E Atianga Puapinga no te Aronga tei Inangaro i te Tuatua a te Atua

I te 1998 e atianga puapinga tikai tei taeria no te aronga katoatoa tei inangaro i te Tuatua a te Atua. I taua mataiti ra, kua akaotiia te nenei anga o te 100 mirioni kopi o te “New World Translation of the Holy Scriptures.” No reira kua riro mai te reira ko tetai o te au Pipiria neneiia tei tua maata ia i teia anere mataiti!

E RAVE anga umere tikai teia no te mea i te tukuanga mua ia, kua akakino maataia teia urianga. Inara, kare te reira i ora ua atu mari ra kua tupu, te tae anga ki roto i te au kainga e mirioni ua atu​—e te au ngakau—​takapini teianei ao! Noea mai te akamata anga o teia urianga takake? Naai i rave te reira? E akapeea koe e puapingaia ei mei te taangaanga anga i te reira?

Eaa ra Tetai Urianga Ou?

E maata atu i te okotai anere mataiti, kua tuaia e te Taiate Punanga Tiaki Pipiria e te Pepa, te akaaereanga ture tei komono i te Au Kite o Iehova, te au Pipiria. Eaa ra, i reira, te Au Kite o Iehova i kite ei i te anoano no tetai atu urianga o te Tuatua a te Atua? Kua akakite mai te puka So Many Versions?, na Sakae Kubo raua ko Walter Specht e: “Kare e tau kia manakoia tetai urianga o te Pipiria ei mea openga. Ka tau te au urianga kia aru i te tupu anga o te apiianga pipiria e te au taui anga o te reo.”

Kua kite teia anere mataiti i te tupuanga maata i te maramaanga o te reo Epera, te reo Ereni, e te reo Arama​—te nga reo i tataia te Pipiria i te akamataanga. E pera katoa, kua kitea mai te au tataanga Pipiria taito ra e e maata roa te tika o taua mea rai i to te au mea tei taangaangaia e te au tangata uri Pipiria i te au mataiti i topa. No reira ka rauka te Tuatua a te Atua i te uriia ma te tika anga maata i teia tuatau i to te tuatau kua topa! No te tumu meitaki, i reira, i akamatai te Kumiti o te New World Bible Translation kia rave i te urianga o te Pipiria ki roto i te au reo o teia tuatau nei.

I te 1950 kua neneiia te urianga Papaa o te New World Translation of the Christian Greek Scriptures. Ko tona uaorai upoko tuatua tetai mea kare i matauia, te akaatea anga i nga tuanga o te Pipiria koia oki te tata anga “Taito” e te tata anga “Ou.” I te ngauru mataiti i aru mai, kua neneiia te au tuanga tataki tai o te Tuatua Tapu Epera. I te 1961 kua tukuia te katoa anga o te Pipiria Papaa i roto i te voriumu okotai.

Naai i uri i teia Pipiria umere roa? Kua karanga The Watchtower o Tepetema 15, 1950, e: “Ka inangaro te au tangata i roto i te kumiti urianga . . . kia vai kite koreia, e kare ratou e inangaro tikai i te neneiianga i to ratou ingoa i te tuatau o to ratou oraanga me kore i muri ake i te matenga. Ko te akakoroanga o te urianga kia akangateitei i te ingoa o te Atua ora e te tika.” Kua akaapa tetai aronga e ka tau kia akaateaia taua angaanga ei angaanga na te aronga kite kore, inara kare te katoatoa anga i manako akapera. Kua tata a Alan S. Duthie e: “Me kite tatou e koai ma te aronga uri me kore te aronga nenei i tetai urianga Pipiria tikai, ka tauturu ainei te reira ia tatou kia manako me e mako me e mako kore taua urianga ra? Kare. Kare e mono no te akara matatioanga i te au tu taki tai o te urianga anake ua.”a

