Tavinianga ma te Tangata Tiaki

“E taku atu e, te tapapa nei au e po ua atu te rā, e tu oki au i toku tiaki anga nei, e ao ua ake te au po katoa nei.”​—ISAIA 21:8.

1. Ko Iehova uaorai te kite i teea au taputou mekameka ra?

KO IEHOVA Tei Akakoro Maata ra. Kare e rauka i te angera meameaau tei riro mai e ko Satani te Tiaporo kia rave i tetai apinga ei akakore i Tana akakoro anga mekameka ra kia akatapu i Tona uaorai ingoa e kia akanoo i tetai tutara anga Patireia kaka ki rungao i tetai enua parataito ra. (Mataio 6:9, 10) I raro ake i taua tutara anga ra, ka akameitaki tikaiia te au tangata. Na te Atua “e akakore rava i te mate e tuatau ua atu; e na te Atu ra na Iehova e orei i te roi-mata i te au mata ravarai.” Ka rekareka te au tangata taokotaiia i te au e te puapinga mataora no te tuatau mutu kore ua atu. (Isaia 25:8; 65:17-25) Ko Iehova tona uaorai kite i teianei au taputou mekameka!

2. Eaa te au kite tangata ta Iehova i akatu maira?

² Inara, e au kite tangata katoa oki ta Tei Anga Mekameka maira. I te au tuatau i mua ake i te akonoanga Kerititiano ra e “urupu maata i kite,” tei akamata maira ia Abela, kua oro i te oroanga akakoromaki anga, e putuputu oki te aro atu i te au tu tuke roa. Te akamaroiroi maira ta ratou au akatauanga meitaki i te au Kerititiano tiratiratu o teia tuatau nei. Ko Iesu Karaiti te akatauanga meitaki roa no tetai kite mataku kore. (Ebera 11:1–12:2) Ei akatauanga, e akamanako ana i tana akakite anga openga ki mua ia Ponotio Pilato. Kua tuatua maira Iesu: “I anau mai ei au nei, i aere mai ei au ki te ao nei, e akakite i te tuatua-mou.” (Ioane 18:37) Mei te 33 T.N., kua aru te au Kerititiano totomapu i ta Iesu akatauanga e kua rave ua atu i te akakite anga maroiroi i “te peu taka ke a te Atua.”​—Angaanga 2:11.

Akonoanga Babulonia

3. Akapeea ta Satani patoi anga i te akakite anga orongaia ra no Iehova e tona anoano oki?

³ I te au tauatini mataiti i topa kua kimi manako kino Tei Patoi maata, koia Satani te Tiaporo ra, kia akakino i te akakite anga no te au kite o te Atua ra. Ei “metua oki no te pikikaa,” ko teianei “taae maata. . . , taua ovi taito ra ïa,” kua “pikikaa i to te ao katoatoa nei.” Kare aia i akamutu i tana tamaki anga i te aronga “tei akono i te au akauenga a te atua ra,” e maata oki i teia tuatau openga nei.​—Ioane 8:44; Apokalupo 12:9, 17.

4. I akapeea te akamata anga o Babulonia Maata ra?

⁴ I etai 4,000 mataiti kua topa, i muri ake i te Vaipuke i te tuatau ia Noa ra, kua akatupu akera Satani ia Nimeroda, “ei tangata arumaki ririnui ki mua i te aroaro o Iehova.” (Genese 10:9, 10) To Nimeroda oire maata rava, ko Babulonia (Babela), kua riro mai ei ngai no te akonoanga temoni. I ta Iehova ra akatarevakeanga i te reo o te aronga patu i te punanga i Babela ra, kua pueurikiriki ke atu te au tangata takapini i te ao katoa, e kua apai atura ratou i to ratou akonoanga pikikaa ma ratou katoa ra. No reira kua riro ko Babulonia te tumu o te patireia no te akonoanga pikikaa, tei tapaia ra ko Babulonia Maata i te puka o Apokalupo. Te totou maira taua puka ra i te mate anga o teianei akatereanga akonoanga taito.​—Apokalupo 17:5; 18:21.

