E Mea Ngaro Kare e Tika Kia Uuna te Kerititiano!
“I tuatua akakite ua au ki to te ao nei; . . . Kare rava au i tuatua ki te ngai ngaro.”—IOANE 18:20.
1, 2. Eaa te puapinga maata o te tuatua Ereni my·steʹri·on tei taikuia ra i te au Tuatua Tapu?
KUA uriia te tuatua Ereni my·steʹri·on ki roto i te New World Translation of the Holy Scriptures e 25 taime ei “tuatua ngaro tapu” e 3 taime ei “mea muna.” Ko tetai tuatua ngaro tei tapaia e tapu ka tika ia ei mea puapinga maata! Ko tetai ua atu tangata tei tau ra kia rauka iaia te kite i taua tuatua ngaro ra ka tau aia kia manako akangateiteiia, i te mea kua manakoia aia e tau kia kapiti atu ma te Atua Teitei Rava o te ao katoa e pini ua ake i taua tuatua ngaro ra.
2 Te akapapuia maira e te Expository Dictionary of Old and New Testament Words na Vine e i te maata anga o te au tu ko te “tuatua ngaro tapu” e meitaki atu ia i to te urianga ei “mea muna.” Te tuatua ra te reira no my·steʹri·on: “I roto i te [au Tuatua Tapu Kerititiano Ereni] te akataka maira, kare i te tu muna kitea kore ra (mei ta te tuatua Enga[rani] rai), mari ra ko te tu, tei vao ake i te kotinga no te kite natura kare ra e tauturuia, ka rauka anake kia kiteaia na te akakiteanga Tu-Atua, e ka akakiteia i roto i tetai tu e a te tuatau oki i akatakaia e te Atua ra, e ki te aronga anake tei akamaramaia ra e Tona Vaerua. I te tu matauia ra ko tetai mea muna te akataka maira i te kite araiia ra; ko tona puapinga maata i te Tuatua Tapu ra ko te tuatua mou tei akakiteia ra. E no reira ko te au tuatua putuputu te kapitiia atura ma taua tumu tuatua ra koia oki ‘kua akakitea,’ ‘tei akakiteia,’ ‘i eeuia,’ ‘i tutuia,’ ‘i maramaia’ ‘apinga tuaia.’”
3. Eaa te tuke anga o te putuputuanga Kerititiano o te anere mataiti mua ra mei etai au pupu akonoanga rave muna kare e maramaia ra?
3 Te akakite maira teianei akataka anga i tetai tuke anga maata i rotopu i te au pupu akonoanga rave muna kare e maramaia tei tupu ruperupe ra i te anere mataiti mua ra e te putuputuanga Kerititiano ou ra te akapapa angaia. Noatu rai ko te aronga tei akamataia ra ki roto i te au pupu akonoanga muna e putuputu te tapekaia na tetai tia kia muteki ua ei paruru i te au apiianga akonoanga, kare ra te au Kerititiano i tukuia ki raro ake i taua tu arairai anga ra. E tika oki e kua tuatua te apotetoro ko Paulo i te ‘tuatua pakari a te Atua i te tuatua ngaro tapu ra’ ma te tapaanga i te reira ei ‘pakari uunaia,’ koia oki, tei uunaia mei “te aronga tutara o teianei ao.” Kare te reira e uunaia mei te au Kerititiano tei akakiteia atura kia ratou na roto i te vaerua o te Atua ra kia raukaʼi ia ratou te akakite atea ki te au tangata.—1 Korinetia 2:7-12; akaaite ia Maseli 1:20.