Au Tu Takake

Kua rave ua te au tangata tatau e mirioni ua atu i te reira e kua kiteia mai e kare ko te tu mako o te tatau anga anake ua mari ra ko te tikaanga tikai o te New World Translation. Kua taangaangaia e te aronga uri te nga reo Epera, Arama, e te Ereni mua ra, te taangaanga anga i te au tata anga meitaki rava atu te ka rauka mai.b Kua akono meitaki katoaia ratou kia uri i te tata anga taito ra ki roto i te tu tika tikai inara i roto i tetai reo ka marama uaia. Ma te tau, kua akapaapaa tetai aronga kite i teia urianga no tona tiratiratu e te tu tika. Ei akatauanga, kua karanga te Andover Newton Quarterly o Tianuare 1963 e: “Te urianga o te Koreromotu Ou ra e tika anga o tetai aronga kite i roto i te akaaereanga tei tau kia akono ma te tu kite i te au manamanata e manganui o te urianga Pipiria.”

Kua akatuera te aronga uri reo i tetai ao ou no te maramaanga i te Pipiria. Ko te au tata anga Pipiria tei poiri i mua ana kua marama maira. Ei akatauanga, te tata ekoko anga ia Mataio 5:3, “e ao to tei apikepike i te vaerua” (King James Version), kua uriia i tetai tu marama: “E mataora to te aronga tei manako i to ratou anoano i te pae vaerua.” Kua tau katoa te New World Translation e te aiteite i te urianga i te au tuatua maata. Ei akatauanga, te tuatua Ereni no te tuatua ko psy·kheʹ, kua uriia e “soul” i roto i te au ngai tataki tai. No reira, ka kite vave ua te aronga tatau i te tuke anga o te au apiianga akonoanga manako ua, kare te meta e mate kore!​—Mataio 2:20; Mareko 3:4; Luka 6:9; 17:33.

Te Akaokianga i te Ingoa o te Atua

Ko tetai tuanga meitaki roa atu o te New World Translation ko te akaokianga i te ingoa o te Atua, ko Iehova. I roto i te au kopi taito ra o te Pipiria Epera, kua akatutuia te ingoa tu-Atua e tetai nga consonant e a tei tataia e YHWH me kore JHVH. Kua mama maira teia ingoa tuke roa e vaitata ki te 7,000 taime i roto i te Koreromotu Taito anake ua. (Exodo 3:15; Salamo 83:18) Te taka meitaki ra e, kua akakoro to tatou Anga i tona au tangata akamori kia kite e kia taangaanga i te reira ingoa!

Inara, no te mataku tau kore kua tapu te ngati Iuda i te taangaanga i te ingoa tu-Atua. I muri ake i te matenga o te au apotetoro a Iesu, kua akamata te au tangata tata o te Tuatua Tapu Ereni i te mono anga i to te Atua ingoa tikai ma te nga tuatua Ereni Kyʹri·os (Atu) me kore The·osʹ (Atua). Ma te mii, kua rave katoa oki te aronga uri i teia tuatau i teia peu akangateitei kore i te Atua, te kiritianga i te ingoa o te Atua mei te maataanga o te au Pipiria e te uunaanga katoa e e ingoa rai to te Atua. Ei akatauanga, ia Ioane 17:6 tei reira te au tuatua a Iesu: “Kua akakite atu au i toou ingoa.” Inara, i roto i te Today’s English Version, te karanga nei: “Kua akakite atu au ia koe ra.”

Kua turu tetai aronga kite i te kiriti anga i te ingoa tu-Atua no te mea kare e kiteia te tuatua anga o tona ingoa. Inara, ko te au ingoa matauia koia oki a Ieremia, ko Isaia, e ko Iesu kare to ratou tuatua anga e aiteite ana ki te tuatua anga i roto i te reo Epera i mua ana. I te mea e ko te tuatua Iehova te urianga tano ua no te ingoa tu-Atua​—e urianga tei matauia e te au tangata e manganui—​kare e tumu no te patoi anga.

