Te Au Tikai—Noea Mai Tona Tumu?
“Kua akakore [a Iehova] i te tamaki e tae rava akenei ki te openga enua.”—SALAMO 46:9.
1. Eaa te taputou umere no te au ta tatou ka kite i te totou a Isaia ra?
“E KO ta te tuatua-tika angaanga, ko te au ïa; e te openga o te tuatua-tika ra, ko te pekapeka kore ïa, e te mataku kore, e tuatau ua atu. E noo oki toku ra iti-tangata ki roto i te are au nuingangare, e te nooanga mataku kore e te ngai kanga koreia mai.” (Isaia 32:17, 18) Mei teaa ra tetai taputou manea! E taputou no te au tikai ia te ka akatupuia e te Atua ra.
2, 3. E akataka mai i te au tikai ra.
2 Inara, eaa te au tikai? Ko te kore tamaki anake ua ainei ia? Me kore ko tetai tuatau ua ainei e teateamamao ei to te au pa enua no tetai atu tamaki ra? E moemoea ua ainei te au tikai? Ko te reira te au uianga te umuumu ra tatou i te au pauanga tau kia irinakiia. Te mea mua, e maata atu te au tikai i tetai moemoea ua. Ta te Atua ra au e mamao roa i tetai ua atu apinga te ka rauka i to teianei ao kia tamanako. (Isaia 64:4) Kare ia i te au no etai mataiti tokoiti ua me kare no etai raungauru mataiti tokoiti. Ka vai rai ia e tuatau ua atu! E kare oki ia i te au no tetai aronga tokoiti ua—te takave katoa ra i to te rangi e to te enua, te au angera e te au tangata. Te totoa katoa ra te reira ki te au tangata o te pa enua katoatoa, te au pupu eteniki, te au reo, e te au kara katoa oki. Kare te reira i kite i te au kotinga, kare e au paruru, kare oki e puapinga kore.—Salamo 72:7, 8; Isaia 48:18.
3 Te aite anga o te au tikai e au ia i te au ra ravarai. Tona aite anga e ka ara mai koe i te au popongi tataki tai ma te kore e manako no te tamaki, kare e manamanata no toou tuatau ki mua, te tuatau ki mua no taau tamariki, pera katoa te tuatau ki mua no taau au mokopuna. Tona aite anga e au takiri no te manako. (Kolosa 3:15) Tera te aite anga kare e rave kino akaou, kare e ta ua, kare te au ngutuare tangata e akatataka keia, kare oki e au tangata ngere i te ngutuare, kare e au tangata onge kai me kare anuia, kare e manakonako kore e te merengo kore anga oki. E meitaki atu oki, ko te aite anga o te au no te Atua ko tetai ao kare e maki, e mamae, e mii, me kore e mate. (Apokalupo 21:4) Mei teaa ra tetai manakonako anga meitaki roa no tatou kia rekareka i te au tikai e tuatau mutu kore ua atu! Kare ainei teia i te tu au e te mataora oki ta tatou katoatoa e anoano nei? Kare ainei teia i te tu au ta tatou ka tau kia pure e kia akono kia rauka mai?
Au Tauta Anga Puapinga Kore a te Tangata
4. Eaa te au tauta anga no te au ta te au iti tangata i rave ana, e eaa te au tupu anga?
4 No etai au anere mataiti, kua tuatua te au tangata e to te au pa enua no te au, kua taumaro no te au, e kua taina e au anere ua atu koreromotu no te au. Eaa tei tupu? I te 80 mataiti kua topa, kare takiri e atianga i kore ei e tamaki etai enua me kare pupu. Te taka meitaki ra, kua kopae ke te au i te tangata nei. No reira ko te uianga, Eaa ra te au tauta anga katoa a te tangata kia akanoo i te au no te au pa enua i puapinga kore ei, e eaa oki i kore ei e rauka i te tangata kia apai mai i te au tikai te ka tinamou ia?
5. Eaa ra te au tauta anga a te tangata nei no te au i puapinga kore katoaʼi?
5 Ko te pauanga mama ua koia oki kare te au tangata i ariu atu ki te tumu tika no te au tikai. I raro ake i te mana o Satani te Tiaporo ra, kua anga mai te au tangata i te au akaaerenga te topa ra kia kino i to ratou uaorai tu paruparu e te viivii—to ratou noinoi e te inangaro, to ratou anoano i te mana e te turanga teitei. Kua aere ratou ki te au ngai apiianga teitei e kua akanoo i te au pange e te tamanako taokotai anga, tei akamanako ua ra kia tere atu te takinga kino e te akapou anga. Kua aratakiia te au tangata ki teea tumu? E kua akara ratou ki ea?
