E Akaanga i Toou Ngakau ki te Kite Karape
“Ko Iehova oki tei oronga mai i te pakari: no roto i tona vaa te kite e te [“kite karape,” NW].”—MASELI 2:6.
1. Akapeea tatou me akaanga i to tatou ngakau ki te kite karape?
KO IEHOVA to tatou Puapii Mekameka. (Isaia 30:20, 21) Inara eaa ta tatou ka tika kia rave kia rauka “te kite i te Atua” te akakiteia maira i tana Tuatua? No tetai tuanga, ka tika kia ‘kimi marie to tatou ngakau i te kite karape’—ma te inangaro ngakau kia rauka e kia akakite i teianei tu. No teia, ka tika tatou kia akara atu ki te Atua ra, no te mea kua tuatua te tangata pakari ra: “Ko Iehova oki tei oronga mai i te pakari: no roto i tona vaa te kite e te kite karape.” (Maseli 2:1-6) Eaa ra te kite, te pakari, e te kite karape?
2. (a) Eaa te kite? (e) Akapeea koe me akataka i te pakari? (ng) Eaa te kite karape?
2 Ko te kite e matau anga i te au tika tei rauka mai na te tupu anga, te akara anga, me kare na te apii anga. Ko te pakari e tu karape ia kia taangaanga tika i te kite. (Mataio 11:19) Kua akakite te Ariki ko Solomona i te pakari i te maro anga nga vaine e rua ra no tetai tamaiti okotai ra e kua taangaanga aia i tona kite i to te metua vaine ra inangaro i tona anaunga ei akaoti i taua maro anga ra. (1 Ariki 3:16-28) Te kite karape “ko te tu kite meitaki i te akatakaanga.” Ko “te mana me kare kite o te manako kia akatakaʼi ia i tetai apinga mei tetai ke maira.” (Webster’s Universal Dictionary) Me ka akaariu atu tatou i to tatou ngakau i te kite karape, ka oronga mai a Iehova i te reira kia tatou na roto i tana Tamaiti. (2 Timoteo 2:1, 7) Inara ka akapeea te akatupu anga a te kite karape i te au tuanga tuke tuke o te oraanga?
Te Kite Karape e ta Tatou Tuatua Anga
3. Akapeea koe me akataka ia Maseli 11:12, 13 e eaa te aite anga e ei tetai “tangata pakari kore ra”?
3 Ka tauturu ia tatou te kite karape kia kite e te vaira “e tuatau to te muteki ua, e e tuatau to te tuatua.” (Koheleta 3:7) Ka akariro katoa teia tu kia matakite tatou i ta tatou ka tuatua. Te tuatua ra a Maseli 11:12, 13 e: “Te tangata pakari kore ra, e akavaavaa aia i tona tangata tupu: kareka te tangata [“kite karape,” NW] ra, e muteki ua ïa. E akakite aere rai te tangata monomono korero i te tuatua muna: kareka te tangata ngakau pikikaa kore ra, e uuna ïa.” Ae, ko tetai tangata me kare tetai vaine te akavaavaa ra i tetai tangata ke “e pakari kore ra” aia. Kia tau ki ta tetai tangata tata tikitinari ko Wilhelm Gesenius, ko taua tu tangata te “ngere ra i te kite.” Te ngere ra aia i te akataka anga meitaki, e ko te taiku anga i te tuatua “ngakau” te akaari maira e ko te au tu papu o te tangata i roto ra kare i rava. Me ka rave tetai te manako ra e Kerititiano aia i tana tuatua ua anga tae roa ki te tu akakino me kare tuatua tau kore, ka tika te aronga pakari akataoongaia ra kia akakore atu i teia turanga tau kore i roto i te putuputuanga.—Levitiku 19:16; Salamo 101:5; 1 Korinetia 5:11.
