Toku Oraanga Ei Tetai Repera—Kua Rekareka e Kua Akameitakiia i te Pae Vaerua

AKAKITEIA E ISAIAH ADAGBONA

Kua tupu ake au i Akure, i Nigeria. Kua tanutanu toku ngutuare tangata i te ui, te meika, te maniota, e te koko. Kare toku metua i anoano kia aere au ki te apii. Kua tuatua mai aia kiaku: “E pama ra koe. Kare rava tetai e pati atu kia koe kia tatau te ui.”

INARA, kua anoano au kia apii e te tatau. I te au aiai, kua tu au e kua akarongorongo atu i te maramarama o tetai are te ngai te apiiia ra etai tamariki e tetai puapii no ratou uaorai. I te 1940 te reira, iaku e vaitata ra i te 12 mataiti. Me akara mai te metua o aua tamariki ra iaku, ka kapiki maata aia e ka tuaru mai iaku. Inara ka oki akaou mai au. I etai taime kare te puapii i aere mai, e kua pipini aere atu au ki roto e ka akarakara matou ko te tamariki i ta ratou au puka. I etai taime kua akatika mai ratou kia apai au i ta ratou au puka. Na te reira i kite ei au i te tatau.

Kua Kapiti Atu Au i te Au Tangata o te Atua

I muri iora kua rauka tetai Pipiria naku e kua tatau putuputu au i te reira i mua ake ka aere ei ki te roi. I tetai aiai kua tatau au ia Mataio pene 10, te akakite maira e ka makitakitaia te au pipi a Iesu e ka takinga kinoia oki e te au tangata.

Kua maara iaku e i aere mai te Au Kite o Iehova ra ki toku ngutuare e kua takinga kinoia. Kua akamanako au e penei ko teia te aronga tangata ta Iesu i tuatua ra. I tetai taime mai i aere mai ei te Au Kite ra, kua rave au i tetai makatini mei ia ratou maira. I toku akamata anga i te taokotai atu ma ratou ra, kua riro au ei tetai takete no te aviri angaia. Inara, te maata atu to te au tangata tauta anga kia akamaroiroi kore mai iaku, te maata atu ia toku irinaki anga e te rekareka anga e kua kitea e au te akonoanga mou.

Ko te mea teia i irinaki tikai au no runga i te Au Kite ra no te mea, kare mei etai atu au pupu akonoanga i toku ngai, kare ratou e kairo ana i ta ratou akamori anga ma te au peu e te au ikuiku anga a te akonoanga peikani i konei. Ei akatauanga, noatu e kua aere toku ngutuare tangata ki te akonoanga Angirika, kua akono toku metua i tetai pia akamori ki te atua Yoruba ko Ogun.

I muri ake i te mate anga toku metua, i te tikaanga tikai ko au ka akatuangaia i taua pia akamori ra. Kare ra au i inangaro i te reira, i te mea kua kite au e te akaapa ra te Pipiria i te akamori itoro. Kua tere ua atu au ki mua i te pae vaerua ma ta Iehova ra tauturu, e i roto ia Titema 1954, kua papetitoia au.

Kua Tupu Mai te Maki Repera

I te tuanga mua o taua mataiti ra, kua kite au i te akaeaanga e te koreanga e oraora o toku nga vaevae ra. Me takai atu au ki runga i te au reu vera, kare e mamae. I muri ake i tetai tuatau ra, kua mama mai te au taupo muramura ki runga i toku rae e nga ngutu oki. Kare au e kare katoa oki toku ngutuare tangata i kite e eaa te reira maki; kua manako matou e e eczema ia. Kua aere atu au ki te aronga maani vairakau rau rakau ra e 12 i te kimianga i tetai rapakau. I te openga kua akakite mai tetai o ratou ra kia matou e e maki repera ia.

Mei teaa ra tetai poitirere anga te reira! Kua pekapeka au e kua kore e moe meitaki. Kua moemoea kikino au. Inara kua tauturu mai toku kite i te tuatua mou o te Pipiria e te irinaki anga ia Iehova kia akara atu au ki te tuatau ki mua ma te irinaki anga.