6, 7. (a) Eaa te akakite anga ta te Kapitianga Enua i rave nona uaorai? (e) Eaa oki te akakite anga a te Taokotaianga Enua ra?
6 I te 1919 ra kua tuku te au pa enua i to ratou irinaki anga ki roto i te Kapitianga Enua kia akanoo i te au tinamou. Kua pueu taua manakonako anga ra i ta Mussolini tomo anga ki Etiopia i te 1935 e te tamaki anga i roto ia Paniora tei akamataia i te 1936 ra. Kua tomo atu te Kapitianga ki roto i te tu angaanga kore i te akamata anga te Tamaki II o Teianei Ao i te 1939. Kare i vai mai taua au manako uaia ra kia 20 au mataiti.
7 Akapeea oki te Taokotaianga Enua? Kua oronga mai ainei te reira i tetai ua atu manakonako tikai no te au tinamou i te ao katoa nei? Kare ua. E tere atu i te 150 au tamaki e te au taanga ma te au pupui tei tamakiia mei tona akamata anga i te 1945 mairai! No reira rai a Gwynne Dyer, koia tetai tangata apiiia no Kanata i te tamaki e to reira au akamata anga, i te akataka anga i te TE ei “tetai taokotai anga aronga keia tei akariro ra ia ratou ei aronga akono e te paruru i te au manu, kare ra i tetai akaputu anga aronga tapu,” e “tetai toa tuatuaanga kare ra e mana.”—Akaaite ia Ieremia 6:14; 8:15.
8. Noatu rai ta ratou tuatua anga no te au, eaa ra ta to te pa enua i rave ana? (Isaia 59:8)
8 Noatu ra ta ratou tuatua no te au, te rave ua atura to te au pa enua i te maani anga au apinga pupui. Te au enua te akapapa ra i te au uipaanga no te au e putuputu te riro ko ratou tikai te aronga te arataki ra i te maanianga apinga tamaki. Ko te mana ririnui no te okooko i roto i teianei au enua te akatupu ra kia maata te maani anga i te au apinga tamate, kapiti katoa i te au maina enua akakino te tamate ra me kare te akakino ra i etai 26,000 aronga pakari e te au tamariki i te au mataiti ravarai. Ko te noinoi e te tu viivii nga mana akakeu. Ko te tutakiia e pera katoa te moni rave munaia e tuanga maata katoa ia no te okooko anga apinga tamaki ra. Kua apinganuiia te aronga rave poritiki uaorai no teia tumu mai ra.
9, 10. Eaa ra ta te aronga karape i kite no runga i te au tamaki e te au tauta anga a te tangata nei?
9 Ia Titema 1995, kua pati a Joseph Rotblat e tangata taineti karape no Porani tei re ra i te Nobel Prize no te Au, kia akaope te au enua ra i te maani anga tarere i te apinga tamaki. Kua karanga aia: “Ko te mataara anake no te akakore i te [tarere anga i te au apinga ou no te tamaki] na te takore takiri anga i te tamaki anga.” Te manako ra ainei koe e penei ka tupu teia? Mei te 1928 mairai, e 62 au enua tei akatika i te Kellogg-Briand Pact, i te akakoreanga i te tamaki ei tetai mataara no te akaotianga i te au pekapeka. Kua akakite taka meitaki mai te Tamaki II o Teianei Ao e kare rava e puapinga o taua pepa i tataia ra te koreromotu ki runga ra.
10 Kare e rauka kia akakoreia, ko te tamaki tetai toka turorianga tamouia ki runga i te arataa o te tuatua enua o te tangata nei. Mei ta Gwynne Dyer i tata ra, “ko te tamaki tetai ravenga i rotopu i te akaaereanga a te tangata nei, e e tuatua enua tona tei aite ra te roa ki to te tangata nei.” Ae, e tika ko te akaaereanga tangata ravarai e te patireia oki kua akateiteiia tona au tangata toa vaeau, tona au vaeau te vaira, tona au tamaki anga rongonui, tona au apiianga teitei i te vaeau manako akatapuia ra, e tana akaputuanga no te au apinga tamaki. Inara, kua riro to tatou anere mataiti nei kia akairoia e te tamaki anga kia tere atu i tetai ua atura, i te akapou anga e te mate anga te oraanga.
