Eaa ka Akonoiai te Kaikai Anga Aiai a te Atu?
“I rauka oki iaku i te Atu taku i tuku katoa atu kia kotou na.”—1 KORINETIA 11:23.
1, 2. Eaa ta Iesu i rave i te po Pasa i te 33 T.N.?
TEI reira te Tamaiti anau tai a Iehova. E pera katoa te 11 tangata tei ‘noo tamou kiaia i tona au timataanga.’ (Luka 22:28) E aiai Paraparau te reira, ia Mati 31, 33 T.N., e penei kua akamanea tetai marama ki i te au rangi i runga ake ia Ierusalema. Koi akamutu ua akera ia Iesu Karaiti e tana au apotetoro i te akonoanga i te Pasa. Kua akaunga ke atura ia Iuda Ikariota pikikaa, inara kare i tae mai ake te taime no tetai papaki i te akaruke. No teaa ra? No te mea kua vaitata ia Iesu i te rave i tetai mea puapinga maata tikai. Eaa te reira?
2 I te mea e tei reira te tangata tata Evangeria ko Mataio, e tuku mai ana e nana e akakite mai kia tatou. Kua tata aia e: “Kua rave iorā Iesu i te manga, e kua akameitaki atura, vavaʼi iora, tuku atura ki te au pipi, na ko atura, Ka rave, ka kai; ko toku kopapa teia. Kua rave iora aia i te kapu, akameitaki atura, tuku atura kia ratou ra, na ko atura, Ka inu na kotou ravarai; Ko toku ïa toto teia, no te koreromotu ou ra, tei akamaringiia no te tangata e manganui, kia matara te ara.” (Mataio 26:26-28) Ka rave uaia ainei teia tupu anga e okotai ua rai taime? Eaa ra tona puapinga? E aite anga ainei to te reira no tatou i teia tuatau?
“E Pera Katoa”
3. No teaa ra ta Iesu i rave ra i te po o Nisana 14, 33 T.N., i riro ei mea puapinga tikai?
3 Te takainga ta Iesu Karaiti i rave i te po ia Nisana 14, 33 T.N., kare e ko tetai apinga i tupu ua i roto i tona oraanga. Kua uriuri manako te apotetoro ko Paulo i te reira i te tata anga ki te au Kerititiano akatainuia i Korinetia, te ngai te aru uaia ra rai te akaraanga e tere atu i te 20 mataiti i muri mai. Noatu rai e kare a Paulo ma Iesu e te au apotetoro e 11 i te 33 T.N., kua papu iaia i te kite mei etai papaki o te au apotetoro e eaa tei tupu i taua atianga. Pera katoa, kua papu rai ia Paulo e kua rauka mai te akapapuanga no te au tu o taua tupu anga na roto i te akamaara anga akauruia. Te na ko maira a Paulo e: “I rauka oki iaku i te Atu taku i tuku katoa atu kia kotou na e, kua rave te Atu ra ko Iesu i te manga i te po i pikikaaia mai ei aia ra: E oti akera iaia te akameitaki, vavaʼi iora, na ko atura, Ka rave mai, ka kai, ko taku kopapa teia, i atiatiia no kotou nei: e pera kotou ei manako anga iaku. E kua pera katoa oki i te kapu, kia oti ake tana kai anga, na ko atura, Teianei kapu, ko te koreromotu ou ïa i toku nei toto, e pera katoa kotou kia inu ei manako anga iaku.”—1 Korinetia 11:23-25.