Tetai Iti Tangata e Au Kite

5. Ko teea te iti tangata ta Iehova i akapapa ei kite nona, inara eaa aia i tuku ei i te reira kia riro ei tuikaa?

⁵ E vaitata i te 500 mataiti i muri ake i to Nimeroda tuatau, kua akapapaia e Iehova te au uanga o Aberahama tiratiratu ra ei iti tangata no Iseraela kia tavini ei au kite nona ki runga i te enua nei. (Isaia 43:10, 12) E manganui te au tangata tataki tai o taua iti tangata ra tei tavini tiratiratu ia Iehova. Inara, i etai au anere mataiti, kua taviivii mai te au irinaki anga pikikaa o te au pa enua i te pae mai i to Iseraela ra, e kua tarurike atu te au tangata koreromotu o Iehova ra me iaia ki te akamori anga i te au atua pikikaa ra. No reira, i te 607 M.T.N., kua akapouia a Ierusalema e tona iero katoa e te au nuku vaeau o Babulonia, tei aratakiia e te Ariki ko Nebukanesa, e kua apaiia atu te maataanga o te au ngati Iuda ra ei tuikaa ki Babulonia ra.

6. Eaa te evangeria ta te tangata tiaki totouia a Iehova ra i akakitekite, e i naea te reira i akatupuiai?

⁶ Mei teaa te autu anga te reira no te akonoanga pikikaa! Inara, kare te tutara anga o Babulonia no te tuatau roa. I etai 200 mataiti i mua ake i te tupu anga, kua akaue atura Iehova: “Ka aere, ka akanoo i te mata tamaki; ko tana i kite ra, e akakite mai aia.” Eaa ta teianei tangata tiaki ka akakite mai? “Kua pou, kua pou Babulonia! E, tona au atua idolo katoa, kua akaungaungātiti roaia ki raro i te one”! (Isaia 21:6, 9) Kua tika rava, i te 539 M.T.N., kua tupu taua akakite anga totou ra. Kua topa a Babulonia ririnui ra, e kare i roaia kua rauka i te au tangata koreromotuia o te Atua ra kia oki ki to ratou enua kainga.

7. (a) Eaa ta te au ngati Iuda ra i kite mei ta Iehova ra akoanga? (e) Eaa te au ereere i topa te au ngati Iuda ra ki roto mei te okianga ki Ierusalema, e eaa te tupu anga?

⁷ Kua rava te kite o taua aronga ngati Iuda te oki ra kia akaruke i te akamori itoro e te akonoanga purepure oki. Inara, i te au mataiti i muri iora, kua topa ratou ki roto i etai atu ereere. Kua ereereia tetai papaki e te apiianga Ereni. Kua akaketaketa etai atu i te ikuiku anga a te tangata ki runga ake i te tuatua a te Atua. Ko etai atu kua akavareia na te manakoanga iti tangata. (Mareko 7:13; Angaanga 5:37) Kia tae ki te tuatau i anauia mai a Iesu, kua akaariu akaou ke atu te iti tangata ra mei te akamorianga ma. I te mea e aronga ngati Iuda taki tai ua tei akarongo atu ki te evangeria tei akakiteia e Iesu, ko te maataanga o te iti tangata ra kua kopae ke iaia e no reira kua kopaeia ratou e te Atua. (Ioane 1:9-12; Angaanga 2:36) Kua kore atu a Iseraela i te kite no te Atua ra, e i te mataiti 70 T.N., kua akapou akaouia a Ierusalema e tona iero katoa oki, i teia taime na te vaeau o Roma.​—Mataio 21:43.

8. Koai ma tei riro ei kite no Iehova, e eaa ra i tau ei ta Paulo akamatakite anga ki teia kite ra?

⁸ I reira, kua anauia mai tetai “Iseraela [Kerititiano] no te Atua,” e kua tavini ia i teianei ei kite no te Atua ki te au pa enua. (Galatia 6:16) Viviki ua, kua kimi ravenga a Satani kia taviivii i teianei iti tangata ou i te pae vaerua. Kia tae ki te openga o te anere mataiti mua ra, kua kitea te au mana akonoanga i roto i te au putuputuanga ra. (Apokalupo 2:6, 14, 20) E tau tikai ta Paulo ra akamatakiteanga: “E matakite ko te pou aea kotou i te tuatua pakari e te pikikaa puapinga kore a tetai tangata atu, i te tuatua ikuiku a te tangata nei, tei tau i te apiianga mua o teianei ao, kare i ta te Mesia.”​—Kolosa 2:8.

