Kia Akakaka te Katoatoa ia Iehova!
“E akakakā kotou ia Iehova i te au o ra.”—ISAIA 24:15.
1. Akapeea te manako anga i te ingoa o Iehova ra a tona au peroveta, ma te tukeanga ki teea tu manako i roto ia Kerititome i teia tuatau?
IEHOVA—ko te ingoa mekameka ia o te Atua ra! Mei teaa ra te rekareka anga o te au peroveta tiratiratu i taito ra i te tuatua anga i taua ingoa ra! Ma te akateitei anga kua akakaka ratou i to ratou Atu Ngateitei ia Iehova, tei akataka maira tona ingoa iaia ei tei Akakoro Maata. (Isaia 40:5; Ieremia 10:6, 10; Ezekiela 36:23) Noatu ko te au peroveta tei tapaia ra e rikiriki e meitaki maata to ratou reo i te orongaanga kaka kia Iehova. Ko tetai i o ratou ra ko Hagai ia. I roto i te puka a Hagai, e 38 ua rai irava, kua taikuia te ingoa o te Atua e 35 taime. Te tangi oraora kore ra taua totou anga ra me ka monokia taua ingoa puapinga maata o Iehova ra ma te taoonga “Atu,” mei ta te au apotetoro mamaata katoa ra o Kerititome i uri ra i te reira i roto i ta ratou au urianga Pipiria ra.—Akaaite ia 2 Korinetia 11:5.
2, 3. (a) Akapeea te akatupu anga i tetai totou umere roa no te akaora anga i to Iseraela ra? (e) Eaa te rekareka anga tei tupu ki te toenga o te ngati Iuda ra e to ratou au oa katoa oki?
2 Ia Isaia 12:2, kua taikuia tetai tu taki rua o te ingoa ra.a (NW) Te akakite maira te peroveta: “I na! Ko te Atua toku ora. Ka irinaki au e kare au e mataku; no te mea ko Ia Iehova toku ririnui e toku mana, e kua riro mai aia ei te ora noku.” (E akara katoa ia Isaia 26:4, NW.) E no reira, i etai 200 mataiti i mua ake i te mataraanga to Iseraela mei te tuikaa mai i Babulonia, kua oronga mai a Ia Iehova i te akapapu anga na roto mai i tana peroveta ia Isaia e koia to ratou mana Akaora. Kua papa taua tuikaa anga ra kia vai mei te 607 mai ki te 537 M.T.N. Kua tata katoa oki a Isaia: “Ko au ko Iehova ko tei anga i te au mea katoa ra; . . . Ko tei tuatua ia Kuro ra, Koia taku tiaki; nana ïa e akatupu i toku anoano katoa: i te na ko anga atu ia Ierusalema, Ka patuia koe na; e i te nao ra, E akamouia taau ra pange.” Koai ra a Kuro? E mea umere ra, kua akapapuia aia e ko te Ariki ko Kuro o Peresia, tei re ra ki rungao ia Babulonia i te 539 M.T.N.—Isaia 44:24, 28.
3 Kua tupu tikai te au tuatua a Iehova tei tataia e Isaia ra, kua oronga atu a Kuro i te akauenga ki to Iseraela tuikaaia ra: “Koai tei toe i roto ia kotou i tona katoa au tangata na? Kia piri mai oki tona Atua iaia, e aere aia ki runga ki Ierusalema i Iuda ra, ka akatu ei i te are no te Atua o Iseraela no Iehova, ko te Atua aia i Ierusalema.” Ko te toenga o te ngati Iuda mataora maata ra kapiti katoa ma te aronga Netini kare ra i to Iseraela e te au tamariki a te au tavini o Solomona katoa kua oki atu ki Ierusalema. Kua tae atu i te tuatau tikai no te akono i te Oroa Puakapa i te 537 M.T.N. e kia oronga i te au atinga kia Iehova i tana atarau ra. I te mataiti i muri maira, i te rua o te marama, kua tamou ratou i te pange o te iero tua-rua ra, i roto i te au kapiki anga maata e te akapaapaa ia Iehova.—Ezera 1:1-4; 2:1, 2, 43, 55; 3:1-6, 8, 10-13.
