Ka Rauka Ainei i te Pipiria i te Tauturu ia Koe i te Tereni i Taau Tamariki?
E TIARE manea tikai te oketi, inara e mea ngata i te akatupuia. Kia akono meitaki i te reira, te inangaro ra koe i te reva akatereia, te marama, e te maata o te paoti tiare. Kare te oketi e meitaki roa ana ki te one e te maniua e ka ngoie ua i te takinokinoia e te maki e e te au manumanu. No reira, i te akamata anga ka poka ua me tauta tetai i te akatupu anga i tetai oketi.
Te utuutu anga i te tamariki e mea ngata roa atuia e te manamanata, e te anoano katoaia ra te manako anga matakite. No reira e mea matauia no nga metua i te manako papu kore tikai me tae mai ki te utuutu anga i te tamariki. E manganui te manako anoano no te tauturu, mei tetai tangata tanu oketi rai tei anoano ra i te tauturu no ko mai i tetai tangata kite. I te akara anga, te inangaro ra te au metua ravarai kia rauka te arataki anga meitaki tikai. Ka kitea taua arataki anga kiea?
Noatu e kare te Pipiria i te puka ture no runga i te utuutu anga i te tamariki, kua akauru Tei Anga i te aronga tata kia kapiti ki roto i te reira i te ako anga tau tikai no runga i te tumu manako. Te akakite maira te Pipiria i te akono anga i te au tu mareka anga, ta te manganui e manako ra e kua kopae putuputuia. (Ephesia 4:22-24) I roto i teia tu, te oronga maira te ako anga Tuatua Tapu i tetai turanga puapinga maata no tetai apiianga tau. Kua akapuapinga takereia e taua ako anga ra e tauatini ua atu tei akono i te reira, noatu te tuatau e noo nei ratou me kare te peu i akatupuia mai e ratou. No reira, te aru anga i te ako anga Tuatua Tapu ka rauka i te tauturu ia koe kia autu i roto i te tereni anga i taau tamariki.
Akaraanga o Nga Metua—Te Apiianga Meitaki Roa Atu
“Ko koe oki ko tei apii atu i tetai ke ra, kare koe e apii ia koe uaorai? ko koe oki tei ako ua e, auraka e keia, te keia na oki koe? Ko koe oki ko tei karanga e, auraka e akaturi, te akaturi na oki koe?”—Roma 2:21, 22.
Kua tuatua tetai tiamana no te Pupu Apii i Seoul e: “Te akaraanga i roto i te tuatua e te angaanga ra ko te apii meitaki roa atuia no te tamariki.” Me kare te nga metua e akanoo i te akaraanga meitaki i roto i te tuatua e te tu akono e te oronga anga i te ikuikuanga taka meitaki ki ta raua tamaiti, ka viviki ua te tamaiti i te manako e e nga tangata pikikaa raua. Te au tuatua a nga metua ka ngaro ke ta raua akatupu anga. Ei akatauanga, me te inangaro ra nga metua kia apii i ta raua tamaiti kia tuatua tiratiratu, e mea tau kia tiratiratu raua roa rai. E mea matau tikai ia no etai au metua, me kare ratou e inangaro i te pau i te terepaoni, i te akakite anga ki ta ratou tamariki kia tuatua e, “Kare toku papa (me kore te mama) i konei.” Ko te tamaiti i oronga atu i taua aratakianga ra ka akama ua e ka oripu ua. Kare e roa atu ana, penei ka akamata aia i te pikikaa ma te kore e akama me tei roto aia i tetai turanga ngata. No reira, me te inangaro ra te au metua i ta ratou tamariki kia riro ei tangata tiratiratu, e mea tau kia tuatua tiratiratu raua uaorai e kia akono kia tau ki te reira.