9. Mei ta Paulo rai i akamatakite ra, eaa te au tupu anga tei taki atu ki te vai maianga o Kerititome ra?

⁹ I te openga ra, te apiianga Ereni, te au manako akonoanga Babulonia, e i muri iora ko te “pakari” tangata mei te apiianga tupu ua mai e te akaapa anga teitei ra kua taviivii i te akonoanga o te aronga e manganui tei karanga ra e Kerititiano ratou. Kua tau mei ta Paulo i totou maira: “Kua kite oki au kia riro ke atu au, ka o mai ei te luko taae ki roto ia kotou na, kare e akaperepere i te anana. E ka tu mai oki te tangata mei roto ia kotou uaorai, e tuatua mai i te tuatua mingi, kia aruia ratou e te pipi.” (Angaanga 20:29, 30) Ei tupu anga no teianei akonoanga apoteiti, kua vai mai a Kerititome ra.

10. Eaa te au tupu anga tei akariro ra kia papu e kare ko te katoatoa tei aru i te akamori viivii i raveia e Kerititome?

¹⁰ Ko te aronga tei akono tikai ra i te akamori anga ma kua tau “kia taumāro tikai kotou i te akarongo i tukuia mai i te aronga tapu ra i muatangana.” (Iuda 3) Ka kore atu ainei te kite ki te akamorianga ma e kia Iehova oki i te enua nei? Kare ia. I te vaitata anga mai te tuatau no te akapouanga i te meameaau ra ko Satani e taua au angaanga katoatoa oki, kua kitea oki e kare ko te katoatoa kua tuku atu ki te akamori anga apoteiti tei raveia ra e Kerititome. I te tuanga openga o te 19 anere mataiti ra, i Pittsburgh, i Pennsylvania, U.S.A., kua akanooia tetai pupu Aronga Apiipii Pipiria ngakau tae e kua riro mai e ko te akamata anga o te pupu kite no te Atua i teia tuatau. Kua taki atura teianei au Kerititiano i te manako anga ki te akakite anga Tuatua Tapu e kua vaitata mai te openga o te akatereanga o teianei ao. Tau tikai ki te totou Pipiria, kua akamata teianei “openga” o te ao nei i te 1914 e kua akairoia e te akamata anga o te tamaki mua o te ao nei. (Mataio 24:3, 7) Te vaira te akapapu anga ketaketa e kua uriia mai a Satani ratou ko tana nuku temoni mei te rangi maira i muri ake i taua mataiti ra. Kua oronga mai te 20 anere mataiti ki ra i te taitaia i te akapapu anga taka meitaki i ta Satani angaanga e tetai akatupu anga meitaki i te akairo no to Iesu ra parutia ei ariki i te mana Patireia i te rangi ra.​—Mataio, pene 24 e te 25; Mareko, pene 13; Luka, pene 21; Apokalupo 12:10, 12.

11. Eaa ta Satani i tauta i te rave, inara i akapeea i puapinga kore ei tana tauta anga?

¹¹ Ia Tiunu 1918, kua tauta pakari a Satani kia takore atu i taua aronga aronga apiipii Pipiria ra, tei tutu aere ra i te reira taime ki etai au enua e manganui. Kua kimi katoa aia kia akapou atu i ta ratou ture taokotai anga, koia te Taiate Punanga Tiaki Pipiria e te Pepa. Kua tapekaia nga opita e apainga maata ta ratou i te Taiate ra, kua akaapa pikikaaia ma te tu meameaau, mei ia Iesu rai i te anere mataiti mua ra. (Luka 23:2) Inara i te 1919, kua tataraia mai teianei aronga opita, e kua rauka ia ratou te rave ua atu i ta ratou angaanga orometua. I muri akera kua akangateitei ki katoaia ratou ra.