Kua tuatua te au tangata ki toku metua vaine e me ka aere au ki tetai taunga e oronga atinga, ka meitaki mai au. Kare au i akatika kia aere, no te kiteanga e ko taua rave anga ra ka akamareka kore ia Iehova. I te kiteanga e kua oti toku manako no runga i taua tumu ra, kua akakite mai te au oa o taku metua vaine kia rave mai aia i tetai kola nut e ka akatuki mai i te reira ki taku rae. E reira aia ka apai atu ei ki te taunga i taua kola nut ra kia raveia ei atinga naku. Kare i anoano i tetai ua atu tuanga no te reira e kua akakite atu au kiaia. I te openga kua akamutu aia i tana au tauta anga kia akao atu iaku ki roto i te akonoanga peikani ra.

I toku tae anga ki te are maki, kua kino roa atu te maki repera. E maata toku au taupo i runga i toku kopapa. I te are maki, kua oronga mai ratou i tetai au vairakau noku, e kua meitaki marie mai toku pakiri.

Kua Manako Ratou e kua Mate Au

Inara kua na runga ake toku au manamanata. Kua riro kia kino roa toku vaevae katau, e i te 1962 kua tipuia ia. I muri ake i te tipu angaia, kua tupu mai te au manamanata vairakau ra. Kare te au taote i manako e ka ora au. Kua aere mai tetai orometua mitinari papaa kua rave i te pure openga noku. E apikepike roa au kia tuatua, inara kua akakite atu tetai neti kiaia e e Au Kite o Iehova au.

Kua tuatua maira te orometua kiaku: “Te anoano ra ainei koe i te taui kia riro koe ei tetai Katorika kia raukaʼi ia koe te aere ki te rangi?” Kua akariro te reira kia kata a roto iaku. Kua pure au kia Iehova no te maroiroi kia pau atu. Ma tetai tauta anga maata kua rauka iaku kia tuatua, “Kare!” Kua ariu taua orometua ra e kua aere ke atu oki.

Kua kino ua atu toku tu tae roa kia manako te aronga angaanga i te are maki e kua mate au. Kua tapoki ratou i toku mata ma tetai tapoki roi. Inara, kare ratou i apai iaku ki te ngai vairanga mate, i te mea ka na mua tetai taote me kare tetai neti i te akatika e kua mate au. Kare oki e taote i te angaanga, e kua aere te au neti katoatoa ki tetai pati. E no reira kua akaruke mai ratou iaku ki roto i taua pia ra no taua po ra. I te aere anga mai te taote i tana atoro aere i te aronga maki i te popongi maira, kare tetai i aere mai ki toku roi no te mea te vai tapokiia ra au e kua manakoia kua takake. I te openga, kua kiteia mai e tetai e te manga oriori ra te “kopapa” i raro ake i te tapoki!

Inara, kua ora mai au, e ia Titema 1963 kua apai ratou iaku ki te Abeokuta Leprosy Hospital Settlement i te tua tonga opunga i Nigeria. Kua noo au ki reira mei reira mairai.

Patoi Anga ki Taku Tutuanga

E vaitata i te 400 aronga repera i te reira ngai i toku tae anga ki reira, e ko au anake te Kite. Kua tata au ki te Taiate, e kua pau viviki mai ratou na te aratakianga i te Putuputuanga Akomoje kia tata mai kiaku. E no reira kare au i ngere i te pirianga ma te au taeake ra.

I toku tae atu anga ki te ngai nooanga ra, kua akamata au i te tutu aereanga. Kare te orometua i reira i mataora i te reira, e kua ripoti aia iaku ki te opita tei akaaere ra i te puakapa. Ko taua opita ra e tangata kua pakari atu tei aere mai mei Tiamani. Kua tuatua mai aia kiaku e kare aku pitiniti i te apiianga i te Pipiria no te mea kare au i apiiia e kare oku pepa kia rave i te reira; i te mea kare au i tau, ka apii tika kore au i te au tangata ra. Me ka rave ua atu au, ka rauka kia akaateaia atu au i te ngai nooanga ra e ka akakoreia te akonoanga vairakau noku. Kare aia i akatika kia tuatua atu au i tetai ua atu pauanga.

