Ka Taki Atu te Ngakau Parau ki te Akama

“Kua tupu te ngakau parau ra, tei muringao te akama: tei te aronga [mako] ra te pakari.”​—MASELI 11:2, akaaite ia NW.

1, 2. Eaa te ngakau parau, e na roto i teea au mataara i taki atu ei te reira ki te tumatetenga?

KUA taki atu tetai ngati Levi vareae ra i tetai pupu meameaau kia patoi atu i nga mana akataoongaia e Iehova ra. Kua tamata tetai tamaiti ariki tei inangaro ra i tetai turanga nona na tetai ravenga kikite kia riro iaia te terono o tona metua ra. Kua akono kore tetai ariki akakoromaki kore ra i te au apiianga tau a te peroveta a te Atua ra. Kua rave eia nga Iseraela e toru i tetai tu aiteite: koia te ngakau parau.

² Te ngakau parau ko tetai tu ia o te ngakau te ka akatupu i tetai akakoko anga kino ki te katoatoa. (Salamo 19:13) Ka rave ua te tangata ngakau parau i tana i manako noatu kare ona tika kia rave i te reira. E putuputu, te taki atu te reira ki te tumatetenga. Ko te tika, kua akakino te tu ngakau parau kia topa te au ariki e te au patireia ra. (Ieremia 50:​29, 31, 32; Daniela 5:20) Kua akaereere te reira i tetai papaki o te au tavini o Iehova e kua taki atu ki te tu akakino ia ratou.

3. Akapeea ka raukai ia tatou te apii no runga i te au kino no te ngakau parau?

³ No tetai tumu meitaki te tuatua ra te Pipiria: “Kua tupu te ngakau parau ra, tei muringao te akama: tei te aronga [mako] ra te pakari.” (Maseli 11:2, akaaite ia NW.) Te oronga maira te Pipiria i te au akatauanga kia tatou te akakite maira i te tika o teianei materi. Na te akara matatio anga i etai o te reira au tu ka tauturu ia tatou kia kite i te kino no te kore e rave i te au kotinga tau. No reira, e akamanako tatou e akapeea te vareae, te kimi turanga, e te akakoromaki kore i te akariro anga i nga tangata e toru i taikuia mai i te akamataanga maira kia akono ma te ngakau parau, tei taki atura ki te akama no ratou.

Ko Kora—Tetai Meameaau Vareae

4. (a) Koai a Kora, e no teea au tupu anga tuatua enua aia i riro ei ei tuanga ekoko koreia? (e) I ona mataiti i muri akera, eaa te angaanga rave kino ta Kora i akamata maira?

⁴ A Kora koia tetai o te ngati Kohata Levi ra, ko tetai katini o Mose raua ko Aarona. I te akaraanga e tu tiratiratu tona kia Iehova no etai au raungauru mataiti. Ko Kora tetai i roto i te aronga tei akaora temeioia maira na roto i te Tai Muramura, e penei kua rave aia i te akavaanga a Iehova i to Iseraela tei akamori te punua puakatoro i Maunga Sinai ra. (Exodo 32:26) Inara, i muri akera, kua riro ko Kora tei arataki i tetai patoianga ia Mose raua ko Aarona tei kapiti ra i nga tamariki a Reubena ia Datana raua ko Abirama, e Ona, ratou ko etai 250 ui mataiapo ngati Iseraela ra.a “Te akamaata rava na korua,” ta ratou i tuatua atu kia Mose raua ko Aarona, “no te mea te tapu katoa nei te uipaanga katoa e pini ua ake, e tei roto a Iehova ia ratou ra; e tenana, eaa korua i akateitei ei ia korua uaorai, e akaaka io nei te uipaanga o Iehova nei?”​—Numero 16:​1-3.

5, 6. (a) Eaa ra a Kora i meameaau ei kia Mose raua ko Aarona? (e) Eaa ka raukai kia tuatuaia e penei kua manako puapinga kore a Kora i tona uaorai ngai i roto i ta te Atua ra akanoonooanga?

⁵ I muri ake i etai mataiti no te tiratiratu, eaa ra a Kora i akameameaau ei? E mea tika ra e kare ta Mose arataki anga i to Iseraela i te takinga kinoanga, no te mea “e maru maata to taua tangata ra to Mose, i to te tangata ravarai o te ao katoa nei.” (Numero 12:3) Inara, i te akaraanga e kua vareae a Kora ia Mose raua ko Aarona e kua riri i to raua rongonui, e na teianei i taki atu iaia kia tuatua​—tarevake​—e kua akateitei noinoi ua e kua maro kore raua ia raua uaorai ki rungao i te putuputuanga.​—Salamo 106:16.

⁶ Penei ko tetai tuanga o to Kora manamanata e kare aia i akaperepere i tana uaorai au angaanga i roto i ta te Atua au akanoonoo anga. E tika, te au ngati Levi tamariki a Kohata ra kare i te kau taunga, inara e aronga apii ratou i te Ture a te Atua ra. Na ratou katoa oki i apai atu i te au apinga no roto i te tapenakara ra i te tuatau e apaiiai ra te reira. Kare te reira i tetai angaanga puapinga rikiriki ua, no te mea ko te au apinga tapu ra na te aronga tataki tai ua ma te akonoanga e te tu akono oki. (Isaia 52:11) No reira, i to Mose aravei anga ia Kora ra, te ui ra aia, mei te mea ra, Te manako ra ainei koe i taau angaanga ei tetai apinga rikiriki ua e kia tika katoa koe kia akono ei kau taunga? (Numero 16:​9, 10) Kare a Kora i kite e ko te tu ngateitei roa kia tavini tiratiratu ia Iehova kia tau ki tana akanoonooanga​—kare e kia rauka tetai turanga takake me kare taoonga.​—Salamo 84:10.