Kia “Matakite” i te Tiaki Anga

12. Koai ma i teia tuatau ta Iehova pupu tangata tiaki, me kare “matakite,” e eaa to ratou tu manako?

¹² No reira, i te akamata anga “te tuatau openga,” kua akanoo akaou a Iehova i tetai tangata tiaki ki runga i te ngai, kia akamatakite i te au tangata ki te au tupuanga ma te akatupu anga i Tana au akakoroanga. (Daniela 12:4; 2 Timoteo 3:1) Tae roa mai ki teia tuatau nei, te rave rotai ra taua pupu tangata tiaki ra​—koia te au Kerititiano akatainuia ra, te Iseraela o te Atua—​ma te akataka anga a Isaia no te tangata tiaki totouia ra: “E kua akarongo marie ua atura aia. Kua kapiki ua maira aia mei te liona ra, E taku atu e, ‘te tapapa nei au e po ua atu te rā, e tu oki au i toku tiaki anga nei, e ao ua ake te au po katoa nei?’” (Isaia 21:7, 8) Ko tetai tangata tiaki teia tei rave matakite ra i tana angaanga!

13. (a) Eaa te akakite anga ta te tangata tiaki a Iehova ra i akakite mai? (e) Akapeea ka raukai kia tuatuaia e kua topa a Babulonia Maata?

¹³ Eaa ta teianei tangata tiaki i kite? Kua akakite akaou te tangata tiaki a Iehova, koia tana pupu kite ra: “Kua pou, kua pou Babulonia! E, tona au atua idolo katoa, kua akaungaungātiti roaia [e Iehova] ki raro i te one!” (Isaia 21:9) I teia tuatau, i muri ake i te Tamaki I o te Ao ra, ko Babulonia Maata, te patireia akonoanga pikikaa o te ao nei, tei topa maira i tona noo anga mana taoonga. (Ieremia 50:1-3; Apokalupo 14:8) No reira rai! Te Tamaki Maata, tei tapaia ra ia i reira, i akamatai i roto ia Kerititome, te ngai ia i akamura maira te au orometua i nga tuanga e rua ra i te tamakianga na te tutuanga i to ratou aronga mapu kia aere atu ki roto i te au ngai koia ra no te tamaki. Mei teaa ra tetai tu viivii! I te 1919, kare i rauka ia Babulonia Maata kia arai i te Aronga Apiipii Pipiria, tei matauia ra i reira ei Au Kite o Iehova, kia ora mai i to ratou tu angaanga kore ra e kia akamata i tetai angaanga akakitekiteanga i te ao katoa te rave uaia nei i teianei. (Mataio 24:14) Na te reira i akairo mai te topa anga o Babulonia Maata, mei ta te tatara anga mai ia Iseraela i te ono anere mataiti M.T.N. ra tei akairo maira i te topa anga o Babulonia i taito ra.

14. Eaa te makatini ta te pupu tangata tiaki a Iehova ra i taangaanga maata, e akapeea ta Iehova akameitaki anga i te reira?

¹⁴ Kua rave tamou marie te pupu tangata tiaki i tana angaanga ma te totomapu e te inangaro maroiroi kia rave i te mea tika. Ia Tiurai 1879, kua akamata te Aronga Apiipii Pipiria i te nenei anga i teianei makatini, tei matauia i reira ei Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence. Te au itiu taki tai ravarai mei te 1879 tae roa mai kia Titema 15, 1938, kua mou i nga tuatua i te kapi mua “E te Tiaki ra e, Eaa to Teianei Po?”​—Isaia 21:11.”a Kua rave tiratiratuia, no te 120 mataiti Te Punanga Tiaki i rave ei i te matakite anga i te au tupu anga o teianei ao e tona au totou puapinga maata. (2 Timoteo 3:1-5, 13) Te pupu tangata tiaki a te Atua e tona au oa “mamoe ke atu” kua taangaanga i teianei makatini i te akakitekiteanga maroiroi ki te au tangata e kua vaitata te akatikaanga i te ngateitei o Iehova na te Patireia o Karaiti. (Ioane 10:16) Kua akameitakiia ainei teia nei kite e Iehova? Ae, mei te itiu mua maira e 6,000 au kopi i te 1879, kua tupu kia maata te tuaanga i Te Punanga Tiaki kia tere atu i te 22,000,000 kopi i roto i te 132 au reo​—121 to teianei kua nenei aiteiteia mai. Mei teaa ra te tau e ko te tuaanga maata katoa i te makatini akonoanga i runga i te enua nei ka tau ei tetai te akamaata ra i te ingoa o te Atua mou, koia a Iehova!