4. Akapeea ta Isaia pene 35 e te 55 i riro ei kia tupu tikai?
4 Ka akatupu kakaia ta Iehova ra totou akaora anga ki Iseraela: “Te medebara, e te ngai vaiavare ua, e rekareka ïa no ratou ra; e rekareka rai te enua ngangaere, e e pua oki mei te tiare. . . . E kite te reira i te kakā o Iehova, te manea o to tatou Atua.” “E aere kotou ma te rekareka, e aratakiia kotou ma te au: e akapuroro ua mai te au maunga e te au tuaivi i te imene rekareka na mua ia kotou . . . E riro oki ei vavariaanga na Iehova, ei akairo mutu kore, ko te kore rava e akakoreia ra.”—Isaia 35:1, 2; 55:12, 13.
5. Eaa ra i poto uaʼi to Iseraela rekareka anga?
5 Inara, kare taua rekareka ra i noo roa mai. Kua kimi te au tangata i te pae mai i tetai kapiti anga akarongo no te patuanga i te iero. I te akamata anga kua tu maroiroi atu te au ngati Iuda, ma te akakiteanga: “Kare a kotou i ko nei kia akatu i te are no to matou Atua; na matou uaorai e patu i te are no te Atua o Iseraela no Iehova, i ta te ariki o Peresia ta Kuro i ikuiku mai ia matou nei.” Kua riro taua aronga i te pae maira ei patoi ma te riri. Kua akaparuparu maira ratou “i te rima o to Iuda, e kua taeko iora ia ratou i te patu anga ra.” Kua akakite tarevake katoa ratou i te turanga ki te komono o Kuro, koia a Aretekasaseta, nana ra i tuku tetai arai anga i te patuanga i te iero ra. (Ezera 4:1-24) Kua akamutuia te angaanga no te 17 mataiti. E mea reka kore ra, kua topa atu te au ngati Iuda ki roto i tetai tu oraanga kimi apinga kopapa i taua tuatau ra.
Kua Tuatua a “Iehova Sabaota Ra”
6. (a) Akapeea to Iehova manako i te turanga i Iseraela ra? (e) Eaa ra te aiteanga manakoia no to Hagai ingoa i tau ei?
6 Noatu rai te reira tu, kua akakite a Iehova i ‘tona ririnui e tona mana’ no runga i to Iseraela ra na te tonoanga i nga peroveta, ko Hagai raua ko Zekaria nga mea i akatakaia, kia akaaraara i te au ngati Iuda ki ta ratou au apainga. E pirianga to te ingoa o Hagai ra ki te oroa, no te mea te akaraanga te aite anga i “Anauia i Tetai Oroa.” E mea tau ra, kua akamata aia i te totou anga i te ra mua o te marama o te Oroa Puakapa ra, i taua tuatau ra kua umuumuia te au ngati Iuda “e ka rekareka tika rai oki” a ratou. (Deuteronomi 16:15) Na roto mai ia Hagai, kua oronga atura Iehova e a nga tuatua anga i roto i te tuatau e 112 au ra.—Hagai 1:1; 2:1, 10, 20.
7. Eaa te akamaroiroi anga tau no tatou mei ta Hagai au tuatua akamata anga maira?
7 I te akamataanga i tana totou, kua tuatua a Hagai: “Te tuatua mairā Iehova Sabaota ra.” (Hagai 1:2a) Koai ma ra taua “Sabaota” ra? Ko te au nuku angera ratou a Iehova ra, te taikuia ra i te Pipiria, i etai taime ei nuku vaeau. (Iobu 1:6; 2:1; Salamo 103:20, 21; Mataio 26:53) Kare ainei te reira e akamaroiroi mai ia tatou i teia tuatau e ko te Atu Ngateitei ko Iehova uaorai te taangaanga ra i te au nuku autu o te rangi ra ei arataki i ta tatou angaanga akaoraanga i te akamori mou ki runga i te enua nei?—Akaaite ia 2 Ariki 6:15-17.
8. Eaa te manako anga tei akatuke ra i to Iseraela, e eaa te tupu anga?
8 Eaa te tumu o te tuatua mua a Hagai ra? Kua tuatua oki te au tangata e: “Kare i tae te tuatau, te tuatau e akatuiaʼi te are o Iehova.” Kua kore te akatu anga i te iero, te akatutuanga i te akaora anga i te akamori tu-Atua, i te mea mua i to ratou manako. Kua ariu atu ratou ki te akatuanga te au are manea no ratou uaorai. Kua akakore mai te manako anga apinganui i to ratou maroiroi no te akamori ia Iehova. Ei tupu anga, kua akakoreia atu tana akameitakianga. Kua kore e uua mai ta ratou au kainga, e kua ngere ratou i te kakau no te tuatau paroro kino. Kua meangiti roa ta ratou moni, e mei te mea rai e te tuku ra ratou i te moni ki roto i te pute ki i te au puta.—Hagai 1:2e-6.
