Akapapa a Paulo i te Au Akaputuanga Tauturu No te Aronga Tapu
KO TE au manako pae vaerua te au mea puapinga maata ki te au Kerititiano mou. Noatu rai, ko te manakoanga i te meitaki pae kopapa o tetai ke e mea puapinga maata katoa kia ratou. Kua oronga putuputu ratou no te aronga te kite ra i te tu ngata. Te akakeu ra te aroa taeake i te au Kerititiano kia tauturu i te au taeake akarongo tei o atura ki roto i te tu ngere anga.—Ioane 13:34, 35.
Kua akakeu te aroa i tona au taeake e te au tuaine pae vaerua i te apotetoro ko Paulo kia akapapa i tetai koi anga moni i roto i te au putuputuanga i Akaia, Galatia, Makedonia, e te tapere ko Asia. Na teaa i raveiai teianei? Akapeea te porokaramu tauturu anga i te akapapa angaia? Eaa te tupu anga? E eaa oki tatou ka akamanako atu ei i tei tupu ra ki reira?
Te Turanga o te Putuputuanga i Ierusalema
I muri ake ia Penetekote 33 T.N., te au ngati Iuda e te au poroteraita no etai atu ngai tei riro mai ei au pipi ia Penetekote kua vai atu ki Ierusalema no tetai taime kia apii maata atu no te akarongo mou ra. I te ngai i anoanoia, kua tauturu mataora ua te aronga akamori ra kia akono i te apainga teiaa no taua nooanga tei akatotoaia ra. (Angaanga 2:7-11, 41-44; 4:32-37) Te tupu anga pekapeka o te au tangata penei kua akatupu kia tere atu te umuumu anga i te akamata anga te au tangata ngati Iuda ra i te meameaau anga e te pupu ta anga. Inara, kia kore ei e matepongi te au pipi a Karaiti, kua raveia te tua anga apinga ki te au vaine takaua tei ngere ra i te au ra. (Angaanga 6:1-6) Kua takinga kino a Heroda uaorai i te putuputuanga, e i rotopu i te 40 T.N., kua maata roa te onge kai i Iudea. No runga i te au pipi a Iesu ra, pouroa teia penei e tupu anga no ta Paulo i karanga ra, e “mamae maata,” “e au mate,” e “te noni anga i [ta ratou au] apinga.”—Ebera 10:32-34; Angaanga 11:27–12:1.
Vaitata i te 49 T.N., te vai kino ua ra te turanga. No reira i muri ake i te akatika anga e kia akono a Paulo i te aronga Kenitara ra i tana tutuanga, kua raurau atura Petero, a Iakoba, e Ioane iaia “kia akono i te aronga ao ra.” Ko ta Paulo ia i tauta i te rave.—Galatia 2:7-10.
Akapapaanga i te Koi Anga Moni
Na Paulo i akaaere i tetai koi anga na te au Kerititiano putaua i Iudea. Vaitata i te 55 T.N., kua tuatua atura aia ki to Korinetia: “I te tuatua i te apinga uipa na te aronga tapu ra, ko taku rai oki i poroaki i te au ekalesia i Galatia ra, e pera katoa kotou. Kia tae ki te rā mua o te ebedoma ra, e vaio ake kotou ravarai i tetai papaki moni ki roto i te vairanga ra, kia tau i ta te Atua akamanuia anga mai . . . [Ei reira] ko tei tau ia kotou, ko taku ïa e tono ma te leta ei apai i ta kotou apinga oronga ua ki Ierusalema.” (1 Korinetia 16:1-3) Okotai mataiti i muri akera kua tuatua Paulo e ko Makedonia e Akaia kua rave i te reira. E i te tukuna angaia te au moni ki Ierusalema, i te vai ua anga te au tereketi mei te tapere mai o Asia kua akakite mai e kua rave katoa te au putuputuanga i te reira ngai i te akaputuanga tauturu.—Angaanga 20:4; 2 Korinetia 8:1-4; 9:1, 2.
Kare e tangata i manonoia kia oronga kia maata atu i te ka tau iaia. Kareka ra, e tumu ia kia aiteite ra, kia riro tetai ua atu apinga maata ei tauturu atu i tei ngere i roto i te aronga tapu i Ierusalema e i Iudea ra. (2 Korinetia 8:13-15) “E oronga te tangata ravarai i tana i akakoro i roto i tona ngakau,” i na Paulo ei, “eiaa ma te noinoi, e mei te mea e no te umuumu: ko te tangata oronga ma te rekareka ta te Atua e inangaro.”—2 Korinetia 9:7.