Tetai Tamaanga Rave Tamou Marieia

15. Eaa te tama marieanga tei akamataia noatu rai i mua ake i te 1914 ra?

¹⁵ I te tuatau o etai 40 mataiti tae roa mai ki te akamata anga o to Karaiti tutara anga i te rangi ra i te 1914, kua akamataraia mai te Aronga Apiipii Pipiria i te au apiianga e manganui a Kerititome kare no te Pipiria, mei te papetito anga tamariki rai, te meta tangata mate kore ra, te purukatorio, te ai tamamae anga i era, e te atua Toru Tai ra. Inara e Maata atu te tuatau kapitiia mai no te takore atu i te au manako tarevake katoa ra. Ei akatauanga, i te au 1920 ra e manganui te Aronga Apiipii Pipiria tei mou ra i tetai pine tei akatutu maira i tetai koroti e te korona, e kua akono katoa ratou i te Kiritimiti e etai atu au orote peikani ra. Inara, no te akamori anga kia ma, ka tau te au akamori itoro kia takoreia atu. Ka tika ei te Tuatua a te atua koia te Pipiria tapu, ei tumuanga okotai no te akarongo Kerititiano e te aerenga no te oraanga. (Isaia 8:19, 20; Roma 15:4) E rave anga tarevake tikai kia kapiti atu ki te Tuatua a te Atua me kare kia kiriti ke atu i tetai ua atu apinga mei te reira ra.​—Deuteronomi 4:2; Apokalupo 22:18, 19.

16, 17. (a) Eaa te manako tarevake ta te pupu tangata tiaki ra i mou no etai raungauru mataiti? (e) Eaa te akataka anga tika no te “atarau” e te “pou” i “Aiphiti” ra?

¹⁶ Tetai akatauanga te ka akaketaketa mai i te puapinga o teianei kaveinga koia oki. I te 1886 i ta C. T. Russell nenei anga i tetai puka tei tapaia ra ko The Divine Plan of the Ages, e papaanga to teianei puka tei kapiti ra i te au mataiti o te tangata nei ma te Great Pyramid of Egypt. Kua manakoia e ko teianei akamaara anga no Pharao Khufu ko te pou ia tei taikuia ra ia Isaia 19:19, 20: “Kia tae ki taua rā, ei atarau ta Iehova ki rotopu i te enua ra i Aiphiti, e tetai pou na Iehova i te pae o te reira ki vaitata uaorai; Ei akairo oki te reira, e ei kite na Iehova Sabaota ra i taua enua ra i Aiphiti.” Eaa te pirianga o te pyramid ra ma te Pipiria? Ei akatauanga, ko te roa o etai aerenga i te Great Pyramid ra kua tuatuaia te akakite ra i te tuatau no te akamataanga o te “mate maata” ia Mataio 24:21, ko tei manakoia i reira ra. Kua riro tetai papaki o te Aronga Apiipii Pipiria kia akapou taime i te vaitoanga i etai au tu tuke o te pyramid ra kia akataka i taua au tumu ra i te ra e aere atu ei ratou ki te rangi!

¹⁷ Ko teianei apinga karangaia e Pipiria i roto i te Mato kua manako teiteiia e tetai papaki no etai raungauru mataiti, tae roa mai te au itiu Punanga Tiaki o Noema 15 e to Titema 1, 1928, tei akataka meitaki maira e kare a Iehova e anoano i tetai apinga patuia i te mato e te au Pharao peikani ma te au akairo temoni no te aronga akara etu kia akapapu mai i te kite tei orongaia mai i te Pipiria ra. Kareka ra, kua kiteia i ta Isaia totou te aiteanga i te pae vaerua. Mei ta Apokalupo 11:8, ko “Aiphiti” e akatutu anga no te ao o Satani. Te ‘atarau a Iehova’ te akamaara maira kia tatou i te au atinga arikiia tei orongaia e te au Kerititiano akatainuia ra ia ratou e noo ra ei tangata ke no te tuatau poto i teianei ao. (Roma 12:1; Ebera 13:15, 16) Ko te pou i te “pae [o Aiphiti]” te tou maira i te putuputuanga o te au Kerititiano akatainuia ra, “ko te pou e te rangorango o te tuatua mou” e te mou ra ei tetai kite i “Aiphiti,” koia te ao nei te vaitata ra ratou i te akaruke mai.​—1 Timoteo 3:15.