9. Eaa te akamaroiroi anga, akamatutu ketaketa ta Iehova i oronga atura?
9 E rua taime, to Iehova oronga anga i te akamaroiroi ketaketa: “Ka akamaaraara ana i to kotou na au aerenga.” I te akaraanga, ko Zerubabela, koia te tutara o Ierusalema, e te taunga maata ko Iosuab kua akarongo e kua akamaroiroi pakari i te au tangata katoa ra kia akarongo “i te reo o to ratou Atua ra, ko Iehova, e te au tuatua a te peroveta ra a Hagai, mei ta to ratou Atua ra ta Iehova i tono mai iaia ra; mataku iora te tangata ki mua i te aroaro o Iehova.” Pera katoa oki, “kua tuatua iora te karere a Iehova, ko Hagai, i te tuatua a Iehova, ki te au tangata, na ko maira, Tei ko na au ia kotou, te tuatua mairā Iehova.”—Hagai 1:5, 7-14.
10. Akapeea ta Iehova taangaanga i tona mana no runga i to Iseraela ra?
10 Penei kua manako tetai papaki o te aronga ruaine i Ierusalema e te kaka o te iero te ka akatu akaouia ra e “puapinga kore” i te pae atu i te iero mua ra. Inara, e vaitata i te 51 au ra i muri akera, kua akakeu a Iehova ia Hagai kia akakite i te rua o te tuatua akakite. Kua tuatua maira aia: “E akamaroiroi, e Zerubabela, te tuatua mairā Iehova; e akamaroiroi oki e Iosua, te tamaiti a Iosedeka, te taunga maata ra; e akamaroiroi katoa kotou, e te au tangata ravarai o te enua nei, te tuatua mairā Iehova, e ka rave i te angaanga: tei ia kotou katoa ana oki au, te tuatua mairā Iehova Sabaota ra. . . . Auraka e mataku.” Ko Iehova, koia te ka taangaanga i tona mana katoatoa i tana tuatau tau kia ‘akangaueue i te rangi e te enua,’ kua akapapu aia e te au patoi anga katoatoa, pera katoa tetai arai anga a te au tangata, ka kore atu ia. I roto i te rima mataiti kua autu meitaki tikai te akatuanga i te iero ra.—Hagai 2:3-6.
11. Akapeea ta te Atua ra akaki anga i te rua o te iero ra ma te ‘kaka maata atu’?
11 Kua akatupuia tetai taputou umere roa i reira: “E e tae mai tei inangaroia e te au enua katoa ra: e akaki oki au i teianei are ki te kakā, te tuatua mairā Iehova Sabaota ra.” (Hagai 2:7) Ko “tei inangaroia” kua papu ko te aronga kare i te Iseraela tei aere mai kia akamori i te iero ra, no te mea kua akaata mai ia i te kaka o tona ra vai anga ngateitei ki reira. Akapeea te tu o teianei iero akatu akaouia nei me akaaiteia atu ki tei patuia ra i to Solomona tuatau ra? Kua akakite maira te peroveta a te Atua: “Te kakā o teianei are openga, e maata ïa i to tei muatangana ra, te tuatua maira Iehova Sabaota ra.” (Hagai 2:9) I te tupu anga mua o te totou ra, e roa atu te vai anga o te iero akatu akaouia ra i to te are mua. Te tu ra te reira i te mama anga mai te Mesia i te 29 T.N. Pera katoa, i mua ake i te tuku angaia e tona au enemi apoteiti kia taiaia aia i te 33 T.N., kua apai mai te Mesia uaorai i te kaka ki te reira i tona tutu anga i te tuatua mou ki reira.
12. Eaa te akakoro anga tei raveia e nga iero mua e rua ra?
12 Kua akonoia e te iero mua ra e te rua oki o te iero tetai akakoro anga puapinga maata i te akaataanga mai i te au tu meitaki o te angaanga taunga a te Mesia ra e i te tamouanga kia ora te akamori ma ia Iehova i te enua nei tae roa ki te mama anga tikai o te Mesia ra.—Ebera 10:1.