I muri akera kua oronga aia i tetai ture e kare e tau tetai tangata kia apii maua i te Pipiria. Ei tetai tupu anga, kua akamutu te aronga tei akaari ra i to ratou inangaro kia aere mai kiaku.

Kua tuku au i taua tumu ra kia Iehova na roto i te pure, ma te patianga no te pakari e te arataki anga. I tetai Tapati mai, kua aere atu au ki te pure a te Papetito i te ngai nooanga ra, inara kare au i piri atu ki ta ratou raveanga akonoanga. E tuatau tetai i taua pure ra tei akatakaia no te aronga i reira kia uiui atu. Kua taki au i toku rima e kua ui atura: “Me te aere ra te au tangata meitaki katoatoa ki te rangi e ko te au tangata kikino katoatoa te aere ra ki tetai ngai ke atu, eaa ra a Isaia 45:18 i tuatuaʼi e kua anga ra te Atua i te enua kia tangataia?”

E maata te koumuumuanga i roto i te putuputuanga. I te openga, kua tuatua te orometua mitinari ra e kare e rauka ia tatou te akataka i ta te Atua au ravenga. I reira kua pau au i taku uaorai uianga na te tatauanga i te au tuatua tapu tei akakite maira e 144,000 te ka aere ki te rangi, e ko te aronga rave kino ka mate, e ko te au tangata tuatua tika te ka ora ki runga i te enua e tuatau ua atu.​—Salamo 37:10, 11; Apokalupo 4:1, 4.

Kua pokarakara te katoatoa i te ariki anga i taua pauanga ra. Kua karanga te orometua ra: “E pokarakara akaou no te mea te kite tika nei teia tangata i te Pipiria.” I muri ake i taua pureanga ra, kua aere maira tetai papaki kiaku e kua tuatua: “E maata atu taau i kite i ta te orometua ra!”

Kua Tamou Marie te Taomianga kia Akaatea Iaku

Na te reira i aati i te mokotua o te takinga kinoanga, e kua kapiti akaou mai te au tangata kiaku kia apii i te Pipiria. Inara, kua vai mai etai aronga patoi tei taomi ra i te opita kia akaatea ke atu iaku. Vaitata i te marama i muri ake i te rave anga pure ra, kua kapiki mai iaku e kua tuatua: “Eaa koe i rave tamou ei i te tutuanga? I toku enua, kare te au tangata e inangaro i te Au Kite o Iehova ra, e mei te reira katoa oki i konei. Eaa koe i akatupu ei i te pekapeka noku? Kare koe i kite e ka rauka iaku kia akaatea ke ia koe?”

Kua pau atura au: “Papa, te akangateitei ra au ia koe no nga tumu e toru. Te tumu mua, no te mea e ruaine atu koe iaku, e te tuatua ra te Pipiria ka tau tatou kia akangateitei i te rauru inaina. Te rua o te tumu i akangateitei ei au ia koe no toou akaruke anga i to enua kia tauturu mai ia matou i konei. Te toru o te tumu koia oki e takinga meitaki koe, e maoraora, e te tauturu ra i te aronga taitaia. Inara eaa te tika i toou manako e raukaʼi ia koe te akaatea ke iaku? Kare te peretiteni o te enua e akaatea ke ana i te Au Kite o Iehova. Kare te tutara ikuiku anga o teia tuanga e akaatea ke ana ia matou. Noatu me ka tuaru ke atu koe iaku i teianei puakapa, ka vairai ta Iehova utuutu anga iaku.”