11. Eaa te tika tumu anga ta te aronga arataki o teianei ao te manako kore ra i ta ratou kimi anga no te au?
11 Te kite puia ra e kua manako kore te au arataki o teianei ao i te pakari akatumuia ia Ieremia 10:23 ra: “Kua kite oki au, e Iehova e, e kare tei te tangata uaorai tona aerenga: kare tei te tangata e aere nei, i te akono i tona uaorai takainga tapuae.” Kia kore te Atua ra i roto i te tutu, kare e rauka te au tikai ra. Te riro ra ainei te aite anga o teia, i reira, e ka tupu rai te tamaki anga ki roto i tetai ua atu taiate tangata kite ra? Ko tona aite anga ainei e ko te au—te au tikai—ko tetai moemoea ua kare ra e tupu?
Kiteanga i te Tumu Akaia Ra
12, 13. (a) Eaa ta te Pipiria e akakite maira no te tumu anga akara koreia ra no te tamaki? (e) Akapeea ta Satani ra akaariu keanga i to te tangata manako mei te rapakau anga tikai i te au manamanata o teianei ao?
12 Kia pau i taua au uianga ra, ka umuumuia kia kite tatou i te au tumu no te tamaki anga. Te akataka marama maira te Pipiria e ko te angera meameaau ra ko Satani te “ta tangata” mei ito mairai e “pikikaa” aia e “te vai ua nei rai to te ao ravarai i raro ake i taua vaerua kino ra.” (Ioane 8:44; 1 Ioane 5:19) Eaa tana i rave ei akatere atu i tana au ravenga? Ka tatau tatou ia 2 Korinetia 4:3, 4: “E teianei te arai katoaia nei ta matou evangelia, i araiia ïa i te aronga e ta ia ratou uaorai: Koia te aronga i akapoiriia to ratou ngakau akarongo kore e te atua o teianei ao ra, kia kore te mārama o te evangelia kakā o te Mesia, ko te tutu o te Atua ra, kia kakā mai i roto ia ratou.” Te rave nei a Satani i te au mea ravarai e rauka iaia kia akaariu ke i te manako o te au tangata kia kore e kite i te Patireia o te Atua ra ei te rapakau anake no te au manamanata o teianei ao. Te akamatapoia ra e ia e te akaaere ke ra i te au tangata ma te akaaerenga tataka ke a te pupu tangata, te au poritiki, e te au maro anga akonoanga, kia riro teia ei mea puapinga maata atu i te tutara anga a te Atua ra. Ko tetai akaraanga ko te tupu maata anga o te akateitei anga i te au enua ke ke i te ao katoa nei.
13 Ko Satani te Tiaporo te akakeu ra i te akateitei anga i tetai iti tangata ki runga ake i tetai e te akateitei kopu oki, te irinaki anga e te teitei atura tetai iti tangata, pa enua, me kare kopu ki rungao i etai ke ra. Te au makitakita oonu tei akakoreia ana no etai anere mataiti te akaoraia mai nei ei akamata te au tamaki e te au pekapeka katoa oki. Kua akamatakite maira Federico Mayor, koia te tianara akatere o te UNESCO, i teianei tupuanga manako: “Noatu rai i te ngai akonoia ra te akakoromaki anga i te au ra katoa, te tupu maira te mataku i te au tangata ke te riro ra kia maata atu te kiteaia, e no te maata roa te manako no tetai pupu me kare te tuatua anga tei akaraia ra ei apinga no te tuatau kua topa te maata atura te akarongorongoia e te putuputu ra oki.” Eaa ra te tupu anga? Ko te au taanga kino i roto ia Ukotaravia i mua ana e te paianga toto o te kopu i Ruanata ra e rua ua eia nga tupuanga tei tukuia ra ki te ngai mua o te tata anga nuti.
14. Akapeea ta Apokalupo 6:4 akatutu anga i te tamaki e tona tupu anga i to tatou tuatau nei?
14 Kua totou mai te Pipiria e i te tuatau o te openga o teianei akatereanga, e oroenua kutekute tetai, tei akatutu maira i te tamaki, ka oro ia na roto katoa i te enua nei. Ka tatau tatou ia Apokalupo 6:4: “Kua aere atura tetai oroenua kutekute: e e mana tei orongaia mai no tei noo i rungao ra, kia apai ke i te au i te ao nei, e kia ta te tangata ia ratou uaorai: e e koke maata tei orongaia mai nana.” Mei te 1914 mairai kua kite tatou i teia tangata akaoro oroenua akatutuia maira e kua “apai ke i te au,” e kua rave ua atu to te au pa enua ra i te tamakianga e te akatupuanga tamaki oki.
15, 16. (a) Eaa tikai te tuanga a te akonoanga i te au tamaki e te au taanga? (e) Akapeea to Iehova manako no ta te au akonoanga i rave?