4. Eaa ta te au Kerititiano kite karape e te tiratiratu ka rave no te tuatua muna ra?
4 Kare mei te aronga “pakari kore ra,” ka muteki ua ra te aronga “kite karape” me te tau ra kia pera. Kare ratou e akakite i te tuatua ngaro ra. (Maseli 20:19) I te kiteanga e ka akatupu i te kino te tuatua paruru koreia ra, e “ngakau pikikaa kore ra” to te aronga kite karape. E tiratiratu ratou ki te au taeake akarongo ra e kare oki e akakite i te au tuatua muna penei te ka akakino atu ia ratou ra. Me ka rauka mai i te au Kerititiano kite karape tetai tuatua muna no tetai ua atu tu no te putuputuanga ra, ka tapu ratou i te reira kia ratou uaorai tae roa kia kite te akaaerenga a Iehova e te meitaki ra kia akakiteia te reira na tana uaorai au puka.
Te Kite Karape e to Tatou Tu Akono
5. Eaa to te ‘aronga neneva’ manako no te akono tau kore ra, e no teaa ra?
5 Te tauturu maira te au materi Pipiria ia tatou kia taangaanga i te kite karape e kia kopae ke i te tu akono tika kore. Ei akatauanga, te na ko ra a Maseli 10:23 (NW): “Ki te neneva ra mei te tarekareka rai te raveanga i te tu akono tau kore ra, inara ko te pakari no te tangata kite karape ia.” Te matapo ra te aronga manako e “mei te tarekareka rai” te tu akono tau kore i te tarevake o ta ratou ravenga e te akakore ra i te Atua koia ta te katoatoa te ka tika kia aaki i te tuatua. (Roma 14:12) Kua riro taua ‘aronga neneva ra’ kia ariu ke takiri i to ratou manakoanga tae roa kia manako e kare te Atua ra e kite mai ana i ta ratou raveanga tarevake. Na ta ratou au angaanga, te tuatua ra ratou e: “Kare e Atua.” (Salamo 14:1-3; Isaia 29:15, 16) I te kore anga e aratakiia e te au kaveinga tau i te Atua ra, te ngere ra ratou i te kite karape e kare e rauka ia ratou i te akataka tika i te au apinga ra.—Maseli 28:5.
6. Eaa ra i nenevaʼi te akono tau kore, e akapeea to tatou manako anga i te reira me e kite karape to tatou?
6 Te kite katoa ra “te tangata kite karape” e ko te tu akono tau kore kare ia i “te tarekareka,” tetai mea e navenave ei. Kua kite aia e te akamareka kore ra i te Atua e ka rauka kia akakore i to tatou pirianga ma ia katoa ra. E tu akono neneva ia no te mea te akangere ra i te au tangata i to ratou uaorai tu ngateitei, akakino ra i te au akaipoipo anga, te akakino ra i te manako e te kopapa oki, e ka taki atu ki te ngere anga i te pae vaerua. No reira e akaariu tatou i to tatou ngakau kia kite karape e kia kopae ke i te akono tarevake me kare rave tau kore no tetai ua atu tu ra.—Maseli 5:1-23.
Te Kite Karape e to Tatou Vaerua
7. Eaa etai tupu anga ki te kopapa no te riri?
7 Te akaariuanga i to tatou ngakau kia kite karape ka tauturu katoa ia tatou kia akatere i to tatou vaerua. “Ko tei kore e riri vave ra, e [“kite karape,” NW] maata tona,” ta Maseli 14:29 i tuatua, inara, “ko tei rapurapu ra te ngakau ra, kua akateitei ïa i te tuatua neneva.” Ko tetai tumu i tautaʼi te tangata kite karape kia kopae ke i te riri akatere koreia no te mea e akatupu anga kino tona ki runga ia tatou i te pae kopapa. Ka rauka i te reira i te akakake i te toto e ka akatupu oki i te maki aʼo potopoto. Kua akakite mai te au taote e ko te riri e te riri akatere koreia ei au manako ngakau te ka akamata mai me kare ka akatupu i te au maki mei te aʼo potopoto, te maki piri o te pakiri, maki tavirianga o te kopu, e te maki tona.