Akataka Anga i te ‘Tuatua Ngaro Tapu’
4. Te taokotaiia maira te ‘tuatua ngaro tapu’ ki runga iaai, e na ea?
4 Te taokotaiia maira te ‘tuatua ngaro tapu’ a Iehova ki runga ia Iesu Karaiti. Kua tata a Paulo: “E kua akakite mai [a Iehova] ia tatou i te tuatua ngaro [“tapu,” NW] o tona anoano, i tona uaorai inangaro takinga meitaki i akakoroia e ia i roto iaia uaorai: E kia tae ki te akaaerenga i te openga tikai o te au tuatau ra, kia tavaitai aia i te au mea katoatoa i te Mesia ra, to te rangi, e to te ao katoa nei: ei iaia rai.” (Ephesia 1:9, 10) Kua taka meitaki roa atu ta Paulo tuatua anga no te tu o te ‘tuatua ngaro tapu’ ra i tana tou anga ki te umuumu anga no “te kite pu tikai, kia āriki i te tuatua ngaro [“tapu,” NW] a te Atua Metua e ta te Mesia ra oki.”—Kolosa 2:2.
5. Eaa te kapitiia maira ki roto i te ‘tuatua ngaro tapu’?
5 Inara, e maata atu, te kapitiia maira, no te mea ko te ‘tuatua ngaro tapu’ e mea ngaro ia ma te au tu e manganui. Kare ia i te akataka ua anga ia Iesu ei te Uanga taputouia ra me kare te Mesia; te kapiti ra te reira i tana tuanga tei akataoongaia ra aia kia rave i ta te Atua ra akakoro anga. Te kapiti ra te reira i tetai kavamani i te rangi, koia te Patireia Mesia o te Atua, mei ta Iesu i akataka meitaki ra i tana tuatua anga ki tana au pipi: “No te mea kua orongaia mai te kite ia kotou i te tuatua ngaro [“tapu,” NW] o te basileia o te ao ra, kare ra i orongaia ia ratou.”—Mataio 13:11.
6. (a) Eaa ra i tikai kia tuatuaia e ko te ‘tuatua ngaro tapu’ i “uunaia i te au uki katoatoa mei ito mai”? (e) I akapeea te akakite marie mai anga i te reira?
6 E tuatua roa te ka takake mei rotopu i te taiku anga mua i ta te Atua ra akakoro anga kia oronga mai i tetai akatumu anga no te Patireia Mesia ra e te apai mai anga kia ‘tupu akaoti rava te tuatua ngaro tapu a te Atua.’ (Apokalupo 10:7; Genese 3:15) Ko tona apai angaia mai kia akaoti ravaia ka tupu ma te akanoo angaia te Patireia ra, ei tetai akaaiteite anga ia Apokalupo 10:7 e te 11:15 te akapapu maira. Ko te tika, ko etai 4,000 mataiti i topa mei te orongaanga mai i te taputou mua i te Patireia i Edene ra, e tae roa mai ki te mama mai anga te Ariki Ikiia ra i te 29 T.N. Kua pou katoa oki tetai atu 1,885 au mataiti i mua ake i te akanoo angaia te Patireia i te au rangi ra i te 1914. E no reira kua akakite marieia mai te ‘tuatua ngaro tapu’ i taua tuatau e vaitata i te 6,000 mataiti ra. (Akara i te kapi 16.) Kua tika rai ta Paulo i te tuatuaanga no “te eeu anga mai o te tuatua ngaro [“tapu,” NW] i uunaia i te au uki katoatoa mei ito mai; Kua akakiteia maira i teianei.”—Roma 16:25-27; Ephesia 3:4-11.