4. Eaa te au Kerititiano i akono ei i te Kaikai Anga Aiai a te Atu?
4 Kua akapapu mai te tangata tata Evangeria ko Luka e kua akaue a Iesu e: “E akapera kotou ei manako anga iaku.” (Luka 22:19) Kua uri katoaia teia au tuatua e: “E rave i teia ei akamaara anga iaku” (Today’s English Version) e “E akapera ei akamanakoanga iaku.” (The Jerusalem Bible) Ko te tika, kua uri putuputuia teia akonoanga ki te Akamaara Anga i to Karaiti matenga. Kua kapiki katoa a Paulo i te reira e ko te Kaikai Anga Aiai a te Atu—e akataka anga tau, i te mea e kua akanooia teia i te po. (1 Korinetia 11:20) Kua akaueia te au Kerititiano kia akono i te Kaikai Anga Aiai a te Atu. Inara eaa i akanooiai teia akonoanga?
Eaa i Akanooiai te Reira
5, 6. (a) Eaa tetai tumu i akanoo ei a Iesu i te Akamaara Anga? (e) E oronga mai i tetai atu tumu i akanooiai te Kaikai Anga Aiai a te Atu.
5 Okotai tumu eaa i akanooiai te Akamaara Anga te piri atura ki tetai akakoroanga tei akonoia e to Iesu matenga. Kua mate aia ei tangata mou i te tu ngateitei o tona Metua i te rangi. No reira kua akapapu a Karaiti ia Satani te Tiaporo ra, e ei pikikaa, tei akaapa pikikaa ana e kua tavini te au tangata i te Atua no te au manako noinoi. (Iobu 2:1-5) Kua akapapu tiratiratu maira to Iesu matenga i teia akaapa anga pikikaa e kua akamareka i to Iehova ra ngakau.—Maseli 27:11.
6 Ko tetai tumu e eaa ra i akanooiai te Kaikai Anga Aiai a te Atu e kia akamaara mai kia tatou e na roto i tona matenga ei tangata tiama, ara kore ra, kua ‘oronga [a Iesu] i tona ora ei oko no te tangata e manganui.’ (Mataio 20:28) Te ara anga te tangata mua i te Atua, kua ngere iaia te oraanga tangata tiama e tona au manakonako anga katoatoa. Inara, te karanga ra a Iesu e: “I aroa mai te Atua i to te ao nei, kua tae rava ki te oronga anga mai i tana Tamaiti anau tai, kia kore e mate te akarongo iaia, kia rauka ra te ora mutu kore.” (Ioane 3:16) E tikai, e “utunga te mate no te ara; kareka te ora mutu kore ra, e mea oronga uaia mai e te Atua i roto i to tatou Atu ia Iesu Mesia.” (Roma 6:23) Te akonoanga i te Kaikai Anga Aiai a te Atu te akamaara maira kia tatou i te aroa maata tei akaariia e Iehova raua ko tana Tamaiti te kapiti atura ma to Iesu atinga mate. Ka tau kia ariki tatou i taua aroa ra!
Akono Anga i te Reira Aea?
7. I akapeea te au Kerititiano akatainuia i kai ‘putuputu’ ei i te Akamaara Anga?
7 No runga i te Kaikai Anga Aiai a te Atu, te karanga ra a Paulo e: “Kua kai anake kotou i teianei manga, e kua inu i teianei kapu, kua akakite ïa kotou i te matenga o te Atu, e tae ua mai aia ra.” (1 Korinetia 11:26) Te kai ra te au Kerititiano tataki tai akatainuia i te au oroa Akamaara Anga e tae ua atu ki to ratou matenga. No reira, i mua i te aroaro o te Atua ko Iehova e te ao, kua akakitekite ripiti ratou i to ratou akarongo i roto i te akapapa anga a te Atua no te atinga oko o Iesu.
8. Eaa te roa te akono anga te pupu o te aronga akatainuia i te Kaikai Anga Aiai a te Atu?
8 Eaa te roa te akono anga te au pupu Kerititiano akatainuia i te Akamaara Anga i to Karaiti matenga? “E tae ua mai aia ra,” i karangai a Paulo, tera te aiteanga e ka tupu ua atu teia au akonoanga e tae ua atu ki to Iesu taenga mai no te apai i tana au pipi akatainuia ki te rangi na roto i tetai tuakaou anga i te tuatau o tona “parutia.” (1 Tesalonia 4:14-17) Te rotai ra teia ki te au tuatua a Iesu ki te 11 apotetoro tiratiratu: “E kua oti anake i te akamaneaia e au ra, ka oki mai au, e arataki ia kotou ki oku ra; ei reira katoa kotou, i te ngai e nooia e au ra.”—Ioane 14:3.