Kua oronga te apotetoro i te tumu meitaki ki to Korinetia ra kia oronga ua. ‘Kua riro a Iesu kia putaua no ratou ra, e kia riro ratou ei apinganui’ i te pae vaerua. (2 Korinetia 8:9) E mea tika e ka anoano ratou kia aru i tona vaerua oronga ua. Pera katoa, i te mea te akaapinganui ra te Atua ia ratou ‘no tetai ua atu tu oronga ua,’ kua tau e kia tauturu ratou i te oronga ki tei ngere ra o te aronga tapu ra.—2 Korinetia 9:10-12.
Tu Akono o te Aronga Rave Ra
E maata ta tatou ka kite no te oronga ua anga na te akamanakoanga i te tu akono o te aronga rave i te reira i te porokaramu tauturu anga i te anere mataiti mua ra no te aronga tapu. Kua mamao ke atu te koi anga moni i to te manako anga no te aronga akamori putaua o Iehova ra. Kua akakite mai e te vaira te tapeka anga taeake i rotopu i te au Kerititiano ngati Iuda e te Kenitara. Te oronga anga e te arikianga i te au akaputuanga tauturu kua akakite i te taokotaianga e te oa anga i rotopu i teia aronga Kenitara e te ngati Iuda ra. Ta ratou orongaanga e apinga kopapa e te apinga vaerua oki.—Roma 15:26, 27.
Penei kare a Paulo i akamata ana i te pati atu i te au Kerititiano Makedonia ra kia rave kapiti atu—no te mea te oonu ra ratou i roto i te putaua. Inara, ‘kua pati ua ratou i te tika kia oronga.’ No teaa, noatu te tupu ra kia ratou ‘e maata ua atu rai to ratou putaua’ kua oronga rekareka i tei tika ia ratou ‘e maata atu rai’! (2 Korinetia 8:1-4) I te akara anga to ratou timata anga maata kua kapiti i te au akaapa anga e te rave ra ratou i tetai akonoanga tau kore i te ture no to Roma. No reira te kiteia ra e te tangi ra ratou i to ratou au taeake Iudea ra, tei mamae aiteite ra no te au tu ngata.—Angaanga 16:20, 21; 17:5-9; 1 Tesalonia 2:14.
Noatu e kua taangaanga ana a Paulo i te maroiroi akamata anga o to Korinetia no te koi anga moni kia akamaroiroi atu i to Makedonia ra, kua topa mai te tu maroiroi o to Korinetia ra. I teianei kua taiku te apotetoro ra i te tu oronga ua o to Makedonia ra kia akakeu i to Korinetia ra. Kua kite aia e ka tau kia akamaara atu kia ratou e kua tae ki te tuatau kia akaoti i ta ratou i akamata ra i te mataiti i mua akera. Eaa ra tei tupu?—2 Korinetia 8:10, 11; 9:1-5.
Kua akamataia e Tito te koi anga moni i Korinetia, inara kua tu mai te au manamanata penei kua akakore i tana au tauta anga. I muri ake i te uriuri manako anga ma Paulo i Makedonia ra, kua oki atu a Tito ma etai tokorua ke atu kia akamaroiroi i te putuputuanga i Korinetia e kia akaoti i te koi anga moni. Penei kua akakite reka kore tetai papaki e kua tauta Paulo kia akavare i to Korinetia ra. No reira paa aia i tono atu ei e toru nga tangata kia akaoti i te koi anga ra e kua oronga i etai au akapaapaa anga no ratou tataki tai ra. “Te matakite nei oki matou i teia, kia kore rava tetai e akakino mai ia matou i taua apinga maata i tukuia atu e matou nei,” ta Paulo i tuatua. “I te akono atea marie anga i te mea tika, eiaa i mua i te aroaro o te Atu anake ra, i mua katoa ra i te aroaro o te tangata.”—2 Korinetia 8:6, 18-23; 12:18.