8. Ka taki atu te akakoromaki kore ki teaa, inara akapeea te kite karape e tauturu ei ia tatou i teia tu?
8 Kare e no te kopae ua i te akakinoanga i to tatou ora anga kopapa i tau ei tatou kia taangaanga i te kite karape kia “kore e riri vave.” Ka rauka i te tu rapurapu ua kia taki atu ki te au angaanga neneva te ka mii tatou i muri akera. Ka akariro te kite karape kia akamanako tatou penei eaa ka tupu mai i te tuatua tapupu koreia me kare i te tu akono viviki ua e ka arai ia tatou kia kore e ‘akateitei i te tu neneva’ na te raveanga i te apinga pakari kore ra. E maata oki te tauturu ia tatou a te kite karape kia kite e ka rauka i te riri kia akakino i to tatou manako anga, kia kore e rauka ia tatou te taangaanga i te akataka anga meitaki. Ka akakino teia i to tatou kite i te rave i te anoano tu Atua e kia akono kia tau ki ta te Atua ra au kaveinga tuatua tika. Ae, e akakinoanga i te pae vaerua, te tuku ua anga ki te riri akatere koreia ra. Ko te tika oki, e ko “te riri” kua akatakaia ki roto i te mea viivii o te “au angaanga a te kopapa” te ka arai ia tatou kia kore e noo i te Patireia o te Atua. (Galatia 5:19-21) Ei au Kerititiano kite karape, i reira, ‘kia rapurapu ua tatou i te akarongo, kia tavarevare i te tuatua, kia tavarevare oki i te riri.’—Iakobo 1:19.
9. Akapeea te kite karape e te aroa taeake e tauturu mai ei ia tatou kia akakore atu i teianei au tuke anga?
9 Me ka riro tatou kia riri, penei ka akakite mai te kite karape e ka tau tatou kia muteki ua kia kopae ei i tetai mura anga. Te tuatua ra a Maseli 17:27 e: “Te tangata pakari, kare e rapurapu i te tuatua ra, e te tangata [“kite karape,” NW] ra, e ngakau maru tona.” Te kite karape e te aroa taeake ka tauturu ia tatou kia kite e te umuumuia ra kia akatere i tetai anoano anga kia tuatua ua i tetai apinga tamamae. Me kua tupu ke ana tetai riri anga poitirere ua, ka akakeu te aroa e te tu taakaaka ia tatou kia tataraara e kia akatikatika ua. Inara ka peea me kua akariri mai tetai ia tatou. Ei reira i tuatua atu tatou kiaia anake ua na roto i te tu maru e te taakaaka e ma te akakoro anga maata kia akatupu i te au.—Mataio 5:23, 24; 18:15-17.
Te Kite Karape e to Tatou Ngutuare Tangata
10. Eaa te tuanga a te pakari e te kite karape te ka rave i te ora anga ngutuare tangata?
10 Ka umuumuia te au mema ngutuare tangata kia akaari i te pakari e te kite karape, no te mea ka patu teia nga tu nei i te ngutuare tangata. Te tuatua ra a Maseli 24:3, 4 e: “E patuia te are i te pakari; e e akatinamouia i te [“kite karape,” NW]: e ki oki te au pia ra i te kite ki te au apinga memeitaki katoa i inangaroia ra.” Te aite ra te pakari e te kite karape mei te au piriki patu are ra no te ora anga ngutuare puapinga ra. Ka tauturu te kite karape i te au metua Kerititiano kia kika mai i te au manako ngakau e te au manako anga o ta ratou tamariki. Ka rauka i te tangata kite karape kia komunikeiti, kia akarongo atu e kia rauka te kite oonu ki roto i te au manako ngakau e te au manako o tona tokorua akaipoipo ra.—Maseli 20:5.
11. Akapeea tetai vaine kite karape akaipoipoia ra i te ‘patu i tona are’?
11 Kare e ekoko anga e e puapinga maata te pakari e te kite karape no te ora anga ngutuare mataora. Ei akatauanga, te tuatua ra a Maseli 14:1 e: “Te patu ra te vaine pakari ra i tona ra are: kareka te neneva ra, te rave ra tona rima e vavaʼi ki raro.” Ko tetai vaine pakari e te kite karape tei akaipoipoia ra e kua kauraro tikaʼi i tana tane ka angaanga pakari no te meitaki o te ngutuare e ka tauturu kia patu i tona ngutuare tangata ra. Ko tetai apinga te ka ‘patu i tona are’ ko tana tuatua anga tamou meitaki no tana tane e na reira te akatupu anga i te akangateitei mai a etai ke ra iaia. E ko te vaine akono meitaki, tei kite karape ra tei iaia ra te mataku tapu ia Iehova e akapaapaaia aia uaorai.—Maseli 12:4; 31:28, 30.