Te Iero Vaerua Kaka Ra
13. (a) Eaa te au tupu anga ma te iero vaerua ra mei te 29 ki te 33 T.N.? (e) Eaa te tuanga puapinga tei raveia e to Iesu atinga oko i roto i teianei au tupu anga nei?
13 E aiteanga taka ke ainei to te totou a Hagai no te akaora anga no te tuatau i muri iora? Ko te tika ia! Kua riro te iero tei akatu akaouia i Ierusalema ra ei apinga maata no te akamori mou i te enua nei. Inara kua akatutu mai ia i tetai iero vaerua kaka maata roa atu. Kua akamata teia i te rave angaanga i te 29 T.N. i to Iesu papetito angaia i te Kauvai i Ioridana, kua akatainu a Iehova ia Iesu ei Taunga Maata, i te to anga mai te vaerua tapu ki rungao iaia mei te kukupa rai. (Mataio 3:16) I muri ake i ta Iesu akaoti anga i tana angaanga orometua i te enua nei i te matenga ei atinga, kua akatuakaouia atu aia ki te rangi, tei akatutuia maira e te Ngai Tapu Rava o te iero ra, e i reira kia oronga atu aia kia Iehova i te puapinga o tona atinga. Kua riro teia ei tetai oko, ei tapokianga i te au ara o tana au pipi, e kua akatuera mai i te mataara ei akatainu ia ratou, i te ra o te Penetekote 33 T.N., ei kautaunga i te iero vaerua o Iehova ra. Na ta ratou angaanga orometua tiratiratu tae roa ki te matenga i te paepae o te iero i runga i te enua nei ka taki atu ki tetai tuakaouanga i te tuatau ki mua ki te rangi, kia rave tamou i te tavini anga ei kautaunga.
14. (a) Eaa te rekareka anga tei kapitiia mai ki te angaanga maroiroi a te putuputuanga Kerititiano mua ra? (e) Eaa ra teianei rekarekaanga i poto uaʼi?
14 E au tauatini ua atu te au ngati Iuda tei tataraara—e i muri akera te au Kenitara—tei aere maata maira ki taua putuputuanga Kerititiano ra e kua piri atu i te akakite anga i te tuatua meitaki o te Patireia o te Atua te aere maira e tutara ki runga ake i te enua nei. I muri ake i etai 30 mataiti, kua rauka i te apotetoro ko Paulo i te tuatua e kua akakiteia te evangeria “ki te tangata ravarai i raro ake i teianei rangi.” (Kolosa 1:23) Inara aru mai i te matenga o te au apotetoro ra, kua tupu mai tetai apoteiti maata, e kua akamata te marama o te tuatua mou i te poepoe. Kua akapoiriia te akonoanga Kerititiano tikai e te au akonoanga Kerititome ra, tei akatumuia ki runga i te au apiianga peikani e te au peu oki.—Angaanga 20:29, 30.
15, 16. (a) Akapeea te totou i te akatupu angaia i te 1914? (e) Eaa te akaputuanga tei akairoia i te tuanga openga o te 19 anere mataiti ra e te akamata anga o te 20 ra?
15 E au anere ua atu mataiti i topa. I reira i te au mataiti o te 1870, kua akamata mai tetai pupu Kerititiano ngakau tae i te rave i tetai apii anga oonu i te Pipiria. Mei te Tuatua Tapu maira, kua rauka ia ratou i te tou mai ki te mataiti 1914 ei akairoanga i te openga o “te au tuatau akatakaia no to te pa enua.” I taua tuatau ra i ope ei te itu “au tuatau” akatutuia ra (e 2,520 mataiti o ta te tangata tutaraanga mei te puaka taae rai) ma te akaterono anga ia Iesu Karaiti i te rangi—te “pu tikai ra” ei Ariki Mesia no te enua nei. (Luka 21:24, NW; Daniela 4:25; Ezekiela 21:26, 27) E maata atu oki mei te 1919 mairai, kua rave teia Aronga Apiipii Pipiria, tei matauia i teia tuatau ei Au Kite o Iehova, i te akatotoaanga maroiroi i te tuatua meitaki o te Patireia tei akamata maira i te enua katoa nei. I te 1919 e tokoiti ua tauatini i teia aronga tei rave i te angaanga i akaueia maira i te uruoaanga i Cedar Point, Ohio, U.T.M. Kua tupu aere to ratou numero tae roa mai ki te 1935 e 56,153 tei ripoti i te rave anga tutu aere. I roto rai i te reira mataiti, e 52,465 tei kai ra i te oroa varaoa e te uaina i te Akamaara Anga mataiti no to Iesu matenga, na reira te akatutuanga i to ratou manakonako anga kia riro ei kautaunga ma Iesu Karaiti ki te tuanga i te rangi ra no te iero vaerua maata o Iehova ra. Ka tavini katoa ratou ei au ariki kapitiia ma ia katoa ra i tona Patireia Mesia.—Luka 22:29, 30; Roma 8:15-17.
