Kia Matakite i te Manako e e Tuatua Tika Tetai Uaorai!

I TE anere mataiti mua, kua rekareka te au Pharisea i te turanga meitaki ei aronga akamori tuatua tika i te Atua. E aronga apii maroiroi tikai ratou i te au Tuatua Tapu e kua pure putuputu. Kua akara etai au tangata ia ratou e e tu maru e te tau tikai. Kua tata te tangata tata tuatua enua ngati Iuda ko Josephus e: “Te aroa ra te au Pharisea ki tetai e tetai e te tatanu ra i te pirianga rotai ma te komiuniti.” E mea umere i reira e ko ratou tetai au tangata akangateitei ravaia atu e tei akamanako maataia atu i roto i te totaiete ngati Iuda i te reira taime!

Inara, i teia tuatau ko te tuatua “Pharisea” e tetai atu au tuatua te piri atura ki te reira te akameangiti ra, te aiteite ra ki te tu akatutu ua i te tuatua tika, te manako ra e e tuatua tika tetai uaorai, te tapu rava atura i tetai, te akangateitei maata ra, e te oronga ra i te tuatua vaa ua. Eaa ra i ngaro ei i te au Pharisea to ratou ingoa meitaki?

No te mea, koi kore ei i aite ki te maata anga o te au ngati Iuda, kare a Iesu Karaiti i akavareia e te akara anga o vao o te au Pharisea. Kua akaaite aia ia ratou ki te “tanumanga akateateaia nei, tei akaieie i vao ake, ko roto ra, kua ki ïa i te ivi turuma e te au mea viivii katoa.”​—Mataio 23:27.

E tika, kua oronga ratou i te au pure roroa koi tu ei i te au ngai papuriki, inara kia kitea uaia teia e etai atu, mei ta Iesu e karanga ra. Ta ratou akamori anga e akatutu ua anga ia. Kua inangaro ratou i te au ngai teitei i te au kaikai anga aiai ra e te au noo anga ki mua i te au tunako ra. Koi anoanoiaʼi te au ngati Iuda katoatoa kia tuku i te au veruveru ki runga i to ratou au kakau, kua tauta te au Pharisea i te akakeu i te au tangata na te aaoanga i te au veruveru roroa tikai. Kua akaparau tikai ratou i te akaari i to ratou au vairanga irava rikiriki tei akamaataia e tei aaoia ei au rei. (Mataio 6:5; 23:5-8) To ratou tu pikikaa, to ratou tu noinoi, e to ratou tu akateitei i te openga iora kua apai mai i te taakama anga kia ratou.

Kua tuatua a Iesu i ta te Atua kopaeanga i te au Pharisea: “E te au pikikaa e, te tau tikai nei kotou i ta Isaia i tuatua ia kotou, i te na ko anga e, ‘Te topiri mai nei teia aronga iaku i to ratou vaa, e te akameitaki mai nei to ratou ngutu iaku; tei te atea ke ra to ratou ngakau iaku. E akamorianga puapinga kore ra ta ratou iaku, ka apii ei i tei tukuia mai e te tangata anake ra.’” (Mataio 15:7-9) To ratou tu tuatua tika te tika anga tikai e manako e e tuatua tika ratou uaorai. Ma te marama, kua akamatakite a Iesu i tana au pipi: “E matakite i te akaopue a te au Pharisea.” (Luka 12:1) I teia tuatau nei, ka tau katoa tatou kia “matakite” i te manako e e tuatua tika tatou uaorai me kore ra kia paruru atu, kia kore e riro mai ei aronga akonoanga pikikaa.

Na te raveanga i te reira, ka tau tatou kia kite e kare tetai tangata e riro i te manako e e tuatua tika aia uaorai i te reira taime rai. Mari ra, ko teia anoano ka totoro marie mai i roto tetai tuatau roa. E ma te kite kore katoa ka rauka i tetai tangata te au tu tau kore o te au Pharisea.