Kare roa au i tuatua tika tika atu kiaia na teia tu i mua ana, e te kite nei au e kua akatupu te reira i tetai tumu manako anga. Kua aere ke atu aia ma te kore ua e tuatua. I muri akera, i ta tetai akaapa anga iaku, kua pau atu aia ma te taitaia: “Kare au e tauru akaou atu iaku uaorai ki teianei pitiniti. Me e manamanata toou i tana tutuanga, e uriuri manako atu i te reira ma ia katoa ra!”

Te Pupu Apiiia

Kua tamou marieia te patoi anga i taku tutuanga mei ko mai i te aronga aere ki te pure Papetito i te puakapa ra. I reira kua rauka mai tetai manako kiaku. Kua aere atu au ki te opita ra e kua ui atu me ka akatikaia kia akanoo au i tetai pupu apiiia. I tana ui anga eaa te maata te moni tutaki taku i anoano, kua tuatua atu au e ka apii ua au ma te kore e tutaki.

Kua oronga mai ratou i te pia apiianga, te papa tata, e te tioka, no reira kua akamata au i te apii i etai o te aronga maki ra kia tatau. Kua akono matou i te au pupu i te au ra ravarai. No te 30 miniti mua, kua apii au i te tatau, i reira kua tuatua atu au e kua akataka i tetai tua no te Pipiria mai. I muri akera, ka tatau matou i te tataanga no te Pipiria mai.

E vaine tetai tei apiiia ra ko Nimota te ingoa. E inangaro oonu tona i te au apinga vaerua e kua ui i te au uianga i te are pure e i te iero oki. Kare i rauka te au pauanga ki tana au uianga i reira, e no reira kua aere mai aia e kua ui mai kiaku. I te openga ra, kua akatapu i tona oraanga kia Iehova e kua papetitoia. I te 1966 kua akaipoipoia maua.

Ko te maata anga i ta matou putuputuanga i teia tuatau nei kua apiiia kia tatau e kia tata oki i roto i taua pupu apiiia ra. Kare noku te pakari kia manako atu i taua pupu ra. Papu kua kitea to Iehova akameitakianga. Kare e tangata i tauta kia tapu mai iaku i te tutuanga i muri ake i te reira.

Tetai Are Uipaanga Patireia i te Puakapa Ra

Kia tae ki te tuatau i akaipoipoiaʼi maua ko Nimota, e a matou te uipa putuputu ra kia apii kapiti i Te Punanga Tiaki. No te vaitata i te mataiti, kua akaputu atu matou ki tetai pia i tamaiaʼi te au maki repera ra. I reira te opita, tei riro maira i teianei ei oa noku, i tuatua mai ei kiaku: “Kare i te mea meitaki e kia akamori koe i to Atua ki roto i tetai pia akono anga maki.”

Kua karanga aia e ka rauka kia akaputu atu matou ki roto i tetai are kamuta kare e taangaangaia ana. I muri iora, kua akariroia taua are ra ei tetai Are Uipaanga Patireia. I te 1992, ma te tauturu mai a te au taeake i te oire ra, kua oti te reira ia matou. Mei taau ka akara i te tutu ra i te kapi 24, to matou are uipaanga e are meitaki​—kua paraiia e kua peniia, ma tetai taua timeni e te tapoki meitaki oki.

Tutuanga ki te Aronga ma te Repera Ra

No te 33 mataiti ko taku ngai tutu anga ko te ngai nooanga repera ra. Eaa te tu kia tutu atu ki te aronga repera ra? I konei i Aperika te irinaki ra te maata anga te au tangata e no ko mai i te Atua ra te au mea ravarai. No reira me makiia ratou ma te repera ra, te irinaki ra ratou e i tetai tu na te Atua i apai mai. Te maromaroa oonu ra tetai papaki i to ratou turanga. Ko etai te riri ra e kua tuatua: “Auraka e tuatua mai kia matou no tetai Atua tei inangaro e tei aroa ua ra. Me e tika te reira, ka kore ke atu teianei maki!” I reira kua tatau matou e kua uriuri manako ki runga ia Iakobo 1:13, te tuatua ra: “Kare rava te Atua e vavare i te kino ra.” I muri iora kua akataka matou e eaa a Iehova i tuku ei i te maki kia tupu ki te au tangata, e kua tou atu matou ki tana taputou no tetai enua parataito te ngai kare ra e tangata e makiia.​—Isaia 33:24.