16 Inara, te akaari maira Apokalupo 7:4-8 e te 14:1-4 e ko te katoa anga o te numero o teianei au Kerititiano akatainuia kua kotingaia ki te 144,000, e manganui i o ratou ra kua akaputuia mai i te tuatau o te anere mataiti mua ra i mua ake i te akamata anga te apoteiti maata ra. Mei te openga o te 19 anere mataiti e aere mai ki roto i te 20 ra, kua oti ia Iehova i te akaputuanga i teia pupu mei roto mai i te au pa enua ko ratou te ka tamaia i te vai o tana Tuatua, ka akatakaia ei aronga tuatua tika na roto i te akarongo anga i to Iesu ra atinga tapokianga ara, e i te openga ka akairoia ei au Kerititiano akatainuia e tuanga o te numero 144,000 ra.
17. (a) Eaa te akaputuanga tei raveia mei te au mataiti 1930 mairai? (e) Eaa ra i tau ei kia manakoia a Ioane 3:30 i konei? (Akara katoa ia Luka 7:28.)
17 Eaa te ka aru mai me ka oti te numero katoa o te aronga akatainuia ra i te ikiia? I te 1935, i tetai uruoaanga maaraaraia i Washington, D.C., U.T.M., kua akakiteia mai e ko te “aronga maata” o Apokalupo 7:9-17 ko tetai pupu ia te ka kiteaia mai i “muri ake” i te 144,000 e ko to ratou ngai ko te oraanga mutu kore ki roto i tetai enua parataito. I muri ake i te akatakaanga meitaki ia Iesu tei akatainuia ra, ko Ioane Papetito, te ka riro ra tona tuakaouanga ki runga i te enua nei ei tetai o te “au mamoe ke atu” ra, kua tuatua no te Mesia: “Ka tupu aia i te maata anga, ka oki ra au i te mea ngiti anga.” (Ioane 1:29; 3:30; 10:16; Mataio 11:11) Ko ta Ioane Papetito angaanga no te teateamamaoanga te au pipi na te Mesia te akaoti atura i to Iesu akamata anga i reira i te ikianga i te numero maata mai o te aronga no roto i te 144,000 ra. I te au mataiti o te 1930 ra kua tuke te tupu anga. E meangiti mai te numero tei “kapikiia e kua ikiia” ki roto i te 144,000 ra inara kua akamata te tupu anga maata o te numero o te “aronga maata” o “te au mamoe ke atu.” Te tupu ua atura teianei aronga maata i te vaitata anga mai te openga o te akatere anga kino o teianei ao ia Aramakito.—Apokalupo 17:14e.
18. (a) Eaa ra ka raukaʼi ia tatou te manakonako irinaki tikai e “kare te au mirioni ua atu e ora nei e mate”? (e) Eaa ra tatou i tau ei kia akarongo maroiroi i ta Hagai 2:4?