7. (a) Akapeea ta Mose akonoanga ia Kora e tona au tangata? (e) Akapeea te apainga i ta Kora meameaau ki tetai openga kino?

⁷ Kua pati atura Mose ia Kora e tona au tangata e kia akaputu mai i tera mai popongi ki te puakapa uipaanga ma te au ariki ai e te atinga kakara. Kare a Kora e tona au tangata i akaueia e kia oronga te atinga kakara, no te mea kare ratou i te kau taunga. Me kua aere mai ratou ma te au ariki ai e te kakara, ka akakite pu mai te reira e te manako ra taua au tangata ra e e tika to ratou kia rave angaanga ei kau taunga​—noatu rai e kua pou te po katoa kia akamanako i taua tumu ra. I to ratou aere atuanga i tetai popongi maira, kua akakite tika atura Iehova i tona riri. E no te ngati Reubena ra, “amama anga [te enua] i tona vaa, apuku iora ia ratou.” Te toenga atu, kapiti katoa ia Kora, kua pou i te ai mei ko mai i te Atua ra. (Deuteronomi 11:6; Numero 16:​16-35; 26:10) Kua taki to Kora ra ngakau parau ki te akangateitei akama takiri​—koia ta te Atua ra mareka koreanga!

E Arai i te ‘Manako Anga kia Vareae’

8. Akapeea ka raukai te akakite i tetai ‘manako vareae’ i roto i te au Kerititiano ra?

⁸ E akamatakiteanga ia tatou te tataanga no Kora ra. I te mea te vai nei ‘te manako anga kia vareae’ i roto ia tatou e au tangata apa ua nei, ka rauka i te reira i te akakite iaia uaorai noatu i roto i te putuputuanga Kerititiano. (Iakobo 4:5) Ei akatauanga, penei te manako ngakau ra tatou i te turanga. Mei ia Kora rai, penei ka vareae tatou i te aronga e au taoonga to ratou te anoano ra tatou. Me kare ra ka riro tatou kia aite ki te Kerititiano o te anere mataiti mua ra koia a Dioterepe. E akaapa maata tona i te mana apotetoro, penei no te mea i anoano aia kia riro nana e akaaere. Ko te tika, na Ioane i tata e ko Dioterepe ra “ko tei akateitei iaia uaorai ki rungao ia ratou ra.”​—3 Ioane 9.

9. (a) Eaa te tu manako i te au apainga putuputuanga te tau ra tatou kia kopae ke? (e) Eaa te manako tika no to tatou ngai i roto i ta te Atua ra akanoo anga?

⁹ Inara, kare i te tarevake no tetai Kerititiano kia inangaro i te itae atu i te au apainga putuputuanga. Kua akamaroiroi a Paulo i taua manako ra. (1 Timoteo 3:1) Tera ra, kare tatou e tau kia manako atu i taua au angaanga ra ei au pine no te tutaki, mei te mea rai na te rauka anga te reira, kua kake i te okotai takainga o te ara kakenga. Kia maara e, kua tuatua a Iesu: “Ko te anoano i te akamaata i o kotou, kia riro ïa ei tavini no kotou; e ko te inangaro kia maata aia i o kotou na, ei tavini akaaka aia no kotou.” (Mataio 20:​26, 27) Te taka meitaki ra, e tarevake kia vareae i te aronga e maata atu ta ratou au apainga, mei te mea rai e tei runga to tatou puapinga i te Atua i to tatou “taoonga” i roto i tana akaaerenga. Kua tuatua Iesu: “E taeake anake oki kotou katoa na.” (Mataio 23:8) Ae noatu me e papuritia me kare e painia, koi papetito ouia, me kare kua roa te akono tiratiratu anga ​—pouroa tei tavini ia Iehova ra ma te ngakau katoa e ngai puapinga to ratou i roto i tana akanoonoo anga. (Luka 10:27; 12:​6, 7; Galatia 3:28; Ebera 6:10) E akameitakianga tikai kia angaanga e pakuivi ki te pakuivi ma te aronga e au mirioni ua atu te tauta ra kia akono i te akoanga Pipiria: “E kia kakauia kotou i te akaaka.”​—1 Petero 5:5.

Abasaloma​—Tei Inangaro kia Akateiteiia Aia

10. Koai a Abasaloma, e akapeea aia i te tauta anga kia akatupu i te akaperepereanga a te aronga tei aere maira ki te ariki no te akavaanga?

¹⁰ Te tu oraanga o Abasaloma koia te toru o te tamaroa a te Ariki ko Davida ra, kua oronga i tetai apiianga no te inangaro kia akateiteiia. Kua tamata teianei tangata kia akatupu i te akaperepere anga a te aronga tei aere atura ki te akavaanga a te ariki ra. Te mea mua kua akakite maira aia e e tu mareka kore to Davida i to ratou au umuumu anga. I reira kua akamutu aia i te tu kikite e kua akakite tika maira i tona inangaro. “Naringa au e akariroia ei akava i te enua nei,” ta Abasaloma i tuatua atu, “e ko te tangata ravarai, e māroanga tana e te tuatua, kia aere mai aia kiaku nei, e naku aia e akatika atu!” Kare ta Abasaloma tuatua kikite i kotingaia. “E kia akavaitata mai te tangata kiaia e tupou, kua rave tika atu tona rima iaia, kua ongi atu. E kua perā Abasaloma kia Iseraela katoa, kia aere mai ki te ariki kia akatakaia te tuatua.” Eaa te tupu anga? “Kua perā Abasaloma i te keia i te ngakau o te tangata o Iseraela.”​—2 Samuela 15:​1-6.

