Te Au Manamanata o te Pupu Tuketuke
“PENEI TE TAU RA TE TU AITEITE, INARA KARE RAVA E RAUKA I TETAI MANA AKAAERE I TE ENUA NEI I TE AKARIRO I TE REIRA KIA TIKA TIKAI.”
I na Honoré de Balzac ei, e tangata Varani tata puka o te 19 anere mataiti. Te akatika ra ainei koe ki tana? E manganui te manako tika ra e kare e tau ana te au pupu tuketuke. Inara, noatu i roto i teia 21 anere mataiti, te akatakakeia nei rai te taiate tangata ki roto i te au pupu tuketuke te tu oraanga e manganui.
KUA manata tikai a Calvin Coolidge, e peretiteni no Marike mei te 1923 ki te 1929, no runga i te manamanata o te au pupu tuketuke te tu oraanga e kua tuatua no runga “i te akakore anga tikai i te tuketuke o te au pupu puapinga meitaki ra.” Noatu rai, i muri mai i etai 40 mataiti i to Coolidge vai anga ei peretiteni, ko te Kerner Commission, tei ikiia kia apii no runga i te au pirianga o te kara tangata, kua akakite i te tu mataku e i te openga ra ka riro mai a Marike ei nga taiate taki rua: “okotai e kerekere, tetai e teatea—kua akatakakeia e kare i aiteite.” Kua tuatua etai e kua tupu ke ana teia totou anga e “te tupu nei te akatakake anga i te pae puapinga e te kara tangata” i roto i taua enua ra.
Eaa ra i ngata ei i te akariro i te manako kia aiteite te tangata ravarai e kia tika tikai? Ko tetai tumu maata no te tu o te tangata. Kua tuatua a William Randolph Hearst e congressman i mua ana o te U.S. e: “Kua angaia mai te au tangata ravarai ma te aiteite i tetai ua tuanga, e ko te reira to ratou anoano kia kore e aiteite.” Eaa te aite anga o tana tuatua? Penei kua tuatua taka meitakiia te reira e te tangata Varani tata ko Henry Becque o te 19 anere mataiti: “Ko tei akariro i te tu aiteite ei pitiniti ngata koia oki te inangaro ra tatou i te reira e kia tau ma te aronga teitei atu ia tatou.” Tera te aite anga, te inangaro ra te tangata kia aiteite ma te aronga teitei atu ia ratou; inara kare te manganui e puareinga ana no te akameangiti mai i tei rauka meitaki ia ratou e te au tu tau na te tukuanga mai i te tu aiteite ki te aronga tei manakoia e ratou e tei raro ake ia ratou.
I te au tuatau i topa, kua anauia mai te au tangata ei aronga noa ua, e ko tetai o te aronga akaaere teitei, me kare ei au mema o te uanga ariki. Te tika nei rai te reira i roto i tetai au ngai. Inara, i roto i te maata anga o te au enua, na te moni—me kare ra te iti o te reira—te akataka ra me no roto mai tetai tangata i te pupu akaaka, rotopu, me kare teitei. Inara, te vaira tetai atu au akataka anga o te pupu, mei te kara tangata, te kite apiianga, e tei apiipiiia ra. I etai au ngai, kua riro te tu tane e te vaine ei tumu no te akapae ke, i te akamanako angaia te au vaine ei pupu akaaka.
Te Vaira Ainei te Manakonakoanga Marama?
Kua tauturu mai te papa anga ture a te au tikaanga tangata no te akakore i te au arairai anga o te pupu tuketuke. Kua akamanaia te au ture patoi i te akatuke anga i Marike. Kua tureia te akatakake anga i Aperika Tonga. Kua turea te tuikaa anga, noatu te vai nei rai, i roto i te maata anga o te ao. Kua akamana te au tukuanga tika i te pae ture i te tika anga a te au enua no tetai pupu tangata, e kua oronga mai te au ture patoi i te akapae ke i te maru anga ki etai au pupu tangata kare i manuia meitaki.
Te akakite maira ainei teia i te openga o te au pupu tuketuke te tu oraanga? Kare. Koi akaparuparuiai tetai au pupu tuketuke te tu oraanga i teianei, kua tupu mai tetai au tu ou o te akatakake anga. Te akakite ra te puka Class Warfare in the Information Age e: “I te akaraanga kare e tau ana te akapupu i te aronga puapinga e te aronga angaanga i teia tuatau, inara kua tupu ua teia no te mea kua akameangitiia teia au pupu ki roto i tetai au pupu rikiriki o te aronga riririri.”
Ka akatakake ua atu ainei te au pupu tuketuke te tu oraanga i te au tangata? Mei ta te atikara e aru mai nei e akaari maira, kare te turanga e puapinga kore ana.