9. Eaa te aite anga o ta Iesu tuatua tei tataia ia Mareko 14:25?
9 I to Iesu akanoo anga i te Akamaara Anga, kua taiku aia ki te kapu uaina e kua akakite atura ki tana au apotetoro tiratiratu e: “Kare rava au e inu akaou i to roto i te ua vine nei, e tae ua atu ki te rā e inu ei au i te wina ou i te basileia o te Atua ra.” (Mareko 14:25) I te mea e kare a Iesu e inu i te uaina tika tikai i te rangi, te manako tikai ra aia i te rekareka te akatutuia maira i tetai au taime e te uaina ra. (Salamo 104:15; Koheleta 10:19) Te kapiti anga i te Patireia ka riro ia ei tupu anga rekareka te anoanoia ra e ia e tana au pipi ma te tapapa anga maata.—Roma 8:23; 2 Korinetia 5:2.
10. Mei teaa te putuputu me akonoia te Akamaara Anga?
10 Ka tika ainei kia akamaaraia to Iesu matenga i te au marama ravarai, i te au epetoma ravarai, me kore i te au ra ravarai? Kare. Kua akanoo a Iesu i te Kaikai Anga Aiai a te Atu e kua tamateia i te ra o te Pasa, tei akonoia “ei manakoanga” i to Iseraela akaora angaia mei te tapeka anga a Aiphiti i te 1513 M.T.N. (Exodo 12:14) Kua raveia te Pasa e okotai taime i te mataiti, i te ra 14 o te marama ngati Iuda ko Nisana. (Exodo 12:1-6; Levitiku 23:5) Te akakite maira teia e kia akamaara putuputu anake uaia to Iesu matenga mei te Pasa—okotai taime i te mataiti—kare i te au marama ravarai, i te au epetoma ravarai, me kore i te au ra ravarai.
11, 12. Eaa ta te tuatua enua e akaari maira no runga i te au akamaaraanga mua o te Akamaara Anga?
11 No reira, e mea tau i reira kia akonoia te Akamaara Anga e okotai taime i te mataiti o Nisana 14. Te karanga ra tetai tata anga no te papaanga e: “Kua kapikiia te au Kerititiano o Asia Minora e ko te au Quartodeciman [Aronga Ngauru ma A] mei ta ratou peu no te akono anga i te pascha [Kaikai Anga Aiai a te Atu] te tupu tikai ra i te ra 14 o Nisana . . . Penei ka topa atu te ra ki te Varaire me kore i tetai ua atu au ra o te epetoma.”—The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, Voriumu IV, kapi 44.
12 Te tuatuaanga no runga i te ravenga i te rua anere mataiti T.N., te karanga ra te tata tuatua enua ko J. L. von Mosheim e te akono ra te au Quartodeciman i te Akamaara Anga o Nisana 14 no te mea “kua tamanakoia e ratou te akaraanga o Karaiti e mei ta ratou aruanga rai i te ture.” Te tuatua ra tetai tata tuatua enua e: “Te taangaanga anga a te au ekaretia o Asia kua tamou ua atu mei ta te ekaretia o Ierusalema. I te rua anere mataiti i ta ratou Pascha i te ra 14 o Nisana kua akamaara teia au ekaretia i te akaora anga tei rauka mai no te matenga.”—Studia Patristica, Voriumu V, 1962, kapi 8.