Te Kite Karape e to Tatou Aerenga i te Oraanga
12. Akapeea te manako o “te tangata pakari kore ra” no te au tu neneva, e no teaa ra?
12 Ka tauturu mai te kite karape ia tatou kia tamou marie i tetai aerenga tika i ta tatou au angaanga ravarai. Te akakiteia maira teia ia Maseli 15:21, te na ko maira: “E mea rekareka te tuatua neneva i te tangata pakari kore ra: kareka te tangata [“kite karape,” NW] ra, ka tiratiratu tona ra aerenga.” Akapeea to tatou kite marama anga i teia materi? Ko tetai aerenga neneva, me kare tarevake, e tumu ia no te rekareka ki te au tangata, au vaine, e te aronga ou. E aronga “pakari kore” ratou, te ngere ra i te akakeu anga meitaki, e no to ratou pakari kore roa kua rekareka ratou i te au tu neneva.
13. Eaa ta Solomona i kite no te katakata e te mea manako mama uaia ra?
13 Kua kite te ariki kite karape ra o Iseraela ko Solomona e e manako mama uaia te reira. Kua akatika aia: “Kua karanga iora au ki toku uaorai ngakau, Aere mai, e timata ana i te rekareka, e kimi oki i te navenave: e i na, e puapinga kore katoa te reira. Kua karanga atura au ki te kata, Kua nenevaia koe: e te rekareka, Eaa ia puapinga?” (Koheleta 2:1, 2) Ei tetai tangata kite karape i te akataka anga, kua kite a Solomona e kare te mataora e te katakata anake i te akamerengoanga, no te mea kare te reira e akatupu tikai i te mataora mutu kore. Penei ka tauturu te katakata ia tatou kia akangaropoina i to tatou au manamanata no te tuatau poto ua, inara i muri akera ka mama akaou mai ki tetai tu e maata atu. Kua tika ua ta Solomona ra tuatua anga no te katakata ei “nenevaia.” No teaa ra? No te mea ko te katakata manako kore ua ka akapoiri ia i te manako tau. Penei ka akariro ia ia tatou kia akamanako mama ua i te au tumu teiaa ra. Ko te tu rekarekaanga ia te kapitiia atura ma te au tuatua e te au ravenga i tetai tangata akava anga ra kare e tau kia taikuia ei tetai apinga te tau meitaki ra. I te kiteanga karape i te puapinga o ta Solomona akatutu anga ma te katakata e te mataora ra ka tauturu ia tatou kia kopae ke i te “mea e navenave ei ra, kare i anoano i te Atua.”—2 Timoteo 3:1, 4.
14. Akapeea te tangata kite karape ra i te ‘aere tika anga ki mua’?
14 Akapeea ra te tangata kite karape ra i te ‘aere tika anga ki mua’? Ko te kite karape i te pae vaerua e te akono anga i te au kaveinga tau i te Atua ra ka taki atu i te au tangata ki tetai aerenga tika e te tiratiratu oki. Te akakite pu maira ta Byington urianga e: “Ko te ravenga neneva e mataora anga tikai ia ki tetai tangata kare ra e roro, inara ko te tangata kite ra ka aere tika ua aia.” Ko ‘te tangata kite karape ra’ ka akatika i te aerenga no tona nga vaevae e ka rauka iaia i te akataka i rotopu i te tika e te tarevake no te mea te akono ra i te Tuatua a te Atua i te ora anga.—Ebera 5:14; 12:12, 13.