Apaianga i te Akaputuanga Tauturu
Kia tae ki te tuatau tupuanga rau o te 56 T.N., kua papa te moni orongaia maira kia apainaia atu ki Ierusalema. Ka aere kapiti katoa a Paulo ma te aronga ikiia e te aronga akaputu ra. Te tuatua ra Angaanga 20:4 “Kua kapiti mairā Sopatero i Berea i tona tere ki Asia; to Tesalonia ra, ko Arisetareko ïa ma Sekuno; to Derebe ra, ko Gaio ïa ma Timoteo oki; to Asia ra, ko Tukiko ïa e ko Terophimo.” I te akara anga, i roto ia ratou ra ko Luka katoa tetai, penei koia kua akono i ta te au Kerititiano i Philipi ra. No reira, e iva katoa au tangata tei aere atura i te reira tere rave angaanga.
“E mea tika ko te moni katoa i akaputuia ra no taua koi anga ra e maata ia,” i akakite ei tetai tangata kite ko Dieter Georgi, “no te mea te au tauta anga openga ra, kapiti katoa ia Paulo e te au tereketi e manganui ra, kare e tau no tetai raveanga maata e te taitaia me kare ia i rava kia peraia.” Kua rave taua pupu ra kare e kia akapapu anake i te tinamou anga mari katoa ra kia paruru ia Paulo mei tetai ua atu akaapa anga no te tiratiratu kore. Te aronga tei tonokia ra no te au putuputuanga Kenitara ki mua i te aroaro o te aronga tapu i Ierusalema ra.
I te tere atu anga mei Korinetia ki Arama, kua itae atu taua tere ra ki Ierusalema i te Pasa. Inara, na tetai tuatua no tetai akakoroanga kia tamate ia Paulo kua akariro kia tauiia te au parani. (Angaanga 20:3) Penei kua manako tona au enemi kia tamate atu iaia i te moana ra.
E au manako taitaia ke atu to Paulo. I mua ake i te akarukeanga, kua tata aia ki te au Kerititiano i Roma kia pure e ‘kia ora aia i te aronga akarongo kore i Iudea ra; e tana i rave na to Ierusalema ra, kia āriki meitakiia mai e te aronga tapu ra.’ (Roma 15:30, 31) Noatu rai e kare e ekoko anga e ka ariki te aronga tapu ra i te au akaputuanga tauturu ma te akameitaki anga oonu, penei kua manako a Paulo no te taitaia te ka akatupuia e tona tae anga ki roto i te au ngati Iuda i reira.
Kua tuku tikai te apotetoro ra i te aronga putaua ki roto i tona manako. Noatu rai e kare te au Tuatua Tapu i akakite e i naea te akaputuanga tauturu i orongaia atu ei, kua akakeu te oronga atuanga i te taokotai anga e kua rauka i te au Kerititiano Kenitara ra kia akaari ki to ratou au oa akarongo Iudea ra i te akameitaki anga no te au apinganui pae vaerua no ko mai ia ratou ra. I to Paulo mama anga i te iero ra kare i roa i muri ake i tona tae atuanga ki Ierusalema kua akakeu i tetai tu pekapeka e kua apai mai i tona tapeka anga. Inara na teia i oronga kiaia i te au atianga kia akakitekite ki te au kavana e te au ariki katoa ra.—Angaanga 9:15; 21:17-36; 23:11; 24:1–26:32.
Ta Tatou Au Akaputuanga Tauturu i Teia Tuatau
Mei te anere mataiti mua mairai, e maata te au taui anga—inara kare te au kaveinga i raro ake i te au tumu ra. Te akakite tikaia ra te au Kerititiano i te au umuumu anga no te moni ra. Tetai ua atu tauturu anga moni ta ratou ka rave no te aronga tei ngere ra ka tau ei apinga oronga uaia, tei akakeuia e te inangaro no te Atua e no te au oa tangata ra.—Mareko 12:28-31.
Te akaari maira te au ravenga tauturu tei akonoia no te aronga tapu i te anere mataiti mua ra e ko te akaaere anga no taua akaputuanga tauturu ka tika kia akanoonoo meitakiia e kia akonoia na roto i tetai tu tika tikai. E tika, te kite maira te Atua ko Iehova i te au umuumu anga, e te oronga apinga maira aia no tana au tavini e raukai ia ratou te akakiteanga i te tuatua meitaki o te Patireia ma etai atura noatu te au tu ngata. (Mataio 6:25-34) Inara, ka rauka ia tatou katoatoa te rave i ta tatou tuanga, noatu eaa to tatou turanga i te pae apinga. Na te reira tu, ‘kia kore e akamaataia ta tei koi i te mea maata, e kia kore oki e akaitiia ta tei koi i te mea iti ra.’—2 Korinetia 8:15.