18 I te akamata anga mai te au mataiti 1920 ra, ko tetai tuatua akoanga tei orongaia e te Au Kite o Iehova koia oki “Kare te Au Mirioni Ua Atu e Ora Nei e Mate.” Penei kua akaata mai teia i te manako papu roa i taua tuatau ra. Inara i teia tuatau nei ka rauka taua tuatua anga ra kia tuatuaia ma te irinaki katoa anga. Ko te tupuanga kia marama te totou Pipiria e te tu oripu ua o teianei ao te mate atu nei te kapiki maata ra e te vaitata rava nei te openga o ta Satani akatere anga! Te akaari mai nei te ripoti no te Akamaara Anga no te 1996 e 12,921,933 tei akaputu mai, i o ratou ra e 8,757 (.068 patene) ua tei akakite mai i to ratou manakonako anga no te rangi na te kaianga i te oroa. Te vaitata nei te akaoti anga te akaora anga i te akamori mou. Inara auraka rava tatou e akaparuparu i te rima i taua angaanga ra. Ae, te tuatua mai ra Hagai 2:4: “E akamaroiroi katoa kotou, e te au tangata ravarai o te enua nei, te tuatua mairā Iehova, e ka rave i te angaanga: tei ia kotou katoa ana oki au, te tuatua mairā Iehova Sabaota ra.” Kia akapapuia to tatou manako e kare e au kikaanga no te noinoi apinga me kare te au inangaro o teianei ao e akaparuparu mai i to tatou maroiroi no te angaanga a Iehova!—1 Ioane 2:15-17.
19. Akapeea tatou i te rave anga i te akatupu anga ia Hagai 2:6, 7?
19 E rekareka tikai ta tatou angaanga i te raveanga i te akatupu anga ia Hagai 2:6, 7 i teia tuatau: “Te na ko maira oki a Iehova Sabaota ra, Okotai toe, kare e mamia, e akangaueue ei au i te au rangi, e te enua, e te moana, e te one marō: E naku e akangaueue i te au enua katoa ra, e e tae mai tei inangaroia e te au enua katoa ra: e akaki oki au i teianei are ki te kakā, te tuatua mairā Iehova Sabaota ra.” Te tupu maata nei te noinoi, te tu viivii, e te makitakita i roto katoa i teianei ao o te 20 anere mataiti nei. Tei roto tikai ia i tona au ra openga, e kua akamata ke ana a Iehova i te “akangaueue” na te akauenga i tona Au Kite ‘kia tutu aere i tana ra akaoko anga.’ (Isaia 61:2) Ka tae teianei akangaueueanga mua ki tona take ma te akapou angaia teianei ao ia Aramakito, inara i mua ake i taua tuatau ra, te akaputu mai nei a Iehova i “tei inangaroia e te au enua katoa ra” no tana angaanga—te aronga maru, te au tangata o te enua nei mei te mamoe rai te tu. (Ioane 6:44) Ko teianei “aronga maata” te ‘rave akamori nei’ i te paepae o tona are akamori anga i te enua nei.—Apokalupo 7:9, 15.
20. Ko teea te ngai e kiteaʼi te apinganui meitaki rava atu?
20 Ka apai mai te tavini anga i te iero vaerua o Iehova i te puapinga maata roa atu te meitaki i to tetai ua atu apinganui kopapa nei. (Maseli 2:1-6; 3:13, 14; Mataio 6:19-21) Pera katoa oki, te tuatua ra a Hagai 2:9 e: “Te kakā o teianei are openga, e maata ïa i to tei muatangana ra, te tuatua mairā Iehova Sabaota ra: e ei teianei ngai au e oronga atu ei i te au, te tuatua mairā Iehova Sabaota ra.” Eaa te aite anga o teianei au tuatua no tatou i teia tuatau? Ka akakiteia mai i ta tatou atikara i muri akenei.
[Au Tataanga Rikiriki i Raro]
a Te taikuia ra te tuatua “Ia Iehova” no tetai akaketaketa anga taka ke. E akara i te Insight on the Scriptures, Voriumu 1, kapi 1248.
b Ko Iesua i roto ia Ezera e etai atu au puka Pipiria.
Au Uianga no te Akamanako Akaou
◻ Eaa te akatauanga a te au peroveta te ka tau kia aru tatou no runga i to Iehova ra ingoa?
◻ Eaa te akamaroiroi anga ta tatou te ka akaputu mei ko mai i te tuatua mana ririnui a Iehova ra ki to Iseraela i akaoraia ra?
◻ Eaa te iero kaka vaerua te angaanga nei i teia tuatau?
◻ Eaa nga akaputuanga tei rave papa meitakiia i te tuatau o te 19 e te 20 anere mataiti nei, ma teea manakonako anga meitaki ki mua ra?
[Au Tutu i te kapi 7]
Te arataki ra e te akamatutu ra ta Iehova au nuku i te rangi i tona Au Kite i te enua nei