11. Akapeea ta Abasaloma tauta anga kia riro iaia te terono o Davida ra?

¹¹ Kua tamanako tikai a Abasaloma kia riro iaia te ariki anga o tona metua. E rima mataiti i mua akera, kua akariro aia ia Amanona, kia tamate ravaia ei utunga no te kukumianga ia Tamara te tuaine o Abasaloma ra. (2 Samuela 13:​28, 29) Inara, noatu i reira penei kua manako atu a Abasaloma i te riro anga koia ki runga i te terono, i te manakoanga i te tamate anga ia Amanona ei akakore atu i tetai taemoemo anga.b No reira, i te taeanga te tuatau, kua akakeu atura Abasaloma. Kua akakitekiteia tona ariki anga takapini te enua katoa ra.​—2 Samuela 15:10.

12. E akataka mai i akapeea to Abasaloma ngakau parau i te taki atuanga ki te akama?

¹² No tetai tuatau, kua autu a Abasaloma, no te mea kua “maroiroi akera taua aronga kotikoti kupenga ra; te maata rava ra te tangata no Abasaloma.” I muri akera, kua oro ke atu te Ariki ko Davida no tona araanga. (2 Samuela 15:​12-17) Inara, kare i roaia, kua tapotoia ta Abasaloma angaanga i tona tamate angaia e Ioaba, e kua titiriia ki roto i tetai vaarua maata, e kua uri akera i te au toka ki rungao iaia. E tamanako ana​—i teianei tangata tei anoano ra kia riro koia ei ariki kare ra i rauka tetai tanumanga tau nona i te matenga!c Kua taki tika atura te ngakau parau ki te turanga akama no Abasaloma.​—2 Samuela 18:​9-17.

E Akakore i te Inangaro Akateiteiia

13. Akapeea tetai vaerua inangaro akateitei anga e akaiai ki roto i te ngakau o tetai Kerititiano ra?

¹³ To Abasaloma kake anga kia mana e tona topa anga oki kua riro ei apiianga no tatou nei. I roto i te ao ravenga tau kore o teianei tuatau, e mea matauia no te au tangata kia akamaata i to ratou aronga mana teitei kia manakoia mai ei ratou me kare penei kia raukai tetai turanga teitei ake. I taua taime rai penei ka tuatua akameamea ua atu ki te aronga i raro ake ia ratou ra, ma te manakonakoanga kia akatupu akaperepere e te turu anga mei ia ratou maira. Me kare tatou e matakite, ka akaia taua vaerua inangaro ra ki to tatou ngakau. I te akara anga, kua tupu teia ki roto i tetai papaki i te anere mataiti mua ra, kua akariro kia akamatakite maroiroi atu te au apotetoro i taua aronga ra.​—Galatia 4:17; 3 Ioane 9, 10.

14. Eaa tatou i tau ei kia kopae ke i tetai vaerua inangaro anga kia akateitei iaia uaorai?

¹⁴ Kare a Iehova ngai i roto i tana akaaerenga no te akangateiteianga tetai iaia uaorai “te kimi i tona uaorai kakā.” (Maseli 25:27) Te tika, kua akamatakite te Pipiria: “E akakore anake a Iehova i te au vaa koperepere ua; te arero e tuatua i te tuatua nengonengo ra.” (Salamo 12:3) E vaa koperepere ua to Abasaloma ra. Kua tuatua akateitei iaia ki te aronga anoano ra aia kia riro iaia te turanga mana. Ei tukeanga, mei teaa ra to tatou akameitaki anga me riro tetai ki roto i te taeake anga te aru ra i ta Paulo akoanga: “Auraka takiri e mea e raveia ma te taumāro, e te akanengonengo puapinga kore; ei ngakau akaaka ra, i te manako akameitaki atu tetai ki tetai, auraka iaia uaorai.”​—Philipi 2:3.

Ko Saula​—Tetai Ariki Akakoromaki Kore

15. Akapeea a Saula i tetai tuatau i te akaari anga mako iaia uaorai?

¹⁵ I tetai tuatau ia Saula, tei riro ra ei ariki no Iseraela i muri akera, e mako ua ia. Ei akatauanga, e akamanako ana, i tei tupu i tona au mataiti ouanga ra. I te tuatua akaperepere anga te peroveta a te Atua ra ko Samuela nona ra, kua pau akaaka atura Saula: “Kare ainei au i te ngati Beniamina, no te kopu mea iti rava ia Iseraela nei? e toku oki kopu-tangata, kare ainei i te mea iti rava i te au kopu-tangata ravarai i te kopu o Beniamina ra? eaa oki koe i pera mai ei kiaku nei?”​—1 Samuela 9:21.

16. Na roto i teea tu ta Saula akakite anga i tetai tu akono akakoromaki kore ra?

¹⁶ Inara, i muri akera, kua ngaro ke atu to Saula tu mako. I te tamakianga ma to Philiseti ra, kua oki atu aia ki Gilagala, te ngai i anoanoia aia kia tatari no Samuela kia tae mai e kia pati ki te Atua ra ma te au atinga. I te kore anga a Samuela i tae mai i te taime akatakaia ra, kua rave akaparau ua atura Saula i te atinga. Koi oti ua akera iaia te rave, i tae mai ei a Samuela. “I aa ana koe?” ta Samuela i ui atu. Kua pau atura Saula: “Akara atura au kua pueurikiriki ke te au tangata iaku, e kare koe i tae mai i nga rā i akonoia ra, . . . kua rave mamate ua atura oki au, e kua apai au i tetai atinga karakaratio.”​—1 Samuela 13:​8-12.