Te inangaro ra ainei koe i te tereni i taau tamariki kia tuatua meitaki? E akanoo i reira koe i tetai akaraanga meitaki. Ka viviki ua i taau tamariki i te aru ia koe. Te karanga ra a Sung-sik, tetai metua tane e a tamariki, e: “Kua iki maua ko taku vaine e eiaa e tuatua i te au tuatua viivii. Kua akaari maua i te ngateitei ki tetai e tetai e kare e akateitei ana i to maua reo me te manamanata ra me kore te riri ra maua. E meitaki roa atu te akaraanga meitaki i te au tuatua ua. Te mareka nei maua e te ngateitei ra e te maru ra ta maua tamariki me tuatua ratou ki tetai ke.” Te karanga ra te Pipiria ia Galatia 6:7 e: “Ko ta te tangata e ruru ra, ko tana ra ïa e kokoti.” Te nga metua te inangaro ra i ta raua tamariki kia rave i te au turanga akono tau teitei ra e mea tau kia akaari na mua e te akono tau ra ratou uaorai i taua au turanga.
Kia Vai Akatuera ua i te Au Mataara no te Komunikeitianga
“Ka apii tamou tikai koe [i te au akauenga a te Atua] ki taau au tamariki, ko taau ïa e tuatua kia noo ua koe i roto i to are, e kia aere ua koe na te arataa ra, e kia akāvai koe ra, e kia tu koe ki runga ra.”—Deuteronomi 6:7.
Te maata ua atura te manako kia angaanga i muri ake i te ora angaanga. Me te rave ra te tane e te vaine i te angaanga, e tupu anga pakari tikai te reira. Te ngaro ua atura te taime te akapou ra te au metua e manganui ki ta ratou tamariki. Ia ratou i te kainga, ka rave nga metua i te angaanga ngutuare e tetai atu au angaanga, penei e roiroi tikai raua me kare ka paruparu ua. I raro ake i taua au turanga, akapeea e rauka ai ia koe i te tamou i te komunikeiti meitaki ma taau tamariki? Penei ka tupu mai te au tuatau no te pukapuka anga me rave kapipiti koe e taau tamariki i te au angaanga i te kainga. Kua akaatea tetai pu ngutuare i te tivi, kia maata mai i reira te tuatau no te pukapuka anga ki tana tamariki. Kua tuatua aia e: “I te akamata anga kua maromaroa te tamariki, inara iaku e kangakanga ra i te au apinga kangakanga piri kia ratou e te uriuri manako anga i te au puka reka ra, kua ariki mai ratou i te taui anga.”
E mea puapinga kia akamatau te tamariki mei te akamata anga kia komunikeiti ki to ratou nga metua. Me kare oki, me mapu mai te tamariki penei te aro atura i te au manamanata, kare ratou e manako atu i to ratou nga metua ei au oa te ka rauka ia ratou te tuatua atu. Akapeea e rauka ai ia koe i te tauturu ia ratou kia akatuera i to ratou au ngakau? Te karanga ra a Maseli 20:5 e: “Te manako i roto i te ngakau tangata, mei te moana ïa; e rauka maira taua manako ra i te tangata kite.” Na te taangaanga anga i te au uianga tau, mei te mea e “Eaa toou manako?” ka rauka i nga metua i te akamaroiroi i ta raua tamariki kia akakite i to ratou au manako e te au manako ngakau.
Eaa taau ka rave me rave taau tamaiti i te tarevake kino ra? Ko te taime te reira e anoano ra aia i te manako aroa. E akatere i toou au manako ngakau ia koe e akarongo atura ki taau tamariki. Kua tuatua mai tetai metua tane i teia no runga i te tu i tona akonoanga i taua turanga ra: “Me rave te tamariki i te au tarevake, ka tauta au kia kore e riri vave. Ka noo au ki raro e ka akarongo atu ki ta ratou e tuatua ra. Ka tauta au i te opu mai i te turanga. Me kite au e te ngata ra i te akatere i toku riri, ka tiaki au no tetai tuatau e kia maru mai.” Me akatere koe i toou au manako ngakau e te akarongo, ko te akatikatika anga taau ka oronga atu ka ariki meitakiia mai.
E Mea Puapinga te Akoanga Tei Akatumuia ki Runga i te Aroa
“Ko kotou oki te aronga metua, auraka e akariri atu i ta kotou au tamariki ra: e apii ra ia ratou kia pakari ma te ako a te Atu ra.”—Ephesia 6:4.