E manganui kua akarongo akaperepere i te tuatua meitaki. Mei toku aerenga mai ki teianei puakapa, kua taangaanga a Iehova iaku kia tauturu e tere atu i te 30 tangata kia akatapuia e kia papetitoia, e au repera te katoa anga. E manganui kua oki ki to ratou au kainga i muri ake i te rapakau angaia, e e tokoiti oki kua mate. I teianei e 18 au papuritia Patireia, e vaitata i te 25 te akaputu putuputu maira ki te au uipaanga. E rua maua te tavini ra ei nga tangata pakari, e okotai tavini orometua e okotai oki painia tamou. Mei teaa ra toku mataora i te kite anga i teia aronga e manganui i teianei i te tavinianga tiratiratu ia Iehova i teia puakapa nei! I toku aere anga mai ki konei, kua mataku au e penei ka vai mai ko au anake, inara kua akameitaki maira Iehova iaku ma tetai tu meitaki tikai.

Te Rekareka i te Tavinianga i Toku Au Taeake

Kua rave au i te au vairakau no te repera mei te 1960 tae roa mai ki te vaitata i te rima mataiti kua topa. I teianei kua ora takiri au, mei etai katoa i te putuputuanga ra. Kua vai maira te akairo o te repera ra​—kua kore atu te tuanga raro ake o toku vaevae, e kare e rauka iaku i te akatikatika mai i toku nga rima, inara kua kore atu taua maki ra.

I te mea kua ora toku maki, te ui ra tetai papaki eaa ka kore ei au e akaruke i te puakapa e ka oki ei ki te kainga. E manganui te au tumu i noo ei au, inara ko te mea maata roa te anoano ra au kia tauturu ua atu i toku au taeake i konei. Ko te rekareka i te akono anga i te au mamoe a Iehova ra e tere roa atu i tetai ua atu apinga ta toku ngutuare tangata penei ka oronga mai kiaku nei me ka oki atu au kia ratou ra.

Te akameitaki nei au e kua kite au ia Iehova i mua ake i toku kite anga e e maki repera toku. Naringa kare, penei kua ta au iaku uaorai. E manganui te au tu manamanata e te ngata oki i te au mataiti i topa, inara kare na te vairakau i akaora mai iaku​—na Iehova ra. Me tamanako au i te tuatau kua topa, te rekareka ra au; e kia tamanako au i te tuatau ki mua i raro ake i te Patireia o te Atua ra, e tere roa atu toku rekareka.

[Pia i te kapi 25]

Te Pepa Tumu no te Repera

Eaa te Reira?

Te maki repera o teia tuatau nei e maki mate ia tei akatupuia mai e te bacillus tei akatakaia maira e Armauer Hansen i te 1873. I te kite anga i tana angaanga, kua taiku katoa te au taote i te maki repera ei te maki mate a Hansen.

Te akakino ra te bacillus i te au nerve, te au ivi, te au mata, e etai atu mero. Ka ngaro ke te kite mamae, e putuputu oki i roto i nga rima e nga vaevae. Me ka kore e rapakauia, ka rauka i taua maki ra i te akatupu i te akakino anga i te mata e te au mero kopapa aere. E taki tai ua te tamate anga.

E Rapakau Ainei Tetai?

Te au tangata e manga maki repera ua to ratou ka ora ma te kore e akonoia. Ko te au tu kino atu ka rauka kia rapakauia ma te vairakau ra.