7. Eaa ra ka raukaʼi ia tatou te irinaki anga tikai i te pupu tavini akono e te pakari ra?
7 Ei tuke anga ma te au tangata, tei kotingaia ra to ratou tuatau oraanga, kare a Iehova e manako ngakau taomi ana na te tuatau e akakite vave i tana au tuatua ngaro. Ka tau teianei tika kia arai ia tatou kia kore e riro kia rapurapu me ka kore etai au uianga no te Pipiria e rauka kia akataka vaveia mai ei akamerengo anga ia tatou. Ko te tu tau i te tuanga a te pupu tavini akono meitaki e te pakari ra, tei akaueia kia oronga i te kai na te ngutuare Kerititiano i te tuatau tau ra, te arai ra i te reira kia kore e oro na mua e te manako anga taetaevao no runga i te au apinga te vaira i roto i te tu marama koreia. Te tauta ra te pupu tavini kia kopae ke i to ratou uaorai manako. Kare ia i te manako akaparau ua kia akatika e i teianei kare e rauka iaia kia pau i te au uianga ravarai, ma te mouanga kia taka meitaki te manako ia Maseli 4:18 ra. Mei teaa ra te marekaanga kia kite e ka rave a Iehova, i tana uaorai tuatau tau e i tana uaorai mataara, kia akakite i tana au mea ngaro no tana au akakoroanga! Kare tatou e tau kia akakoromaki kore ma ta Iehova ra akanoonoo anga, ma te tautaanga pakari kore kia oro na mua i Tei Akakite ra i te au tuatua ngaro. Mei teaa ra te manako tau kia kite e kare te akaaereanga a Iehova e taangaanga nei i teia tuatau e rave akapera ana! E akono meitaki ia e te pakari.—Mataio 24:45; 1 Korinetia 4:6.
Ka Tika Kia Tuatuaia te Tuatua Ngaro Tei Akakiteia Maira!
8. Akapeea tatou i kiteʼi e ka akakiteia mai te ‘tuatua ngaro tapu’ ra?
8 Kare a Iehova i akakite mai i tana ‘tuatua ngaro tapu’ ki te au Kerititiano na ratou kia uuna i te reira. Ka tau kia akakitekiteia te reira, kia rotai ma te kaveinga ta Iesu i akanoo no tana au pipi katoatoa—kare no tetai aronga orometua tokoiti ua: “Ko kotou te mārama o te ao nei. Te oire i akatuia ki runga i te maunga ra, kare ïa e ngaro. Kare oki te tangata e tutungi i te lamepa, ka tuku atu ei ki raro ake i te aite, ei runga ra i te vairanga, kia marama to te are katoa. Koia katoa to kotou mārama, kia kakā ia ki mua i te aroaro o te tangata nei, kia akara ratou i ta kotou angaanga meitaki, e kia akameitaki ratou ï to kotou Metua i te ao ra.”—Mataio 5:14-16; 28:19, 20.
9. Eaa te akapapu maira e kare a Iesu i te orureau, mei ta tetai papaki i tuatua ra?
9 Kare a Iesu i manako kia akatupu orureau na te akapapaanga i tetai akaaerenga au pipi uunaia kia aruaru i etai au akakoroanga tuatua ngaro ra. I te puka Early Christianity and Society, kua tata a Robert M. Grant i te paruru anga tei raveia no te au Kerititiano mua ra na tetai tangata paruru i te akonoanga i te rua o te anere mataiti ra ko Justin Martyr: “Me e aronga orureau te au Kerititiano ka vairai ratou ki roto i te ngai pipinianga kia raukaʼi ta ratou akakoro anga.” Inara akapeea e raukaʼi i te au Kerititiano kia “vai rai ki roto i te ngai pipinianga” e i taua tuatau rai kia aite ki “te oire i akatuia ki runga i te maunga ra”? Kare ratou e tau kia uuna i to ratou marama ki raro ake i te aite! No reira, kare a te kavamani apinga e tau kia mataku i ta ratou angaanga. Kua akataka teia tangata tata ia ratou ei “au oa meitaki o te emepera i te akono anga i te au e te turanga meitaki.”
10. Eaa ra te au Kerititiano i kore ei e tau kia uuna i to ratou tu?
10 Kare a Iesu i anoano i tana au pipi kia uuna i to ratou tu ei au mema no tetai akonoanga. (Angaanga 24:14; 28:22) Te koreanga e tuku kia kaka to tatou marama i teia tuatau nei ka akamareka kore ia Karaiti e tona Metua, koia Tei Akakite i te au mea ngaro, e kare te reira e akaruke mai kia mataora tatou.