Kua rave te New World Bible Translation Committee i te takainga mataku kore i te taangaanga i te ingoa o Iehova i roto i te nga tuanga o te Tuatua Tapu Epera e te Ereni. E akatauanga to ratou no teia i te au urianga mitinari i mua ana no te tangata i Marike Rotopu, i te Moana Patipika, e te Orieni. Inara, kare te taangaanga anga i te ingoa o te Atua ei apinga manako kite uaorai. Te kiteanga ra i te ingoa o te Atua e mea puapinga no te kite anga iaia ei peretana. (Exodo 34:6, 7) Kua akamaroiroi te New World Translation i te au tangata tatau e mirioni ua atu kia taangaanga i tona ingoa!

Itaeanga te Aronga Kare i Tatau ana i te Reo Papaa

I rotopu i te 1963 e te 1989, kua riro mai te New World Translation, i te katoa anga me kore i te tuanga, ki roto i tetai atu tai ngauru au reo ke. Inara, kua pakari roa te angaanga urianga, te tae anga tetai au angaanga ki te 20 mataiti me kore e maata atu. I reira, i te 1989 kua akanooia te Tipatimani no te Au Angaanga Uri Reo ki ko i te opati maata o te Au Kite o Iehova. I raro ake i te akaaereanga a te Kumiti Tataanga o te Pupu Akaaere, kua akarapurapu teia tipatimani i te urianga i te Pipiria. Kua akatupuia tetai ravenga no te urianga tei kapiti maira te apii anga tuatua Pipiria ma te kite komupiuta. Akapeea teia ravenga e angaanga ei?

I te akatika anga te Kumiti Tataanga i te urianga o te Pipiria ki roto i tetai reo ou, kua iki ratou i tetai pupu Kerititiano akatapuia kia angaanga ei pupu urianga. Ka rauka i te au pupu i te rave i te au urianga tau i ta tetai tangata tei angaanga koia anake ua. (Akaaite ia Maseli 11:14.) Ko te mea matauia, e kite to te mema tataki tai o te pupu i te urianga i te au puka a te Taiate. Kua rauka mai i reira te pupu i te terenianga ki roto i te au ture no te urianga Pipiria e ki roto i te angaanga o te au porokaramu komupiuta tei maani takakeia. Kare e rauka i te komupiuta kia rave tikai i te angaanga urianga, inara ka oronga te reira ki te pupu i te akakitekite anga puapinga te ka tauturu ia ratou kia rekoti i to ratou au manako.

E rua tuanga o tetai angaanga urianga Pipiria. I te tuanga mua, kua orongaia ki te au tangata uri tetai papa no te tuatua e te au takiota tuatua tei taangaangaia i roto i te New World Translation Papaa. Kua akaputuputuia te au tuatua Papaa, mei te tuatua “atone,” “atonement,” e te “propitiation” te akakite anga atu ki te au tangata uri reo i te tuketuke anga o te aiteanga. Ka akaputu ratou i tetai papa no te au tuatua aiteite i roto i taua reo. Inara, i tetai taime, ka ngata i tetai tangata uri i te urianga i tetai irava. Te oronga mai ra te porokaramu komupiuta ki te tangata uri i tetai akakitekite anga no runga i te au tuatua Ereni e te au tuatua Epera e ka oronga katoa mai i te au akakitekite anga i roto i te au puka a te Punanga Tiaki.

I te neke anga te angaanga ki te tuanga rua, kua tuku ia te au tuatua ikiia i roto i taua reo ki roto i te Pipiria. Ka akatupu teia i te tano anga tikai e te tika anga tikai ki roto i te urianga. Inara, kare e tano ana te tatau anga tei tupu mai mei teia rave anga “search and replace.” E maata te angaanga kia tipu e kia akatanotano i te au irava Pipiria kia mareka te tatau anga.