E Akara Tamou Atu kia Iehova no te Kite Karape
15. Eaa ta tatou i kite mei ia Maseli 2:6-9 maira?
15 E raukaʼi kia aru i tetai aerenga tika i te ora anga, ka tau tatou katoatoa kia akatika e e apa ua tatou e kia akara kia Iehova no te kite karape i te pae vaerua. Te na ko maira Maseli 2:6-9: “Ko Iehova oki tei oronga mai i te pakari: no roto i tona vaa te kite e te [“kite karape,” NW]. Te vaoo ua ra aia i te ora no te aronga tiratiratu; e paruru aia no te aronga aerenga apa kore ra. Ko tei tapapa i te au mataara o te tuatua-tau ra, te tiaki ra oki aia i te aerenga o tona ra aronga tapu. Ei reira koe e kite ei i te tuatua-tika e te tuatua-tau, e te tiratiratu; te au mataara memeitaki katoa ra.”—Akaaite ia Iakobo 4:6.
16. Eaa ra i kore ei e pakari, e kite karape, me kare e akoanga ei patoi atu ia Iehova ra?
16 I te akatikaanga i to tatou irinaki anga ki runga ia Iehova, e kimi taakaaka ua tatou kia kite i tona anoano na te akaraanga oonu ki roto i tana Tuatua. Tei iaia te pakari i to te reira tu tikai, e e puapinga anake tana ako. (Isaia 40:13; Roma 11:34) Ko te tika, ko tetai ua atu apii anga te tu maira ei patoi iaia ra e puapinga kore ia. Te tuatua ra a Maseli 21:30 e: “Kare e pakari, kare e [“kite karape,” NW] kare e tuatua kimiia, e tupu ei ia Iehova.” (Akaaite ia Maseli 19:21.) Ko te kite karape anake i te pae vaerua, tei akatupuia na tetai apiianga i te Tuatua a te Atua ma te tauturu a te au puka tei orongaia mai na roto i “te tavini akono meitaki e te pakari,” ka tauturu ia tatou kia aruaru i te aerenga tika i te ora anga. (Mataio 24:45-47) No reira e arataki tatou i to tatou aerenga i te ora anga kia rotai ma te ako a Iehova, i te kiteanga e noatu akapeea te akaraanga umere o te apii anga patoi, kare ia e mou ki mua i tana Tuatua.
17. Eaa te ka tupu mai me ka orongaia te akoanga tarevake?
17 Kua kite te au Kerititiano kite karape te oronga ra i te akoanga e ka tau te reira kia akanoo ngaueue koreia ki runga i te Tuatua a te Atua ra e te umuumuia ra te apiianga i te Pipiria e te tamanako anga oonu i mua ake i te pauanga i tetai uianga. (Maseli 15:28) Me ka tarevake te pau anga i te au uianga no runga i te au tumu ketaketa ra, ka rauka kia tupu te kino maata. No reira, ka anoanoia e te aronga pakari Kerititiano te kite karape i te pae vaerua ra e ka tau oki kia pure no ta Iehova arataki anga i te tauta anga kia tauturu atu i te au taeake akarongo ra i te pae vaerua.
Kia Maata te Kite Karape i te Pae Vaerua
18. Me tupu mai tetai manata i roto i te putuputuanga, akapeea te kite karape i te tauturu anga ia tatou kia tamou marie i to tatou tu tau i te pae vaerua ra?
18 Kia akamareka ia Iehova, ka umuumu tatou i te ‘kite karape i te au mea katoa nei.’ (2 Timoteo 2:7, akaaite ia NW.) Na te apii pakari i te Pipiria e te aru anga i te arataki anga a te vaerua o te Atua e tana akaaerenga ka tauturu ia tatou kia kite eaa te ka tau kia raveia me ka aro atu tatou i te au turanga te ka taki atu ia tatou ki te aerenga tarevake ra. Ei akatauanga, penei e apinga tetai i roto i te putuputuanga kare ra i akonoia kia tau ki ta tatou i manako. Ka tauturu mai te kite karape ia tatou i te pae vaerua kia kite e kare teia i te tumu e akaruke ei i te kapiti anga ma te au tangata o Iehova ra e kia akamutu te tavinianga i te Atua ra. E tamanako ana i ta tatou angaanga kia tavini atu ia Iehova, i te tu rangatira i te pae vaerua ta tatou e rekareka ra, i te rekareka ta tatou e rauka maira i te tavini anga ei akakitekite i te Patireia. Ka tauturu mai te kite karape i te pae vaerua ia tatou kia rauka te manako tika e kia maara e kua akatapuia tatou ki te Atua e ka tau kia akaperepere i to tatou pirianga kiaia, noatu rai eaa ta etai ke ka rave. Me kare a tatou apinga e rauka kia rave i te tu teokaratiki kia akono i tetai manata, ka tau tatou kia tapapa akakoromaki atu ia Iehova kia rapakau i taua turanga ra. Kare e kia akamutu me kare kia tuku ua ki te tu taitaia, “e irinaki i te Atua.”—Salamo 42:5, 11.