11, 12. (a) Eaa ra a Iehova i anoano ei kia akakiteia te akonoanga Kerititiano? (e) Akapeea ta Iesu akanoo anga i te akatauanga tika ra?
11 Ko Iehova “kare rava i anoano e kia mate atu tetai, kia rauka katoatoa ra te tataraara.” (2 Petero 3:9; Ezekiela 18:23; 33:11; Angaanga 17:30) Ko te tumu anga no te akakore anga i te au ara a te au tangata tataraara ko te akarongo ia i te atinga oko o Iesu Karaiti, tei oronga ra iaia uaorai ei oko no te katoatoa—kare no te aronga tokoiti ua—e “kia kore e mate te akarongo iaia, kia rauka ra te ora mutu kore.” (Ioane 3:16) E mea puapinga maata ia e kia tauturuia te au tangata kia rave i te au takainga te ka akatau ia ratou kia akatakaia ei au mamoe, kare ei puakanio, i te akavaanga te aere mai nei.—Mataio 25:31-46.
12 Kare e tika kia uunaia te akonoanga Kerititiano mou; ka tau ia kia akakiteia i te au tu tau ravarai te ka rauka. Na Iesu uaorai i akanoo mai te akatauanga tika. I ta te taunga maata ra uianga kiaia no tana au pipi e tana apiianga, kua karanga atu aia: “I tuatua akakite ua au ki to te ao nei; i roto ua rai au i te au sunago ra, e i roto i te iero ra, i te apii anga, i te ngai e akaputu ei te ngati Iuda; kare rava au i tuatua ki te ngai ngaro.” (Ioane 18:19, 20) I te manako anga i teianei tu, koai ia tangata mataku i te Atua ra te ka rave ua i te tuatua ki te ngai ngaro i ta te Atua i akakite ra e ka tika kia tuatuaia ki te ngai tangata? Koai te ka uuna “i te taviri o te kite” te ka taki atu ki te ora mutu kore? Na te raveanga i te reira, ka akariro iaia kia aite atu ki te aronga pikikaa o te au akono anga i te anere mataiti mua ra.—Luka 11:52; Ioane 17:3.
13. Eaa tatou i tau ei kia tutu aere i te au tuatau tataki tai e te au tuatau ravarai oki te ka va mai?
13 Kia kore e rauka i tetai ua atu tangata kia tuatua e ko tatou ei Au Kite o Iehova kua uuna i te tuatua no te Patireia o te Atua ra ki te ngai ngaro! Noatu rai me ka arikiia te tuatua e me ka kopaeia, ka tika ra kia kite te au tangata e i tutuia ana te reira. (Akaaite ia Ezekiela 2:5; 33:33.) E no reira e rave tatou i te au tuatau tataki tai e te au tuatau ravarai e va mai kia tuatua i te tuatua mou ki te katoatoa, i te ngai ua e aravei ei tatou ia ratou ra.
Momonoanga Matau ki Roto i te Tanga o Satani
14. Eaa ra tatou ka kore ei e tau kia tapupu i te tu tuera atea ua i ta tatou akamori anga?
14 I te au ngai e manganui te maata ua atu nei te riroanga te Au Kite o Iehova ei tumu manakoia o te nuti. Te aiteite ra ki tei tupu ki te au Kerititiano mua ra, e putuputu ratou i te akaapa tarevakeia e ka tukuia ki roto i te tu aiteite ki te au pupu ekokoia e te au akaaerenga muna ra. (Angaanga 28:22) Ka riro ainei na ta tatou tutuanga tuera ua i te atea e o atu ei tatou ki te akakinoia mai? E pakari kore tikai, e kare oki i te tau ki ta Iesu ra akoanga, kia tomo tau kore atu tatou ki roto i tetai taumaro anga. (Maseli 26:17; Mataio 10:16) Inara, ko te angaanga puapinga no te tutuanga i te Patireia e te tauturuanga a te au tangata kia meitaki mai to ratou oraanga kare e tau kia uunaia. Te akakaka ra te reira ia Iehova, ma te taakianga iaia kia teitei, e takianga manako kiaia e ki tona Patireia tei akanooia ra. Ko te tupu anga meitaki te akarongo anga ki te tuatua mou o te Pipiria i roto ia Europa Itinga e etai tuanga o Aperika i teianei tetai tumu no te maata te tuera atea anga te tutu anga i te tuatua mou i teianei i reira ra.
