Me Kore Takiri te Ara

“KUA anauia ainei tatou i roto i te ara?” Kua riro teia uianga ei tamanata i tetai tangata karatuati apii i te Unaite Teite i muri ua ake ka akamataʼi aia i te apii i te Pipiria. No tona irinaki anga Initu, kiaia e mea ke takiri te ara tei iri mai. Inara me e apinga iri tikai mai te ara, i manako ei aia, e mea puapinga kore i te kopae me kore te akangaropoina i tona vai tika anga. Akapeea e kiteaʼi e tetai te pauanga ki teia uianga?

Me kua iri mai te reira, papu e akamata anga to te ara. Kua angaia ainei te tangata mua ma te kino, no reira kua oronga mai aia i te au tu kino ki tana tamariki? Me kore ra kua tupu ainei te kino i muri mai? I naea tikai te ara i akamata ei? I tetai tua, me e apinga te ara no vao anake ua, me e kino takake me kore e kave­inga, ka rauka ainei ia tatou i te manakonako atu kia rauka te tu rangatira mei te reira?

Kia tau ki te irinakianga Initu, e nga tokorua te mamae e te kino ki te au mea angaia. “Te mamaeanga [me kore te kino],” i akakite ei tetai tangata Initu apii, “mei te rumatiki kino, ka neke ua te reira mei tetai ngai ki tetai inara kare te reira e rauka takiri i te kopaeia.” Kua riro tikai ana te kino ei tuanga o teianei ao o te au tangata na roto i te tuatua enua papaia tei aereia mai. Me kua tupu te reira i mua ake i te au papaanga tuatua enua o te tangata, papu ka rauka mai te au pau anga papu o tona akamata anga mei tetai tumu teitei roa atu i te tangata. Ka tau te au pau anga kia aere mai mei ko mai i te Atua.​—Salamo 36:9.

Tangata​—Angaia ma te Kore e Ara

Te au akatutu anga o te anga angaia te tangata tei orongaia i roto i te au Veda e mea akatutu uaia, i akatikaʼi te tangata apii Initu ko Nikhilananda. Ma te aiteite, e oronga ua ana te maata anga o te au akonoanga Itinga i te au akamarama anga maani ua o te au mea angaia. Inara, te vaira te au tumu tau e te taineti no te irinaki i te papaanga Pipiria o te anga angaia te tangata mua.a Te akakite ra tona pene mua tikai: “Kua anga iora oki te Atua i te tangata i tona uaorai tu; i anga aia iaia i te tu o te Atua ra; i anga aia ia raua ko te tane e te vaine.”​—Genese 1:27.

Eaa te aiteanga kia angaia “i te tu o te Atua ra”? Ma te ngoie: Kua angaia te tangata i te tu o te Atua, te raukaanga te au tu Atua​—mei te tu tika, te pakari, e te aroa​—tei akatakake iaia mei te au manu. (Akaaite ia Kolosa 3:9, 10.) No teia au tu i raukaʼi iaia i te iki i te rave i te meitaki me kore te kino, te akariroanga iaia ei tangata ma te anoano rangatira. Kare e ara i roto i te tangata mua, kare e kino me kore e mamae i tona oraanga, i tona anga angaia.

Ki rungao ia Adamu, kua tuku te Atua ko Iehova i te akaueanga: “E kai ua koe i to te au rakau katoa o te kainga nei: Kareka i to te rakau e kite ei i te meitaki e te kino, auraka koe e kai i to reira; i te rā e kai ei koe i to reira, ka mate ïa koe.” (Genese 2:16, 17) Na te ikianga kia akarongo, ka rauka ia Adamu e tana vaine, ko Eva, i te apai mai i te paapaaanga e te ngateitei ki Tei Anga ia raua e kia matara mai mei te ara. I tetai tua, na tetai rave anga akarongo kore ka akakite i to raua autu kore anga i te aravei i te au turanga apa kore a te Atua e ka akariro ia raua ei nga tangata apa ua​—ara ua.

Kare a Adamu raua ko Eva i angaia ana ei Atua. Inara, kua rauka ia raua tetai au tu Atua e te rauka anga i te rave i te au tuku anga tuatua tau. No te mea na te Atua raua i anga, e ara kore raua, me kore e apa kore. (Genese 1:31; Deuteronomi 32:4) Na to raua anga angaia kare ia i takino i te tu rotai tei tupu ra i rotopu i te Atua e te ao katoa e pini ua ake no tetai tuatau roa e tae ua atu ki te reira taime. Akapeea, i reira, te ara i te akamata anga?

Te Akamata Anga o te Ara

Kua tupu te ara mua i roto i te ngai vaerua. I mua ake i te anga anga o te enua e te tangata, kua anga te Atua i te au vaerua ora kite​—te au angera. (Iobu 1:6; 2:1; 38:4-7; Kolosa 1:15-17) Kua manako maata roa tetai o teia au angera i tona uaorai manea e te tu kite. (Akaaite ia Ezekiela 28:13-15.) Mei ta te Atua ikuiku anga kia Adamu e Eva kia uanga mai i te tamariki, kua rauka i teia angera i te kite e kare e roa ka ki te enua katoa i te au tangata tuatua tika, te akamori pouroa anga ratou i te Atua. (Genese 1:27, 28) Kua anoano teia vaerua i ta ratou akamori anga nona uaorai. (Mataio 4:9, 10) Na te akamanako anga i teia anoano kua arataki iaia kia rave i te kaveinga tarevake.​—Iakobo 1:14, 15.