E Tu Teitei Atu

Eaa ra etai o te au tu ta tatou ka “matakite” atu? E mea matauia e ko te au tangata tataki tai te manako ra e e tuatua tika ratou uaorai te “tuatua ra, e te tu ra, e te akara ra mei te mea ra e kare rava a ratou angaanga kino i rave ana,” i akamaramaʼi te Encyclopædia of Religion and Ethics. E aronga nengonengo katoa te aronga te manako ra e e tuatua tika ratou uaorai e te akamaata ra ia ratou uaorai, ko tetai manamanata maata ia o te au Pharisea.

Kua akataka mai a Iesu i teia tu Pharisea ma tetai akatutu anga: “Aere atura e toko rua puke tangata ki runga i te iero e pure; e Pharisea tetai, e telona tetai. Kua tu ua iora te Pharisea, koia anake ua, pure atura, na ko atura, E akameitaki atu au ia koe, e te Atua, i te mea kare au mei te tangata katoa nei; i te apari apinga, te tuatua-tika kore, te akaturi, e mei tera ra telona oki. Taki rua aku akakoreangakai i te ebedoma okotai, e te oronga nei au i te ngauru o toku apinga tini katoa nei.” Ei tuke anga kua akatika akaaka ua te tangata koi tero i tona au tarevake e kua riro mai ei tangata tuatua tika maata atu i te Pharisea nengonengo ra. Kua akakite a Iesu i teia akatutu anga ki te aronga tei “manako ia ratou uaorai e, e aronga tuatua-tika, e i akavaavaa oki ia etai ke.”​—Luka 18:9-14.

Ei au tangata tiama kore penei ka manako tatou i tetai au taime e e meitaki atu tatou i etai atu no te au tu kite natura me kore ra te au apinga i rauka. Inara kia viviki te au Kerititiano i te akakore atu i te reira au tu manako. Penei kua kite ana koe i te oraanga Kerititiano no te au mataiti e manganui. Penei e tangata karape koe ei puapii no te Puka Tapu. Me kore ra penei te karanga ra koe e kua akatainuia koe kia tutara ma Karaiti i te rangi. Etai papaki i roto i te putuputuanga te rekareka ra i te au akameitakianga takake ei au orometua tamou, ei aronga pakari, me kore ra ei au tavini orometua. E ui ia koe uaorai, ‘Akapeea ra to Iehova manako me ka taangaanga au i tana i oronga mai kiaku ei tumu no te manako e e teitei atu i etai ke atu?’ E mea papu e, ka akamareka kore teia iaia.​—Philipi 2:3, 4.

Me akaari tetai Kerititiano i te vaerua akateitei no te au tu kite i rauka mei ko mai i te Atua ra, te au akameitakianga, me kore ra te mana taoonga, ko te tika te keia ra aia mei te Atua ra i te kaka e te akangateitei anga tei tau Kiaia anake ra. Te akamaroiroi marama ua maira te Puka Tapu i te Kerititiano e “eiaa e maata te manako iaia uaorai, i tei tau iaia kia manako ra.” Te raurau maira te reira kia tatou e: “Kia okotai ngakau to tetai e tetai: auraka e umuumu atu i te mea teitei, e arite katoa atu oki i te aronga akaaka Auraka oki e pakari i to kotou uaorai au manako.”​—Roma 12:3, 16.

“Auraka e Akakino Atu”

Kia tau i tetai enetaikoropitia Puka Tapu, ko tetai tangata tei manako e e tuatua tika aia uaorai “te manako ra iaia uaorai e e tiratiratu i te pae o te tu akono e te tika ra te turanga ma te Atua no tana akono meitaki anga i te au mea i umuumuia e te ture ma te kore e akamanako anga atu i to ratou aiteanga tikai.” Kua akataka tetai atu tataanga no tetai tei manako e e tuatua tika aia uaorai e e “au tangata akonoanga pakari tikai tei akapou i to ratou taime katoatoa i te kimianga i te kino i roto i etai ke.”