Kua riro teia ravenga urianga ei mea tau tikai. Kua rauka i tetai pupu i te uri i te au Tuatua Tapu Epera katoatoa i roto ua i tetai nga mataiti e rua. Akaaite i teia ki tetai pupu tei angaanga ki runga i tetai reo kare e turu anga komupiuta. Kua angaanga ratou e 16 mataiti. Tae mai ki teia tuatau, kua neneiia te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano i roto i tetai 18 au reo mei te 1989 mairai. Te vaira i teianei te New World Translation, i te katoaanga me kore i te tuanga, i te 34 au reo. No reira i runga ake i te 80 patene o te Au Kite o Iehova ka rauka mai tetai tuanga o te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano i to ratou reo tupuna.

Kua ripoti mai te au United Bible Society e o te 6,500 au reo o te ao nei, te vaira i te au tuanga o te Pipiria e 2,212 uaorai reo.c No reira, te angaanga nei e tai anere au tangata uri reo ki runga i te New World Translation o te au Tuatua Tapu Epera e te Ereni i roto i te 11 e te 8 reo tataki tai. Ko to te Atua ra anoano “ko tei inangaro i te tangata katoatoa kia ora, e kia rauka te kite i te tuatua-mou.” (1 Timoteo 2:4) Kare e ekoko ka rave ua atu te New World Translation i te tuanga maata i roto i teia turanga.

No reira te rekareka nei matou e kua pati teia urianga i te atianga puapinga o te 100 mirioni au kopi, e te pure nei matou e ka neneiia e au mirioni ua atu i te tuatau ki mua. Te akamaroiroi nei matou ia koe kia akara matatio i te reira. Ka rekareka koe i te au apinga takake e manganui: mama te reta, te au tumu upoko i runga ake i te kapi, tetai akapapaanga ka tauturu ia koe kia kite i te au irava matauia, te au mapu taka meitaki, e te akakitekite anga reka roa i te appendix. Te mea puapinga roa atu, ka rauka ia koe te tatau i teia Pipiria ma te irinaki anga e ka akakite tika atu i te au tuatuaanga a te Atua ki roto i toou reo.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tataanga i te kapi 29]

“Te urianga o te Koreromotu Ou ra e tika anga o tetai aronga kite i roto i te akaaereanga tei tau kia akono ma te tu kite i te au manamanata e manganui o te urianga Pipiria.”​—ANDOVER NEWTON QUARTERLY, TIANUARE 1963

[Tataanga i te kapi 30]

“Ka tau te au urianga kia aru i te tupu anga o te apiianga pipiria e te au taui anga o te reo.”

[Pia/​Tutu i te kapi 30]

AKAPAAPAA TE ARONGA KITE I TE NEW WORLD TRANSLATION

NO RUNGA i te New World Translation of the Christian Greek Scriptures, kua tata a Edgar J. Goodspeed, te tangata tei uri i te “Koreromotu Ou” Ereni i roto i te An American Translation, i roto i tetai reta ia Titema 8, 1950: “Kua rekareka au i te angaanga mitinari a to kotou iti tangata, e te takapini atea anga, e e rekareka maata ma te urianga matara, mama ua e te akataka anga meitaki. Te akaari atura ia i te kite karape maata tikai, mei taku ka akapapu atu.”

Kua tata tetai tangata apii i te reo Epera e te reo Ereni ko Alexander Thomson e: “Te akapapu ra te urianga i te angaanga a te au tangata apii kite e te karape, tei tauta ra kia akataka meitaki mai i te aiteanga o te Ereni ki roto i te reo Papaa tau ua.”​—The Differentiator, Aperira 1952, kapi 52-7.

Kua tuatua te poropeta ko Benjamin Kedar, tetai tangata apii Epera i Iseraela i te 1989: “I roto i taku kimikimianga reo te kapiti maira ki te Pipiria Epera e te au urianga, e akara putuputu ana au ki te nenei anga Papaa tei kiteia e ko te New World Translation. I te rave anga i te reira, kua akapapu putuputuia toku manako ngakau e te akaata ra teia angaanga i tetai rave anga tiratiratu kia rauka mai tetai maramaanga o te tata anga tika tikai.”