Aiteanga o te Varaoa
13. Eaa te tu o te varaoa ta Iesu i rave i te akanoo anga i te Kaikai Anga Aiai a te Atu?
13 I te akanoo anga a Iesu i te Akamaara Anga, “kua rave iorā Iesu i te manga, kua akameitaki atura, vavaʼi iora, tuku atura [ki te au apotetoro] ra.” (Mareko 14:22) Ko te varaoa tei rauka mai i taua atianga ra tei oti ua akera i te taangaangaia i te Pasa. (Exodo 13:6-10) I te mea e kua tunuaia kare i akaopueia, e paraa e te atiati e kia vavaiia no te tuaanga. I to Iesu akarava temeio anga i te varaoa no te au tauatini, e paraa katoa rai e te atiati te reira, kua vavai aia i te reira kia rauka te reira i te tuaia. (Mataio 14:19; 15:36) No reira, i te akaraanga, te vavai anga i te varaoa Akamaara Anga kare i te aiteanga i te pae vaerua.
14. (a) Eaa ka tau ei kia akaopue koreia te varaoa Akamaara Anga? (e) Eaa te varaoa te ka raveia mai me kore te ka tunuia i te Kaikai Anga Aiai a te Atu ra?
14 No runga i te varaoa tei taangaangaia i te akanoo anga i te Akamaara Anga, kua tuatua a Iesu e: “Ko taku kopapa teia, i atiatiia no kotou nei.” (1 Korinetia 11:24; Mareko 14:22) E mea tau i reira te varaoa e kia akaopue koreia. No teaa ra? No te mea te akatutu maira te opue i te kino, te rave kino, me kare te ara. (1 Korinetia 5:6-8) Te komono ra te varaoa i to Iesu kopapa tangata tiama e te ara kore, ma te tau e kua orongaia ei atinga oko. (Ebera 7:26; 10:5-10) Te tamou manako ra te Au Kite o Iehova i teia e te aru ra i te akaraanga tei akanooia e Iesu na te taangaanga anga i te varaoa akaopue kore i te au akonoanga Akamaara Anga. I roto i etai au turanga, kua rave ratou i te au matzo ngati Iuda kare i tamitiia kare tetai atu au apinga i kairoia mai, mei te au oniani me kore te au ua moa. Me kare, ka rauka te varaoa akaopue kore i te maaniia ki tetai manga varaoa mata whole-grain (te ka rauka, te titona) te ka kairoia ma tetai manga vai. Kia rora angiangiia te varaoa mata e kia tunuia ki runga i tetai pa tainuia e tae roa kia maro e kia atiati te varaoa.
Te Aiteanga o te Uaina
15. Eaa to roto i te kapu i te akanoo anga a Karaiti i te Akamaara Anga o tona matenga?
15 I muri ake i te tua aere anga i te varaoa akaopue koreia, kua rave maira a Iesu i tetai kapu, “oti akera i te akameitaki, tuku atura kia ratou [te au apotetoro] ra, kua inu iora ratou ravarai.” Kua akataka a Iesu e: “Ko toku toto teia, no te koreromotu ou ra, tei akamaringiia no te tangata e manganui.” (Mareko 14:23, 24) Eaa to roto i te kapu? E uaina akaopueia, kare i te vai o te vine akaopue koreia. Me taiku ana te au Tuatua Tapu ki te uaina, kare e ko te vai o te vine akaopue kore te tuatua ia ra. Ei akatauanga, ko te uaina akaopueia, kare ko te vai o te vine, te ka akangaae i te “āriki taito,” mei ta Iesu e tuatua ra. E kua akaapa te au enemi o Karaiti e te “inu wina” ra aia. E puapinga kore ua te reira akaapa anga me e vai ua no te vine te uaina. (Mataio 9:17; 11:19) Kua inuia te uaina i te tuatau akonoanga i te Pasa, e kua taangaanga a Iesu i te reira i te akanoo anga i te Akamaara Anga o tona matenga.
16, 17. Eaa te uaina te tau ra no te akonoanga i te Akamaara Anga, e no teaa ra?