19. (a) Eaa te tumu o ta Paulo pure no to Philipi ra? (e) Akapeea te kite karape i te tauturu anga ia tatou me kare tatou i kite marama tikai i tetai apinga?
19 Ka tauturu te kite karape i te pae vaerua ia tatou kia vai tamou te tiratiratu ki te Atua e ki tona au tangata. Kua tuatua atura Paulo ki te au Kerititiano i Philipi: “E te pure nei au, kia tupu marie rai to kotou inangaro e kia maata atu rai i te kite, e te [“kite karape,” NW] o te ngakau; kia timata oki kotou i te au mea e maata ua atu te meitaki; kia riro kotou ei aronga tuatua-mou, e te apa kore, e tae ua atu ki te rā o te Mesia ra.” (Philipi 1:9, 10) E tikaʼi te tamanako anga, ka umuumu tatou ‘kia maata atu rai i te kite, e te kite karape o te ngakau.’ Te tuatua Ereni tei uriia i konei e “kite karape” te akakite maira “i te akataka anga manako tau.” Me ka apii tatou i tetai apinga, ka anoano tatou kia kite i te akataka i tona pirianga ki te Atua e Karaiti e kia manako oonu e akapeea te reira i te akamaata i to Iehova ra tu e tana au apinga i oronga mai. Na teia e akatere atu i to tatou kite karape e to tatou ariki anga no ta te Atua ko Iehova raua ko Iesu Karaiti i rave no tatou. Me kare tatou i kite marama tikai i tetai apinga, ka tauturu mai te kite karape ia tatou kia kite e kare tatou e tika kia akaruke i to tatou akarongo i te au apinga puapinga maata katoatoa ta tatou i apii ana no te Atua, no Karaiti, e te akakoro anga tu-Atua ra.
20. Akapeea tatou ka maataʼi te kite karape i te pae vaerua ra?
20 Ka ki tatou i te kite karape i te pae vaerua me ka rave tamou tatou i te akarotai atu i to tatou au manako e te au angaanga oki ma te Tuatua a te Atua ra. (2 Korinetia 13:5) Na te raveanga i teia i tetai tu akapapa anga meitaki ka tauturu ia tatou kia taakaaka, auraka kia akateitei e kia akaapa atu ia etai ke ra. Ka tauturu te kite karape ia tatou kia puapingaia i te akatikatika anga e kia akapapu oki i te au mea e maata ua atu te meitaki. (Maseli 3:7) Ma te anoano kia akamareka ia Iehova, i reira, e kimi tatou kia ki ma te kite tika no tana Tuatua. Na teia e tauturu ia tatou kia kite karape i te tika mei te tarevake ra, e tamanako ana e eaa tei puapinga tikai, e ka mou tiratiratu ei ki to tatou pirianga oko maata ma Iehova ra. Pouroa teianei ka rauka me ka akaariu atu tatou i to tatou ngakau ki te kite karape ra. Inara, te vaira tetai atu apinga te umuumuia ra. Ka tika tatou kia tuku na te kite karape e paruru ia tatou.
Akapeea Koe me Pau?
◻ Eaa tatou i tau ei kia akaanga atu i to tatou ngakau ki te kite karape ra?
◻ Akapeea ta te kite karape akatupu anga ki ta tatou tuatua anga e te tu akono?
◻ Eaa te akatupu anga no te kite karape ki runga i to tatou vaerua?
◻ Eaa tatou ka tau ei kia akara tamou kia Iehova no te kite karape ra?
[Tutu i te kapi 13]
Te tauturu maira te kite karape ia tatou kia akatere i to tatou vaerua
[Tutu i te kapi 15]
Kua kite te ariki kite karape ra ko Solomona e kare i te akamerengoanga tikai te manako anga mama uaia ra