Kua Kite Ainei Koe?
E kino ainei ta Iesu akatutuanga te taiku anga i te “kuri”?
I tetai atianga, ia Iesu i vao ake i te au kena o Iseraela i te oire Roma ko Suria, kua aere mai tetai vaine Ereni i te pati tauturu kiaia. Ariu atura a Iesu ma te akatutuanga, te akaaite anga i te aronga kare i te ngati Iuda ki te “kuri.” I raro ake i te Ture a Mose, te karanga ra e manu viivii te kuri. (Levitiku 11:27) Ko te aiteanga ainei e te akakino ra a Iesu i teia vaine Ereni e tetai ua atu kare i te ngati Iuda?
Kare rava. Iaia e akataka ra ki tana au pipi i tana angaanga mua, ko te tauturu i te ngati Iuda. No reira kua akatutu aia i te manako, te karanga anga ki te vaine Ereni: “Kare e tika kia rave i te kai a te tamariki, e titiri atu ei na te kuri.” (Mataio 15:21-26; Mareko 7:26) Ki te au iti tangata Ereni e te Roma, e manu akaperepereia te kuri tei noo ki roto i te are o te pu e te kanga ki te tamariki. No reira te tuatua “kuri,” e akatutuanga manea te reira. Mārama te vaine Ereni i ta Iesu tuatua e kua pau: “Tika rai, e te Atu: te kai nei ra te kuri i te ungaungā kai i topa no runga i te kaingakai a to ratou pu.” Akameitaki a Iesu i tona akarongo e kua akaora i te tamaine a tera vaine.—Mataio 15:27, 28.
Oronga ainei a Paulo i te ako tau no te taroaroa i te teretere moana?
No te matangi maata, kua putoto te paī e apai ra ia Paulo ki Itaria. I te tapae anga te paī, kua ako te apotetoro kia akakore i te toenga o te teretereanga. (Angaanga 27:9-12) E mea tau ainei teia akoanga?
Kua kite meitaki te au mataro i te turanga o te teretereanga na runga i te Moana Mediterranean i te tuatau anu. I rotopu i te āpa o Noema e te āpa o Mati, kua tamanakoia kia tapiriia te teretereanga paī. Inara te teretereanga ta Paulo i taiku no roto ia Tepetema me kore Okotopa. I roto i tana Epitome of Military Science, te akataka ra te tata Roma ko Vegetius (ā anere mataiti T.N.) no te teretereanga moana: “Etai au marama tau ua, etai ka manga ekoko, e te toenga e ngata roa.” Karanga a Vegetius mako ua te teretere mei ia Me 27 kia Tepetema 14, inara te nga tuatau e rua tei ekokoia me kore tumatetenga, ko te tuatau mei ia Tepetema 15 kia Noema 11 e Mati 11 kia Me 26. Kare e ekoko, kite meitaki a Paulo ei tangata teretere moana i teia au mea. Papu kua kite te rangatira e te ona paī i teia au mea, inara kua akarongo kore i ta Paulo akoanga. I te openga kua ngaangaa te paī.—Angaanga 27:13-44.
[Tutu i te kapi 9]
E tamaine e tana punua kuri, e tiki Ereni me kore Roma (anere mataiti mua M.T.N. ki te rua anere mataiti T.N.)
[Credit Line]
The Metropolitan Museum of Art, New York/ Rogers Fund, 1913/www.metmuseum.org
[Tutu i te kapi 9]
E tarai no tetai paī tari apinga (anere mataiti mua T.N.)
[Credit Line]
©Ministry of Culture/Directorate General of Antiquities-National Museum of Beirut