Ora Mai Mei te Oraanga Tuikaa​—I te Reira Taime e i Teianei

Tae a Blessinga ki Europa tei taputouia te ngai angaanga pakoti rauru. Inara i muri ake i te tai ngauru rā tona taia ua anga, pera katoa te tamataku anga kino ki tona ngutuare tangata i te kainga, kua māroia aia kia angaanga ei vaine akaturi.

Kua anoanoia a Blessing kia rauka e 200 ki te 300 moni europa i te po ei tutaki i te kaiou a te pu vaine e tere atu i te 40,000 tara europa.b “Kua manako ua au i te oro,” i karanga ai a Blessing, “inara kua mataku au i ta ratou ka rave ki toku ngutuare tangata. Kua manamanata au.” Aiteite teia tua ki te ā mirioni tuma tangata tei riro ei tuikaa i roto i te angaanga ainga i teianei ao.

Vaitata ki te 4,000 mataiti i topa akenei, kua okoia tetai mapu tona ingoa ko Iosepha e tona ai taeake. Kua taopenga aia ki roto i tetai ngutuare Aiphiti rongonui ei tuikaa. Kare a Iosepha i aite kia Blessing, kare aia i takinoia e tona pu i te akamataanga. Inara te kopae anga aia i te tu akainangaro o te vaine a tona pu, kua akaapaia aia no te kanga iaia. Kua tiria aia ki roto i te areauri.​—Genese 39:1-20; Salamo 105:17, 18.

E tuikaa a Iosepha no te tuatau taito; e tuikaa a Blessing no teia tuatau. E nga tangata raua tei ō ki roto i te angaanga akatuikaa i te tangata, e peu tei takino i te tangata kia rauka te moni.

AKARIRO TE TAMAKI I TE ORAANGA TUIKAA EI PITINITI MAATA

No te tamaki i riro ei te oraanga tuikaa ei ravenga māmā ua na te au pa enua. Karangaia e kua akaoki mai te Ariki o Aiphiti ko Thutmose III e 90,000 mouauri i muri ake i tetai tamaki anga i Kanaana. Kua taangaanga to Aiphiti ia ratou ei tuikaa ko auro, akatu iero, e te ko ana.

I raro ake i te Au Roma, kua riro te tamaki ei akatupu i te au tuikaa maata, e no te anoano o te au tuikaa kua tupu te tamaki. Kua tamanakoia te tae anga ki te anere mataiti mua, vaitata te apa o te tangata o Roma e tuikaa. E manganui te au tuikaa o Aiphiti e to Roma tei takinokinoia. Ei akaraanga, kua taea te 30 mataiti te oraanga o teia au tuikaa i roto i te ngai ko auro i Roma.

I te tuatau i aereia, kua kino ua atu te oraanga tuikaa. Mei te 16 ki te 19 anere mataiti, kua riro te angaanga tuikaa i rotopu ia Aperika e Marike ei pitiniti puapinga rava atu i teianei ao. ‘Kua tamanakoia i rotopu i te 25 e te 30 mirioni tane, vaine, e te tamariki tei opuia e kua okoia,’ karanga ai tetai ripoti UNESCO. E anere ua atu tauatini tuma tei karangaia e kua mate i te tuatau teretere anga na runga i te moana Atlantic. Ripoti a Olaudah Equiano, e tuikaa tei ora mai: “Te aue anga vinivini a te au vaine, e te ngunguru o te aronga e mate ra, no te kino rava e ngata i te akamanako.”

Ma te maromaroa, kare te oraanga tuikaa i te tumatetenga ua no te tuatau i topa. Mei te 21 mirioni tane, vaine e te tamariki te angaanga nei rai ma te tutaki meangiti e me kare, i karanga ai te International Labour Organization. E angaanga ana te au tuikaa o teia tuatau ki roto i te au ngai ko auro, te au are toa tau kore, te au ngai maani piriki, te au are akaturi, e te au kainga o te tangata. Noatu e kare teia e tau ki te ture, te tupu maata ua atura teia oraanga tuikaa.

OROANGA KIA ORA

Kua riro te takinokino pakari ei tauta anga na te au tuikaa kia oro ma te ora. I te anere mataiti mua M.T.N., kua akatupu te tangata toa ko Spartacus e te 100,000 tuikaa i te patoi anga ia Roma ma te kore i autu. I te 18 anere mataiti, kua patoi te au tuikaa o te enua Caribbean o Hispaniola i to ratou au pu. No te takinokino pakari ta te au tuikaa i mamae i runga i te au pama to i tupu ei tetai tamaki e 13 mataiti te roa i akatupuia ai a Haiti ei enua takake i te mataiti 1804.

Inara te akaruke anga te ngati Iseraela ia Aiphiti, kua riro ei oro anga ora manuia rava atu i roto i te tuatua enua o te oraanga tuikaa. Penei e toru mirioni tangata katoatoa tei akaoraia mei te oraanga tuikaa i Aiphiti. Kua tau ratou kia akarangatiraia. Kua akataka te Pipiria i to ratou oraanga i Aiphiti “ma te takinga-kinoia mai” ei tuikaa. (Exodo 1:11-14) Kua akaue tetai Pharao kia tamateia te au pepe tamaroa ei akaiti i te tangata Iseraela e maata maira.​—Exodo 1:8-22.