15 Ko tei kore e tau kia kore e akaraia ko te tuanga ta te akonoanga i teianei au tamaki e te au taanga oki. Ka rauka kia tukuia te maringi anga toto maata o te tangata i te tuatua enua ko te maata anga ki te mana arataki tarevakeia o te akonoanga pikikaa ra. Kua tata te tangata apii Katorika ko Hans Küng e: “Kare e taumaroanga e i te pae no te akapou anga kua rave [te au akonoanga] e te rave nei oki i te tauturu anga maata i te reira. E maata te tauta anga, te au tamaki akamaringi toto, e tika oki ‘te au tamaki akonoanga’ te akamouia ra ki runga ia ratou; . . . e te tika katoa ra te reira no nga tamaki e rua o teianei ao.”
16 Eaa to te Atua ra ko Iehova manako no te tuanga a te akonoanga i te au taanga e te au tamaki oki? I ta te Atua ra tata anga no te akonoanga pikikaa, tei tataia ia Apokalupo 18:5 te na ko ra: “Kua taea oki te rangi i tana au ara, e kua manako te Atua i tana au tuatua-tika kore.” No te piri anga o te akonoanga pikikaa ma te au tutara poritiki o teianei ao tei akatupu ra i taua apa i te toto ra, mei teaa ra te maata te akaputu anga i te au ara, e kare takiri e tau i te Atua kia manako kore atu i te reira. Kare e roa atu ka takore takiri atu aia i teianei toka turorianga i runga i te mataara ki te au tikai ra.—Apokalupo 18:21.
Te Mataara ki te Au
17, 18. (a) Eaa ra i kore ei i te moemoea tau kore ua kia irinakiia e ka rauka te au mutu kore? (e) Eaa ta Iehova kua rave ke ana ei akapapu e ka tae mai te au tikai ra?
17 Me ka kore e rauka mai i te tangata te au tikai e te tinamou, na roto mai i te au rima rave mei te Taokotaianga Enua rai, na teea tumu ka rauka mai ei te au tikai, e naea? E moemoea ua ainei ia kia irinakiia e ka rauka mai te au mutu kore? Kare ra me ka ariu atu tatou ki te tumu tika no te au. E koai te reira? Te pau maira te Salamo 46:9 na te akakiteanga mai kia tatou e “kua akakore [a Iehova] i te tamaki e tae rava akenei ki te openga enua; kua aati aia i te ana, e kua tipupu i te korare: e kua taʼuia te kariota ra i te ai.” E kua akamata ke ana a Iehova i te rave anga kia akaope i te au tamaki e kia akanoo i te au tikai. Naea? Na te akanoo anga ia Iesu Karaiti ki runga i tona terono Patireia tika ra i te 1914 e na te raveanga i te angaanga maata rava i te apiianga no te au i roto i te tuatua enua o te tangata nei. Te akapapu akaou maira te au tuatua totou a Isaia 54:13 kia tatou: “E te au tamariki katoa naau ra e apiiia e Iehova; e ei au nuingangare to te au tamariki naau ra.”
18 Te akatutu maira teia totou i te tumu e te tupu anga—koia oki, te au tupu anga katoatoa e tumu tona. I teianei tu nei, ko te apiianga a Iehova—te tumu ia—te akariro ra i te au tangata rave tamaki anga ei au tangata inangaro i te au ko ratou oki te au ra ma te Atua. Ko te tupu anga ko te taui anga ia i te ngakau te akariro ra i te au tangata kia inangaro i te au. Ko teia apiianga te akataui ra i te au ngakau e te manako tangata te totoa nei i teianei rai ki te ao katoa nei i te aru anga te aronga e mirioni ua atu i te akatauanga a te “Ariki no te au,” koia Iesu Karaiti.—Isaia 9:5.
19. Eaa ta Iesu i apii no runga i te au tikai ra?
19 E eaa ta Iesu i apii no te au tikai ra? Kua tuatua aia kare no te au ua i rotopu i te au enua tangata mari ra i te au i rotopu i te au tangata i to ratou pirianga e no te au i roto roa te aere maira no tetai akava ngakau meitaki. Ia Ioane 14:27, ka tatau tatou i ta Iesu au tuatua ki tana au pipi: “E au taku e vaio ia kotou nei, ko taku nei au taku e o atu no kotou: kare mei ta to te ao oronga, taku oronga ia kotou. Eiaa e taitaia to kotou ngakau, auraka oki e mataku.” Eaa te tuke ta Iesu ra au mei ta to te ao nei?