Ko te vairakau mua no te akakore i te maki repera, tei maaniia mai i te au 1950 ra, kua rapakau marie ua e kua riro kia puapinga kore no te mea kua akatupu te bacillus i te arairai anga i te reira. Kua maaniia mai te au vairakau ou, e mei te tuanga mua mai o te au 1980 ra, kua riro te Multi-Drug Therapy (MDT) ei te rapakau anga matauia i te ao katoa ra. Te kapiti ra teia rapakau anga e toru nga vairakau​—te Dapsone, e te Rifampicin, e te Clofazimine. I te tamate anga te MDT i te bacillus, kare ra ia e akaora mai i te au ngai akakinoia ra.

E meitaki maata te M.D.T. i te rapakauanga i taua maki ra. No reira, kua topa mai te numero o te au tangata ma te maki repera ra mei te 12 mirioni i te 1985 kia vaitata i te 1.3 mirioni i rotopu i te 1996 ra.

Akapeea me Piri Ua Mai te Reira?

Kare te maki repera i te maki piri maata mai; te maata anga o te au tangata e au akatereanga ketaketa to ratou kua rava kia arai atu i te reira. Me rokoia mai te reira, e putuputu ki te au tangata tei roa ra te piri anga ma te aronga tei makiia ra.

Kare te au taote i kite papu i akapeea to tomo anga te bacillus ki roto i te kopapa tangata, inara te manako ra ratou e na roto atu i te pakiri me kare i te iu.

Au Manakonako Anga no te Tuatau Ki Mua

Te taketeia ra te maki repera no te “takore angaia ei tetai manamanata no te ora anga o te tangata” kia tae ki te mataiti 2,000. Ka riro te aite anga o teia e ko te numero o te au tupu anga te maki repera i tetai ua atu pupu tangata kare e tere atu i te 1 i roto i te 10,000 tangata ra. I raro ake i te Patireia o te Atua ka takore takiriia ia.​—Isaia 33:24.

Sources: World Health Organization; International Federation of Anti-Leprosy Associations; and Manson’s Tropical Diseases, 1996 Edition.

[Pia i te kapi 27]

Te Aiteite ra Ainei te Maki Repera o Teia Tuatau ki to te Au Tuatau Pipiria Ra?

Te akataka maira te au puka vairakau i te maki repera na roto i te au tuatua tika; ko te ingoa taineti no te microbe te o maira e Mycobacterium leprae. Inara, kare te Pipiria i tetai puka vairakau. Nga tuatua Epera e te Ereni tei uriia ra e “repera” i te au urianga Pipiria e manganui e maata atu te atea o te aiteanga. Ei akatauanga, kua akatupu mai te maki repera o te Pipiria i te au akatutu anga akaraia kare i roto i te au tangata anake ua mari ra i roto i te au kakau e te au ngutuare, tetai apinga kare te bacillus e rave.​—Levitiku 13:2, 47; 14:34.

Pera katoa oki, te au akatutu anga i roto i te au tangata te akataka maira i te maki repera i teia tuatau kare i aite tikai ma te akataka anga o te maki repera i te au tuatau Pipiria ra. Te manako ra tetai papaki e penei te vaira te akataka anga i roto i te tika e te taui ra te tu o te au maki i te aerenga o te tuatau ra. Te irinaki ra etai e ko te maki repera tei taikuia ra i te Pipiria te akataka ra i tetai tu au maki mate ra, te kapiti ra e penei kare e kapiti ana i te maki akatupuia e te M. leprae.

Te tuatua ra te Theological Dictionary of the New Testament e ko nga tuatua Ereni e te Epera tei uriia ra ei maki repera “te taiku ra i taua maki rai, me kare pupu maki . . . Me ko teia maki ko ta tatou e tapa nei i teianei e maki repera penei ka ekokoia. Inara ko te akataka anga vairakau tikai o te maki mate ra kare e akakore i to tatou manako anga no te au tataanga i te rapakauanga [o te au repera ta Iesu e tana au pipi katoa ra oki].”

[Tutu i te kapi 24]

Te putuputuanga i vao ake i te Are Uipaanga Patireia i te puakapa repera ra

[Tutu i te kapi 26]

A Isaiah Adagbona e tana vaine, ko Nimota