17. (a) I te akara anga mua, penei eaa ta Saula au angaanga i akara anga tikai ei? (e) Eaa ra a Iehova i akaapai ia Saula no tana angaanga akakoromaki kore ra?

¹⁷ I te akara anga mua, penei kua akaraanga tika ta Saula i rave ra. No te mea, kua kite te au tangata o te Atua i “to ratou pekapeka,” e “tumatetenga oki,” e te ruketekete ra no to ratou turanga kino. (1Samuela 13:​6, 7) E tika tikai, kare i te tarevake kia akono me te tau ra te au turanga.d Inara, kia maara e, ka rauka ia Iehova te tatau i te au ngakau e te kite i to tatou akakeuanga o roto rava ra. (1 Samuela 16:7) No reira, e tika kua kite aia i etai au tumu no Saula kare ra i akakite tikaia mai i te tataanga Pipiria. Ei akatauanga, penei kua kite a Iehova e kua akakeuia to Saula akakoromaki kore na te ngakau parau. Penei kua pekapeka oonu a Saula e koia​—te ariki o Iseraela katoa ra​—kua tatari no tetai tana i manako ra ei peroveta taroaroa ua e te ruaine ra! I tetai ua atu tu, kua manako a Saula e no to Samuela taroaroa kua tika iaia kia rave ua atu i te tika ki roto i tona nga rima e kia manako kore atu i te au akaue anga tei orongaia ra kiaia. Te tupu anga? Kare a Samuela i akapaapaa i ta Saula rave anga. Ei tuke anga, kua papa atura aia ia Saula, i te na ko anga: “Kare toou au e mou . . . no te mea, kare akenei koe i akono i ta Iehova i akaue mai ia koe ra.” (1 Samuela 13:​13, 14) I reira katoa oki, kua taki atu te ngakau parau ki te akama.

E Paruru Atu i te Akakoromaki Kore

18, 19. (a) E akataka mai e akapeea ka raukai i te akakoromaki kore kia akariro i tetai tavini o te Atua i teia tuatau kia rave ngakau parau. (e) Eaa ta tatou ka tau kia maara no te rave anga a te putuputuanga Kerititiano ra?

¹⁸ Kua tataia te raveanga ngakau parau o Saula ki roto i te Tuatua a te Atua no to tatou puapinga. (1 Korinetia 10:11) E mea ngoie ua no tatou kia pekapeka i te au tu apa ua o to tatou au taeake. Mei ia Saula rai, penei ka riro tatou kia akakoromaki kore ua, ma te manakoanga e me ka akono tikaia te au tumu, ka tika tatou kia rave ki roto i to tatou uaorai rima. Ei akatauanga, penei te meitaki roa ra tetai taeake i etai au tu karape i te akaaerenga. E tae viviki ua ana aia, e tau oki tana au ravenga i te putuputuanga, e meitaki i te tuatuaanga e te apiianga. I taua taime rai, te kite ra aia e ko etai kare i aite atu kiaia te turanga tano, e kare oki ratou i vaitata atu ki tana e inangaro ra. Ka oronga ainei te reira i te tika kiaia kia akakite i te akakoromaki kore? Ka tau ainei aia kia akaapa i tona au taeake, penei kia akakite e me kare tana au tautaanga kare e apinga e oti te rave e ka puapinga kore ua te putuputuanga? Ka riro teianei ei ngakau parau!

¹⁹ Eaa te akamou ra i te putuputuanga Kerititiano kia taokotai tikai? Te au tu akatere karape? Te rave tano? Te kite oonu? E tika, e puapinga to teianei au apinga i te akatere anga meitaki i tetai putuputuanga. (1 Korinetia 14:40; Philipi 3:16; 2 Petero 3:18) Inara, kua tuatua a Iesu e ko tana au pipi ka akatakaia na to ratou aroa na mua. (Ioane 13:35) No reira te aronga pakari utuutu ra, tei mako ra, te kite ra e kare te putuputuanga i tetai pitiniti te anoanoia ra kia ketaketa te akatere anga; kareka ra, te akaputuia ra no tetai anana te tau ra kia utuutu maruia. (Isaia 32:​1, 2; 40:11) Te ngakau parau manako kore no taua au kaveinga ra e putuputu te akatupu i te pekapeka. E tuke anga, ka akatupu te tu akono tau i te Atua ra i te au.​—1 Korinetia 14:33; Galatia 6:16.

20. Eaa te ka akamanakoia i te atikara te ka aru mai nei?

²⁰ Te au tataanga Pipiria no Kora, no Abasaloma, e no Saula te akaari taka meitaki ra e ka taki atu te ngakau parau ki te akama, mei tei tataia ia Maseli 11:2. Inara, te kapiti katoa maira taua irava Pipiria ra: “Tei te aronga [mako] ra te pakari.” Eaa te tu mako? Eaa te au akatauanga no te Pipiria ka rauka kia akamarama mai no teianei tu, akapeea ka raukai ia tatou kia akaari i te tu mako i teia tuatau nei? Ka akamanakoia teianei au uianga i te atikara te ka aru mai.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

“Tei te Aronga [Mako] Ra te Pakari”

“Eaa ta Iehova inangaro ia koe ra, mari ra . . . te aerenga akamako tikai i to Atua ra?”​—MIKA 6:8.