20. Na roto i teaa ta Iesu ra apai maianga i te au tikai?
20 Te mea mua, kua tapeka piri vaitataia ta Iesu ra au ma tana tuatua Patireia katoa. Kua kite aia e ko te kavamani tuatua tika o te rangi ra, ko Iesu e tona au oa tutara e 144,000, ka akaope atu i te au tamaki e te aronga tamaki oki. (Apokalupo 14:1, 3) Kua kite aia e na te reira e apai mai i te au tu parataito ponuiaau tana i oronga ra ki te tangata rave kino tei mate ra i te pae iaia. Kare ra a Iesu i oronga atu i tetai ngai nona ki roto i te Patireia i te rangi ra, mari ra kua tuatua aia: “E tikai taku e karanga atu kia koe i teianei ra, Tei iaku nei koe i te Parataito.”—Luka 23:43, NW.
21, 22. (a) Eaa te manakonako akatinamouanga meitaki te kapitiia maira e te au tikai ra? (e) Eaa ta tatou te ka tika kia rave kia kite i taua akameitakianga ra?
21 Kua kite katoa a Iesu e na tona Patireia e apai mai te pumaana ki te aronga katoa tei aue ra e te akono ra i te akarongo iaia. Te kapiti katoa ra tona au i te manakonako anga akatinamou meitaki i te tuakaouanga. Kia maara i tana au tuatua akamaroiroi te kitea ra ia Ioane 5:28, 29: “Auraka e poitirere ua i te reira: te vaitata mai nei oki te ora, e akarongo ei te aronga katoa i roto i te rua i tona reo, e kua aere mai ki vao; tei rave ana i te meitaki ra, ei te tuakaouanga ora ïa ratou; e tei rave ana i te kino ra, ei te tuakaouanga akaapa ia ratou.”
22 Te akara atura ainei koe ki mua ki taua tuatau ra? Kua ngere ainei koe i tetai tei akaperepereia ra i te mate? Te inangaro ra ainei koe kia kite akaou ia ratou ra? E ariki i reira i te au ta Iesu e oronga maira. E akono i te akarongo mei to Mareta ra, koia te tuaine o Lazaro, tei tuatua atura kia Iesu: “Kua kite au e, ka tu akaou maira aia i te tuakaouanga i te rā openga ra.” Inara e tamanako ana i ta Iesu ra pauanga mataora kia Mareta: “Ko au te tuakaouanga, e te ora; ko te akarongo mai iaku ra, mate ua atu rai, ka ora rai ïa: E te tangata ora katoa nei e akarongo mai iaku ra, kare rava atu ïa e mate. Kua akarongo ainei koe i te reira?”—Ioane 11:24-27.
23. Eaa ra te kite tika i te Tuatua a te Atua i umuumuiaʼi kia rauka mai ei te au tikai ra?
23 Ko koe katoa oki ka rauka kia irinaki i te reira e ka puapingaia mei taua taputou maira. Naea? Na te raukaanga ia koe te kite tika i te Tuatua a te Atua ra. E akamanako ana i ta te apotetoro ko Paulo akaketaketa anga i te puapinga maata o te kite tika: “I kore katoaʼi matou i tivata i te pure ia kotou, . . . e te pati akatenga anga atu kia akakiia mai kotou i te kite i tona anoano, i te pakari i te au mea ravarai e te kite i te vaerua; Kia tau to kotou aerenga i te Atu i te au mea katoa e mareka mai ei ra, e kia tupu te au angaanga meitaki katoa ia kotou, e kia maata oki to kotou kite i te Atua.” (Kolosa 1:9, 10) Na teia kite tika e akairinaki ia koe e ko te Atua ko Iehova te tumu o te au tikai ra. Ka akakite katoa kia koe eaa taau ka tika kia rave i teianei kia kapiti atu ei koe ki te tata taramo i te tuatuaanga: “E akāvai rai au ki raro ma te ora, e ka moe rai oki, no te mea, naau anake ra, e Iehova, i noo ei au ma te ora.”—Salamo 4:8.
Ka Rauka Ainei ia Koe te Akataka?
◻ Eaa te au tauta anga a te tangata no te au i puapinga kore katoaʼi?
◻ Eaa te tumu akaia no te tamaki?
◻ Eaa ra te au tinamou i kore ei i tetai moemoea tau kore ua ra?
◻ Eaa te tumu o te au tikai ra?
[Tutu i te kapi 8]
Kare te au tikai i te moemoea ua. E taputou ia na te Atua
[Tutu i te kapi 10]
Mei te 1914 mairai kua apai ke atu tei akaoro akatutuia i te oroenua kutekute ra i te au mei te enua nei
[Tutu i te kapi 11]
Ka rauka ainei i te akonoanga e te TE i te apai mai te au?
[Akameitakianga]
UN photo