Kia rauka te au tupuanga meitaki, toou tu no te oronga anga i te akoanga aroa e mea puapingaia. Akapeea roa ai i rauka ai i te au metua i te ‘akariri i ta ratou tamariki’? Me kare te akoanga e tau ana ki te kino pakari tikai o te tarevake me kare kua orongaia na roto i tetai mataara akaapa anga, ka patoi mai te tamariki. Ka tau kia orongaia te akoanga na roto i te aroa i roto i te au turanga katoatoa. (Maseli 13:24) Me uriuri manako koe ki taau tamariki, ka kite ratou e te ako ra koe ia ratou na roto i te aroa.—Maseli 22:15; 29:19.
I tetai tua, e mea meitaki no te tamariki kia kite i te au turanga anoano koreia no te tu tarevake. Ei akatauanga, me akatarevake te tamaiti i tetai tangata, e maro atu koe kia tataraara aia. Me aati aia i te au ture a te ngutuare, penei ka tuku koe i te au kotinga anga ki runga i tetai au akameitakianga kia rauka oki i te akakite i te puapinga no te akono anga i te au ture.
E mea meitaki i te oronga i te akoanga i te tuatau tau. Te tou maira a Koheleta 8:11 e: “No te mea kare te utunga no te tuatua kino ra i tuku vaveia atu, i māro ketaketaʼi te ngakau o te tamariki a te tangata nei i te rave i te kino ra.” Mei te reira katoa, e manganui te au tamariki ka timata mai e kia tukunaia mai ratou ma te kore e akautunga anga no te taringa turi. No reira me akamatakite atu koe e ka aru mai tetai utunga anga i muri ake i tetai ravenga kino tikai ra, e mea tau e kia orongaia te akautunga anga.
E Puapinga te Tarekarekaanga Tau
“E . . . e tuatau to te kata . . . e e tuatau to te ura.”—Koheleta 3:1, 4.
Te anoanoia ra te tuatau noonoo ua e te tarekarekaanga tau e te meitaki no te manako e te kopapa kia tupu mai te tamaiti ra. Me rekareka nga metua i te tarekarekaanga ma ta raua tamariki, ka akaketaketaia te pirianga ngutuare e ka rauka mai tetai manako anga no te tinamou ki te tamariki. Eaa te au tu tarekarekaanga ka rekareka taokotai te au mema o te ngutuare tangata ra? Me rave koe i te tauta anga kia akamanako no runga i te reira, ka kitea mai e koe te au mea mareka anga e manganui kia raveia. Te vaira te au tamataoraanga no vao, mei te akaoro anga i te patikara takatakai, e te au apinga kangakanga poro, mei te pa poro, te badminton, e te vori poro. E e akamanako ana i te au tuatau rekareka te ka rauka me taokotai te ngutuare tangata i te akatangi i te au mea akatangi anga imene. Ka rauka te au akamaara anga memeitaki no te aere anga ki te au ngai te vaitata maira kia rekareka i te au mea natura.
I roto i taua au turanga, ka rauka i te au metua i te akanoo ki roto i ta ratou tamariki i tetai manako tau no te tarekarekaanga. Ko tetai tangata Kerititiano e toru ana tamariki tamaroa kua tuatua e: “E piri ua ana au ki roto i te tarekarekaanga a taku tamariki me te rauka ra. Ei akatauanga, me te kangakanga ra ratou i te au mea komupiuta, ka ui au no runga i te reira. Me akataka oraora mai ratou i te reira, kua taangaanga au i te tuatau kia tuatua atu no runga i te kino o te tamataoraanga tau kore. Kua kite au e kua akaruke ratou i te tamataoraanga tau kore.” Ae, ko te tamariki tei mataora i te tarekarekaanga a te ngutuare tangata kare e inangaro roa ana i te akara i te au porokaramu tivi, te au vitio, te au teata, e te au mea kangakanga Internet te akaari maira i te ravenga kino, te tu akono tau kore, e te apinga akakona anga.