1, 2. Eaa te tu mako, e eaa tona tuke anga mei te ngakau parau ra?

KARE tetai apotetoro matauia i akatika kia akaariu atu i te manakoanga kiaia uaorai. Kua karanga tetai akava Iseraela mataku kore ra iaia uaorai ei mea iti i roto i te are o tona metua. Kua akatika te tangata maata rava tei ora ana e kare ona mana kotinga koreia. Kua akakite eia nga tangata taki tai i te tu mako.

² E tuke maata to te tu mako i to te ngakau parau. Ko te tangata mako e manako anga tau tona i tona au kite e te meitaki e kare ona akaparau me kare manako kia akateiteiia mai. Kare e kia akaparau, e akateitei, me kare inangaro kia akateiteiia mai, ko te tangata akaaka te matakite ra i tona au kotinga. No reira, te akangateitei ra aia e te oronga akamanako anga tau ki te au manako ngakau e te au manako oki o etai ke ra.

3. I roto i teaa tu i vai ei “tei te aronga [mako] ra te pakari”?

³ No tetai tumu meitaki te tuatua ra te Pipiria: “Tei te aronga [mako] ra te pakari.” (Maseli 11:2, akaaite ia NW.) E pakari to te tangata mako no te mea te aru ra aia i tetai aere anga ta te Atua i mareka, e te kopae ra aia i te vaerua ngakau parau tei akatupu ra i te akama. (Maseli 8:13; 1 Petero 5:5) Te akapapuia maira te pakari o te tu akaaka na te aerenga oraanga o etai au tavini o te Atua ra. E akamanako ana tatou i nga akatauanga e toru tei taikuia mai i roto i te akamataanga o te parakaoa ra.

A Paulo​—Ko Tetai ‘Tavini’ e Tetai ‘Akaaere’

4. Eaa te au angaanga takake ra ta Paulo i rekareka?

⁴ Ko Paulo tetai tei matauia i roto i te au Kerititiano mua ra, e te tau ra oki. I tana angaanga orometua, kua tutaka aere aia e au tauatini ua atu au kiro mita i runga i te moana e te enua, e kua akanoo aia i etai putuputuanga. Kapiti katoa, kua akameitaki atu a Iehova ia Paulo ma te au orama e te kite oki i te tuatuaanga i te au reo ke ke. (1 Korinetia 14:18; 2 Korinetia 12:​1-5) Kua akauruia e ia a Paulo kia tata e 14 au reta tei riro i teianei ei tuanga no te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano ra. Te taka meitaki ra, e ka rauka kia tuatuaia e tere atu ta Paulo au angaanga i ta etai atu o te au apotetoro katoa ra.​—1 Korinetia 15:10.

5. Akapeea ta Paulo akaari anga e e manako tu mako tona nona uaorai?

⁵ I te mea i roto a Paulo i te tuanga mua o te angaanga Kerititiano, penei ka manako tetai papaki kia kite iaia i te ori aereanga i roto i te ngai marama, ma te akaparau anga i tona mana taoonga. Inara, kare i pera, no te mea e tu mako to Paulo. Kua karanga aia iaia uaorai “e iti oki au i te au aposetolo ravarai,” e kua kapiti atura: “Kare oki au e tau kia karangaia e, e aposetolo, no te mea kua takinga-kino au i te ekalesia a te Atua.” (1 Korinetia 15:9) E ko tetai tei takinga kino i te au Kerititiano ra, kare i ngaropoina ia Paulo e no te aroa ua i raukai iaia tetai pirianga ma te Atua ra, e meangiti mai oki te rekareka anga i te au tavini anga takake ra. (Ioane 6:44; Ephesia 2:8) No reira ra, kare a Paulo i manako ngakau e ko tana au ravenga maata i te angaanga orometua ra kua akariro iaia kia teitei ake ia etai ke ra.​—1 Korinetia 9:16.

6. Akapeea ta Paulo akaari anga te tu mako i tana au akonoanga ma to Korinetia ra?

⁶ Kua kiteia to Paulo tu mako i tana au akonoanga ma to Korinetia ra. I te akara anga, kua akamanako maata tetai papaki o ratou ra no te aronga ta ratou i manako e au akaaere matauia ra, kapiti katoa ia Apolo, ia Kepha, e ia Paulo uaorai oki. (1 Korinetia 1:​11-15) Inara kare a Paulo i kimi i te akapaapaa anga a to Korinetia kare katoa oki i raurau i ta ratou akateiteianga iaia. I te atoroanga ia ratou, kare aia i oronga atu iaia uaorai “ma te tuatua akamanea e te pakari.” Kareka ra, kua tuatua atu a Paulo nona uaorai e tona au oa ra: “Kia manako te tangata ia matou nei e, e tavini anake no te Mesia, e e akaaere no te tuatua ngaro a te Atua ra.”a​—1 Korinetia 2:​1-5; 4:1.

7. Akapeea ta Paulo akakite anga te tu mako noatu i te orongaanga te akoanga ra?

⁷ Kua akakite katoa a Paulo i te tu akaaka i tona oronga anga i te akoanga ketaketa e te arataki anga oki. Kua akaue atura aia i tona au oa Kerititiano i “te aroa o te Atua” e “no te aroa ra” kare e no tona mana taoongaia ei apotetoro. (Roma 12:​1, 2; Philemona 8, 9) Eaa ra Paulo i rave pera ei? No te mea kua manako tikai aia iaia uaorai e ko tetai tei “tauturu” no tona au taeake, kare e ko tetai ‘atu no to ratou akarongo.’ (2 Korinetia 1:24) Kare e ekoko anga e no to Paulo tu akaaka tei tauturu kia akariro iaia kia akaperepereia ki te au putuputuanga Kerititiano o te anere mataiti mua ra.​—Angaanga 20:​36-38.