16 Ko te uaina muramura anake te akatutu anga tau eaa tei komonoia i to roto i te kapu, koia oki, to Iesu toto akamaringiia. Kua tuatua aia uaorai e: “Ko toku toto teia, no te koreromotu ou ra, tei akamaringiia no te tangata e manganui.” E kua tata te apotetoro ko Paulo e: “Kua kite oki kotou [te au Kerititiano akatainuia] e, kare kotou i okoia i te mea kino ua ra, mei te ario, e te auro, i ta kotou tuatua marikoanga kore i tukuia mai e to kotou ai metua ra, I te toto apinga maata ra o te Mesia ra, mei to te punua mamoe kino kore e te maki kore.”—1 Petero 1:18, 19.
17 Kare e ekokoanga e e uaina muramura vine ta Iesu i taangaanga i te akanoo anga i te Akamaara Anga. Inara, ko tetai au uaina muramura i teia tuatau, kare e meitaki ana no te mea kua kairoia ratou ki te au spirit me kare ki te brandy me kore kua kapitiia mai te au apinga vairakau e te au mea takavakava kia ratou. Kua rava ua to Iesu toto, kare e anoanoia atu tetai apinga kia kapitiia mai ki te reira. No reira, kare e tau ana te au uaina mei te port, te sherry, e te vermouth. Ka vai i roto i te kapu Akamaara Anga te uaina muramura tavene koreia e te kairo koreia. Ka meitaki te uaina muramura tavene koreia o te vine maani uaia ki te kainga, e te au uaina mei te burgundy muramura e te claret.
18. Eaa ra a Iesu i kore ei e rave i tetai temeio te piri atura ki te varaoa e te uaina Akamaara Anga?
18 Te akanoo anga i teia kaikai, kare a Iesu i rave ana i tetai temeio, na te taui anga i te au oroa ki roto i tona kopapa tika tikai e te toto. Te kai anga i te kiko tangata e te inu anga i te toto ra e kai tangata ia, te aati ra i te ture a te Atua. (Genese 9:3, 4; Levitiku 17:10) Tei ia Iesu rai tona kiko kopapa katoa e tona toto katoa. Kua orongaia tona kopapa ei atinga tiama, e kua akamaringiia tona toto i tera mai avatea o taua ra ngati Iuda, ia Nisana 14. No reira, te varaoa e te uaina Akamaara Anga e akatutu uaia, te akatutu maira i to Karaiti kiko e te toto.a
Te Akamaara Anga—Tetai Kaianga Atinga Au
19. Eaa ka taangaangaiai e tere atu e okotai mereki e te kapu i te akonoanga i te Kaikai Anga Aiai a te Atu?
19 Te akanoo anga a Iesu i te Akamaara Anga, kua pati atu aia i tana au apotetoro tiratiratu kia inu mei roto i taua kapu ra. Te karanga ra te Evangeria a Mataio e: “Kua rave iora [a Iesu] i te kapu, akameitaki atura, tuku atura kia ratou ra, na ko atura, Ka inu na kotou ravarai.” (Mataio 26:27) Te inuanga e tai ua “kapu,” kare e maata te au kapu, kare i akatupu ana i te manamanata, i te mea e i taua atianga e 11 ua aronga tei piri ki roto i te kai anga e te noo ra i te kaingakai okotai e ka rauka i te pati aere i te kapu mei tetai ki tetai. I teia mataiti nei, e mirioni ua atu te ka akaputuputu mai no te Kaikai Anga Aiai a te Atu e tere atu i te 94,000 putuputuanga o te Au Kite o Iehova i te ao katoa. Ma te uipaanga e manganui no teia akonoanga i taua po ra, kare e okotai ua kapu te ka rauka i te taangaangaia no te katoatoa. Inara kua tamouia te kaveinga i roto i te au putuputuanga mamaata na te taangaanga anga i te au kapu e manganui kia rauka ratou i te pati aereia ki te aronga tei tae mai i roto i tetai ora tau meitaki ra. Ma te aiteite, e maata atu rai te mereki no te varaoa te ka taangaangaia. Kare i akakiteia mai ana tetai apinga i roto i te au Tuatua Tapu e ko te kapu me kore te karati uaorai ka tau no tetai akapapa anga takake. Inara, no te reira e te mereki ra ka tika kia akaata i te tu ngateitei o te tupu anga. E mea meitaki kia kore te kapu e akakiia ki runga roa kia kore oki e maringi mai te uaina me pati aereia.