18. (a) Akapeea ta Iehova rave uaanga i te akataka i te au tumu na te Aronga Apiipii Pipiria ngakau tae ra? (e) Me ka kite te Kerititiano e ngata kia akataka i tetai Tuatua Tapu, eaa tetai tu manako pakari kia akonoia?

¹⁸ I te topa aere anga te au mataiti, kua rave ua atu a Iehova i te akataka anga mai i te tuatua mou, kapiti katoa tetai kiteanga marama o tana tuatua totou. (Maseli 4:18) I teianei au mataiti ua akenei, kua akamaroiroiia mai tatou kia akara akaou ma te kite oonu i​—roto i etai au apinga—​te uki te ka kore e takake atu i mua ake ka tae mai te openga, te parapore no te au mamoe e te au puakanio, te apinga rikarika e te tuatau e tu ei ki te ngai tapu, te koreromotu ou, te akatuke anga, e te orama iero no te puka a Ezekiela. Penei ka raveanga ngata i etai tuatau kia kite i taua au akataka anga ou ra, inara ko te au tumu no ratou ka riro kia marama atu i muri akera. Me ka kore tetai Kerititiano e kite tikai i tetai akataka anga i tetai tuatua tapu, ka tau aia kia akarongo akaou i te au tuatua a te peroveta ko Mika ra: “E tapapa au i te Atua o toku nei ora.”​—Mika 7:7.

19. Akapeea ta te toenga o tei akatainuia e to ratou au oa mamoe ke atu akaori anga i te mataku kore mei te riona rai i teianei tuatau openga nei?

¹⁹ E akamanako ana e “kua kapiki ua maira [te tangata tiaki] mei te liona ra: ‘E taku Atu e, te tapapa nei au e po ua atu te rā, e tu oki au i toku tiaki anga nei, e ao ua ake te au po katoa nei.’” (Isaia 21:8) Kua akaari te toenga o tei akatainuia ra i te mataku kore mei te riona rai i te akakite atea anga i te akonoanga pikikaa e te akakiteanga ki te au tangata i te aerenga rangatira. (Apokalupo 18:2-5) Ei “tavini akono meitaki e te pakari,” kua oronga mai ratou i te au Pipiria, te au makatini, e etai atu au puka i roto i te au reo tini​—‘e te kai i te ora mou ra.’ (Mataio 24:45) Kua rave ratou i te arataki i te akaputu anga i te “aronga maata rava . . . no te pa enua ravarai, e te au kopu ravarai, e te au iti-tangata ravarai, e te au reo katoa oki.” Ko teianei aronga kua tama katoaia i te toto oko o Iesu e kua akaari oki ia ratou uaorai i te ngakau riona i te akonoanga “akamori i [te Atua] i te po e te ao.” (Apokalupo 7:9, 14, 15) Eaa te uua anga i teianei mataiti i topa no te pupu meangiti te ora nei o te Au Kite akatainuia o Iehova ra e to ratou au oa oki, koia te urupu maata ra? Na ta tatou atikara e aru maira e akakite mai.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

Maara Ainei ia Koe?

• Eaa te au kite ta Iehova i akatu mai i te au mataiti kua topa?

• Eaa te akamata anga mai o Babulonia Maata ra?

• Eaa ra a Iehova i tuku ei ia Ierusalema, te oire maata o tona iti tangata te au kite ra kia akapouia i te 607 M.T.N.? e i te 70 T.N.?

• Eaa te vaerua ta te pupu tangata tiaki o Iehova ra e to ratou au oa oki i akaari mai?

[Tutu i te kapi 7]

“E taku atu e, te tapapa nei au e po ua atu te rā”

[Au Tutu i te kapi 10]

Te manako tamou marie ra te pupu tangata tiaki a Iehova i ta ratou angaanga