Tetai Manako Mako no ta Tatou Au Angaanga

8, 9. (a) Eaa tatou ka manako tau ei ma te tu mako ia tatou uaorai? (e) Akapeea te aronga e apainga ta ratou i te akaari anga i te tu mako?

⁸ Kua akanoo a Paulo i tetai akatauanga no te au Kerititiano o to tatou tuatau nei. Noatu rai eaa te au apainga tei orongaia mai na tatou, kare tetai o tatou e tau kia manako ngakau e e teitei ake tatou ia etai ke ra. “Kia manako tetai iaia uaorai e, e tangata maata aia, e kare ua ana e puapinga,” ta Paulo i tata, “kua vavare aia iaia uaorai.” (Galatia 6:3) No teaa ra? No te mea “kua rave katoatoa oki i te ara, e kua ngere i te akameitaki a te Atua.” (Roma 3:23; 5:12) Ae, kare e tau kia ngaropoina ia tatou e kua akatuangaia tatou katoatoa i te ora e te mate oki mei ia Adamu maira. Kare te au angaanga takake e taki ia tatou mei to tatou turanga akaaka no te ara. (Koheleta 9:2) Me te tika ra i to Paulo turanga, na te aroa ua ra i raukai i te au tangata tetai pirianga ma te Atua ra, e meangiti mai oki kia rave angaanga mana i etai ravenga.​—Roma 3:​12, 24.

⁹ No te kiteanga i teia, kare tetai tei akaaka ra e manako mareka i tana au angaanga me kare e akatietie no tana au angaanga i oti ra. (1 Korinetia 4:7) Me ka oronga akoanga me kare arataki anga, ka rave aia i te reira e ko tetai oa rave angaanga​—e kare e ko tetai pu. No reira, e tarevake no tetai tei karape ra i etai au angaanga kia kimi akapaapaa anga me kare kia manono i te akameitaki anga ma tona au oa akarongo ra. (Maseli 25:27; Mataio 6:​2-4) Te akapaapaa anga anake te tau ra ko tetai ua atu apinga no ko mai i etai ke ra​—e te tau oki eiaa i kimiiai. Me ka rauka mai ia, ka tau tatou kia kore e akariro kia manako maata ia tatou uaorai i tei tau ra.​—Maseli 27:2; Roma 12:3.

10. E akataka mai e akapeea tetai papaki tei akara anga akaaka ra i riro ei ei ‘aronga apinga maata [ratou] i te akarongo.’

¹⁰ Me ka irinakiia mai tatou ma tetai tuanga apainga, ka tauturu te tu mako ia tatou kia kopae i te tuku anga te akaketaketa anga tau kore ki runga ia tatou uaorai, ma te akatupuanga i te manako anga e te meitaki maira te putuputuanga no ta tatou au tautaanga anake e te kite. Ei akatauanga, penei te meitaki ra tatou i te apiianga. (Ephesia 4:​11, 12) Inara, me e tu mako to tatou, ka tika ia tatou kia kite e ko etai au apiianga maata rava te apiiia ra i te uipaanga putuputuanga kare e orongaia mai ana mei runga mai i te paata ra. Kare ainei koe e akamaroiroiia ana me akara atu koe i tetai akatauanga, i tetai metua takaua te aere putuputu maira ki te Are Uipaanga Patireia ma tana tamariki tei aru maira iaia? Me kare te ngakau maromaroa tei aere tiratiratu maira ki te au uipaanga noatu rai te au manako ngakau tau kore te tamou marieia ra? Me kare tetai mapu te tere marie ra ki mua i te pae vaerua noatu te au mana kikino i te apii e etai atu au ngai ra? (Salamo 84:10) Penei kare teia aronga taki tai e kitea ana i te marama. Te au timata anga i to ratou tiratiratu e aro atura kare e kitea ana e etai ke atu. Inara, penei e “aronga apinga maata [ratou] i te akarongo” mei to te aronga e maata atura te teitei. (Iakobo 2:5) No te mea, i te openga ra na te tiratiratu e raukai te akaperepere a Iehova ra.​—Mataio 10:22; 1 Korinetia 4:2.

Ko Gideona​—“Tei Iti Rava” i te Are o Tona Metua

11. Na teea tu ta Gideona akaari anga i te tu mako i te tuatuaanga ma te angera a te Atua ra?

¹¹ Ko Gideona, tetai tangata ou maroiroi o te kopu o Manase, tei ora ra i te tuatau kino o te tuatua enua o Iseraela ra. No te itu mataiti, te au tangata o te Atua i mamae ei i raro ake i te takinga kinoanga a to Midiana. Inara, kua tae te tuatau i teianei no Iehova kia akaora i tona au tangata. No reira, kua mama atu tetai angera kia Gideona e kua tuatua atu: “Tei vaitatao a Iehova ia koe, e tenana tangata ririnui e te maroiroi ra.” E mako a Gideona, no reira kare aia i rekareka ua i te kaka o teianei tuatua akapaapaa manako koreia. Mari ra, kua tuatua akangateitei atura aia ki taua angera ra: “E taku atu e, tei vaitatā Iehova ia matou ra, eaa matou i rokoia mai ei i teianei au mea katoa?” Kua akataka maira te angera i te au tika e kua tuatua kia Gideona: “Naau e akaora ia Iseraela i te rima o Midiana.” I akapeea ta Gideona pauanga? Kare aia i mou noinoi ua i taua angaanga ra i tetai tuatau tei akariro iaia uaorai ei tetai toa no te iti tangata ra, kua pau atura Gideona: “E taku Atu e, e akapeea e oraʼi Iseraela iaku? I na, e kopu-tangata akaaka toku ia Manase nei, e ko au tei iti rava i te kopu-tangata o toku metua.” Mei teaa ra te tu mako!​—Akava 6:​11-15.

