoano o te Atua​—mei te au Kerititiano o teia tuatau e manganui te akono nei ia ratou uaorai na te angaanga i tetai taime me kore tetai atianga e raukaʼi i te oronga i te maata anga o to ratou taime te tauturu anga i te tangata kia rongo i te tuatua meitaki.​—1 Tesalonia 2:9; Mataio 24:14; 1 Timoteo 6:6.

Au Akaraanga o te Takinga Meitaki

Penei kua taangaanga a Paulo i to Akuila kainga ei ngai akanoo anga i tana au angaanga mitinari i te 18 marama i tona noo anga i Korinetia. (Angaanga 18:3, 11) Penei, i reira, kua rauka ia Akuila e Peresila te mareka anga no Sila (Siluano) e Timoteo ei manuiri i to raua tae anga mei Makedonia. (Angaanga 18:5) Penei kua tataia te au reta e rua a Paulo ki to Tesalonia, tei riro mai ei tuanga o te papaanga Pipiria, koi noo ei te apotetoro ma Akuila e Peresila.

E mea ngoie i te tamanako e i teia taime nei kua riro te kainga o Peresila e Akuila ei ngai maata no te angaanga teokaratiki. Penei paa kua atoro putuputuia e te au taeake akaperepere e manganui​—ko Setephana e tona pamiri, te au Kerititiano mua i te ngai o Akaia, tei papetitoia e Paulo uaorai; ko Titius Iuseto, tei akatika ia Paulo kia taangaanga i tona kainga no te oronga anga i te au tuatua; e Keripo, te tutara o te tunako, tei ariki i te tuatua mou e tona kopu tangata katoa. (Angaanga 18:7, 8; 1 Korinetia 1:16) Tera katoa oki a Foratunato e Akaiko; e Gaio, penei kua raveia te au uipaanga putuputuanga i roto i to ratou kainga; ko Eraseto, te akaaere oire; ko Teretio, te tekeretere ta Paulo i akakite atu i tana reta ki to Roma; e Phebe, e tuaine tiratiratu o te putuputuanga o Kenekerea i te pae mai, penei tei apai i te reta mei Korinetia ki Roma.​—Roma 16:1, 22, 23; 1 Korinetia 16:17.

Kua kite te au tavini i teia tuatau o Iehova tei rauka ia ratou te tuatau no te akaari i te takinga meitaki ki te orometua tutaka e mei teaa ra te akamaroiroianga e te maaraaraanga o te reira. Ka riro te au kite anga akamaroiroianga tei akakiteia i te reira au atianga ei tumu no te akaangaroianga i te pae vaerua no te katoatoa. (Roma 1:11, 12) E, tei raveia e Akuila e Peresila, te aronga tei akatuera i to ratou au kainga no te au uipaanga, penei e Apii Puka Putuputuanga, kua rauka te rekareka e te merengo anga e kua rauka i te oronga atu na teia mataara kia tere ki mua te akamori mou.

Kua piri vaitata tikai to raua pirianga oa ma Paulo e kua akaruke atu a Akuila e Peresila ma ia katoa i te akaruke anga aia ia Korinetia i te tuatau tupu anga rau i te 52 T.N. nei, i te aruanga iaia e tae ua atu ki Ephesia. (Angaanga 18:18-21) Kua noo raua i roto i te reira oire e kua akamata i te angaanga no te atoro akaou anga a te apotetoro. I konei rai kua arataki teia au puapii akakite meitaki i te tuatua meitaki ia Apolo e tangata vaa tukatau “ki to raua uaorai ngutuare” e kua rauka te rekareka anga i te tauturu iaia kia marama ‘tikai atura i te tuatua a te Atua.’ (Angaanga 18:24-26) I te atoro akaou anga a Paulo ia Ephesia i te toru o tona teretere anga mitinari, i te tuatau paroro o 52/53 T.N. nei, kua para takere te koro tei tanuia e teia nga tokorua maroiroi i te kokoti. No etai toru mataiti, kua tutu aere e kua apii a Paulo i reira no runga i te “Tuatua ki Mua,” koi raveiaʼi te au uipaanga a te putuputuanga Ephesia i roto i te kainga o Akuila.​—Angaanga 19:1-20, 26; 20:31; 1 Korinetia 16:8, 19.