15, 16. (a) Eaa te au akakoro anga te akatupuia ra na to tatou tu tuera atea ua e te puapinga oki i te pae vaerua, inara e tumu ainei teia no te manako taitaia? (e) Eaa ra a Iehova ka momono ei i te matau ki roto i te tanga o Satani?
15 E tika ra e ko te tutu anga tuera atea ua a te Au Kite o Iehova, i te parataito vaerua ta ratou e rekareka nei, e to ratou puapinga anga—i te au turu anga tangata nei e te au apinga materia—kare e kore te kiteaia ra. I te mea te akaanga maira i te aronga ngakau tiratiratu, penei ka akaanga ke atu teianei au tika i te aronga patoi ra. (2 Korinetia 2:14-17) Ko te tika, penei ka riro teianei ei maunu no te au nuku o Satani kia aere atu e tamaki i te au tangata o te Atua ra.
16 Ka tau ainei kia riro teia ei tumu no te manako taitaia? Kare, me kia tau ki te totou a Iehova te kiteia ra ia Ezekiela pene 38. Te totou maira te reira e ko Goga o Magoga, te akataka maira ia Satani te Tiaporo mei tona uriia anga mai ki te enua nei i muri ake i te akanoo angaia te Patireia i te 1914, ka taki atu i tetai tamaki anga ki runga i te au tangata o te Atua ra. (Apokalupo 12:7-9) Kua tuatua atu a Iehova kia Goga: “E ka riro koe i te tuatua e, E aere au ki runga ki te enua vila koro koreia ra; e aere au ki te aronga noo ponuiaau ua ra, ko tei noo ma te ora, ko tei noo anakeia ma te patu kore, kare, o ratou tea, kare oki e pa, Kia āru i ārunga, e kia noni i te noninga, e kia ariu i to rima ra ki runga i te au ngai tanea kia tangataia ra, e ki runga i te au tangata i akaputuputuia mai mei roto i te au enua ra, e puaka ta ratou ma te apinga, e kua noo ki runga i te ngai teitei i te enua ra.” (Ezekiela 38:11, 12) Inara, te akakite maira te irava 4 e kare te au tangata o te Atua e tau kia mataku i teia tamaki anga, no te mea na Iehova teianei raveanga. Inara eaa te Atua ka akatikaʼi—ae, ka akakeu ei—i tetai tamaki anga maata ki runga i tona au tangata? I te irava 23 ka tatau tatou i ta Iehova ra pauanga: “E akamaata oki au iaku uaorai, e e akatapu iaku uaorai; e kiteia oki au e te mata o te au enua e manganui; e kite oki ratou e ko Iehova au.”
17. Eaa te manako tau no tatou i ta Goga tamaki anga mai?
17 No reira, kare kia noo ma te mataku i te tamaki mai a Goga, te tapapa atu nei ra te au tangata o Iehova ma te manako anga i teia akatupu anga ke atu i te totou Pipiria. Mei teaa ra te marekaanga kia kite e na te akapuapingaanga e te akameitakianga i tana akaaerenga akara mataia, te tauru ra a Iehova i te matau ki roto i te tanga o Satani e ka arataki mai iaia e tana nuku vaeau ki vao kia autuia ratou!—Ezekiela 38:4.
E Maata Atu i Teianei i to Mua Ana!
18. (a) Eaa ta te au tangata e manganui te kite nei i teianei, e no teaa ra? (e) Akapeea te tupu anga ki te tutuanga Patireia i te akariro anga ei tetai akakeu anga ririnui ia?