12. Akapeea ta Gideona akaari anga pakari i te raveanga i tana angaanga ra?

¹² I mua ake i te tonoanga ia Gideona ki te tamaki; kua timata atura Iehova iaia. Akapeea? Kua akaueia atura Gideona kia akangaangaa i te atarau a tona metua ra no Baala ki raro e kia tipu i te poupou tapu ki raro. Na te mataku kore e oti ei te reira, inara kua akaari a Gideona i te tu mako e te pakari i taua rave anga i te reira. Kare aia i rave kia akaraia mai aia uaorai, kua rave aia i te reira i te po kia kore aia e kitea mai i te aere atu. Pera katoa oki, kua aere atu aia ki tana angaanga ma te matakite. Kua rave atu aia e tai ngauru tavini​—penei kia tu ei etai ei tiaki ko etai ei tauturu iaia kia akangaangaa i te atarau e te poupou tapu.b Inara, ma ta Iehova akameitakianga, kua rave a Gideona i tana angaanga, e i muri akera kua taangaangaia aia e te Atua kia akamatara mai i to Iseraela mei ia Midiana maira.​—Akava 6:​25-27.

Akakiteanga i te Tu Mako e te Pakari

13, 14. (a) Akapeea tatou i te akaari anga i te tu mako me ka orongaia mai tetai angaanga tavinianga kia tatou? (e) Akapeea te Taeake ko A. H. Macmillan i te akanoo anga i tetai akatauanga meitaki i te akaari anga te tu mako?

¹³ E maata ta tatou ka rauka kia kite mei to Gideona ra tu mako. Ei akatauanga, akapeea ta tatou tu akono me ka orongaia mai tetai angaanga na tatou e rave? Ka akamanako mua ainei tatou i te turanga teitei me kare rongonui te ka tupu mai? Me kare ka akamanako mako ua ainei tatou ma te pure me ka rauka ia tatou te akatupu i te au mea umuumuia no taua angaanga ra? Kua akanoo te Taeake ko A. H. Macmillan, tei akaoti ra i tana angaanga i te enua nei i te 1966, e i akono aia i te tetai akatauanga meitaki i teianei turanga. Ko C. T. Russell, te peretiteni mua o te Taiate Punanga Tiaki, kua ui atu ki te Taeake Macmillan no tona au manako e penei koai ka tau ei rave i te angaanga me ka kore atu aia. I roto i te uriurianga manako tei aru maira, kare te Taeake Macmillan i taiku mai iaia uaorai, noatu rai e ka tau ua nana e rave te reira. I te openga, kua pati atura te Taeake Russell i te Taeake Macmillan kia akamanako i te arikianga i taua angaanga ra. “Kua tu ua au i reira ma te va ua,” ta te Taeake Macmillan i tata i nga mataiti i muri iora. “I manako tikai au i te reira, ma te pure anga no etai tuatua i mua ake ka akakite atu ei kiaia i te openga e ka mataora au kia rave katoa i te ka rauka iaku i te tauturu atu iaia ra.”

¹⁴ Kare i roa i muri iora, kua takake atu te Taeake Russell, kua akaruke mai i te taoonga peretiteni o te Taiate Punanga Tiaki kare e tangata akono. I te mea ko te Taeake Macmillan tei rave i te reira i te tuatau o te tere tutu anga openga o te Taeake Russell, kua tuatua atu tetai taeake kiaia: “E Mac, tei ia koe uaorai tetai tika maroiroi no te tomo atu ki roto. Ko koe oki te mono taka ke i tona aere anga, e kua tuatua mai aia kia matou katoatoa ka rave i taau ka tuatua atu. I na, kua aere atu aia e kare i oki akaou mai. I te akara anga ko koe te tangata ei rave ua atu.” Kua pau atura te Taeake Macmillan: “E te taeake e, kare tana i te akara anga tau i teianei tumu. Na te Atua teianei angaanga e ko te turanga anake e rauka ia koe i roto i te akaaerenga a te Atua ra ko ta te Atu ia i kite e te tau ra kia oronga kia koe; e te papu ra iaku e kare ko au te tangata no taua angaanga ra.” I reira kua akakite atu te Taeake Macmillan i tetai ke atu no taua turanga ra. Mei ia Gideona ra, iaia tetai manako mako nona uaorai​—ko tetai manako ka meitaki ia tatou kia akono.

15. Eaa etai au ravenga tau e raukai ia tatou kia taangaanga i te kite oonu i ta tatou tutu anga ki etai ke ra?

¹⁵ Ka tau katoa tatou kia mako i te tu o ta tatou rave anga i ta tatou angaanga. E pakari a Gideona, e kua tauta aia auraka e akariri tau kore atu i te aronga patoi mai iaia ra. Mei te reira katoa, i ta tatou angaanga tutu aereanga, ka tau tatou kia mako e kia pakari i ta tatou tuatua anga kia etai ke atu. E tika, te rave nei tatou i tetai tamaki anga vaerua kia uri “i te au punanga ketaketa ki raro” e te “au eumiumianga ra.” (2 Korinetia 10:​4, 5) Inara ka tau tatou kia kore e tuatua akameangiti atu ia etai ke ra e kia akatupu te tumu no ratou kia riri i ta tatou tuatua anga ra. Mari ra, ka tau tatou kia akangateitei i ta ratou manako anga, e akaketaketa atu i ta tatou e mou aiteite ra, e ei reira ka tou atu ei ki etai au tu tau tikai o ta tatou tuatua anga ra.​—Angaanga 22:​1-3; 1 Korinetia 9:22; Apokalupo 21:4.