E Tauturu i Taau Tamariki kia Rauka te Au Oa Meitaki
“Ko tei kapiti katoa i tona aerenga ki to te aronga pakari ra, ka pakari katoa ïa: ko tei kapiti ra ki te aronga neneva ra, e mate ïa.”—Maseli 13:20.
Te karanga ra tetai metua tane Kerititiano tei utuutu meitaki ana e a tamariki e: “E mea puapinga tikai ta ratou iki anga i te au oa. Ka rauka i tetai oa kino ra i te akakore katoatoa i te angaanga taau i rave.” E tauturu ei i tana tamariki i te akono i te au oa meitaki, kua ui meitaki aia i teia au uianga e: Koai toou oa piri vaitata roa atu? Eaa koe i inangaro ei iaia? Eaa ra koe i inangaro ei i te aru iaia? Kua akapapa tetai metua i tana tamariki kia pati atu i te au oa piri vaitata ki te kainga. Kua rauka iaia i reira i te akara ia ratou e te oronga ki tana tamariki te arataki anga tau.
E mea puapinga katoa i te apii i te tamariki e ka rauka ia ratou i te akariro i te au oa ma te au tangata pakarikari e pera katoa ma te au taeake o to ratou mataiti. Te karanga ra a Bum-sun, e metua tane ma te tamariki tamaroa e toru, e: “E tauturu ana au i taku tamariki kia kite e kare e anoanoia te au oa ko te au taeake o to ratou mataiti, mei te turanga o Davida raua ko Ionatana i roto i te Pipiria. E tika oki, e pati ana au i te au Kerititiano o te au pupu mataiti tukeke kia kapiti rekareka mai ma taku tamariki. Tei tupu, kua kapiti te tamariki ki te au tangata e manganui kare ko te au taeake o to ratou mataiti.” Te kapitianga ma te au tangata pakarikari akaraanga tau te oronga ra ki te tamariki te puapinga no te apii anga i te au mea e manganui.
Ka Autu Koe i Roto i te Tereni Anga i te Tamariki
Kia tau ki tetai tare anga tei raveia i Marike, ko te au metua e manganui tei tauta i te akanoo i taua au tu mei te akatere-uaorai, te apiianga ia ratou uaorai, e te tiratiratu ki roto i ta ratou tamariki kare e autu maata roa ana. Eaa ra i ngata ai te reira? Ko tetai metua vaine tei pau mai i te tare anga kua tuatua mai e: ‘Ma te mii ko te mataara anake ua i te paruru i ta tatou tamariki koia oki e roka ia ratou i roto i tetai pia e auraka e tuku mai ia ratou ki roto i teia ao nei.’ I tona manako te ngai te tupu maira te tamariki i teianei te kino ua atura i to mua ana. I roto i teia turanga nei, ka rauka ainei i te utuutu i te tamariki ma te autu?
Me te inangaro ra koe i te akatupu i tetai oketi inara te taitaia ra penei e ka mae te reira, penei ka reka kore koe. Me aere mai ra tetai tangata kite no runga i te tanu anga i te oketi e kua oronga atu i tetai au manako meitaki e kua tuatua ma te irinaki anga e, “Ka autu koe me rave koe na teia mataara,” mei teaa ra toou rekareka! Te oronga maira a Iehova, te Mana Taoonga Teitei no runga i te turanga o te tangata, i te ako anga no runga i te ravenga meitaki roa atu i te utuutuanga i te tamariki. Te karanga ra aia e: “E apii i te tamaiti i te arataa e tikaʼi iaia kia aere ra; e kia pakari aia ra, kare e akaruke i taua arataa ra.” (Maseli 22:6) Me tereni koe i te tamariki kia tau ki te ako anga Pipiria, penei ka rauka ia koe te rekareka i te kite anga i taau tamariki i te tupu anga mai ei aronga mamaata tau, te manako ra i tetai ke, te rauka ra tetai manako no te tu akono tau. Ka aroaia mai i reira ratou e te au tangata inara ko tei maata roa atu ko Iehova, to tatou Metua i te rangi ra.