18 I teia au tuatau nei e tuera atea tikai ta te Au Kite o Iehova akakiteanga i to ratou au manako akatumuia ki runga i te Pipiria, noatu rai e kare teia i te mea marekaia mai. No etai raungauru mataiti kua akamatakite ratou i te au kino o te kai avaava e te rave tau kore i te apinga akakona, te akara anga poto ua ia te tuku ua i te terenianga tamariki, te au tupu anga kikino no te tamataora anga tei ki ra i te ainga tau kore e te ta ua, e te au tu kino o te pamu anga toto. Kua tou katoa mai ratou i te au tu tarevake o te apiianga i te tupu ua mai. E maata e kua maata atu te au tangata te tuatua ra i teianei, “Kare te Au Kite o Iehova i tarevake ana.” Naringa kare tatou i tuatua tuera atea ua i te akakiteanga i to tatou manako ki te tangata katoatoa, kare ratou e akono i teia tu. E auraka katoa oki e manako kore i te tika e na ta ratou taikuanga i taua tuatua ra, te rave ra ratou i te takainga te arataki atura ki te tuatuaanga, “E Satani, e pikikaa koe; inara ko Iehova te tika ra.” Mei teaa ra te akakeu anga ririnui no tatou kia aru ua atu i ta Iesu ra akaraanga, i te tuatuaanga atea i te ngai tangata i te tuatua mou!—Maseli 27:11.
19, 20. (a) Eaa te manako papu ta te au tangata o Iehova i akakite i te 1922 ra, e te vaira ainei te mana o teia au tuatua? (e) Eaa te manako tau no tatou i te ‘tuatua ngaro tapu’ a Iehova ra?
19 Kua roa te au tangata o Iehova i te kite anga i ta ratou apainga i teianei tu. I tetai uruoaanga manako maataia i te 1922, kua marekaia te aronga akarongorongo atu ia J. F. Rutherford, koia te peretiteni o te Taiate Punanga Tiaki i reira i tana tuatua mareka anga: “Kia manako tau, kia matakite, kia angaanga, kia mataku kore. Ei au kite akono meitaki ei au kite mou no te Atu. Ka aere ua atu ki mua i te tamaki anga tae roa kia vai tanea ua te au tuanga ravarai o Babulonia ra. E akakite i te tuatua kia mamao e kia atea. Ka tika kia kite to teianei ao e ko Iehova te Atua e ko Iesu Karaiti te Ariki o te au ariki e te Atu o te au atu ra. Ko teia tikai te ra o te au ra katoatoa. I na, te tutara nei te Ariki! Ko kotou tona rima rave i te akakite ki te tangata. No reira e akakite, e akakite, e akakite, i te Ariki e tona patireia.”
20 E puapinga maata teianei au tuatua i te 1922 ra, mei teea ra te maata atu te puapinga i te 75 au mataiti i muri akera, i te vaitata maata mai anga te akakiteanga mai ia Karaiti ei Akava e ei Akamopuku! Ko te tuatua no to Iehova ra Patireia kua akanooia ra e to te parataito vaerua te rekarekaia ra e te au tangata o te Atua e ‘tuatua ngaro tapu’ e mekameka maata roa ia no tei uunaia kia tatou uaorai. Mei ta Iesu uaorai i tuatua taka meitaki ra, ka tika tana au pipi kia akakitekite aere, ma te tauturu a te vaerua tapu, “e tae ua atu ki te openga o te enua ra” no runga i tona ngai ei tavini i te akakoroanga mutu kore a Iehova ra. (Angaanga 1:8; Ephesia 3:8-12) Ko te tika ra, ei au tavini no Iehova, koia te Atua te akakitekite maira i te au mea ngaro, kare rava tatou e tau kia uuna i teianei tuatua ngaro kia tatou uaorai!
Akapeea Koe me Pau?