Te tuatuaanga kia Eva na roto i tetai ovi, kua karanga te angera meameaau e na te kore anga e kai i te ua rakau o te kite anga i te meitaki e te kino, te tapu ra te Atua i te kite tei tau ra iaia. (Genese 3:1-5) Na te tuatuaanga i te reira e pikikaa makitakita tikai​—e rave anga ara. Na te akakiteanga i teia pikikaa, kua akariro te angera iaia uaorai ei peretana ara. Tei tupu, kua kapikiia aia ko te Tiaporo, tei akakino, e ko Satani, tei patoi i te Atua.​—Apokalupo 12:9.

Ta Satani maro anga akakeu kua riro ei mea tumatetenga ki runga ia Eva. Te tukuanga i tona irinaki anga ki roto i te au tuatua a Tei Timata ra, kua akatika aia iaia uaorai kia aka­vare­ia e kia kai i te ua mei te rakau tei araiia. Kua piri tana tane, ko Adamu, ki roto i te kaianga i te ua ma ia, e kua riro mai raua roaʼi ei nga tangata ara. (Genese 3:6; 1 Timoteo 2:14) Ma te taka meitaki, na te ikianga i te akarongo kore i te Atua, kua ngere to tatou nga metua mua i te akairo o te tu apa kore e na raua rai i akariro ia raua uaorai ei nga tangata ara.

Akapeea te uanga a Adamu raua ko Eva? Te akataka ra te Pipiria: “No te tangata okotai ra i o mai ei te kino i te ao nei, e no te kino oki te mate; e kua taea katoaia oki te tangata ravarai e te mate, no te mea kua ara katoatoa.” (Roma 5:12) Kua tupu takere te ture o te iri anga. Kare e rauka ia Adamu i te oronga ki tana tamariki tei kore i rauka iaia. (Iobu 14:4) Te ngaro anga i te tu apa kore, e nga tangata ara te tokorua mua i to ei ta raua tamariki. Tei tupu, pouroa tatou​—ma te papu​—kua iri mai te ara. (Salamo 51:5; Roma 3:23) E oti, kua uua mai te ara i te kino e te mamae. Pera katoa, no te reira, i ruaine ei tatou e mate atu ei, “e utunga te mate no te ara.”​—Roma 6:23.

Ka ‘Akaapa’ te Akava Ngakau me kore ka ‘Akatika’

Ka tamanako katoa ana i te tu o te ara ki runga i te tu o nga tangata mua. Kua tapoki raua i tetai au ngai i to raua kopapa e kua tamata i te uuna ia raua uaorai mei te Atua. (Genese 3:7, 8) Kua akatupu i reira te ara ia raua kia manako apa, kia apiapi, e te akama. Kua kite pouroa te au tangata o teia tuatau i teia au tu manako ngakau.

Koai tei kore i mamae i te au manako ngakau tau kore no te mea kua tapu i te tu takinga meitaki mei tetai tei anoano ra me kore ra tei kore i manako kino no te tuatuaanga i te au tuatua tei tau kia kore rava i tuatuaia? (Iakobo 4:17) Eaa ra teia au manako ngakau manamanata i tupu ei kia tatou? Te akataka ra te apotetoro ko Paulo e kua ‘tataia te ture i roto i to tatou ngakau.’ Naringa ra kua takinoia to tatou akava ngakau, tetai ua atu aati anga i te ture ka tupu mai te manamanata i roto roa. No reira oki te reo o te akava ngakau ka ‘akaapa’ me kore ka ‘akatika’ ia tatou. (Roma 2:15; 1 Timoteo 4:2; Tito 1:15) Noatu kua kite tatou e me kare, e manako anga tarevake to tatou i roto roa, o te ara!

Kua kite meitaki a Paulo i tona au tu ara ua. “E kia anoano au i te rave i te mea meitaki ra, te vaitata ua nei te kino iaku i reira,” i akakite ei aia. “Te rekareka nei oki au i te ture a te Atua i te akonoanga i te tangata i roto ra; Te kite nei ra au i tetai ture i roto i toku kopapa nei, i te māro mai anga i te ture i roto i toku ngakau, e te akariro anga iaku ei tuikaa na te ture kino i roto i toku nei kopapa.” No reira kua ui a Paulo: “Naai au e akaora i teianei kopapa mate?”​—Roma 7:21-24.

Rangatira Mei te Ara​—Akapeea?

“Te matara anga, i roto i te peu Initu,” i karangaʼi tetai tangata apii, “e matara anga mei te au anau anga e te au mate anga ripiti.” Ei pau anga, ma te aiteite te tou ra te akonoanga Buda kia Nirvana​—e turanga kitea koreia e te kite tika anga o vao. Te kore anga e marama i te apiianga o te ara tei iri mai, te taputou ua ra te apiianga Initu i tetai matara anga mei te ora anga.