E mea umere te ora anga te ngati Iseraela i te takinokino anga tau kore a Aiphiti no te mea na te Atua uaorai i akatupu. “Kua kite oki au i to ratou mamae,” i akakite ei te Atua kia Mose. “E i aere mai nei au ki raro nei e akaora ia ratou.” (Exodo 3:7, 8) Tae mai ki teia rā, e akono ua ana te ngati Iuda i te Pasa i te au mataiti ei akamaara i teia.​—Exodo 12:14.

AKAKORE ANGA OPENGA O TE ORAANGA TUIKAA

“Kare oki e ngai apa i to tatou Atua ia Iehova,” i karanga ai te Pipiria, e te akapapu maira ia tatou kare aia i taui. (2 Paraleipomeno 19:7; Malaki 3:6) Kua tono mai te Atua ia Iesu “ei tutu aere i te ora no te aronga tuikaa. . . , e e tuku oki i te aronga i tapekaia ra.” (Luka 4:18) Ko te aiteanga ainei e ka akarangatiraia te au tu tuikaa ravarai? Kare. Kua tonokia mai a Iesu ei akarangatira i te tangata mei te utunga o te ara e te mate. Akakite aia i muri mai: “E na te tuatua-mou kotou e akarangatira.” (Ioane 8:32) Noatu i teia tuatau, te akarangatira ra te tuatua mou a Iesu i te tangata i te au tu e manganui.​—Akara i te pia “Ora Mai Mei Tetai Oraanga Tuikaa Tuke.”

E tikai, na te Atua i tauturu ia Iosepha e Blessing kia ora mai mei te oraanga tuikaa tukeke. Ka kitea te tua umere o Iosepha i roto i te pene 39 ki te 41 o te puka Pipiria o Genese. Kua riro rai to Blessing tua oraanga ei mea umere.

I muri ake i te tuaruia anga aia mei tetai enua Europa, kua aere a Blessing ki Paniora. I reira kua aravei aia i te Au Kite o Iehova e kua akamata aia i te apii Pipiria kia ratou. Ma te tauta i te akatikatika i tona oraanga, kua rauka tetai ngai angaanga tamou nana e kua akapapu ki tona pu vaine kia akatopa mai i te au tutaki kaiou i te au marama ravarai. I tetai rā, kua tereponi mai te pu vaine ia Blessing. Kua inangaro aia i te akakore i te kaiou a Blessing e te pati kia akakoreia tona apa. Eaa tei tupu? Kua akamata rai aia i te apii Pipiria ki te Au Kite o Iehova! “Ka akarangatira te tuatua-mou ia tatou i te au tu umere ravarai,” i karanga ai a Blessing.

Kua tangi te Atua ko Iehova i te au tuikaa Iseraela tei takinokino pakariia e to Aiphiti; te pera katoa ra aia i te tu tau kore e tupu ra i teia tuatau. E tika, ei takore i te au tu tuikaa katoatoa ka anoanoia tetai tauianga maata i roto i te tangata. Inara te taputou maira te Atua e ka akatupu aia i teia tauianga. “Te tatari nei ra tatou i te rangi ou e te enua ou tana i tuatua maira, i te vai tika anga o te tuatua-tika ra.”​—2 Petero 3:13

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

[Pia i te kapi 12]

Ora Mai Mei Tetai Oraanga Tuikaa Tuke

E tuikaa anga tuke to Alonso. Iaia e mapu ra, kua riro mai aia ei tuikaa ki te maruana e te apinga akakona. “Ei tutaki i taku peu kai apinga akakona, kua rave au i te kino e kua riro mai ei tangata okooko apinga akakona,” i akakite ei a Alonso. “Noatu kua aere au ki te au ngai akakore i te apinga akakona, kare i rauka iaku i te akakore. Kua opukinaia au e te akava, e kua tiria ki roto i te areauri e ā mataiti.”

I muri ake i te 30 mataiti toku kai anga i te apinga akakona, kua akamata a Alonso i te apii Pipiria ki te Au Kite o Iehova. Kua pakia tona ngakau i te tuatua a te Pipiria e kua akakeu iaia kia akakore i teia peu kai apinga akakona. “E ngata tikai teia no tetai au mataiti,” i maara ai iaia. “Inara kua tauturu mai te Atua ko Iehova iaku kia autu i teia tamaki.”​—Salamo 55:22.

“Rekareka tikai taku vaine i te kite i toku tauianga maata,” i karanga ai a Alonso. “Kare rava e rauka iaku i te akameitaki ia Iehova no tei tauturu kia ora mai i teia oraanga takore iaku uaorai. Naringa kare tana tauturu kua riro rai au ei tuikaa. Penei ake, kua mate takere ana au.”

[Tutu i te kapi 10, 11]

E pitiniti puapinga te angaanga tuikaa i rotopu ia Aperika e Marike.

[Credit Line]

The Old Print Shop/​Kenneth M. Newman;

[Tutu i te kapi 10]

Akatutuanga o te au tuikaa tei opuia i Aiphiti taito

[Credit Line]

Image © PRILL/​Shutterstock

[Tutu i te kapi 11]

Mirioni ua atu tei angaanga ei tuikaa

[Credit Line]

UN PHOTO/​Jean Pierre Laffont