Kua apa te au Pharisea i teia. I te openga iora ko ta ratou au ture rikiriki tei maaniia e te tangata i te akaraanga kua puapinga maata atu i te au ture e te au kaveinga a te Atua. (Mataio 23:23; Luka 11:41-44) Kua akataoonga ratou i tetai au akava no ratou uaorai e kua ngoie ua i te akakino i tetai ua atu tei kore i aravei atu i ta ratou au turanga tei manakoia e e tuatua tika uaorai. To ratou tu akateitei e te akangateitei maata ia ratou uaorai kua akatupu maata i te anoano kia akatere ia etai au tangata. Kua riri ratou i te mea e kare i rauka ia ratou te akatere ia Iesu, no reira kua kimi ratou i tetai ravenga i te ta iaia.​—Ioane 11:47-53.

Mei teaa te mareka kore i te kapiti atu i tetai tangata tei tuku ra iaia uaorai ki runga ei akava, te kimi ua anga i te au tarevake, te akaraanga e te akaaereanga i te au tangata ravarai tei takapini iaia. E tikai, kare e tangata i roto i te putuputuanga e mana tona i te tuku i tona au manako e tana uaorai au ture rikiriki ki runga i etai ke atu. (Roma 14:10-13) Te kite ra te au Kerititiano tau e e manganui te au tu o te oraanga te tau ra kia ikiia e te au tangata tataki tai. Te tika ra te aronga e anoano to ratou kia riro mai ei au tangata tiama e te maro kia kopae atu i te akavaanga i etai ke atu.

E tika, kua akamanaia e kia rauka i te putuputuanga Kerititiano te au arataki anga te ka tauturu atu i te angaanga meitaki anga o te akaaerenga a Iehova i te enua nei. (Ebera 13:17) Inara kua akamingi etai papaki i teia au arataki anga me kore ra kua kapiti atu i ta ratou uaorai au ture rikiriki. I tetai ngai o te reira ka tau te aronga apii katoatoa i roto i te Apii Orometua Teokaratiki kia aao i te au tuti e kia tapitopito i to ratou au pereue i te orongaanga i tetai tuatua anga. Ko tetai tangata apii tei kore i rave i te reira kare e tau i te oronga i tetai au tuatua anga i te tuatau ki mua. I kore ei e maani i te reira au ture rikiriki pakari ra, kare ainei i te mea tau e te rotai ma te vaerua o te Tuatua a te Atua i te oronga atu i te aratakianga meitaki e anoanoia ra e tetai?​—Iakobo 3:17.

Te manako e e tuatua tika tetai uaorai penei te akamaata katoa ra i te manako e me te na roto atura tetai Kerititiano i te au tu ngata e manganui, te ngere ra i reira aia i te pae vaerua. Ko te reira tikai ta te aronga i manako e e tuatua tika ratou uaorai ta Eliphaza, ta Biladada, e ta Zophara i manako no runga ia Iobu tiratiratu ra. Kare i rauka ia ratou te kite i te katoaanga o te turanga, no reira e tu ngakau parau roa to ratou i te akaapa anga ia Iobu no te rave i te tarevake. Kua ako a Iehova ia ratou no ta ratou kimikimi anga tarevake i to Iobu au timata anga.​—Akara ia Iobu, pene 4, 5, 8, 11, 18, 20.

E Maroiroi Tei Arataki Keia

E putuputu te taime e pirianga to te manako e e tuatua tika tetai uaorai e te maroiroi. Kua tuatua te apotetoro ko Paulo no te au ngati Iuda e akonoanga ta ratou “e maroiroi to ratou i ta te Atua, kare ra i te maroiroi kite. No to ratou kite kore i te tuatua-tika a te Atua, e kua umuumu oki kia tika ta ratou uaorai tuatua-tika, kare akenei ratou i kauraro tikai i te tuatua-tika a te Atua ra.” (Roma 10:2, 3) Ei tangata Pharisea, kua rauka uaorai ia Paulo te maroiroi pakari, noatu e kua arataki keia tona maroiroi, kare i akatumuia ki runga i te tuatua tika o Iehova.​—Galatia 1:13, 14; Philipi 3:6.