I muri mai, i te oki anga raua ki Roma, kua tamou ua atu teia nga taeake e rua o Paulo i te “akamātau rai i te takinga-meitaki i te tangata ke ra,” te akariro anga i to raua kainga ei ngai uipaanga Kerititiano.​—Roma 12:13; 16:3-5.

Kua ‘Tuku Raua i to Raua Kaki ki Raro’ no Paulo

Penei kua noo katoa a Paulo kia Akuila e Peresila iaia i Ephesia. Te noo ra ainei aia ma raua i te tuatau o te oripu ua anga te au taunga ario? Kia tau ki te papaanga a Angaanga 19:23-31, i te orureau anga te au tangata maani itoro i te patoi te tutu aereanga i te tuatua meitaki, kua tapupu atu te au taeake ia Paulo kia kore e tuku iaia uaorai kia aere ki mua i te pupu tangata. Kua karanga etai o te aronga tuatua i te Pipiria e penei i roto i taua turanga kino i manako ei a Paulo ‘kare rava e ora’ e kua akao mai a Akuila e Peresila na etai tu, te ‘tuku anga i to raua kaki ki raro’ nona ra.​—2 Korinetia 1:8; Roma 16:3, 4.

I te ‘papa anga taua keu maata,’ kua akaruke atu a Paulo i te oire. (Angaanga 20:1) Kare e ekoko anga kua aro katoa atu a Akuila e Peresila i te patoi anga e te aviri anga. Kua akamaromaroa ainei te reira ia raua? Kare rava, kua tamou mataku kore ua atu a Akuila e Peresila i ta raua angaanga maroiroi Kerititiano.

E Nga Tokorua Piri Vaitata

I te openga o ta Kalaudio tutara anga, kua oki atu a Akuila e Peresila ki Roma. (Roma 16:3-15) Inara, te taime openga i taikuiaʼi raua i roto i te Pipiria, ka kite tatou ia raua i Ephesia. (2 Timoteo 4:19) I roto pouroa i tetai atu au akaraanga i roto i te au Tuatua Tapu, kua taiku kapipitiia teia tane e te vaine. Mei teaa te piri vaitata e te taokotai i teia nga tokorua! Kare e rauka ia Paulo te manako atu i taua taeake akaperepere, ia Akuila, ma te kore e maara atu i te taokotai anga tiratiratu a tana vaine. E akara anga tau no te au tokorua Kerititiano i teia tuatau, kua akatika te tauturu tiratiratu a te tokorua i tetai tangata kia rave maata atu i “te angaanga a te Atu” e, i tetai au taime, penei e maata ua atu te reira i te ka rauka i te tangata takaua te rave.​—1 Korinetia 15:58.

Kua tavini a Akuila e Peresila i roto i tetai atu au putuputuanga tukeke. Mei ia raua rai, e manganui te au Kerititiano maroiroi i teia tuatau kua oronga ia ratou uaorai kia aere atu ki te ngai te anoano maataia ra te tauturu. Kua kite katoa ratou i te rekareka e te merengo anga te aere maira i te kite anga i te au inangaro Patireia i te tupu anga e te rauka anga i te tatanu i te pirianga oa Kerititiano akaperepere e te maana.

Na roto i to raua akaraanga tau o te aroa Kerititiano, kua rauka ia Akuila e Peresila te ariki anga a Paulo e tetai atu. Inara tei maata atu, kua akanoo raua i te tu meitaki ma Iehova uaorai. Te akapapu maira te au Tuatua Tapu ia tatou e: “Kare te Atua i te Atua tuatua-tika kore, ka akangaro atu ei aia i ta kotou angaanga i rave, e to kotou anoano, i tona ingoa i akakite puia e kotou na, ko kotou i matuapuru i te aronga tapu, e te matuapuru ua ra oki kotou.”​—Ebera 6:10.

Penei kare e rauka ia tatou te tuatau i te oronga ia tatou uaorai na roto i te au mataara te aite ra mei ta Akuila e Peresila i rave, inara ka rauka ia tatou te aru i to raua akaraanga meitaki. Ka rauka ia tatou te merengo anga oonu ia tatou e oronga ra i to tatou maroiroi e te oraanga ki te angaanga tapu, kare rava e akangaropoina i te “takinga-meitaki e te oronga, eiaa rava ïa e akatopaia: te pereperekavana ra oki te Atua i te reira atinga.”​—Ebera 13:15, 16.