Ko Iesu​—Te Akatauanga Teitei no te Tu Mako

16. Akapeea ta Iesu akaari anga e e manako tu mako tona iaia uaorai?

¹⁶ Te akatauanga meitaki rava no te tu mako ko Iesu Karaiti ra.c Noatu rai tona pirianga vaitata ma tona ra Metua, kare a Iesu i ekoko kia akakite e ko etai tumu e mamao roa te turanga no tona mana. (Ioane 1:14) Ei akatauanga, i te pati anga te metua vaine o Iakobo raua ko Ioane e kia noo tana nga tamaiti e rua i te pae ia Iesu i tona patireia, kua tuatua atura Iesu: “Kareka te noo i taku rima katau, e i taku rima kaui, kare ïa e tika iaku kia oronga atu.” (Mataio 20:​20-23) I tetai atu atianga, kua akakite ua atura Iesu: “Kare ua e mea e tika iaku anake ra kia rave . . . kare au i kimi i toku uaorai anoano, ko te anoano ra o te Metua ko tei tono mai iaku nei.”​—Ioane 5:30; 14:28; Philipi 2:​5, 6.

17. Akapeea ta Iesu akaari anga te tu mako i tana akonoanga i etai ke ra?

¹⁷ E teitei atu a Iesu i te au tangata apa ua nei i te au tu ravarai, e e mana teitei atu oki tona mei ko mai i tona Metua, ia Iehova ra. Tera ra, e akaaka a Iesu i te akonoanga ma tana au pipi. Kare aia i tapoki maata ia ratou ma tetai akakite anga kite maata. Kua akaari aia i te tu maru e kua akamanako i to ratou au umuumu anga ei au tangata. (Mataio 15:32; 26:​40, 41; Mareko 6:31) No reira, noatu rai e apa kore ua a Iesu, kare ra aia i manako atu kia aiteite etai kiaia. Kare aia i pati kia maata atu ta tana au pipi e oronga i te ka rauka ia ratou, e kare aia i tuku ki runga ia ratou kia tere atu i te ka rauka ia ratou kia apai. (Ioane 16:12) No reira ra e manganui tei kite i tona tu akaangaroianga ra!​—Mataio 11:29.

E Aru i ta Iesu Akatauanga no te Tu Mako

18, 19. Akapeea tatou me aru i to Iesu tu mako i (a) to tatou manako anga ia tatou uaorai, e (e) ta tatou akono anga i etai ke ra?

¹⁸ Me kua akaari te tangata maata rava tei ora ana i te tu akaaka, mei teaa ra te maata atu te tu tau kia pera tatou. E putuputu te au tangata apa ua nei i te reka kore kia akatika e kare ua o ratou mana tikai. Inara, i te aru anga ia Iesu, ka tauta te au Kerititiano kia mako ratou. Kare ratou i ngakau parau roa kia oronga apainga ki te aronga tei tau ra no te reira; kare katoa oki ratou i te akatietie e te mareka kore kia ariki i te arataki anga mei ko mai i te aronga tei akamanaia kia oronga i te reira. Na te akaarianga i te vaerua taokotai, ka akatika ratou kia raveia te au mea ravarai i roto i te putuputuanga ra “ma te tika e te manea.”​—1 Korinetia 14:40.

¹⁹ Ka akakeu katoa oki te tu akaaka ia tatou kia manako tau atu i ta tatou e manakonako atura ia etai ke e kia akamanako katoa oki i to ratou umuumu anga. (Philipi 4:5) Penei tei ia tatou etai au tu kite e te au maroiroi kare ra i etai atu. Inara, me e mako tatou, kare tatou e manako atu ia etai ke e kia rave mei ta tatou ka anoano ia ratou ra kia rave. I te kiteanga i te au tangata tataki tai e au kotinga to ratou uaorai, ka akono tatou i te au tu mako katoa oki te akatikatika atu i te au ngere anga o etai ke ra. Kua tata a Petero: “Ko te aroa rai, kia maata tikaia ïa ia kotou uaorai: ka ngaro oki te apa e manganui i te aroa.”​—1 Petero 4:8.

20. Eaa ta tatou ka rave ei akakore atu i te tu mako manako kore?

²⁰ Mei ta tatou i kite, tei te aronga mako te pakari ra. Inara, ka peea me ka kite koe e e au manakoanga toou no te tu mako kore me kare ngakau parau? Auraka e akamaroiroi kore. Mari ra, e aru i te akatauanga ia Davida, tei pure: “E tāpu mai koe i to tavini i te ara māro; auraka roa te reira kia kaurunga mai iaku.” (Salamo 19:13) Na te aruanga i te akarongo o te au tangata mei ia Paulo, ia Gideona, e​—i rungao ia etai ke ravarai​—ia Iesu Karaiti, ka kite tikai tatou uaorai i te tuatua mou o te au tuatua ra: “Tei te aronga [mako] ra te pakari.”​—Maseli 11:2, akaaiteia NW.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]