Ma te tau te akamaroiroi maira te Puka Tapu e: “Auraka koe e maata ua i te ketaketa kia tika, auraka oki e akapakari maata rava; eaa oki taau puapinga kia ta ia koe uaorai?” (Koheleta 7:16) I roto i te putuputuanga penei ka akamata tetai Kerititiano ma te manako meitaki, inara ka riro tona manako meitaki e te maroiroi i te topa i roto i te manako anga e e tuatua tika aia uaorai. Me aratakiia e te kite tangata nei kare na te tuatua tika o Iehova ra, ka riro te maroiroi akonoanga i te tamamae ia etai ke atu. Akapeea?

Ei akaraanga, penei ka riro te au metua i te akapou maata i te taime i te araveianga atu i te au anoano i te pae vaerua o etai ke, e i te raveanga i te reira penei ka kopae ratou i te au anoano o to ratou uaorai pamiri. Me kore ra penei e maroiroi pakari to te au metua, te maroanga kia maata te ka rauka mai mei ta ratou au tamariki i te ka rauka ia ratou i te rave. (Ephesia 6:4; Kolosa 3:21) Etai au tamariki, i te mea e kare e rauka i te aravei atu i te reira au maroanga tau kore, te ariu maira na te aratakianga i nga oraanga e rua. Ka akamanako atu tetai metua tau i te au kotinga o tona pamiri e ka rave i tetai au akatikatika anga tau.​—Akaaite ia Genese 33:12-14.

Ka akangere katoa te maroiroi pakari ia tatou i te tu karape, te tu tangi, e te maru, tei tau tikai i ta tatou akono anga atu ia etai ke ra. Penei ka angaanga pakari tetai i te akatere anga i te au mea o te Patireia ki mua. Inara, ko tona maroiroi pakari penei ka akamamae atu i te au tangata iaia e rave ra i te reira. Kua karanga a Paulo e: “Tei iaku ua rai te totou, e te kite i te au tuatua ngaro katoa ra, e te au kite katoa; e tei iaku te au akarongo katoa, e tikaʼi iaku kia apai ke i te maunga, e kare oku aroa, kare ua aku e puapinga. E kia oronga au i taku au apinga ravarai ei angai i te putaua, e kia tuku ua au i taku kopapa kia taʼu naia ki te ai, e kare oku aroa, kare ua atu aku e puapinga.”​—1 Korinetia 13:2, 3.

Te Mareka ra te Atua i te Aronga Akaaka

Ei au Kerititiano ka anoanoia tatou kia akataka i te akakoko anga o te manako e e tuatua tika tatou uaorai i mua ake ka akamataʼi te reira i te tupu. Ka tau tatou kia kopae i te tu manako akateitei, te akamatau ua anga i te akava ia etai ke, e te maroiroi matapo tei akatumuia ki runga i te kite tangata.

Ia tatou e “matakite” ra i te au tu Pharisea, kare e akava atu ia etai ke ra te manako anga e e tuatua tika ratou uaorai, e mea meitaki atu i te akara atu i to tatou uaorai au akakoro anga e te au anoano. E tika, kua akava a Iesu i te au Pharisea e kua akakino atu ia ratou ei “ta te vipera anaunga” tei tau i te takore anga mutu kore. Inara kua rauka ia Iesu te tatau i te au ngakau o te au tangata. Kare e rauka ia tatou.​—Mataio 23:33.

E kimi tatou i te tuatua tika o te Atua e kare i to tatou uaorai. (Mataio 6:33) I reira anake e raukaʼi ia tatou ta Iehova mareka anga, no te mea te akamaroiroi maira te Puka Tapu ia tatou katoatoa e: “Ka kauraro ia kotou uaorai, e kia kakauia kotou i te akaaka; ‘e patoi te Atua i tei nengonengo, e oronga mai i te meitaki no tei akaaka.’”​—1 Petero 5:5.