◻ Eaa te ‘tuatua ngaro tapu’ ra?
◻ Akapeea tatou i kite ei e ka tau kia akakitekiteia te reira?
◻ Na teaa e apai mai i ta Goga tamaki anga ki rungao i te au tangata o Iehova, e eaa te manako tau no tatou i te reira?
◻ Eaa ta tatou tataki tai te ka manako papu kia rave?
[Pia i te kapi 16]
Tetai ‘Tuatua Ngaro Tapu’ tei Akakite Marieia
◻ I muri ake i te 4026 M.T.N.: Kua taputou te Atua kia akatu mai i tetai Uanga kia akapouia Satani.—Genese 3:15
◻ 1943 M.T.N.: Kua akamanaia te koreromotu kia Aberahama, i te taputouanga e ka aere mai te Uanga na roto ia Aberahama.—Genese 12:1-7
◻ 1918 M.T.N.: Anau mai a Isaaka ei tuanga ki te koreromotu ra.—Genese 17:19; 21:1-5
◻ c. 1761 M.T.N.: Kua akapapu mai a Iehova e ka aere mai te Uanga na roto i te tamaiti a Isaaka ia Iakoba.—Genese 28:10-15
◻ 1711 M.T.N.: Kua akakite mai a Iakoba e ka aere mai te Uanga na roto i tana tamaiti ia Iuda.—Genese 49:10
◻ 1070-1038 M.T.N.: Kua kite te Ariki ko Davida e ko te Uanga ka riro ei uanga nona e ka tutara e tuatau ua atu ei Ariki.—2 Samuela 7:13-16; Salamo 89:35, 36
◻ 29-33 T.N.: Kua akatakaia ko Iesu te Uanga, te Mesia, te akava no te tuatau ki mua, e koia te Ariki Ikiia.—Ioane 1:17; 4:25, 26; Angaanga 10:42, 43; 2 Korinetia 1:20; 1 Timoteo 3:16
◻ Kua akakite a Iesu e e au oa tutara tona e te akava, e e au tangata to raro ake i te Patireia o te rangi ki runga i te enua nei, e pouroa tana au pipi ka riro ei tutu aere i te Patireia.—Mataio 5:3-5; 6:10; 28:19, 20; Luka 10:1-9; 12:32; 22:29, 30; Ioane 10:16; 14:2, 3
◻ Kua akakite a Iesu e ka akanooia te Patireia i tetai tuatau akatakaia, te ka turuia mai na te au tupu anga i te ao nei.—Mataio 24:3-22; Luka 21:24
◻ 36 T.N.: Kua kite a Petero e ka o katoa te aronga kare i te ngati Iuda ei tuanga no te Patireia—Angaanga 10:30-48
◻ 55 T.N.: Kua akataka mai a Paulo e ka akatuakaouia mai te aronga akatuangaia no te Patireia ra ma te tu mate kore e te pe kore oki i te tuatau o to Karaiti ra parutia.—1 Korinetia 15:51-54
◻ 96 T.N.: Kua tutara a Iesu ki rungao i tana au pipi akatainuia ra, kua akakiteia mai ko to ratou numero openga e 144,000.—Ephesia 5:32; Kolosa 1:13-20; Apokalupo 1:1; 14:1-3
◻ 1879 T.N.: Kua tou mai te Zion’s Watch Tower ki te 1914 ei tetai mataiti puapinga maata i te akatupuanga i te ‘tuatua ngaro tapu’ a te Atua ra
◻ 1925 T.N.: Kua akataka mai The Watch Tower e kua anauia mai te Patireia i te 1914; e kua tika kia akakitekiteia te ‘tuatua ngaro tapu’ no te Patireia ra.—Apokalupo 12:1-5, 10, 17
[Au Tutu i te kapi 15]
Mei to ratou arataki ra, ko Iesu, ka akakitekite te Au Kite o Iehova i te Patireia o Iehova ki te ngai tangata