I tetai tua, ta te Pipiria aite anga o te matara anga kia akaatea tikaiia te turanga ara ua. I muri ake i te ui anga e akapeea e raukaʼi iaia kia akaoraia mai mei te ara, kua pau te apotetoro ko Paulo: “E akameitaki au i te Atua i te mea e ora i to tatou Atu ra ia Iesu Mesia.” (Roma 7:25) Ae, no ko mai i te Atua te akaora anga na roto ia Iesu Karaiti.

Kia tau ki ta Mataio Evangeria, kua aere mai “te Tamaiti a te tangata,” ko Iesu Karaiti, “e kia oronga i tona ora ei oko no te tangata e manganui.” (Mataio 20:28) Mei tei akapapaia ia 1 Timoteo 2:6 (NW), kua tata a Paulo e kua “oronga ra [a Iesu] iaia uaorai ei oko aiteite no te katoatoa.” Te tuatua “oko” te aite anga ko te tutakianga i te tutaki ei oko mai i te au tangata tei tapekaia. Te tika e e oko aiteite te akatumu ra i te akamana anga i te oko na te paranianga i te au paunu tau o te tika. Inara akapeea e raukaʼi i te mate o te tangata okotai i te oko mai i te “oko aiteite no te katoatoa”?

Kua oko a Adamu i te au tangata katoa, kapiti mai ia tatou, ki roto i te ara e te mate. Te tutaki, me kore te utunga, tana i tutaki ra ko tona oraanga tangata apa kore. Ei akaoki mai i teia, kua anoanoia tetai atu oraanga tangata apa kore​—ei oko aiteite​—kia tutakiia. (Exodo 21:23; Deuteronomi 19:21; Roma 5:18, 19) I te mea kare e rauka i tetai tangata apa ua i te oronga mai i teia oko, kua akatuera te Atua, na roto i tona kite pakari katoatoa, i tetai mataara mei roto i teia manamanata. (Salamo 49:6, 7) Kua tuku aia i te ora apa kore o tana Tamaiti anau tai mei te au rangi ki roto i te vairanga o tetai paretenia i te enua, te akatikaanga iaia kia anauia ei tangata apa kore.​—Luka 1:30-38; Ioane 3:16-18.

E raukaʼi i te akatupu i te angaanga o te oko mai anga i te au tangata, kua anoanoia a Iesu kia akono tamou i tetai papaanga ma i te katoa anga o tona taime i te enua nei. E kua pera rai aia. I reira kua mate aia i tetai mate akaatinga. Na teia tu kua akapapu a Iesu i te puapinga o tetai oraanga tangata apa kore​—tona uaorai​—e ka rauka i te tutaki i tetai oko no te akaoraanga i te au tangata.​—2 Korinetia 5:14; 1 Petero 1:18, 19.

Te ka Rauka i to Karaiti Oko i te Rave no Tatou

Ka puapingaia tatou mei te atinga oko o Iesu noatu i teianei taime. Na te taangaanga anga i te akarongo ki roto i te reira, ka rekareka tatou i tetai turanga ma i mua i te Atua e ka akonoia e Iehova ma te aroa e te maru. (Angaanga 10:43; Roma 3:21-24) I te mea ka autuia e te apa o te au ara ta tatou i rave ra, ka rauka ua ia tatou i te kimi atu i ta te Atua akakore anga tei akatumuia ki runga i te oko.​—Isaia 1:18; Ephesia 1:7; 1 Ioane 2:1, 2.

A te au tuatau ki mua, ka rauka i te oko i te akaoti i te rapakauanga o te turanga makimaki o te au tangata tei akatupuia e te ara. Te akatutu maira te puka openga o te Pipiria “i tetai vai ora” e tae maira no roto mai i te terono o te Atua. I te pae i te au kauvai ko te au rakau ora ma te au rau “te rapakau ïa i to te pa enua.” (Apokalupo 22:1, 2) Ei akatutu anga, te tuatua ra te Pipiria i konei no runga i ta Tei Anga ra oronga anga mai kia akarangatira i te au tangata mei te ara e te mate e tuatau ua atu tei akatumuia ki runga i te atinga oko o Iesu.

Kare e roa atu ana ka akatupuia te au orama totou o te puka a Apokalupo. (Apokalupo 22:6, 7) I reira ka riro mai te aronga ngakau tika katoatoa ei aronga apa kore, “e kia akaora katoaia te au mea angaia nei i te tapeka o te mate.” (Roma 8:20, 21) Kare ainei teia e akakeu ia tatou kia apii maata atu i te Atua ko Iehova e tana Tamaiti tiratiratu, ko Iesu Karaiti, tei riro mai ei oko?​—Ioane 17:3.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tutu i te kapi 6]

Na Adamu i apai mai i te ara e te mate ki te tangata nei

[Tutu i te kapi 7]

Na to Iesu atinga oko i apai mai i te rangatira mei te ara e te mate