20, 21. Eaa ra ka raukai ia tatou i te tuatua e e kaianga atinga au te Akamaara Anga?
20 Noatu e tere atu e tai mereki no te varaoa e tai kapu no te uaina te ka taangaangaia, e kaianga atinga au te Akamaara Anga. I Iseraela i taito ra, ka oronga tetai tangata i tetai kaianga atinga au na te apaianga i tetai manu ki te ngai tapu o te Atua, e ka taia te reira. Kua tauia tetai tuanga o te manu ki runga i te atarau, na te taunga akono ra tetai tuanga e na te au tamariki tamaroa taunga a Aarona tetai, e ko te tangata te oronga ra i te kaikai e tona ngutuare ra ka piri atu ki roto i te kaikai anga. (Levitiku 3:1-16; 7:28-36) E kaianga atinga au katoa te Akamaara Anga no te mea e piri anga taokotai te reira.
21 Kua o mai a Iehova ki roto i teia kaianga atinga au ei Tata no te akapapa anga. Ko Iesu te atinga, e ko te au Kerititiano akatainuia te kai ra i te au oroa ei aronga tei piri maira. Te kaikai anga i to Iehova kaingakai te akatutu maira e te au ra te aronga kai kiaia. Kia tau, kua tata a Paulo e: “Te kapu no te meitaki ta tatou e akameitaki nei, kare aina i te kapiti katoa anga i te toto o te Mesia nei? Te manga ta tatou e atiati nei, kare aina i te kapiti anga i te kopapa o te Mesia nei? No te mea okotai rai manga, ko tatou ravarai e manganui, okotai rai ïa kopapa: te kai katoatoa nei oki tatou i taua manga okotai ra.”—1 Korinetia 10:16, 17.
22. Eaa te au uianga no runga i te Akamaara Anga te vaira ei akamanakoanga na tatou?
22 Te Kaikai Anga Aiai a te Atu ko te akamaaraanga okotai anakeia no te akonoanga mataiti i rotopu i te Au Kite o Iehova. E mea tau teia no te mea kua akaue a Iesu i tana au pipi e: “E pera kotou ei manako anga iaku.” I te Akamaara Anga, ka akamaara tatou i to Iesu matenga, e matenga te mou ra i to Iehova ngateitei. Mei ta tatou i kite, i teia kaianga atinga au, te akatutu maira te varaoa i to Karaiti kopapa atinga tangata e te uaina ra tona toto akamaringiia. Inara, e tokoiti ua te kai ra i te varaoa e te uaina oroa. Eaa ra i akapera ei? E aite anga tikai ainei te Akamaara Anga no te au mirioni kare ei aronga te kai ra? E tikai, eaa te aite anga no te Kaikai Anga Aiai a te Atu kia koe?
[Tataanga Rikiriki i Raro]
a E akara i te Voriumu 2, kapi 271, o te Insight on the Scriptures, neneiia e te Au Kite o Iehova.
Eaa Taau Pau Anga?
• Eaa ra a Iesu i akanoo ei i te Kaikai Anga Aiai a te Atu?
• Mei teaa te putuputu me akonoia i te Akamaara Anga?
• Eaa te aiteanga no te varaoa akaopue kore Akamaara Anga ra?
• Eaa ta te uaina Akamaara Anga e akatutu maira?
[Tutu i te kapi 15]
Na Iesu i akanoo i te Kaikai Anga Aiai a te Atu